Tài liệu Hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại công ty cơ khí và xây lắp

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” Lêi më ®Çu KÕ to¸n lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý tµi chÝnh, lµ c«ng cô ®¾c lùc trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng, tÝnh to¸n kinh tÕ vµ kiÓm tra kiÓm so¸t viÖc b¶o vÖ sö dông tµi s¶n, vËt t, tiÒn vèn nh»m ®¶m b¶o sù chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ chñ ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Trong toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng kh©u träng t©m ®îc c¸c doanh nghiÖp coi träng. Bëi v× trªn c¬ së tÝnh to¸n chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt tõ ®ã tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, qua ®ã rót ra ®îc nh÷ng ph¬ng híng, biÖn ph¸p, ph¸t huy ®îc nh÷ng thµnh tÝch ®¹t ®îc vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn thiÕu sãt. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®ã, C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p víi sù nh¹y bÐn cña m×nh ®· tá ra lµ mét doanh nghiÖp n¨ng ®éng, c«ng ty ®· x¸c ®Þnh ®îc tÇm quan träng cña nghiÖp vô c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· ®îc C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p coi träng ®óng møc. Víi ®Æc thï cña C«ng ty cã hai m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh lµ: X©y l¾p vµ C¬ khÝ, do ®iÒu kiÖn thêi gian thùc tËp kh«ng cho phÐp nªn trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy em xin ®îc ®i s©u vÒ lÜnh vùc X©y l¾p víi ®Ò tµi : “ H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm X©y l¾p t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p ” Néi dung ®Ò tµi, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn ®Ò tµi gåm 3 phÇn nh sau: PhÇn 1 : Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p. 1 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” PhÇn 2: Thùc tr¹ng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm X©y L¾p t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p. PhÇn 3 : Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm X©y l¾p t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p. PhÇn I Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp X©y l¾p. I. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm §Ó b¶o ®¶m ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, cung cÊp th«ng tin kÞp thêi cho qu¶n trÞ doanh nghiÖp, kÕ to¸n cÇn qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c sau: 1. Néi dung vµ b¶n chÊt kinh tÕ cña chi phÝ : Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá qua ®· liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ( th¸ng, quý, n¨m). Nãi c¸ch kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tiªu dïng trong mét kú ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Thùc chÊt chi phÝ lµ sù dÞch chuyÓn vèn – chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ( s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô) 2 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” 2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt hîp lý theo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n. Do chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cã nhiÒu lo¹i nªn cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i chi phÝ nh»m t¹o thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ vµ h¹ch to¸n chi phÝ. Ph©n lo¹i chi phÝ lµ viÖc s¾p xÕp c¸c lo¹i chi phÝ kh¸c nhau vµo tõng nhãm theo nh÷ng ®Æc trng nhÊt ®Þnh. Trªn thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c nhau, tuy nhiªn lùa chän tiªu thøc ph©n lo¹i nµo lµ ph¶i dùa vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n. 3. Ph©n ®Þnh chi phÝ víi gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ n¾m râ mèi quan hÖ gi÷a chóng Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c, s¶n phÈm vµ lao vô ®· hoµn thµnh. VÒ thùc chÊt, chi phÝ vµ gi¸ thµnh lµ lµ hai mÆt kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ s¶n xuÊt, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh ( kú nµy hay kú tríc chuyÓn sang) vµ c¸c chi phÝ tÝnh tríc cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra bÊt kÓ ë kú nµo nhng cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú. S¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm CPSX dë dang ®Çu kú A CPSX ph¸t sinh trong kú B Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm C D CPSX dë dang cuèi kú Qua s¬ ®å ta thÊy : AC = AB + BD – CD Tæng gi¸ thµnh = Chi phÝ s¶n xuÊt + Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt 3 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” s¶n phÈm thµnh dë dang ®Çu kú ( ®· trõ c¸c kho¶n thu håi ghi gi¶m chi phÝ) dë dang hoµn cuèi kú Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang( CPSXdd) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c nghµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang, th× tæng gi¸ th¸nh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú. 4. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: §Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chÝnh x¸c, ®ßi hái c«ng viÖc ®Çu tiªn mµ nhµ qu¶n lý ph¶i lµm lµ x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. X¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. Cßn x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc, lao vô cã thÓ vµ cÇn thiÕt ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ. Do cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ cã sù ph©n biÖt ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ mét ph¬ng ph¸p hay mét hÖ thèng ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®¬n vÞ s¶n phÈm, nã mang tÝnh chÊt thuÇn tuý kü thuËt tÝnh to¸n chi phÝ cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. 5. X¸c ®Þnh tr×nh tù h¹ch to¸n vµ tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt thÝch øng: Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng nghµnh, nghÒ, tõng doanh nghiÖp, vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp, vµo tr×nh ®é cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ®îc thÓ hiÖn qua c¸c bíc sau: 4 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” Bíc 1: TËp hîp c¸c chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng sö dông. Bíc 2: TÝnh to¸n vµ ph©n bæ gi¸ trÞ dÞch vô cña c¸c nghµnh s¶n xuÊt kinh doanh phông vô cho tõng ®èi tîng sö dông trªn c¬ së khèi lîng dÞch vô phôc vô vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ dÞch vô. Bíc 3: TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c ®èi tîng kh¸c cã liªn quan Bíc 4: X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú. Tuú theo ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho ¸p dông trong doanh nghiÖp mµ néi dung vµ c¸ch thøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. II. Chi phÝ s¶n xuÊt 1. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi lo¹i ngêi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp ba yÕu tè: t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. §ång thêi, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh b¶n th©n c¸c yÕu tè trªn. Nh vËy, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸, ngêi s¶n xuÊt ph¶i bá ra chi phÝ vÒ thï lao lao ®éng, vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ ®èi tîng lao ®éng. V× thÕ sù h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ tÊt yÕu kh¸ch qua, kh«ng phô thuéc vµo ý trÝ chñ quan cña ngêi s¶n xuÊt. CÇn chó ý ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu. Chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiªt cña qóa tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong mét kú kinh doanh. Nh vËy, chØ ®îc tÝnh lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú chø kh«ng ph¶i mäi 5 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ngîc l¹i, chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp ( chi mua s¾m vËt t hµng ho¸…), chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ( chi cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, c«ng t¸c qu¶n lý…) vµ chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô ( chi vËn chuyÓn bèc dì, qu¶ng c¸o…) Chi phÝ vµ chi tiªu lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau nhng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Chi tiªu lµ c¬ së ph¸t sinh cña chi phÝ, kh«ng cã chi tiªu th× kh«ng cã chi phÝ. tæng sè chi phÝ ph¸t sinh trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n hao phÝ ho¹c tiªu dïng cho hÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú nµy. Chi phÝ vµ chi tiªu kh«ng nh÷ng kh¸c nhau vÒ lîng mµ cßn kh¸c nhau vÒ thêi gian, cã nh÷ng kho¶n chi tiªu kú nµy nhng tÝnh vµo chi phÝ cña kú sau( chi nguyªn vËt liÖu vÒ nhËp kho nhng cha sö dông) vµ cã nh÷ng kho¶n tÝnh vµo chi phÝ kú nµy nhng thùc tÕ cha chi tiªu( chi phÝ trÝch tríc. Së dÜ cã sù kh¸c biÖt giòa chi tiªu vµ chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp lµ do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vËn ®éng vµ ph¬ng thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¸ trÝnh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kü thuËt h¹ch to¸n chóng. 2. Ph©n lo¹i chi phÝ vµ kinh doanh: Chi phÝ s¶n xuÊt – kinh doanh cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau tuú thuéc vµo môc ®Ých vµ yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý . Tuy nhiªn, vÒ mÆt h¹ch to¸n, chi phÝ s¶n xuÊt thêng ®îc ph©n theo c¸c tiªu thøc sau: 2.1. Ph©n theo yÕu tè chi phÝ: §Ó phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu ®ång nhÊt cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh, chi phÝ ®îc ph¸t sinh theo yÕu tè. C¸ch ph©n lo¹i nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng vµ ph©n tÝch ®Þnh møc, vèn lu ®éng còng nh viÖc lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch dù ®o¸n chi phÝ th× toµn bé chi phÝ ®îc chia lµm 7 yÕu tè sau: 6 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” + YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn liÖu, vËt liÖu chÝnh, phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô… sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi cïng víi nhiªn liÖu, ®éng lùc) + YÕu tè nhiªn liÖu ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú ( trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi) + YÕu tè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc. + YÕu tè BHXH, BHYT, KPC§: ph¶n ¸nh sè trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn tÝnh vµo chi phÝ. + YÕu tè khÊu hao TSC§: Ph¶n ¸nh sè khÊu haoTSC§ ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh + YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi : Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô, mua ngoµi mua ngoµi dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh + YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn : Gåm c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn cha ph¶n ¸nh ë c¸c yÕy tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. 2.2. Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm: C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi phÝ ®îc ph©n theo kho¶n môc. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi tîng th× gÝa thµnh toµn bé s¶n phÈm bao gåm 5 kho¶n môc chi phÝ sau: + Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô dÞch vô . + Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp : Gåm toµn bé tiÒn l¬ng ( tiÒn c«ng ) vµ c¸c kho¶n phô cÊp mang tÝnh chÊt tiÒn l¬ng tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt vµ 7 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn c¸c kho¶n lao vô dÞch vô cïng víi c¸c kho¶n trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh cho c¸c quü KPC§, BHXH, BHYT ( phÇn tÝnh vµo chi phÝ) + Chi phÝ s¶n xuÊt chung : Gåm toµn bé c¸c chi phÝ cßn l¹i ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt sau khi ®· lo¹i trõ chi phÝ nguyªn, vËt liÖu vµ chi phÝ s¶n xuÊt nh©n c«ng nãi trªn. + Chi phÝ b¸n hµng : Gåm toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ lao vô dÞch vô trong kú. + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Bao gåm toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¶n trÞ kinh doanh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp mµ kh«ng t¸ch ®îc cho bÊt kú ho¹t ®éng hay ph©n xëng nµo. 2.3. Ph©n theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ Theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc chia thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú. Chi phÝ s¶n phÈm lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®îc mua: cßn chi phÝ thêi kú lµ nh÷ng chi phÝ lµ gi¶m lîi tøc trong kú nµo ®ã, nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt hoÆc ®îc mua nªn ®îc xem lµ c¸c phÝ tæn, cÇn ®îc khÊu trõ ra tõ lîi nhuËn cña thêi kú mµ chóng ph¸t sinh. 2.4. Ph©n theo quan hÖ cña chi phÝ víi khèi lîng cña c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh: §Ó thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra chi phÝ, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt – kinh doanh l¹i ®îc ph©n theo quan hÖ víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh. Theo c¸ch nµy, chi phÝ ®îc chia thµnh biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ. BiÕn phÝ lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp… CÇn lu ý r»ng, c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i tÝnh cã cè ®Þnh. §Þnh phÝ lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè so víi khèi lîng c«ng 8 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n c¸c chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ thuª mÆt b»ng, ph¬ng tiÖn kinh doanh,…C¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè lîng s¶n phÈm thay ®æi. 3. X¸c ®Þnh ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: X¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn vµ quan träng cña tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm hai giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau vµ cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. §ã lµ giai ®o¹n h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh theo tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng, giai ®o¹n c«ng nghÖ ph©n xëng… vµ giai ®o¹n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þnh. ViÖc ph©n chia nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý, kiÓm tra vµ ph©n tÝch chi phÝ, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh néi bé vµ theo ®Æc ®iÓm cña tæ chøc s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm cña quy tr×nh c«ng nghÖ cña tõng doanh nghiÖp vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þn. ViÖc ph©n chia nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý, kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh néi bé vµ theo ®Æc ®iÓm cña tæ chøc s¶n xu¸t, ®Æc ®iÓm cña quy tr×nh c«ng nghÖ cña tõng doanh nghiÖp vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þnh. Cã thÓ nãi viÖc ph©n chia qu¸ tr×nh h¹ch to¸n thµnh hai giai ®o¹n lµ do sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊttøc lµ ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt – vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ – tøc lµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Nh vËy, x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. Trªn c¬ së ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ, kÕ to¸n lùa chän ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n ( tËp hîp ) chi phÝ thÝch hîp. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm c¸c ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm, theo ®¬n ®Æt hµng, theo giai ®o¹n c«ng nghÖ, theo ph©n xëng, theo nhãm s¶n 9 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” phÈm …Néi dung chñ yÕu cña c¸c ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kÕ to¸n më thÎ (hoÆc sæ) chi tiÕt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi tîng ®· x¸c ®Þnh , ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn ®èi tîng, hµng th¸ng tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi tîng. Mçi ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chØ thÝch øng víi mét lo¹i ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ nªn tªn gäi cña c¸c ph¬ng ph¸p nµy lµ biÓu hiÖn ®èi tîng mµ nã cÇn tËp hîp vµ ph©n lo¹i chi phÝ. III. Gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô, ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¶n ¸nh lîng gi¸ trÞ cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· thùc sù chi ra cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh vµo gi¸ trÞ thùc cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong gi¸ thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng. 2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh : §Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña qu¶n lý h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸ còng nh gi¸ thµnh ®îc xem xÐt ë nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. V× lý luËn còng nh trªn thùc 10 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” tÕ, ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh c«ng xëng, gi¸ thµnh toµn bé,… 2.1/Ph©n theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chØ tiªu gi¸ thµnh ®îc chia thµnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ. + Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch : Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x¸c ®Þnh tríc khi bíc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch + Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Còng nh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x©y dùng dùa trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®Þnh møc vÒ chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®Óm nhÊt ®Þnhtrong kú kÕ ho¹ch ( thêng lµ ngµy ®Çu th¸ng ) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. + Gi¸ thµnh thùc tÕ : Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chi phÝ, x¸c ®Þnh ®îc c¸c nguyªn nh©n vît (hôt) ®Þnh møc chi phÝ trong kú h¹ch to¸n. Tõ ®ã, ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch hoÆc ®Þnh møc chi phÝ cho phï hîp. 2.2/Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ Theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, chØ tiªu gi¸ thµnh ®îc chia thµnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh tiªu thô. + Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ( cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng xëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n ph¶m trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt. 11 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” + Gi¸ thµnh tiªu thô ( gi¸ thµnh toµn bé hay gi¸ thµnh ®Çy ®ñ )lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®îc tÝnh theo c«ng thøc: Gi¸ thµnh toµn bé = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt + Chi phÝ qu¶n lý + Chi phÝ cña s¶n phÈm cña s¶n phÈm doanh nghiÖp b¸n hµng. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông gióp cho nhµ qu¶n lý biÕt ®îc kÕt qu¶ kinh doanh (l·i, lç) cña tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô mµ doanh nghiÖp kinh doanh. Tuy nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh khi lùa chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý cho tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô nªn c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ cßn mang ý nghÜa nghiªn cøu. 2.3/ §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: 2.3.1/X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Do cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ, viÖc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ ph©n thµnh hai giai ®o¹n lµ x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ giai ®oanh x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÒ thùc chÊt, x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ. §èi tîng ®ã cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y truyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ tiªu thô s¶n phÈm. §Ó ph©n biÖt ®îc ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ mét, cÇn dùa vµo ®Æc ®iÓm cña quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n hay phøc t¹p), vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt ( ®¬n chiÕc, hµng lo¹t), vµo yªu cÇu cña tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh (cao thÊp). 2.3.2/X¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: 12 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” Do cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh mµ cã sù ph©n biÖt gi÷a ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÒ c¬ b¶n , ph¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh bao gåm c¸c ph¬ng ph¸p sau: Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp ( cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n): Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, sè lîng mÆt hµng Ýt, s¶n xuÊt víi khèi lîng lín vµ chu kú s¶n xuÊt kinh doanh ng¾n nh c¸c nhµ m¸y ®iÖn níc c¸c doanh nghiÖp khai th¸c ( quÆng, than, gç...) §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ ë c¸c doanh nghiÖp nµy lµ tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô. Gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph¬ng ph¸p nµy ®îc tÝnh b»ng trùc tiÕp lÊy tæng sè chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng (+) hoÆc trõ (-) sè chªnh lÖchgi÷a gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú so víi cuèi kú chia cho sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh. Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ : ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt, nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ, ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c bé phËn chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai ®o¹n c«ng nghÖ hay bé phËn s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hay tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n, bé phËn s¶n xuÊt t¹o nªn s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm = Z1 + Z2 + …+ Zn Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®îc ¸p dông phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp khai th¸c, dÖt nhuém, c¬ khÝ, chÕ t¹o, may mÆc… Ph¬ng ph¸p hÖ sè : ph¬ng ph¸p hÖ sè ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng sö dông mét sè nguyªn liÖu vµ mét lîng lao ®éng nhng thu ®îc ®ång thêi nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau vµ chi phÝ kh«ng tËp hîp riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm ®îc ®ång thêi nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau vµ chi phÝ kh«ng tËp hîp riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm ®îc mµ ph¶i tËp hîp chung cho c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo ph¬ng ph¸p nµy, tríc hÕt, kÕ to¸n c¨n cø vµo hÖ sè quy ®æi ®Ó quy ®æi c¸c lo¹i s¶n phÈm vÒ s¶n phÈm gèc, råi tõ ®ã , dùa vµo tæng chi phÝ liªn quan ®Õn gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm ®· tËp hîp ®Ó tÝnh ra 13 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” gi¸ thµnh s¶n phÈm gèc, råi tõ ®ã dùa vµo tæng chi phÝ liªn quan ®Õn gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm ®· tËp hîp ®Ó tÝnh ra gi¸ thµnh s¶n phÈm gèc vµ gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm: Tæng gi¸ thµnh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm gèc = Tæng sè s¶n phÈm gèc ( kÓ c¶ quy ®æi) Gi¸ thµnh ®¬n vÞ = Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i s¶n phÈm gèc Qo= Qi Hi x HÖ sè quy ®æi s¶n phÈm tõng lo¹i trong ®ã : Qo : Tæng sè s¶n phÈm gèc ®· quy ®æi Qi : Sè lîng s¶n phÈm i ( i =1, n ) Hi : HÖ sè quy ®æi s¶n phÈm i ( i = 1, n ) Tæng gi¸ thµnh Gi¸ trÞ Tæng chi phÝ Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña = s¶n phÈm + s¶n xuÊt s¶n phÈm c¸c lo¹i s¶n phÈm dë dang ®Çu kú ph¸t sinh trong kú dë dang cuèi kú Ph¬ng ph¸p tû lÖ chi phÝ: Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã quy c¸ch, phÈm chÊt kh¸c nhau nh may mÆc, dÖt kim, ®ãng giÇy, c¬ khÝ chÕ t¹o (dông cô, phô tïng…) v.v…®Ó gi¶m bít khèi l îng h¹ch to¸n, kÕ to¸n thêng tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ chi phÝ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ víi chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch ( hoÆc ®Þnh møc), kÕ to¸n sÏ tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ vµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm tõng lo¹i Gi¸ thµnh thùc tÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm = Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch( hoÆc ®Þnh møc) tõng lo¹i ®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i x Tû lÖ chi phÝ Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm Tû lÖ = chi phÝ Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ( hoÆc ®Þnh møc) cña tÊt c¶ s¶n phÈm Ph¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô : §èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, bªn c¹nh c¸c s¶n phÈm chÝnh thu ®îc cßn cã thÓ thu ®îc c¸c s¶n phÈm phô, ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh, kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ra khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm 14 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” phô cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ cã thÓ sö dông ®îc, gi¸ íc tÝnh, gi¸ kÕ ho¹ch, gi¸ nguyªn liÖu ban ®Çu Tæng Gi¸ trÞ Tæng chi phÝ Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh s¶n xuÊt s¶n phÈm s¶n phÈm chÝnh s¶n phÈm = dë dang ph¸t sinh - phô thu håi - dë dang chÝnh ®Çu kú trong kú íc tÝnh cuèi kú IV. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p: 1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p cã ¶nh hëng ®Õn h¹ch to¸n kÕ to¸n : X©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng mang tÝnh chÊt c«ng nghiÖp nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng thêng, c«ng t¸c XDCB do c¸c ®¬n vÞ x©y l¾p nhËn thÇu tiÕn hµnh. Nghµnh s¶n xuÊt nµy cã ®Æc ®iÓm sau: − S¶n phÈm x©y l¾p lµ c¸c c«ng tr×nh, vËt kiÕn tróc... cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p mang tÝnh ®¬n chiÕc, thêi gian s¶n xuÊt dµi...Do vËy, viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n nhÊt thiÕt ph¶i cã dù to¸n thiÕt kÕ, thi c«ng. − S¶n phÈm x©y l¾p ®îc tiªu thô theo gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸ tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t tõ tríc, do ®ã tÝnh chÊt hµng ho¸ cña s¶n phÈm thÓ hiÖn kh«ng râ. − S¶n phÈm x©y l¾p cè ®inh t¹i n¬i s¶n xuÊt, cßn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm ®Æt s¶n phÈm . − Tæ chøc s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p ë níc ta hiÖn nay phæ biÕn theo ph¬ng thøc kho¸n gän, kh«ng chØ cã tiÒn l¬ng mµ cßn cã ®ñ c¸c chi phÝ vÒ vËt liÖu, c«ng cô, dông cô thi c«ng, chi phÝ chung cña bé phËn nhËn kho¸n. * §Æc ®iÓm h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p: 15 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” XuÊt ph¸t tõ quy ®Þnh vÒ lËp dù to¸n c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n lµ ph¶i lËp theo tõng h¹ng môc c«ng tr×nh vµ ph¶i ph©n tÝch theo tõng kho¶n môc chi phÝ còng nh ®Æc ®iÓm t¹i c¸c ®¬n vÞ nhËn thÇu, h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh cã ®Æc ®iÓm sau: - H¹ch to¸n chi phÝ nhÊt thiÕt ph¶i ®îc ph©n tÝch theo tõng kho¶n môc chi phÝ, tõng h¹ng môc c«ng tr×nh, tõng c«ng tr×nh cô thÓ. Kho¶n môc chi phÝ trong tæng dù to¸n c«ng tr×nh x©y l¾p bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ sau: •Chi phÝ ph¸ vµ th¸o dì c¸c vËt kiÕn tróc cò ( cã tÝnh ®Õn gi¸ trÞ vËt t, vËt liÖu ®îc thu håi nÕu cã, ®Ó gi¸m vèn ®Çu t) •Chi phÝ san lÊp mÆt b»ng x©y dùng •Chi phÝ x©y dùng c«ng tr×nh t¹m, c«ng tr×nh phô trî phôc vô thi c«ng ( ®êng thi c«ng, ®iÖn níc, nhµ xëng v.v...), nhµ t¹m t¹i hiÖn trêng ®Ó ë vµ ®iÒu hµnh thi c«ng( nÕu cã ) •Chi phÝ x©y dùng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh •Chi phÝ l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ( ®«Ýu víi c¸c thiÕt bÞ cÇn l¾p) •Chi phÝ di chuyÓn lín thiÕt bÞ thi c«ng vµ lùc lîng x©y dùng ( trong trêng hîp chØ ®Þnh thÇu nÕu cã). •Chi phÝ thiÕt bÞ bao gåm: chi phÝ mua s¾m thiÕt bÞ c«ng nghÖ ( gåm c¶ thiÕt bÞ phi tiªu chuÈn cÇn s¶n xuÊt, gia c«ng ( nÕu cã ), c¸c trang thiÕt bÞ kh¸c phôc vô s¶n xuÊt, lµm viÖc, sinh ho¹t cña c«ng tr×nh gåm thiÕt bÞ l¾p ®Æt vµ kh«ng cÇn l¾p ®Æt. Chi phÝ vËn chuyÓn tõ c¶ng hoÆc tõ n¬i mua tíi ch©n c«ng tr×nh, chi phÝ lu kho, lu b·i, chi phÝ b¶o qu¶n, b¶o dìng t¹i kho hiÖn trêng... •Chi phÝ kh¸c bao gåm : Chi phÝ tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o, phÝ vµ lÖ phÝ thÈm ®Þnh b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi cña dù ¸n ®Çu t. Chi phÝ b¶o hiÓm c«ng tr×nh, lÖ phÝ ®Þa chÝnh •Chi phÝ khi c«ng tr×nh hoµn thµnh: chi phÝ ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt,Th¸o dì c«ng tr×nh t¹m, phô trî phôc vô thi c«ng, chi phÝ thu dän vÖ sinh c«ng tr×nh, tæ chøc nghiÖm thu , khµnh thµnh vµ bµn giao c«ng tr×nh... 16 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” •Chi phÝ dù phßng: lµ c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó dù trï cho c¸c khèi lîng ph¸t sinh do thay ®æi thiÕt kÕ hîp lý theo yªu cÇu cña Chñ ®Çu t ®îc cÊp cã thÈm quyÒn chÊp nhËn, khèi lîng ph¸t sinh do c¸c yÕu tè kh«ng lêng tríc ®îc, dù phßng do yÕu tè trît gi¸ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. §Ó qua ®ã thêng xuyªn so s¸nh, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ, xem xÐt nguyªn nh©n vît hôt dù to¸n vµ ®¸nh gÝa hiÖu qu¶ kinh doanh. - §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ cã thÓ lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c ®¬n ®Æt hµng, c¸c giai ®o¹n cña h¹ng môc hay nhãm h¹ng môc...V× thÕ ph¶i lËp dù to¸n vµ tÝnh gi¸ thµnh theo tõng h¹ng môc hay giai ®o¹n cña h¹ng môc. - Gi¸ thµnh c«ng tr×nh l¾p ®Æt thiÕt bÞ kh«ng bao gåmgi¸ trÞ b¶n th©n thiÕt bÞ do chñ ®Çu t ®a ra vµo ®Ó l¾p ®Æt mµ chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ do doanh nghiÖp x©y l¾p bá ra cã liªn quan ®Õn x©y l¾p c«ng tr×nh. Bëi vËy, khi nhËn thiÕt bÞ do ®¬n vÞ chñ ®Çu t bµn giao ®Ó l¾p ®Æt, gi¸ c¸c thiÕt bÞ ®îc ghi vµ bªn Nî TK 002“ vËt t, hµng ho¸ nhËn gi÷ hé, nhËn gia c«ng.” - Gi¸ thµnh c«ng t¸c x©y dùng vµ l¾p ®Æt kÕt cÊu bao gåm gi¸ trÞ vËt kÕt cÊu vµ gi¸ trÞ thiÕt bÞ kÌm theo nh c¸c thiÕt bÞ vÖ sinh, th«ng giã, thiÕt bÞ sëi Êm, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é, thiÕt bÞ truyÒn dÉn... 2. Kh¸i niÖm vµ c¸c chØ tiªu gi¸ thµnh x©y l¾p Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé hao phÝ vÒ lao sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã liªn quan tíi khèi lîng x©y l¾p ®· hoµn thµnh. Theo thêi ®iÓm vµ nguån sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh, chØ tiªu gi¸ thµnh trong x©y l¾p ®îc chia ra : Gi¸ thµnh dù to¸n trong x©y l¾p : Lµ chØ tiªu gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc vµ khung giÊ ®Ó hoµn thµnh khèi lîng x©y l¾p. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch : Lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ thµnh dù to¸n g¾n víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp . Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch = Gi¸ thµnh dù to¸n – Møc h¹ gi¸ thµnh dù to¸n Gi¸ thµnh thùc tÕ : lµ chØ tiªu gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu hao phÝ thùc tÕ liªn quan ®Õn khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh bao gåm chi phÝ ®Þnh møc, vît ®Þnh møc vµ c¸c chi phÝ kh¸c. 17 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” Bªn c¹nh ®ã, theo ph¹m vi cña chØ tiªu gi¸ thµnh, gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ®îc l¹i chia ra gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh toµn bé. Gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt cña s¶n phÈm x©y l¾p chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng hay l¾p ®Æt c¸c s¶n phÈm x©y l¾p ( chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp; chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp; chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng; vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung ). Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm x©y l¾p bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p céng víi c¸c chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý DN ph©n bæ cho s¶n phÈm x©y l¾p. 2.1./Tµi kho¶n h¹ch to¸n §Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt , kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n 621,622,623,627,642,154. Néi dung ph¶n ¸nh vµ kÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n nµy nh sau: 2.2/Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Chi phÝ NVL trùc tiÕp bao gåm toµn bé gi¸ trÞ NVL chÝnh, phô , c¸c cÊu kiÖn, bé phËn rêi lÎ (vËt liÖu dïng cho m¸y thi c«ng ) dïng trùc tiÕp cho viÖc x©y dùng, l¾p ®Æt c¸c c«ng trÝnh . NVL sö dông cho c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh nµo th× tÝnh trùc tiÕp cho c«ng tr×nh ®ã. Trêng hîp kh«ng tÝnh riªng ®îc th× ph¶i ph©n bæ cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh theo ®Þnh møc tiªu hao, theo khèi lîng thùc hiÖn... Khi xuÊt kho vËt liÖu sö dông trùc tiÕp cho ho¹t ®éng x¨y l¾p, ghi Nî TK 621 ( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) Cã TK 152( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) Trêng hîp thu mua vËt liÖu chuyÓn ®Õn tËn ch©n c«ng tr×nh, kh«ng qua kho, sö dông trùc tiÕp cho ho¹t ®éng x©y l¾p : Nî TK 621( chi tiÕt tõng ®èi tîng )- Gi¸ mua kh«ng thuÕ GTGT Nî TK 133( 1331) : ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã TK liªn quan ( 111,112, 1412, 331...) Tæng gi¸ thanh to¸n 18 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” Trêng hîp t¹m øng chi phÝ ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ kho¸n x©y l¾p néi bé ( bé phËn nhËn kho¸n kh«ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n riªng ), khi quyÕt to¸n t¹m øng vÒ khèi lîng x©y l¾p néi bé hoµn thµnh ®· bµn giao ®îc duyÖt, kÕ to¸n ghi nhËn chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp : Nî TK 621 ( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) Cã TK 141 ( 1413) KÕt chuyÓn chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp Trêng hîp vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp kho hay b¸n thu håi Nî TK liªn quan ( 111,112,152...) Cã TK 621( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) 2.3/Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Ph¶n ¸nh sè tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng tr¶ cho lao ®éng thuéc danh s¸ch do doanh nghiÖp qu¶n lý vµ lao ®éng thêi vô thuª ngoµi theo tõng lo¹i c«ng viÖc cô thÓ, chi tiÕt theo ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ: Nî TK 622( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) Cã TK 334( 3341) Ph¶i tr¶ c«ng nh©n thuéc danh s¸ch Cã TK liªn quan ( 3342,111...) Tr¶ cho lao ®éng thuª ngoµi Trêng hîp t¹m øng chi phÝ ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ kho¸n x©y l¾p néi bé (bé phËn nhËn kho¸n kh«ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n riªng), khi quyÕt to¸n t¹m øng vÒ khèi lîng x©y l¾p néi bé hoµn thµnh ®· bµn giao ®îc duyÖt , kÕ to¸n ghi nhËn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp : Nî TK 622( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) Cã TK 141 ( 1413): KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng vµo cuèi kú: Nî TK 154 ( 1541) ( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) Cã TK 622( chi tiÕt tõng ®èi tîng ) 2.4/Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng : ViÖc h¹ch to¸n chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng phô thuéc vµo h×nh thøc sö dông m¸y thi c«ng. Cô thÓ: * Trêng hîp m¸y thi c«ng thuª ngoµi: 19 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp : “H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP XL t¹i C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y l¾p” Toµn bé chi phÝ thuª m¸y thi c«ng tËp hîp vµo TK 623 Nî TK 623 ( 6237) : Gi¸ thuª cha thuÕ Nî TK 133( 1331) : ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã TK 331,111,112... Tæng gi¸ thuª ngoµi Cuèi kú , kÕt chyÓn vµo TK 154 theo tõng ®èi tîng : Nî TK 154( 1541) : Chi tiÕt chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Cã TK 623( 6237) *Trêng hîp tõng ®éi x©y l¾p cã m¸y thi c«ng riªng C¸c chi phÝ liªn quan ®Õn m¸y thi c«ng ®îc tËp hîp riªng, cuèi kú kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ theo tõng ®èi tîng : c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh TËp hîp cho phÝ vËt liÖu: Nî TK 623 ( 6232) Cã TK liªn quan ( 152, 111, 112...) TËp hîp chi phÝ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng cña c«ng nh©n ®iÒu khiÓn vµ phôc vô m¸y thi c«ng: Nî TK 623 ( 6231) Cã TK liªn quan ( 3341,3342,111...) C¸c chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn bé phËn m¸y thi c«ng trong tõng ®éi ( chi phÝ KH, chi phÝ söa ch÷a m¸y thi c«ng thuª ngoµi, ®iÖn níc, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c...) Nî TK 623( chi tiÕt tiÓu kho¶n ) Nî TK 133( 1331): ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Cã TK liªn quan ( 214, 152, 111,112...) Trêng hîp t¹m øng chi phÝ ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ kho¸n x©y l¾p néi bé( bé phËn nhËn kho¸n kh«ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n riªng ) khi quyÕt to¸n t¹m øng vÒ khèi lîng x©y l¾p néi bé hoµn thµnh ®· bµn giao ®îc duyÖt, kÕ to¸n ghi nhËn chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng : Nî TK 623 20