B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
Lêi nãi ®Çu
Nh÷ng n¨m qua - khi nÒn kinh tÕ chuyÓn dÞch tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung,
bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng
XHCN - Còng nh− c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh kh¸c, C«ng ty X¨ng dÇu khu
vùc III gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Lµ mét doanh nghiÖp chñ yÕu kinh doanh
th−¬ng m¹i nªn vÊn ®Ò cèt lâi ®Æt ra ®èi víi C«ng ty lµ lµm thÕ nµo ®Ó b¸n ra
nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña thÞ tr−êng vµ ®¹t møc lîi nhuËn cao
nhÊt.
Trong doanh nghiÖp th−¬ng m¹i, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp (hay cßn gäi lµ chi phÝ thêi kú) lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu chÊt l−îng
quan träng. Sù ph¸t sinh cña 2 lo¹i chi phÝ nµy ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn lîi
nhuËn trong kú kinh doanh vµ ®−îc ph¶n ¸nh trong B¸o c¸o KÕt qu¶ kinh
doanh cña doanh nghiÖp trong tõng kú b¸o c¸o.
Nh− vËy, viÖc gi¶m thÊp còng nh− tiÕt kiÖm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ
qu¶n lý doanh nghiÖp lµ rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa v« cïng to lín: t¹o ®iÒu
kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i hoµn thµnh tèt c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi
chÝnh, nghÜa vô víi Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, lîi Ých cña doanh nghiÖp vµ cña
ng−êi lao ®éng...Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu nµy c¸c nhµ qu¶n lý nãi
chung vµ kÕ to¸n nãi riªng ph¶i th−êng xuyªn n¾m b¾t, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c,
kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt bªn ngoµi còng nh− bªn trong néi bé doanh
nghiÖp nh−: c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, gi¸ c¶, kh¶ n¨ng tiªu thô hµng hãa, dù
tr÷...
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, nh»m häc hái kinh nghiÖm thùc tÕ còng nh−
®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn ®Ó gãp phÇn gióp doanh nghiÖp hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch
to¸n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, qua thêi gian nghiªn
cøu lý luËn trong tr−êng vµ thùc tËp thùc tÕ t¹i C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III,
em m¹nh d¹n ®i s©u vµo nghiªn cøu ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ b¸n
hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông chi
phÝ t¹i C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III".
Ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, kÕt cÊu cña luËn v¨n 3 phÇn:
1
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
PhÇn I : Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý
doanh nghiÖp trong doanh nghiÖp th−¬ng m¹i.
PhÇn II : Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp t¹i C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III.
PhÇn III : Ph−¬ng h−íng hoµn thiÖn h¹ch to¸n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö
dông chi phÝ nghiÖp vô kinh doanh t¹i C«ng ty X¨ng dÇu khu vùc III.
2
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
PhÇn I
Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ b¸n
hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp trong
doanh nghiÖp th−¬ng m¹i
A-nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ
qu¶n lý doanh nghiÖp
Ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tù do c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp
lu«n chÞu sù ¶nh h−ëng m¹nh mÏ nhiÒu yÕu tè nh−: yÕu tè nh©n lùc, yÕu tè
kinh tÕ, yÕu tè khoa häc c«ng nghÖ, yÕu tè chÝnh trÞ, v¨n ho¸...
Tuy nhiªn, sù sèng cßn cña doanh nghiÖp phô thuéc rÊt lín vµo kh¶ n¨ng
cña nhµ qu¶n lý. Hä ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc môc tiªu kinh doanh, ®Ò ra c¸c ph−¬ng
thøc ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã ®ång thêi ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra, kiÓm so¸t liªn
tôc c¸c b−íc tiÕn hµnh còng nh− biÖn ph¸p ®· sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c môc
tiªu ®Ò ra vµ cã thÓ xö lý kÞp thêi nh÷ng bÊt cËp. §Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu ®ã,
c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i n¾m b¾t chÝnh x¸c, kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. XÐt trªn ph−¬ng diÖn kÕ
to¸n, th«ng tin liªn quan ®Õn chi phÝ rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp kinh doanh th−¬ng m¹i. Trong c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i, chi phÝ cã
¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp chÝnh
lµ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
I-Chi phÝ b¸n hµng
I.1- §Æc ®iÓm cña chi phÝ b¸n hµng
Cã thÓ nãi, qu¸ tr×nh tiªu thô lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh tån t¹i. XÐt mét c¸ch t−¬ng ®èi, tiªu thô ®−îc coi lµ kh©u cuèi cïng cña
chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nh−ng l¹i quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp. Do vËy, chi phÝ b¸n hµng cã vai trß rÊt quan träng. §ã
lµ kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh l−u th«ng hµng ho¸ vµ ®¶m b¶o
3
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
viÖc ®−a hµng ho¸ tíi tay ng−êi tiªu dïng. Chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh liªn quan
®Õn qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô, dÞch vô trong kú kinh doanh
bao gåm: chi phÝ chµo hµng, giíi thiÖu, qu¶ng c¸o s¶n phÈm, hoa hång ®¹i lý,
uû th¸c, chi phÝ vËn chuyÓn hµng ho¸ ®Õn n¬i tiªu thô, chi phÝ b¶o hµnh, chi phÝ
b¶o qu¶n, ®ãng gãi...Chi phÝ b¸n hµng cã trong bÊt kú tæ chøc kinh doanh nµo,
cho dï ®ã lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt hay doanh nghiÖp th−¬ng m¹i.
Trong ®iÒu kiÖn tån t¹i quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, chi phÝ cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n lao ®éng
sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh trong mét kú kinh doanh nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m...).
Kh¸c víi chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c chi phÝ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
s¶n phÈm, s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm, chi phÝ b¸n hµng
®−îc ®Þnh nghÜa lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng ph¸t sinh
trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸. Chi phÝ b¸n hµng ®−îc biÓu hiÖn
b»ng tiÒn nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c kho¶n chi b»ng tiÒn trong th−¬ng m¹i
®Òu lµ chi phÝ b¸n hµng. Trªn thùc tÕ, cã nh÷ng kho¶n chi phÝ b¸n hµng ®−îc
biÓu hiÖn b»ng hiÖn vËt nh−: hao hôt tù nhiªn vÒ hµng ho¸, khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh (KH TSC§), ph©n bæ c«ng cô dông cô...Chi phÝ b¸n hµng kh«ng t¹o ra gi¸
trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông mµ chØ cã t¸c dông thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña
s¶n phÈm, hµng ho¸.
Tr−íc ®©y ng−êi ta cho r»ng: toµn bé hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng
vËt ho¸ tiªu hao trong qu¸ tr×nh mua, b¸n hµng ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ
chi phÝ l−u th«ng hµng ho¸. Quan niÖm nµy lµ thiÕu chÝnh x¸c v× khi ph©n tÝch
tõ nhiÒu ph−¬ng diÖn ta thÊy r»ng: hao phÝ lao ®éng sèng sÏ t¹o ra gi¸ trÞ míi
cña s¶n phÈm hµng ho¸, mét phÇn dïng ®Ó bï ®¾p l¹i hao phÝ lao ®éng cÇn
thiÕt biÓu hiÖn d−íi h×nh th¸i tiÒn l−¬ng (V), mét phÇn t¹o ra gi¸ trÞ t¨ng thªm
biÓu hiÖn d−íi h×nh th¸i thu nhËp thuÇn tuý (M). Trªn thùc tÕ, ng−êi ta kh«ng
tÝnh toµn bé (V+M) vµo chi phÝ b¸n hµng mµ chØ tÝnh phÇn (V) cã nghÜa lµ chØ
gåm lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ mét phÇn cña (M).
Trong chuÈn mùc quèc tÕ IAS 1: “Tr×nh bµy c¸c B¸o c¸o Tµi chÝnh”, chi
phÝ ®−îc ph©n lo¹i theo chøc n¨ng bao gåm: Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n vËt chÊt;
chi phÝ hao mßn tµi s¶n phi vËt chÊt vµ chi phÝ nh©n viªn. Cßn trong kÕ to¸n
qu¶n trÞ MÜ, chi phÝ b¸n hµng hay tiÕp thÞ bao gåm toµn bé chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó
thùc hiÖn c¸c ®¬n ®Æt hµng vµ giao thµnh phÈm ®Õn kh¸ch hµng. Chi phÝ nµy
bao gåm: chi phÝ qu¶ng c¸o, giao dÞch, hoa hång b¸n hµng, l−¬ng nh©n viªn
b¸n hµng vµ c¸c chi phÝ g¾n liÒn víi kho cÊt thµnh phÈm.
4
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
Tõ ®©y, chóng ta thÊy r»ng: Chi phÝ b¸n hµng trong kÕ to¸n qu¶n trÞ MÜ
thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c kho¶n môc nh− trong chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ®· quy
®Þnh nh−ng cô thÓ h¬n.
Nh− vËy, th«ng qua nghiªn cøu, ph©n tÝch, liªn hÖ víi chuÈn mùc kÕ to¸n
quèc tÕ, kÕ thõa vµ ph¸t triÓn, chi phÝ b¸n hµng trong kÕ to¸n ViÖt Nam ®−îc
®Þnh nghÜa:
Chi phÝ b¸n hµng lµ toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng (l−¬ng nh©n viªn
b¸n hµng, b¶o hiÓm x· héi...) vµ lao ®éng vËt ho¸ (KH TSC§, c«ng cô dông
cô...) ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô.
Chi phÝ b¸n hµng cã ®Æc ®iÓm chung lµ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong
qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ nh−ng kh«ng ph¶i lµ sè bÊt biÕn vµ còng
kh«ng tû lÖ thuËn víi doanh thu hµng b¸n hay sè l−îng hµng b¸n ra. Cã tr−êng
hîp hµng kh«ng b¸n ®−îc nh−ng chi phÝ b¸n hµng vÉn ph¸t sinh hoÆc ng−îc
l¹i, doanh thu t¨ng nhanh hay sè l−îng hµng b¸n t¨ng nhanh nh−ng chi phÝ b¸n
hµng t¨ng chËm, biÕn ®éng tû lÖ thuËn víi doanh thu hoÆc kh«ng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng chñ yÕu v× môc
tiªu lîi nhuËn. Theo quy luËt cña sù chän läc tù nhiªn, muèn th¾ng thÕ trong
c¹nh tranh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th−¬ng m¹i - khi mµ nÒn kinh
tÕ ®ang ngµy cµng më réng, hµng ngo¹i nhËp vµo trong n−íc ngµy cµng phong
phó th× 1 vÊn ®Ò quan träng hä ph¶i quan t©m lµ gi¶m chi phÝ bëi gi¶m 1 ®ång
chi phÝ cã nghÜa lµ t¨ng 1 ®ång lîi nhuËn. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã tr−íc m¾t c¸c
doanh nghiÖp cÇn ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ theo tõng yÕu tè chi phÝ ph¸t sinh trªn
c¬ së nguyªn t¾c tiÕt kiÖm, tr¸nh nh÷ng kho¶n chi phÝ cã tÝnh chÊt ph« tr−¬ng
vµ h¹n chÕ c¸c kho¶n thiÖt h¹i lµm t¨ng chi phÝ b»ng c¸ch lËp kÕ ho¹ch chi,
thùc hiÖn, ph¶n ¸nh ®óng ®¾n c¸c kho¶n chi ®· ®−îc ký duyÖt vµ thùc hiÖn
kiÓm so¸t liªn tôc.
I.2- Néi dung cña chi phÝ b¸n hµng
Theo th«ng lÖ chung ®· ®−îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi,
tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh, yªu cÇu qu¶n lý cña tõng Ngµnh, tõng
doanh nghiÖp, chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam ®· quy ®Þnh chi phÝ b¸n hµng ®−îc
chia ra theo néi dung sau:
Chi phÝ nh©n viªn:
§Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i cã 3 yÕu tè c¬ b¶n lµ lao
®éng, t− liÖu lao ®éng vµ ®èi t−îng lao ®éng. Trong ®ã lao ®éng cña con ng−êi
5
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
lµ yÕu tè trung t©m, gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong qua tr×nh kinh doanh. §Ó t¸i
s¶n xuÊt søc lao ®éng, ng−êi lao ®éng sau khi ®· sö dông søc lao ®éng cña
m×nh t¹o ra s¶n phÈm cã Ých th× sÏ ®−îc tr¶ mét sè tiÒn thï lao nhÊt ®Þnh gäi lµ
tiÒn l−¬ng (hay tiÒn c«ng).
VÒ b¶n chÊt, tiÒn l−¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ c¶ søc lao ®éng hay
tiÒn l−¬ng chÝnh lµ mét yÕu tè chi phÝ kinh doanh. MÆt kh¸c tiÒn l−¬ng cßn lµ
®ßn bÈy kinh tÕ, kÝch thÝch ng−êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm
chi phÝ.
C¸c kho¶n trÝch b¶o hiÓm x· héi (BHXH), b¶o hiÓm y tÕ (BHYT), kinh
phÝ c«ng ®oµn (KPC§) ®−îc trÝch theo l−¬ng.
Trong chuÈn mùc quèc tÕ IAS 19 "Lîi Ých tr¶ cho c«ng nh©n viªn" ®· quy
®Þnh râ chi phÝ nh©n viªn hay lîi Ých mµ hä ®−îc h−ëng, bao gåm:
+ C¸c lîi Ých ng¾n h¹n cho c«ng nh©n viªn.
+ C¸c lîi Ých sau khi hÕt h¹n thêi gian lµm viÖc.
+ C¸c lîi Ých dµi h¹n kh¸c.
+ C¸c lîi Ých h−ëng khi chÊm døt hîp ®ång lao ®éng.
KÕ thõa sù ph¸t triÓn vµ ®Ó phï hîp víi chuÈn mùc chung, chi phÝ nh©n
viªn cña bé phËn b¸n hµng ®−îc ph¶n ¸nh bao gåm c¸c kho¶n tiÒn l−¬ng, tiÒn
c«ng, c¸c kho¶n phô cÊp cho c¸n bé c«ng nh©n viªn (CBCNV) trong vµ ngoµi
danh s¸ch trùc tiÕp lµm c«ng t¸c b¸n hµng, ph©n lo¹i, chän läc, b¶o qu¶n hµng
ho¸ (kho¶n nµy kh«ng bao gåm tiÒn l−¬ng cña nh©n viªn hµnh chÝnh, v¨n
phßng vµ c¸c bé phËn qu¶n lý kh¸c), c¸c kho¶n trÝch BHXH, BHYT, KPC§...
BHXH, BHYT, KPC§ lµ c¸c kho¶n trÝch theo tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh
cña quü l−¬ng thùc tÕ. Tû lÖ nµy ®−îc quy ®Þnh theo tõng thêi kú. HiÖn nay,
theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc BHXH tÝnh b»ng 15%, BHYT tÝnh b»ng 2% quü
l−¬ng theo ng¹ch bËc, chøc vô hÖ sè b¶o l−u vµ c¸c kho¶n phô cÊp theo l−¬ng
(nÕu cã) t¹i NghÞ ®Þnh 26 CP tÝnh theo møc l−¬ng tèi thiÓu Nhµ n−íc quy ®Þnh
vµ KPC§ tÝnh b»ng 2% quü l−¬ng thùc tÕ.
Chi phÝ vËt liÖu, bao b×:
Chøc n¨ng chñ yÕu trong doanh nghiÖp th−¬ng m¹i lµ tæ chøc l−u th«ng
hµng ho¸. Do ®ã, theo th«ng lÖ chung ®−îc ¸p dông phæ biÕn chi phÝ vËt liÖu,
bao b× trong doanh nghiÖp th−¬ng m¹i lµ c¸c chi phÝ vËt liÖu, bao b× xuÊt dïng
cho viÖc gi÷ g×n, tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô nh−: chi phÝ vËt liÖu
®ãng gãi s¶n phÈm, hµng ho¸; chi phÝ vËt liÖu, nhiªn liÖu dïng cho b¶o qu¶n,
6
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
bèc v¸c, vËn chuyÓn s¶n phÈm, hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh tiªu thô; vËt liÖu dïng
cho söa ch÷a, b¶o qu¶n TSC§...cña doanh nghiÖp.
Chi phÝ dông cô, ®å dïng:
Kh¸c víi vËt liÖu, bao b×, dông cô ®å dïng lµ nh÷ng t− liÖu lao ®éng
kh«ng ®ñ tiªu chuÈn vÒ gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông ®−îc quy ®Þnh ®èi víi
TSC§. C«ng cô, ®å dïng tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh doanh, gi¸ trÞ cña
chóng ®−îc chuyÓn dÇn vµo chi phÝ vµ gi÷ nguyªn h×nh th¸i nh− ban ®Çu.
Theo th«ng lÖ chung ®−îc ¸p dông phæ biÕn, néi dung chi phÝ c«ng cô, ®å
dïng ph¶n ¸nh chi phÝ c«ng cô dông cô (CCDC) phôc vô cho qu¸ tr×nh tiªu thô
s¶n phÈm, hµng ho¸ nh−: dông cô ®o l−êng, ph−¬ng tiÖn tÝnh to¸n, ph−¬ng tiÖn
lµm viÖc...
Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh:
TSC§ lµ mét bé phËn TSC§ h÷u h×nh hÆc v« h×nh cña doanh nghiÖp cã
gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông dµi, ®¸p øng tiªu chuÈn lµ TSC§ do Nhµ n−íc quy
®Þnh. ViÖc quy ®Þnh tµi s¶n nµo lµ TSC§ do tõng n−íc quy ®Þnh. Theo chÕ ®é
kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh, nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 5.000.000 ®ång vµ thêi
gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn sÏ ®−îc xÕp vµo TSC§.
TSC§ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh sÏ bÞ hao mßn. NhËn thøc
®−îc sù hao mßn nªn khi sö dông TSC§, c¸c doanh nghiÖp tÝnh to¸n vµ ph©n
bæ nguyªn gi¸ TSC§ vµo chi phÝ kinh doanh trong tõng kú h¹ch to¸n gäi lµ KH
TSC§. Môc ®Ých cña viÖc trÝch KH TSC§ lµ gióp doanh nghiÖp tÝnh ®óng, tÝnh
®ñ chi phÝ sö dông TSC§ vµ thu håi vèn ®Çu t− ®Ó t¸i t¹o TSC§ khi chóng bÞ
h− háng.
Nh− vËy, chi phÝ KH TSC§ cña bé phËn b¶o qu¶n, b¸n hµng bao gåm
khÊu hao nhµ kho, cöa hµng, bÕn b·i, ph−¬ng tiÖn bèc dì, vËn chuyÓn, ph−¬ng
tiÖn tÝnh to¸n, ®o l−êng, kiÓm tra chÊt l−îng...
Chi phÝ b¶o hµnh:
Ph¶n ¸nh nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn s¶n phÈm, hµng ho¸ sau khi tiªu thô
nh−: söa ch÷a c¸c hµng ho¸ bÞ lçi, bÞ háng nh−ng vÉn n»m trong thêi gian b¶o
hµnh...
Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi:
Ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ dÞch vô mua ngoµi phôc vô cho b¸n hµng nh−: chi
phÝ thuª ngoµi söa ch÷a TSC§ ë bé phËn b¸n hµng, tiÒn thuª kho b·i, tiÒn thuª
7
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
bèc v¸c vËn chuyÓn hµng ho¸ ®i tiªu thô, tiÒn tr¶ hoa hång cho ®¹i lý b¸n hµng,
cho ®¬n vÞ nhËn uû th¸c xuÊt khÈu...
Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c:
Ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ kh¸c ph¸t sinh trong kh©u b¸n hµng ngoµi c¸c chi
phÝ ®· kÓ trªn nh−: chi phÝ tiÕp kh¸ch ë bé phËn b¸n hµng, chi phÝ qu¶ng c¸o,
chµo hµng, chi phÝ héi nghÞ kh¸ch hµng, kho¶n chi phÝ cho lao ®éng n÷...
Khi x¸c ®Þnh néi dung chi phÝ b¸n hµng chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt kü
l−ìng, bëi v× kh«ng ph¶i bÊt kú mét kho¶n chi phÝ nµo ph¸t sinh ë doanh
nghiÖp th−¬ng m¹i ®Òu ®−îc tÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng. ViÖc x¸c ®Þnh néi dung
chi phÝ b¸n hµng kh«ng nh÷ng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh khoa häc mµ cßn ph¶i ®¶m
b¶o tÝnh thùc tiÔn ®Ó phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý vµ vµ ph¶n ¸nh ®óng ®¾n chi
phÝ b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh.
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, nh÷ng kho¶n chi phÝ sau kh«ng ®−îc tÝnh vµo
chi phÝ b¸n hµng:
• Nh÷ng kho¶n chi phÝ thiªn tai ho¶ ho¹n, tai n¹n giao th«ng...(kÓ c¶
nh÷ng kho¶n chi phÝ gi¶i quyÕt hËu qu¶).
• Nh÷ng chi phÝ vÒ gia c«ng chÕ biÕn (bao gåm c¶ chi phÝ s¬ chÕ, t¸i
chÕ, chän läc, ph©n lo¹i hµng ho¸ ch−a ®ñ tiªu chuÈn nhËp kho). Nh÷ng kho¶n
chi phÝ nµy khi ph¸t sinh ph¶i tÝnh vµo gi¸ cña hµng ho¸ vËt t−.
• Nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh phôc håi ®êi sèng tinh thÇn,
v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña ®êi sèng c¸n bé c«ng nh©n viªn, c¸c chi phÝ phôc vô
cho c¸c c©u l¹c bé...nh÷ng chi phÝ nµy ®−îc bï ®¾p b»ng quü xÝ nghiÖp.
• Nh÷ng kho¶n chi phÝ vÒ c«ng t¸c §¶ng, ®oµn thanh niªn, c«ng
®oµn...Nh÷ng chi phÝ nµy ®−îc bï ®¾p b»ng c¸c kho¶n c«ng ®oµn, ®¶ng phÝ do
thµnh viªn cña c¸c tæ chøc trªn ®ãng gãp.
• Nh÷ng chi phÝ do Ng©n s¸ch cÊp ®µi thä nh−: kinh phÝ sù nghiÖp, kinh
phÝ x©y dùng c¬ b¶n.
• Nh÷ng kho¶n hao hôt hµng ho¸, vËt t− ngoµi ®Þnh møc do khuyÕt
®iÓm chñ quan cña c¸c doanh nghiÖp hay c¸ nh©n ng−êi ph¹m lçi g©y ra.
• Nh÷ng kho¶n ph¹t do vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ, vi ph¹m kû luËt
thanh to¸n...c¸c kho¶n tiÒn th−ëng hoµn thµnh kÕ ho¹ch, th−ëng ®ét xuÊt...
8
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
Theo quy ®Þnh cña Th«ng t− sè 76-TC/TCDN ngµy 15 th¸ng 11 n¨m 1996
c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ kinh doanh, tù trang tr¶i mäi
kho¶n chi phÝ b»ng thu nhËp vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña m×nh.
C¸c kho¶n hoa hång ®¹i lý, uû th¸c ph¶i thÓ hiÖn trong c¸c hîp ®ång ®¹i
lý, uû th¸c vµ chØ ®−îc h¹ch to¸n theo sè thùc chi khi cã ®ñ chøng tõ hîp ph¸p.
§èi víi hoa hång m«i giíi, doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng ®Þnh møc chi vµ
quy chÕ qu¶n lý chi tiªu g¾n víi hiÖu qu¶ kinh tÕ do m«i giíi mang l¹i. Hoa
hång m«i giíi kh«ng ®−îc ¸p dông cho c¸c ®èi t−îng lµ ®¹i lý cña doanh
nghiÖp, c¸c kh¸ch hµng ®−îc chØ ®Þnh, c¸c chøc danh qu¶n lý trong doanh
nghiÖp, nh÷ng nh©n viªn lµm nhiÖm vô cung øng vËt t−, tiªu thô hµng ho¸
thµnh phÈm trong doanh nghiÖp.
§èi víi c¸c dÞch vô mua ngoµi, doanh nghiÖp ph¶i cã dù to¸n, hîp ®ång
kinh tÕ, nghiÖm thu vµ thanh lý hîp ®ång víi gi¸ c¶ theo quy ®Þnh cña Nhµ
n−íc hoÆc theo gi¸ thÞ tr−êng vµ ph¶i cã ho¸ ®¬n, chøng tõ hîp ph¸p.
Nh÷ng kho¶n chi phÝ söa ch÷a lín TSC§ ph¸t sinh trong lÜnh vùc tiªu thô
nh»m kh«i phôc n¨ng lùc cña tµi s¶n ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ b¸n hµng.
Tr−êng hîp chi phÝ ®ã qu¸ lín th× ph¶i ph©n bæ cho nhiÒu n¨m. Doanh nghiÖp
cã thÓ cã kÕ ho¹ch söa ch÷a lín vµ tiÕn hµnh trÝch tr−íc vµo chi phÝ, kÕt thóc
ph¶i cã quyÕt to¸n trªn c¬ së dù to¸n ®−îc duyÖt y.
Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c nh−: c¸c kho¶n chi cho tr−êng, líp ®µo t¹o båi
d−ìng n©ng cao tay nghÒ , n¨ng lùc qu¶n lý vµ chi cho c¬ së y tÕ chØ ®−îc h¹ch
to¸n vµo chi phÝ theo sè thùc chi cho c¸c ®èi t−îng lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn
(CBCNV) cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp h¹ch to¸n vµo chi phÝ theo sè thùc
chi sau khi trõ ®i c¸c kho¶n hç trî cña Ng©n s¸ch Nhµ n−íc (nÕu cã). Møc chi
tèi ®a kh«ng v−ît qu¸ 1,3 lÇn ®Þnh møc chi sù nghiÖp cho c¸c ®èi t−îng trªn do
Nhµ n−íc quy ®Þnh. NÕu ®µo t¹o cho c¸c ®èi t−îng ngoµi doanh nghiÖp th× ph¶i
thu phÝ ®Ó tù trang tr¶i c¸c kho¶n phÝ.
Nh− vËy, kÕ to¸n chØ ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ b¸n hµng cña kú h¹ch
to¸n nh÷ng hao phÝ cã liªn quan ®Õn khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸ xuÊt ra
trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n phÝ chi ra trong kú ®Òu ®−îc tËp hîp vµo
Tµi kho¶n (TK) 641 vµ kÕt chuyÓn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong kú.
ViÖc x¸c ®Þnh néi dung vµ ph¹m vi chi phÝ nh− trªn sÏ cã thÓ t¹o nhiÒu
®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c«ng t¸c chØ ®¹o thùc tiÔn, trong viÖc x©y dùng kÕ
ho¹ch h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch chi phÝ b¸n hµng theo kho¶n môc. Do ®ã, viÖc
9
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
qu¶n lý vµ chØ ®¹o thùc tiÔn cã c¬ së ®i s©u vµo qu¶n lý träng ®iÓm tõng lo¹i
chi phÝ.
I.3- Ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng
Chi phÝ b¸n hµng lµ chØ tiªu tæng hîp bao gåm nhiÒu lo¹i chi phÝ kh¸c
nhau. §Ó hiÓu râ b¶n chÊt cña tõng lo¹i chi phÝ nh»m phôc vô cho c«ng t¸c
qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp ®−îc chÆt chÏ vµ chÝnh x¸c tèi ®a, ng−êi ta tiÕn hµnh
ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng.
Ph©n lo¹i chi phÝ ®óng ®¾n, khoa häc, phï hîp víi ®iÒu kiÖn qu¶n lý kinh
tÕ lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn nh»m n©ng cao chÊt l−îng
qu¶n lý chi phÝ, ph¸t huy ®−îc chøc n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ tæ chøc th«ng
tin còng nh− cung cÊp th«ng tin mét c¸ch chÝnh x¸c, phôc vô cho qu¸ tr×nh
®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
HiÖn nay trªn thÕ giíi nãi chung vµ viÖt Nam nãi riªng ®· cã rÊt nhiÒu
tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng víi
môc ®Ých cuèi cïng lµ ®Ó qu¶n lý, sö dông hiÖu qu¶ chi phÝ vµ tuú thuéc vµo
®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng Ngµnh, tõng doanh nghiÖp, tõng quèc gia. ë
n−íc ta hiÖn nay, chi phÝ b¸n hµng ®−îc ph©n lo¹i chñ yÕu dùa vµo mét sè tiªu
thøc sau:
1-Ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng dùa vµo tÝnh chÊt cña chi phÝ:
Lµ viÖc s¾p xÕp c¸c kho¶n môc chi phÝ b¸n hµng cã chung mét tÝnh chÊt
hoÆc gÇn gièng nhau vÒ tÝnh chÊt thµnh tõng lo¹i chi phÝ nhÊt ®Þnh. Theo c¸ch
ph©n lo¹i nµy, chi phÝ b¸n hµng ®−îc chia thµnh:
Chi phÝ tiÒn l−¬ng (hay cßn gäi lµ chi phÝ nh©n viªn): Lµ toµn bé sè tiÒn
tr¶ c«ng lao ®éng cho c«ng nh©n viªn trong vµ ngoµi danh s¸ch phôc vô trùc
tiÕp cho qu¸ tr×nh kinh doanh.
Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm nh÷ng chi phÝ nh− tiÒn thuª ngoµi
söa ch÷a TSC§, tiÒn thuª bèc v¸c vËn chuyÓn s¶n phÈm, hµng ho¸ ®i tiªu thô,
tiÒn hoa hång tr¶ cho ®¹i lý b¸n hµng, tiÒn tr¶ cho ®¬n vÞ nhËn xuÊt khÈu uû
th¸c...
Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: Bao gåm nh÷ng kho¶n chi phÝ nh− chi phÝ tiÕp
kh¸ch ë bé phËn b¸n hµng, chi phÝ giíi thiÖu, qu¶ng c¸o, chµo hµng, chi phÝ
tiÕp thÞ, chi phÝ khuyÕn m·i, chi phÝ héi nghÞ kh¸ch hµng, chi ®èi ngo¹i, chi phÝ
KH TSC§, chi phÝ c«ng cô ®å dïng, chi phÝ vËt liÖu bao b× ®ãng gãi...
10
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
2-Ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng theo néi dung kinh tÕ vµ ph¹m vi nghiÖp vô
kinh tÕ ph¸t sinh
Lµ viÖc quy ®Þnh néi dung ph−¬ng thøc h¹ch to¸n tõng kho¶n môc chi
phÝ b¸n hµng ®−îc thèng nhÊt tõ lËp kÕ ho¹ch c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh
vµ ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ b¸n hµng. Chi phÝ b¸n hµng trong th−¬ng m¹i cã
thÓ ph©n thµnh c¸c kho¶n môc sau:
TiÒn l−¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp.
TrÝch BHXH, BHYT vµ KPC§.
KH TSC§.
Chi phÝ vËt liÖu bao b×.
Chi phÝ dông cô, ®å dïng.
Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi.
Chi phÝ b¶o qu¶n, chän läc, ®ãng gãi.
Chi phÝ söa ch÷a TSC§.
Chi phÝ tr¶ tiÒn cho ®¹i lý.
Chi phÝ hao hôt hµng ho¸, vËt t− trong ®Þnh møc.
Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c nh− chi tiÕp kh¸ch ë bé phËn b¸n hµng, chi
®èi ngo¹i, chi giíi thiÖu, qu¶ng c¸o, chµo hµng...
C−íc vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm (®èi víi chi phÝ n−íc ngoµi).
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ b¸n hµng gi÷ ®−îc tÝnh nguyªn vÑn cña
tõng yÕu tè còng nh− tõng kho¶n chi trong yÕu tè kh«ng kÓ ®Õn viÖc nã ®−îc
chi ra ë ®©u vµ cã quan hÖ víi qu¸ tr×nh tiªu thô nh− thÕ nµo. Chi phÝ b¸n hµng
theo yÕu tè lµ chi phÝ ban ®Çu gi¶n ®¬n, trong qu¸ tr×nh chi phÝ cña doanh
nghiÖp kh«ng thÓ tiÕp tôc chia nhá h¬n c¸c lo¹i chi phÝ nµy. H¹ch to¸n chi phÝ
theo c¸ch nµy kh«ng nh÷ng cho chóng ta biÕt trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n
phÈm, hµng ho¸, doanh nghiÖp cÇn ph¶i chi ra nh÷ng kho¶n chi phÝ g×, bao
nhiªu mµ cßn lµ c¬ së ®Ó lËp c¸c dù to¸n chi phÝ, kÕ ho¹ch quü l−¬ng, tÝnh to¸n
nhu cÇu vèn l−u ®éng ®Þnh møc.
3-Ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng trong mèi quan hÖ víi khèi l−îng hµng ho¸
lu©n chuyÓn:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ b¸n hµng ®−îc chia thµnh:
Chi phÝ b¸n hµng kh¶ biÕn: lµ kho¶n chi phÝ cã ®Æc tr−ng c¬ b¶n khi møc
tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ thay ®æi th× chi phÝ b¸n hµng còng thay ®æi theo vµ
11
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
thay ®æi theo quan hÖ tû lÖ thuËn, cßn tû suÊt chi phÝ th× hÇu nh− kh«ng thay
®æi hoÆc thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ theo chiÒu ng−îc l¹i. Chi phÝ nµy bao gåm:
chi phÝ vËn chuyÓn, chi phÝ bao b× ®ãng gãi, chi phÝ hao hôt b¶o qu¶n, chi phÝ
chän läc, chi phÝ l−¬ng theo h×nh thøc kho¸n.
Chi phÝ b¸n hµng bÊt biÕn: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã ®Æc tr−ng c¬ b¶n lµ
khi møc tiªu thô hµng ho¸ thay ®æi nh−ng chi phÝ b¸n hµng vÉn gi÷ cè ®Þnh,
cßn tû suÊt chi phÝ th× thay ®æi theo chiÒu ng−îc l¹i. Chi phÝ nµy bao gåm:
l−¬ng nh©n viªn b¸n hµng theo thêi gian, chi phÝ KH TSC§, chi phÝ c«ng cô ®å
dïng, chi phÝ thuª cöa hµng, kho tµng bÕn b·i...
Chi phÝ b¸n hµng bÊt biÕn chØ gi÷ nguyªn trong ph¹m vi phï hîp cña
doanh nghiÖp nghÜa lµ ph¹m vi gi÷a khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸ tèi thiÓu vµ
khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸ tèi ®a mµ doanh nghiÖp dù ®Þnh tiªu thô.
Ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng thµnh chi phÝ kh¶ biÕn vµ chi phÝ bÊt biÕn chØ
mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi v× trong ®iÒu kiÖn kh¸c nhau th× nh÷ng kho¶n chi phÝ
nµo ®ã cã thÓ lµ chi phÝ bÊt biÕn hoÆc chi phÝ kh¶ biÕn. Ch¼ng h¹n, khi xem xÐt
mèi quan hÖ cña chi phÝ nµy víi b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh chóng
ta thÊy r»ng: chi phÝ b¸n hµng bao gåm c¶ chi phÝ b¸n hµng kh¶ biÕn vµ bÊt
biÕn lÉn lén trong ®ã nh−ng rÊt khã ph©n t¸ch ®−îc râ rµng. Tuy c¸ch ph©n lo¹i
nµy bÞ h¹n chÕ khi c¸c nhµ qu¶n lý sö dông trong néi bé doanh nghiÖp trong
viÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ chi phÝ - khèi l−îng - lîi nhuËn nh−ng lµ cÇn thiÕt
vµ nã cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c chØ ®¹o thùc tiÔn.
HiÖn nay, rÊt nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®· ®−a kÕ to¸n qu¶n trÞ vµo sö dông
®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n trÞ néi bé doanh nghiÖp nh− dù to¸n tæng møc
chi phÝ cho mét kú kinh doanh, cho tõng ph−¬ng ¸n kinh doanh...Tuy sù tÝnh
to¸n ®ã cßn mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi nh−ng tÝnh kh¶ thi cña c«ng viÖc cïng
víi sù ®èi chiÕu ®iÒu chØnh trªn thùc tÕ kinh doanh ®· gióp Ých rÊt nhiÒu cho
c¸c nhµ qu¶n lý. Bëi lÏ kÕ to¸n qu¶n trÞ gióp c¸c nhµ qu¶n lý gi¸m s¸t chÆt chÏ
sù thay ®æi cña chi phÝ kinh doanh trong tõng thêi kú, tõng thêi ®iÓm cho tõng
mÆt hµng kinh doanh ®Ó gi¶m thÊp chi phÝ còng nh− t¨ng lîi nhuËn ®¹t ®−îc tíi
møc tèi ®a. §©y còng chÝnh lµ môc tiªu cuèi cïng cña nhµ qu¶n lý.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ë n−íc ta hiÖn nay ch−a
®ßi hái ph¶i nhÊt thiÕt tån t¹i song song 2 lo¹i h×nh qu¶n lý kÕ to¸n lµ kÕ to¸n
tµi chÝnh vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ nh−ng ®iÒu nµy lµ rÊt cÇn thiÕt bëi tÝnh hiÖu qu¶
rÊt cao cña nã trong c«ng t¸c qu¶n lý.
12
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
§Ó ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng ng−êi ta cßn dùa vµo rÊt nhiÒu tiªu thøc
kh¸c nh−: ph©n lo¹i theo b¶n chÊt kinh tÕ, theo kh©u kinh doanh, theo Ngµnh
kinh doanh...
Tãm l¹i, trong thùc tÕ cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng song
cuèi cïng nã chØ nh»m ®¹t tíi môc ®Ých lµ hîp lý ho¸ chi phÝ ®Ó tiÕt kiÖm tèi ®a
chi phÝ còng nh− ®Ó ®¹t ®−îc tèi ®a møc lîi nhuËn. ë mçi doanh nghiÖp kh¸c
nhau cã thÓ lùa chän nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau ®Ó ph©n lo¹i chi phÝ b¸n hµng
sao cho phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý cña ®¬n vÞ m×nh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ sö dông
chi phÝ tèt nhÊt.
I.4-H¹ch to¸n chi phÝ b¸n hµng.
I.4.1-H¹ch to¸n ban ®Çu
Chøng tõ kÕ to¸n lµ ph−¬ng ph¸p th«ng tin vµ kiÓm tra vÒ tr¹ng th¸i vµ sù
biÕn ®éng cña ®èi t−îng h¹ch to¸n cô thÓ nh»m phôc vô kÞp thêi cho l·nh ®¹o
vµ lµm c¨n cø ph©n lo¹i tæng hîp kÕ to¸n. Nãi c¸ch kh¸c, chøng tõ kÕ to¸n cã
thÓ ®−îc hiÓu lµ nh÷ng b»ng chøng chøng minh b»ng giÊy tê vÒ nghiÖp vô kinh
tÕ ®· ph¸t sinh vµ thùc sù ®· hoµn thµnh.
Chøng tõ bao gåm: Chøng tõ b¾t buéc (doanh nghiÖp Nhµ n−íc cã 32
chøng tõ, doanh nghiÖp kh¸c cã 27 chøng tõ) vµ chøng tõ mang tÝnh h−íng dÉn
(doanh nghiÖp Nhµ n−íc cã 14 chøng tõ, doanh nghiÖp kh¸c cã 19 chøng tõ).
TÊt c¶ c¸c lo¹i chøng tõ ®Òu b¾t buéc ph¶i cã ®Çy ®ñ 8 yÕu tè c¬ b¶n (tªn gäi
chøng tõ; ngµy th¸ng n¨m lËp; sè hiÖu chøng tõ; tªn gäi, ®Þa chØ cña ®¬n vÞ c¸
nh©n lËp; tªn gäi vµ ®Þa chØ cña c¸ nh©n lËp; néi dung nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t
sinh; chØ tiªu vÒ l−îng vµ gi¸ trÞ; ch÷ ký cña ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm).
Chøng tõ kÕ to¸n ph¶i ®−îc lËp mét c¸ch râ rµng vµ trung thùc, ghi ®Çy ®ñ
d÷ liÖu, g¹ch bá phÇn trèng, kh«ng tÈy xo¸ söa ch÷a, nÕu sai kh«ng ®−îc xÐ rêi
mµ chØ g¹ch chÐo, ghi ch÷ huû vµ chøng tõ ph¶i ®−îc ®¸nh sè liªn tôc. KÕ to¸n
tr−ëng vµ thñ tr−ëng ®¬n vÞ kh«ng ®−îc ký tr−íc trªn chøng tõ hoÆc sÐc tr¾ng,
kh«ng ®−îc viÕt b»ng bót ch×.
Chi phÝ b¸n hµng bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i chi phÝ, liªn quan ®Õn nhiÒu chØ
tiªu do ®ã cÇn cã rÊt nhiÒu lo¹i chøng tõ kh¸c nhau. C¸c lo¹i chøng tõ ®−îc sö
dông trong chi phÝ b¸n hµng thuéc:
Thuéc chØ tiªu lao ®éng tiÒn l−¬ng gåm: B¶ng chÊm c«ng, B¶ng thanh
to¸n tiÒn l−¬ng, B¶ng thanh to¸n tiÒn th−ëng, PhiÕu nghØ h−ëng BHXH, B¶ng
thanh to¸n BHXH...
13
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
Thuéc chØ tiªu hµng ho¸ bao gåm: Ho¸ ®¬n dÞch vô, Ho¸ ®¬n tiÒn ®iÖn,
Ho¸ ®¬n tiÒn n−íc, Ho¸ ®¬n cho thuª nhµ...
Thuéc chØ tiªu tiÒn tÖ bao gåm: PhiÕu thu, PhiÕu chi...
Qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ ph¶i theo tuÇn tù tõ lËp chøng tõ, kiÓm tra
chøng tõ ®Õn ghi sæ vµ l−u tr÷. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau:
S¬ ®å 1: TR×NH Tù lu©n chuyÓn chøng tõ
Yªu
CÇu lËp
CT
KT phÇn
hµnh
Thñ tr−ëng
KTT
Bé phËn
chøc n¨ng
KT phÇn
hµnh
L−u
LËp CT
KÝ CT
Thùc hiÖn
Ghi sæ
I.4.2-H¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ b¸n hµng.
Chi phÝ b¸n hµng ®−îc h¹ch to¸n trªn TK 641-“Chi phÝ b¸n hµng”.
Theo quy ®Þnh h¹ch to¸n TK 641, toµn bé chi phÝ b¸n hµng cuèi kú ®−îc
kÕt chuyÓn vµo bªn Nî TK 911- “X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh”. Do ®ã, cuèi
kú h¹ch to¸n TK 641 kh«ng cã sè d−.
§èi víi ho¹t ®éng cã chu kú kinh doanh dµi, trong kú kh«ng cã hoÆc cã
Ýt s¶n phÈm hµng ho¸ ®−îc tiªu thô th× cuèi kú kÕt chuyÓn toµn bé hoÆc mét
phÇn chi phÝ b¸n hµng vµo bªn Nî TK142 (1422 - Chi phÝ chê kÕt chuyÓn). Tøc
lµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh trong kú ®Òu kÕt chuyÓn vµo TK
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh mµ cã thÓ treo trªn TK142(1422) chê ph©n bæ hay
chi phÝ trong B¸o c¸o KÕt qu¶ kinh doanh ch−a h¼n ®· cã chi phÝ kú nµy.
KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 641 nh− sau:
Bªn Nî:
TËp hîp c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n
phÈm, hµng ho¸, dÞch vô.
Bªn Cã:
C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ b¸n hµng
KÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng vµo TK 911®Ó tÝnh kÕt qu¶ kinh doanh
trong kú.
14
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
TK 641 kh«ng cã sè d− cuèi kú.
TK 641 ®−îc më chi tiÕt theo tõng néi dung cña chi phÝ nh− sau:
TK 6411 - Chi phÝ nh©n viªn
TK 6412 - Chi phÝ vËt liÖu, bao b×
TK 6413 - Chi phÝ dông cô, ®å dïng
TK 6414 - Chi phÝ KH TSC§
TK 6415 - Chi phÝ b¶o hµnh
TK 6417 - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
TK 6418 - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
Tuú theo ®Æc ®iÓm kinh doanh, yªu cÇu qu¶n lý cña tõng Ngµnh, tõng
doanh nghiÖp, TK 641 cã thÓ më thªm néi dung chi phÝ kh¸c.
§Ó ®¶m b¶o qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ b¸n hµng gãp phÇn n©ng cao hiÖu
qu¶ sö dông chi phÝ, tr−íc hÕt kÕ to¸n c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i:
+ Ghi chÐp, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®Çy ®ñ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t
sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh; kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p. hîp lÖ cña tõng
kho¶n môc chi phÝ, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ ®Þnh møc chi phÝ.
+ Më sæ theo dâi chi tiÕt chi phÝ theo tõng yÕu tè.
+ Ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng b¸n ra trong kú vµ hµng tån cuèi kú.
+ Cung cÊp sè liÖu chÝnh x¸c, kÞp thêi, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc
hiÖn kÕ ho¹ch chi phÝ cña doanh nghiÖp ®Ó lËp kÕ ho¹ch chi phÝ cho kú tíi sao
cho hiÖu qu¶, hîp lý h¬n.
Khi h¹ch to¸n chi phÝ b¸n hµng, c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Õn mét sè
c¸c tr−êng hîp sau:
- §èi víi c¸c xÝ nghiÖp cã bé phËn vËn t¶i phô thuéc th× c¸c chi phÝ vËn t¶i ph¸t
sinh ph¶i ®ù¬c tËp hîp vµo TK 154 - “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang”
(nÕu ¸p dông ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn) hoÆc TK 631 - “Gi¸ thµnh
s¶n xuÊt” (nÕu ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú), chi tiÕt cho ho¹t ®éng
vËn t¶i ®Õn cuèi th¸ng míi ph©n bæ cho ®èi t−îng kinh doanh cô thÓ. Ngoµi ra,
nh÷ng chi phÝ vËn chuyÓn do ®¬n vÞ b¸n ph¶i chÞu nh−ng do c¸c ®¬n vÞ mua
hµng tæ chøc lÊy th× ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ b¸n hµng cña ®¬n vÞ mua hµng
phÇn chªnh lÖch gi÷a chi phÝ thùc tÕ cao h¬n so víi chi phÝ theo ®Þnh møc hai
bªn ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång kinh tÕ.
15
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
- Hao hôt vËt t− hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh tiªu thô vËn chuyÓn ngoµi ®Þnh møc:
+ NÕu ch−a x¸c ®Þnh ®−îc nguyªn nh©n, ghi:
Nî TK 138(1381) - Ph¶i thu kh¸c
Cã TK 156 - Hµng ho¸
+ Khi x¸c ®Þnh ®−îc nguyªn nh©n, theo quyÕt ®Þnh xö lý cña cÊp trªn, ghi:
Nî TK 411, 821, 138, 641
Cã TK 138(1381) - Ph¶i thu kh¸c
- Hao hôt vËt t− hµng ho¸ trong tiªu thô, vËn chuyÓn trong ®Þnh møc, ghi:
Nî TK 641- Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 156 - Hµng ho¸
-VÒ ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng:
Trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh th−¬ng m¹i th−êng cã rÊt nhiÒu mÆt
hµng kinh doanh kh¸c nhau. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt
qu¶ kinh doanh cña tõng mÆt hµng, ng−êi ta tiÕn hµnh ph©n bæ chi phÝ b¸n
hµng cho tõng mÆt hµng kinh doanh. Cã rÊt nhiÒu tiªu thøc ®Ó ph©n bæ chi phÝ
b¸n hµng. Ng−êi ta cã thÓ c¨n cø vµo doanh thu, tèc ®é lu©n chuyÓn cña tõng
mÆt hµng ®Ó tiÕn hµnh ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng.
NÕu ®¬n vÞ ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng theo doanh thu tiªu thô cña tõng mÆt
hµng th× ph©n bæ nh− sau:
M.mi
Mi =
Tæng mi
Trong ®ã: Mi lµ møc chi phÝ b¸n hµng ph©n bæ cho mÆt hµng i tiªu thô
M lµ tæng møc chi phÝ b¸n hµng trong kú
mi lµ tæng doanh thu thu tiªu thô cña mÆt hµng i trong kú
Ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng cµng chÝnh x¸c bao nhiªu th× viÖc x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ kinh doanh trong kú cña tõng mÆt hµng cµng chÝnh x¸c bÊy nhiªu. C¸c nhµ
qu¶n lý c¨n cø trªn hiÖu qu¶ kinh doanh cña tõng mÆt hµng ®Ó quyÕt ®Þnh c¬
cÊu mÆt hµng tiªu thô sao cho doanh thu ®¹t ®−îc cao nhÊt, gi¶m tû suÊt chi
phÝ, n©ng cao lîi nhuËn cña ®¬n vÞ.
16
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
H¹ch to¸n chi phÝ nh©n viªn:
Th«ng th−êng, c¸c doanh nghiÖp tæ chøc chi tr¶ l−¬ng lµm 2 lÇn trong
mét th¸ng. Vµo ngµy ®Çu th¸ng, doanh nghiÖp tiÕn hµnh t¹m øng l−¬ng cho
c«ng nh©n viªn, cuèi th¸ng doanh nghiÖp quyÕt to¸n l−¬ng, tÝnh ra sè tiÒn
BHXH, BHYT, KPC§.
- Cuèi th¸ng, khi tÝnh ra sè tiÒn l−¬ng, phô cÊp ph¶i tr¶ cho nh©n viªn, ghi:
Nî TK 641(6411) - Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 334 - Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn
- TrÝch BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l−¬ng trong
kú, ghi:
Nî TK 641(6411) - chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 338(3381,3382,3383) - Ph¶i tr¶ kh¸c
H¹ch to¸n chi phÝ vËt liÖu, bao b×:
- Trong kú, xuÊt dïng vËt liÖu cho b¸n hµng bao gåm: ho¹t ®éng b¶o tr×, ®ãng
gãi, b¶o qu¶n s¶n phÈm, hµng ho¸, söa ch÷a TSC§ (tù lµm), ghi:
Nî TK 641(6412) - Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 152 - Nguyªn vËt liÖu
H¹ch to¸n chi phÝ dông cô, ®å dïng:
XÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ, CCDC lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ d−íi 5.000.000 VN§
vµ bÞ hao mßn dÇn trong qu¸ tr×nh sö dông. Bëi vËy, khi ph©n bæ gi¸ trÞ cña
CCDC vµo chi phÝ kÕ to¸n ph¶i sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n bæ sao cho thÝch
hîp.
XÐt ph−¬ng thøc sö dông, CCDC ®−îc chia lµm 3 lo¹i: CCDC, bao b× lu©n
chuyÓn, ®å dïng cho thuª.
- Khi xuÊt dïng CCDC cho chi phÝ b¸n hµng theo ph−¬ng ph¸p ph©n bæ mét
lÇn, c¨n cø vµo gi¸ thùc tÕ cña CCDC, ghi:
Nî TK 641(6413) - Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 153 - CCDC
Tr−êng hîp xuÊt dïng CCDC cho chi phÝ b¸n hµng theo ph−¬ng ph¸p
ph©n bæ 50%, ghi:
17
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
Nî TK 142 - 50% gi¸ thùc tÕ cña CCDC
Nî TK 641(6413) - 50% gi¸ thùc tÕ cña CCDC
Cã TK 153 - Gi¸ thùc tÕ cña CCDC xuÊt dïng
- Khi bé phËn b¸n hµng b¸o háng CCDC, ghi:
Nî TK 641: Ghi theo gi¸ trÞ cßn l¹i
Nî TK 152: Gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi nhËp kho
Nî TK 138: TiÒn båi th−êng vËt chÊt ph¶i thu
Cã TK 142: 50% gi¸ thùc tÕ cña CCDC háng
- Tr−êng hîp xuÊt dïng CCDC theo ph−¬ng ph¸p ph©n bæ dÇn, khi xuÊt dïng
c¨n cø vµo gi¸ thùc tÕ CCDC, ghi:
Nî TK 142: Chê ph©n bæ
Cã TK 153: CCDC xuÊt dïng
Ph¶n ¸nh møc ph©n bæ gi¸ trÞ CCDC vµo chi phÝ b¸n hµng ë c¸c kú h¹ch
to¸n, ghi:
Nî TK 641(6413): Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 1422: CCDC ®−îc ph©n bæ
- Khi xuÊt dïng bao b× lu©n chuyÓn ®Ó sö dông, c¨n cø vµo gi¸ thùc tÕ cña bao
b×, ghi:
Nî TK 1422:
Cã TK 153(1532):
- Khi nhËp l¹i bao b× lu©n chuyÓn, kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hao mßn cña
bao b× ®Ó ph©n bæ vµo chi phÝ:
Nî TK 641(6413): Ph©n bæ gi¸ trÞ hao mßn cña bao b× vµo chi phÝ b¸n
hµng (bao gãi s¶n phÈm, hµng ho¸)
Cã TK 1422:
H¹ch to¸n chi phÝ TSC§:
Chi phÝ vÒ TSC§ tÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng bao gåm 2 bé phËn: KH TSC§
vµ söa ch÷a TSC§.
Theo chuÈn mùc quèc tÕ IAS 16 “BÊt ®éng s¶n, x−ëng vµ thiÕt bÞ”: KhÊu
hao ph¶n ¸nh viÖc tiªu dïng c¸c lîi Ých kinh tÕ cña mét tµi s¶n vµ ®−îc c«ng
18
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
nhËn lµ mét kho¶n chi phÝ trõ khi nã ®−îc tÝnh vµo sè mang sang cña mét tµi
s¶n tù bæ sung. Sè khÊu hao ®−îc ph©n bæ dùa trªn hÖ thèng tÝnh vßng ®êi sö
dông vµ ph¶n ¸nh c¸ch thøc tiªu dïng dù tÝnh.
Theo QuyÕt ®Þnh sè 166/1999/Q§ - BTC ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 1999 cña
Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh khÊu hao theo ph−¬ng
ph¸p ®−êng th¼ng (cßn gäi lµ ph−¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n).
§©y lµ ®iÓm phï hîp hiÖn nay bëi tÝnh −u viÖt cña nã lµ dÔ tÝnh to¸n vµ
thuËn tiÖn cho c«ng t¸c ®èi chiÕu, kiÓm tra.
Còng trong quyÕt ®Þnh nµy quy ®Þnh: Tµi s¶n t¨ng hoÆc gi¶m trong th¸ng
nµy th× th¸ng sau míi b¾t ®Çu tÝnh khÊu hao hoÆc th«i kh«ng tÝnh khÊu hao.
Cßn trong KÕ to¸n Ph¸p l¹i quy ®Þnh: tµi s¶n ®−a vµo sö dông ngµy nµo th×
sÏ trÝch khÊu hao lu«n tõ ngµy ®ã.
Qua ®©y, em thÊy mçi c¸ch quy ®Þnh vÒ tÝnh trÝch khÊu hao vµo chi phÝ
®Òu cã nh÷ng ®iÓm thuËn lîi vµ bÊt thuËn lîi riªng. NÕu hai quy ®Þnh nµy ®−îc
®em ra so s¸nh th× thÊy r»ng: C¸ch tÝnh khÊu hao theo nguyªn t¾c trßn th¸ng
trong chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam quy ®Þnh kh«ng ®−îc chÝnh x¸c b»ng c¸ch tÝnh
khÊu hao trong KÕ to¸n Ph¸p nh−ng l¹i tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, gän nhÑ h¬n rÊt
nhiÒu.
Hµng th¸ng, c¨n cø vµo sè khÊu hao ®· trÝch trong th¸ng tr−íc, gi¸ trÞ
TSC§ t¨ng gi¶m trong th¸ng nµy, kÕ to¸n tÝnh ra sè khÊu hao ph¶i trÝch trong
th¸ng nµy theo c«ng thøc:
Tæng møc
khÊu hao
th¸ng nµy
=
Tæng møc
khÊu hao
th¸ng tr−íc
+
Møc khÊu
hao t¨ng
trong th¸ng
-
Møc khÊu
hao gi¶m
trong th¸ng
- TrÝch KH TSC§ cho bé phËn b¸n hµng, ghi:
Nî TK 641(6414) - KH TSC§ ë bé phËn b¸n hµng
Cã TK 214 - Ghi t¨ng gi¸ trÞ hao mßn TSC§
§ång thêi, kÕ to¸n ghi ®¬n vµo bªn Nî TK 009- “Nguån vèn khÊu hao”
Ngoµi viÖc trÝch KH TSC§, chi phÝ söa ch÷a TSC§ sö dông cho bé phËn
b¸n hµng còng ®−îc trÝch vµo chi phÝ b¸n hµng. Chi phÝ söa ch÷a TSC§ cã thÓ
®−îc trÝch tr−íc vµo chi phÝ b¸n hµng (söa ch÷a lín theo kÕ ho¹ch).
19
B¸o c¸o thùc tËp
NguyÔn VÜnh Thanh Tïng
- Khi trÝch tr−íc chi phÝ söa ch÷a TSC§ vµo chi phÝ b¸n hµng, ghi:
Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 335 - Chi phÝ ph¶i tr¶
- Khi söa ch÷a TSC§ thùc tÕ ph¸t sinh, tËp hîp chi phÝ söa ch÷a TSC§, ghi:
Nî TK 241(2413) - Chi phÝ söa ch÷a TSC§
Nî TK 133 - ThuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ (nÕu cã)
Cã TK 214, 111, 112, 152, 331, 334, 338,
- Khi c«ng viÖc söa ch÷a hoµn thµnh, kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ vµ tiÕn
hµnh kÕt chuyÓn, ghi:
Nî TK 335 - Chi phÝ ph¶i tr¶
Cã TK 241(2413):
+ NÕu gi¸ thµnh thùc tÕ c«ng viÖc söa ch÷a lín h¬n gi¸ thµnh dù to¸n th×
phÇn v−ît dù to¸n sÏ ®−îc tÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng cña kú kÕt chuyÓn chi phÝ
söa ch÷a:
Nî TK 641- Chi phÝ b¸n hµng
Cã Tk 335: PhÇn v−ît dù to¸n.
+Ng−îc l¹i, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 335: PhÇn dù to¸n thõa (®· trÝch tr−íc).
Cã TK 721: Thu nhËp bÊt th−êng.
-Tr−êng hîp chi phÝ söa ch÷a TSC§ ph¸t sinh mét lÇn cã gi¸ trÞ lín vµ liªn
quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ cña nhiÒu kú h¹ch to¸n, kÕ to¸n cã
thÓ sö dông TK 142- Chi phÝ tr¶ tr−íc. §Þnh kú tÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng tõng
phÇn chi phÝ ®· ph¸t sinh, ghi:
Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr−íc
H¹ch to¸n chi phÝ b¶o hµnh hµng ho¸:
• Tr−êng hîp doanh nghiÖp cã bé phËn b¶o hµnh ®éc lËp:
♦ Tr−êng hîp cÇn trÝch tr−íc chi phÝ b¶o hµnh:
- Khi trÝch tr−íc chi phÝ b¶o hµnh, ghi:
Nî TK 641(6415) - Chi phÝ b¸n hµng
Cã TK 335 - Chi phÝ ph¶i tr¶
20
- Xem thêm -
.PDF 
116 
72 
126 
