Tài liệu Hà nội văn hóa phong tục phần 2

HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 1 Muåc luåc CHÛÚNG I: VÙN HOAÁ TÊM LINH .....................................................................................3 MUÂA XUÊN ÚÃ CAÁC ÀÒNH, ÀÏÌN, CHUÂA ........................................................................4 HÖÅI ÀÒNH MAI ÀÖÅNG VAÂ HOAÂNG MAI........................................................................7 CAÁI BÊÌU RÛÚÅU ..............................................................................................................9 ÀÊËT MIÏÌN CÖÍ TÑCH .................................................................................................... 13 ÀIÏÅN MÊÎU ................................................................................................................... 18 CHÊÌU VÙN – LÏN ÀÖÌNG ............................................................................................ 21 CHÛÚNGII: NÏËP SÖËNG.................................................................................................... 25 TAÃN MAÅN VÏÌ NÏËP SÖËNG ............................................................................................ 26 TRÊÌU TÏM CAÁNH PHÛÚÅNG ....................................................................................... 28 NHÕP CÊÌU YÏN THAÁI .................................................................................................. 32 CHUYÏÅN LAÂNG RÙÆN ................................................................................................... 36 NGÛÚÂI NÛÚÁC NGOAÂI VÚÁI TÏËT NGHUYÏN ÀAÁN ÚÃ HAÂ NÖÅI ...................................... 40 VÙN HOAÁ TÙÆM............................................................................................................. 44 VÙN HOAÁ THUYÏÌN ..................................................................................................... 47 VÙN HOAÁ ÀUÄA............................................................................................................. 51 CAÁI QUAÅT ..................................................................................................................... 54 CAÁI VOÄNG .................................................................................................................... 58 NGOÄ .............................................................................................................................. 61 CHOÅN HOA HÊåU KIÏÍU TRUYÏÌN THÖËNG.................................................................. 65 AÅ ÚÂI TÒNH RU .............................................................................................................. 67 HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 2 NHÚÁ MÖåT LÚÂI RU ....................................................................................................... 72 CHÛÚNG III: MÊËY KHUÖN MÙÅT ..................................................................................... 76 NAÂNG HUÏÅ .................................................................................................................. 77 TAÃN ÀAÂ NGUYÏÎN KHÙÆC HIÏËU ................................................................................... 80 NHÛ HOA..................................................................................................................... 85 THANH THANH HIÏÌN ................................................................................................. 89 ANH LUÊN TRÛÁNG ..................................................................................................... 92 BAÂ LYÁ TÏË ...................................................................................................................... 96 CAÁI TÏËT CUÃA NHAÂ THÚ QUANG DUÄNG .................................................................... 99 LÏÅ THANH ................................................................................................................. 102 ANH TRÊÌN HOAåT ...................................................................................................... 106 HAI CON NGÛÚÂI TAÂI HOA........................................................................................ 110 NÛÄ THÊÌN AÁI TÒNH VAÂ NÛÄ THÊÌN SÙÆC ÀEÅP CUÃA VIÏÅT NAM .................................. 113 CHÕ TÊM HAÁT “SUÖNG HÚÂI” .................................................................................... 115 ÖNG TRUÂM THÕNH.................................................................................................... 118 CHÕ HOA TÊM............................................................................................................ 121 ÖNG HAI CHÊU ......................................................................................................... 125 TRUÁC QUYÂâNH ............................................................................................................ 131 CON GAÁI HAÂ NÖÅI. ...................................................................................................... 134 NHUNG ...................................................................................................................... 136 RÙÅM TRÛÚÂâNG ........................................................................................................... 143 ÀÖI NEÁT VÏÌ ÀAÂN ÖNG HAÂ NÖÅI NHÛÄNG NÙM XÛA................................................ 149 HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) CHÛÚNG I: VÙN HOAÁ TÊM LINH HTTP://ebooks.vdcmedia.com 3 LYÁ KHÙÆC CUNG 4 MUÂA XUÊN ÚÃ CAÁC ÀÒNH, ÀÏÌN, CHUÂA Chuáng ta coá möåt kho taâng nghïå thuêåt vïì chaåm khùæc rêët quyá nùçm raãi raác úã caác àònh, àïìn, chuâa laâng. Àoá laâ nhûäng taác phêím úã vaâo thïë kyã 17 àûúåc chaåm tröí cöng phu, duyïn daáng, phaãn aánh cuöåc söëng dên gian vaâ khaát voång vïì möåt cuöåc àúâi raång rúä: no cúm, êëm aáo, àuã tònh yïu vaâ giaâu caái àeåp. Caác nghïå nhên khöng cêìn lûu danh laåi vò úã caác taác phêím cuãa hoå luön hiïån diïån àúâi söëng bïn trong, coá nghôa laâ caái thïë giúái bïn trong cuãa hoå hoâa vúái moåi ngûúâi laâ àûúåc röìi. Chuáng ta haäy vïì àònh Liïn Hiïåp (Haâ Têy), àònh Kim Hoaâng (Haâ Têy), àònh Phuâ Laäo (Haâ Bùæc), àònh Tam Canh (Vônh Phuâ), àònh Phuâng (Haâ Têy), àïìn Àïå Tam (Nam Àõnh), chuâa öng (Haãi Hûng), chuâa Thïë Haâ, àïìn Diïån (Ninh Bònh), àïìn Phuâ Laäo (Laång Giang), àònh Thöí Tang (Vïính Phuá), àïìn Giaá (Hoaâi Àûác Haâ Têy),àònh Kiïn (Haãi Phoâng), àònh An Hoaâ (Nam Haâ) v.v... Àïën nhûäng núi àêy, chuáng ta àûúåc àùæm mònh vaâo thïë giúái cuãa caái àeåp. Caãnh vuä nûä thiïn thêìn: Vuä nûä coá khuön mùåt àêìy àùån, böå ngûåc núã vaâ hiïëu khaách, buång mïìm ba ngêën (caác cuöåc thi sùæc àeåp nhûäng nùm1993 - 1994 úã chêu êu vaâ Myä yïu cêìu tiïu chuêín naây, vuä nûä thùæt lûng buöng daâi, vaáy ngùæn kiïíu mini, sau lûng coá àöi caánh nhoã, tay úã tû thïë muáa, tai àeo hoa tai “gioåt lïå” cao sang. Möåt naâng mùåc yïëm laá söìi, möåt naâng mùåc yïëm laá sen túi taã. Khuön mùåt cuãa caác vuä nûä mang daáng dêëp cuãa caác naâng thön nûä. Caãnh trai gaái tûå tònh, àuâa nghõch: Àoá laâ ba cö gaái khoaã thên, àaâng hoaâng tùæm úã höì sen (chaåm trïn viïn gaåch àïìn Giaá). Möîi ngûúâi möåt kiïíu, nhûng caác cö àïìu löå ra möåt thên hònh rùæn chùæc hêëp dêîn laâm cho moåi ngûúâi phaãi giêåt mònh . Hoå mïìm maåi maâ coá àêìy sûác maånh, neám ta nhûäng caái nhòn choái loaâ. Caãnh ngûúâi con trai àùåt ngûúâi vúå leä lïn àuâi, ngûúâi vúå caã àûáng saát caånh rêët söi nöíi. Tuy caã ba cuâng cûúâi, nhûng laåi laâ ba nuå cûúâi khaác nhau àêìy kõch tñnh. Coá nuå cûúâi àang taân phai. ÚÃ àònh Phuâng (Haâ Têy) trang trñ ngay trûúác baân thúâ möåt maãng troân, bïn dûúái laâ àaâi sen. Trïn àaâi sen laâ caác cö gaái khoaã thên. Ngûúâi àûáng, keã ngöìi, neát mùåt vö tû tai àeo hoa, ngûåc chuäm cau, khöng phaãi hoa maâ laâ nuå. HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 5 ÚÃã àïìn Àïå Tam (Nam Àõnh) cuäng coá hoaåt caãnh ba cö gaái khoaã thên. Toác hoå àïìu daâi nhû huyïìn thoaåi. Hai cö àûáng nghiïng, möåt cö àûáng thùèng, chñnh diïån. Tay cö cêìm hoa sen che àêåy chöî thúm tho nhêët trong cú thïí. Coá anh chaâng mùåc aáo thuång xïnh xang nùæm tay cö, möåt tay súâ vuá cö, àïí cuâng ài vaâo vônh hùçng. Laåi coá thïm caã nhûäng caãnh vïì caác troâ tònh aái. úã àònh Phuâ Laäo coá caãnh ngûúâi phuå nûä ngöìi xöím, khoaã thên thïí hiïån möåt trûä lûúång nöìng êëm vaâ ên cêìn thêìn thaánh vö biïn cuãa ngûúâi àaân baâ. Suöëi toác daâi chaãy vùæt qua ngûåc bïn phaãi, löå ra caái buång núã troân àêìy. Naâng nùång nïì, chêåm chaåp, nhu mò maâ nöíi loaån. Naâng vûâa laâ tñn ngûúäng vûâa laâ ûúác mú. Coá bûác chaåm laåi rêët “hiïån àaåi”. ÚÃã àïìn Phuâ Laäo coá caãnh ngûúâi àaân baâ (nûä thêìn) nùçm ngûãa, vaáy cuöën lïn têån ngûåc, hai chên daâi daång ra, quùåp lêëy hai bïn höng ngûúâi tònh. Xung quanh laâ àaân, saáo veáo von. Andreá Malraux, nhaâ vùn hoaá Phaáp tûâng noái: maãnh göî àiïu khùæc àeåp xùæn ra nhûäng miïëng ngon cho cuöåc àúâi. Vêîn coân nhiïìu nhûäng “miïëng ngon” nûäa úã raãi raác quanh caác laâng xoám Viïåt Nam cuãa chuáng ta. Mong sao caác nhaâ nghïå thuêåt súám sûu têìm, ghi cheáp, giûä gòn, baão quaãn, hoåc têåp vaâ phuåc höìi laåi böå mùåt vöën coá cuãa chuáng, röìi laâm sûu têåp vaâ phaát triïín chuáng... Caác bêåc cha öng, töí tiïn ngaây xûa àaä àïí laåi “löåc” cho chuáng ta. Möîi möåt nghïå thuêåt cho ta nhûäng giaá trõ vùn hoaá khaác nhau tuyâ theo phûúng tiïån chuyïín taãi cuãa noá. Khöng nhû vùn hoåc nghïå thuêåt, chaåm khùæc biïíu thõ nhûäng neát caãm àöång riïng biïåt cuãa taåo hònh. Chaåm khùæc laâ aão thuêåt. Nhaâ thû Phaáp Beaudelaire noái: “Böå phêån chaåm khùæc thaânh Cöng laâ möåt thûá tön giaáo”. Chñnh vò vêåy maâ nhûäng bûác chaåm khùæc úã möåt söë àònh, chuâa Viïåt Nam àaä àûúåc liïåt vaâo nhûäng taác phêím bêët tûã Chuáng löi cuöën caã àöi mùæt, trñ thöng minh vaâ àöìng thúâi caã traái tim nhûäng ngûúâi xem. Chuáng coá thïí khïu gúåi nhûäng tònh caãm khaác nhau trong con ngûúâi, röìi àûa con ngûúâi “àïën vúái nhûäng yá tûúãng cao hún. Nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu vùn hoaá nûúác ngoaâi àïën Viïåt Nam àïìu khöng “boã qua cú höåi àïën thùm caác àònh, chuâa Viïåt Nam. Hoå caâng khöng boã qua caái dõp may àùåc biïåt àïí coá thïí chuá yá àïën nhûäng maãnh chaåm khùæc trong caác àònh chuâa Viïåt Nam. Gêìn àêy, tiïën sô myä hoåc Samody HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 6 (Inàönïxia) àaä noái: “Töi may mùæn àûúåc àïën vúái caác bûác chaåm khùæc cuãa caác àònh, àïìn Viïåt Nam. Thêåt quaá chûâng àöåc àaáo. Töi ài nhiïìu nûúác, khöng àêu laåi coá nhûäng bûác chaåm tröí coá àêìy nhûäng neát tiïu biïíu, àaåo vaâ àúâi cûá quên quïåt lêëy nhau, röìi ca haát lïn nhû vêåy. Chuáng sinh àöång, coá doâng chaãy tung hoaânh ngöín ngang maâ nghïå sô. Chuáng vûâa coá tiïët têëu vûâa co gian àiïåu cuãa vuä truå. HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 7 HÖÅI ÀÒNH MAI ÀÖÅNG VAÂ HOAÂNG MAI Laâng Mai Àöång vaâ laâng Hoaâng Mai thuöåc quêån Hai Baâ Trûng. Höåi múã vaâo nhûäng ngaây 3, 4, 6 thaáng giïng êm lõch. Coá nùm laåi töí chûác vaâo muâa thu tûâ ngaây 10 -12 thaáng 8 êm lõch. Àònh Mai Àöång vaâ àònh Hoaâng Mai úã gêìn nhau. Àònh Mai Àöång thúâ tûúáng Tam Trinh laâ möåt danh tûúáng chó huy cuãa phong traâo khúãi nghôa Hai Baâ Trûng àaä tûâng chiïu möå trai traáng Mai Àöång lïn Haát Mön tuå nghôa (khoaãng nùm 40 - 43 sau cöng nguyïn). Àònh Hoaâng Mai thúâ voä tûúáng Trêìn Khùæc Chên laâ voä tûúáng taâi hoa, laâ vïå sô maâ cuäng laâ ngûúâi yïu cuãa Huyïìn Trên Cöng chuáa 1603 -1605). Öng cuâng vúái naâng àaä coá cöng lúán vúái àêët nûúác, àaä cuâng traãi qua nhûäng giúâ phuát bi huâng cuãa lõch sûã. Hoå àaä dïåt nïn möåt thiïn tònh sûã nöíi tiïëng muön àúâi. Laâng Mai Àöång vaâ laâng Hoaâng Mai vöën laâ traåi êëp maâ vua ban choTrêìn Khùæc Chên. Öng cuäng àûúåc phong laâ Thaânh Hoaâng cuãa caã hai laâng naây. Vïì sau, àònh Mai Àöång thúâ tûúáng Tam Trinh vaâ àònh Hoaâng Mai thúâ voä tûúáng hoå Trêìn. Caã hai võ thêìn àïìu laâ voä tûúáng nïn nhên dên trong êëp cuäng coá àûúåc tinh thêìn thûúång voä. Thêìn Tam Trinh laâ traång vêåt. Traåi êëp coá nhiïìu vûúân mú lúán nïn coá nghïì nêëu rûúåu (Keã Mú). Ngûúâi ta cêët rûúåu mú töët nhêët àïí cuáng Thaânh Hoaâng vaâ àïí duâng trong nhûäng ngaây lïî höåi. Hoå lêëy nûúác söng Höìng cöåi nguöìn vïì, tinh loåc röìi nêëu rûúåu. Vïì phêìn tïë lïî hai võ thêìn, vêîn àêìy àuã têët caã moåi nghi thûác aáp duång cho nhûäng àaám tïë lïî vaâ rûúác xaách cuãa caác höåi laâng quan troång khaác. Nhûng, trûúác tiïn laâ rûúác baâi võ cuãa Thaânh Hoaâng laâng Hoaâng Mai lïn àònh Mai Àöång röìi tûâ Mai Àöång rûúác ài. Àaám rûúác coá 3 kiïåu ài khuác khuyãu quanh traåi êëp, men theo búâ song Tö Lõch röìi lïn gêìn mùåt àï söng Höìng. Àaám rûúác dûâng laåi úã Traåi Nhaän. Möåt söë chaâng trai khiïng ba choeá àûång nûúác coá mêëy daãi dêy àoã lïn mùåt àï röìi ài xuöëng phña söng, lêëy nûúác söng Höìng cho vaâo choeá röìi khiïng vïì, àùåt caác choeá nûúác lïn ba chiïëc kiïåu röìi rûúác trúã vïì laâng Mai Àöång. Àïën àïm, hai kiïåu thúâ nam tûúáng HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 8 vêîn do caác àö nam khiïng. Coân kiïåu cuãa nûä tûúáng laåi do hai mûúi cö gaái thay nhau vûâa khiïng, vûâa muáa xinh tiïìn. Nhûäng Cö gaái naây, vêën khùn, toác boã àuöi gaâ, aáo daâi xanh àoã, vaåt thùæt cuã êëu. Àaám rûúác ài àûúåc möåt àoaån laåi nghó àïí caác àö vêåt biïíu diïîn, caác voä sô ài möåt baâi quyïìn vaâ àêëu trung bònh tiïn. Möîi àêëu sô cêìm möåt chiïëc gêåy daâi 4 m àêëu vúái nhau. Gêåy bùçng göî àoã höìng, àêìu coá bõt böng vaâ vaãi àïí àïì phoâng nïëu coá àêm truáng thò ngûúâi bõ àêm cuäng khöng bõ nguy hiïím. Caác àö vêåt naây àaä àûúåc choån trong nhiïìu loâ. Hoå ùn mùåc goån gaâng, mùåc quêìn chûá khöng àoáng khöë vò coá thúâ nûä tûúáng. Àaám rûúác nghi nguát khoái hûúng. Moåi ngûúâi reo hoâ khi àûa àûúåc caác kiïåu vïì àònh Mai Àöång. Sau khi Thaánh àaä trúã vïì àònh, moåi ngûúâi mûâng chuyïën rûúác thùæng lúåi. Möåt töëp mang baâi võ cuãa thaánh laâng Hoaâng Mai traã vïì cho Hoaâng Mai... Höåi àûúåc töí chûác úã caã hai àònh. Coá rêët nhiïìu troâ chúi nhû: haát tröëng quên laâ kiïíu haát dên ca vaâ àöëi àaáp giûäa bïn nam vaâ bïn nûä coá àiïím nhõp bùçng nhûäng tiïëng thònh ...thuâng...thònh. Khi thaã diïìu bùæt buöåc möîi chiïëc diïìu phaãi mùæc 3 öëng saáo trúã lïn. Diïìu phaãi lïn cao àûáng. Hònh daáng phaãi àeåp tiïëng saáo phaãi hay vaâ phong phuá. Thi thaã chim böì cêu cuäng rêët hay. Löìng chim göìm 10 chim. Khi thaã ra, chim phaãi bay tûâ thêëp àïën cao cho túái chûâng 300m, phaãi bay cuâng möåt luác vaâ bay gêìn nhau thaânh àaân. Con naâo cuäng vêîy àïìu hai caánh. Chim bay àïën luác khöng nhòn thêëy nûäa röìi laåi cuâng àaân trúã laåi vúái bu chim dûúái àêët. Chuã chim laåi nhöët caác chuá vaâo bu, buöåc chùåt laåi àem vïì. Caác troâ chúi àïìu coá giaãi thûúãng... Höåi àònh laâng úã laâng Mai Àöång vaâ laâng Hoaâng Mai laâ möåt trong nhûäng höåi lïî tiïu biïíu vaâ àùåc sùæc cuãa àònh laâng Viïåt Nam. HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 9 CAÁI BÊÌU RÛÚÅU Chuáng ta thêëy trïn noác thaáp Ruâa úã höì Hoaân Kiïëm coá dûång möåt chûác bêìu rûúåu. Trïn noác Ngoå Mön, úã Thaái Hoaâ àiïån, Thïë miïëu, Hûng miïëu úã Huïë cuäng coá trang trñ nhûäng chiïëc bêìu rûúåu. Chiïëc bêìu rûúåu coá möåt giaãi luåa mïìm maåi tö xiïm. Noá laåi àûúåc hai con röìng hoùåc hai con cuá hoaá röìng chêìu vaâo Khöng chó coá thïë maâ chuáng ta coân thêëy úã rêët nhiïìu nhûäng maái àònh, miïëu, am, thêåm chñ caã chuâa úã khùæp moåi núi àïìu àùåt chiïëc bêìu rûúåu vaâo möåt võ trñ cao nhêët. Àïën nöîi röìng laâ biïíu tûúång cao quyá nhêët, thiïng liïng nhêët àaåi diïån cho vûúng quyïìn cuäng phaãi kñnh cêín, tön vinh noá. Moåi ngûúâi àïìu goåi bêìu rûúåu àoá laâ bêìu rûúåu thiïng, laâ bêìu nûúác thiïng vò noá àûúåc àùåt trïn cao nhêët vaâ úã chñnh giûäa Viïåt àiïån. Maâ Viïåt àiïån laâ caã möåt thïë giúái u linh, tön nghiïm, cao caã. Xa xûa, quaã bêìu laâ tûâ quaã trïn cêy bêìu àûúåc khoeát röng ruöåt chó coân voã ngoaâi cûáng maâ deão vúái maâu maát maâ xön xao, giaãn dõ. Quaã bêìu laâ nguöìn göëc, laâ buång meå àeã ra caác töåc ngûúâi. Huyïìn thoaåi xûa kïí vïì chuyïån quaã bêìu àûúåm maâu têm linh vaâ triïët hoåc. Coá möåt con söë khöíng löì nhûäng con ngûúâi úã trong quaã bêìu muöën ra vúái vuä truå. Hoå chen chuác nhau trong quaã bêìu, laâm cho quaã bêìu buång meå lùn loác, quùçn quaåi. Àêëng thiïng liïng hú noáng möåt caái àuâi röìi choåc vaâo quaã bêìu, hònh thaânh möåt caái löî. Thïë laâ têët caã moåi ngûúâi trong quaã bêìu chen nhau ra ngoaâi. Nhûäng ngûúâi úã gêìn chöî noáng ra. trûúác, nûúác da bõ àen sêîm. Nhûäng ngûúâi ra sau trùæng hún... Vaâ nhûäng töåc ngûúâi ra àúâi. Sau naây, moåi ngûúâi khöng bao giúâ quïn rùçng mònh àûúåc sinh ra.” Tûâ quaã bêìu buång meå. Hoå buöåc quaã bêìu bùçng möåt súåi dêy thêåt àeåp (sau naây laâ giaãi luåa) röìi quaâng lïn cöí hoùåc àeo ngang lûng. Luác àêìu, hoå àûång nhûác,. laâ thûá cêìn thiïët nhêët cho cuöåc söëng. Sau naây, hoå àûång rûúåu. Rûúåu trong bêìu laâ nûúác thiïng, cho moåi HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 10 ngûúâi sûác maånh cuãa trúâi àêët vaâ cuãa meå. Rûúåu àïí cuáng tïë thêìn linh, Phi tûãu bêåt thaânh lïî, rûúåu àïí uöëng vaâ àïí say sûa, yïu cuöåc söëng. Quaã bêìu laâ vuä truå, noá röîng àïí thêu toám têët caã nhûäng gò mïnh mang to lúán vaâ tinh hoa cuãa trúâi àêët, êm dûúng. Chûáa caã mêîu hïå, vûúng quyïìn, cha meå...têët caã... Nûúác vaâ rûúåu trong quaã bêìu tûúái tùæm cho con ngûúâi, cûáu vúát con ngûúâi àïí con ngûúâi töìn taåi trong sûå “phöìn”, phöìn thoác gaåo, phöìn giöëng noâi... Tûâ “chûä nghôa” cuãa quaã bêìu laâ Höì Lö, laâ caái höì lö to lúán vö cuâng, vô àaåi vö cuâng caã vïì nghôa àen lêîn nghôa boáng. Höì laâ mïnh möng, laâ phi thûúâng. Vúái Àaåo giaáo quaã bêìu chûáa àûång linh àan laâ thuöëc thêìn diïåu àïí coá thïí trúã thaânh thêìn tiïn. Trûúác hïët laâ xa laánh coäi trêìn buåi bùåm, àêìy àùæng cay röìi trúã nïn bêët tûã theo yá nghôa vö cuâng vö vi “ khaái quaát. Vúái Phêåt giaáo quaã bêìu laâ bònh rûúåu, bònh nûúác cam löå cuãa Phêåt, laâ Quan êm àïí cûáu caác chuáng sinh trong bïí khöí trêìm luên Vúái Khöíng giaáo, noá laâ àaåi diïån cuãa Thiïn, Àõa, Nhên. Noá ca tuång con ngûúâi laâ chuáa tïí cuãa muön loaâi, con ngûúâi dûåa vaâo sûác maånh cuãa quaã bêìu maâ haâi hoaâ vúái thiïn nhiïn nïn goåi quaã bêìu laâ caái tuái caân khön. Vùn hoaá Viïåt Nam laâ vùn hoaá tam giaáo àöìng lûu nïn caâng thöëng nhêët vúái têm mïìm cuãa quaã bêìu. Quaã bêìu laâ Kim êu (êu vaâng). Ta coân nhúá cêu: “Non söng ngaân thuâa vûâng êu vaâng”! Noá chûáa àûång sûå vêån chuyïín êm dûúng, chûáa caái phong àöå vônh hùçng cuãa dên töåc. Vïì sau naây, khi Cöng nghïå göëm vaâ sûá phaát triïín, ngûúâi ta chïë taåo ra nhûäng quaã bêìu bùçng göëm, sûá. Ngoaâi coá veä nhûäng hònh nhû röìng, mùåt trúâi, ngoån lûãa, phûúång, mêy v.v... àêìy veã têm linh, ûúác lïå. Trong àoá coá gûãi gùæm nhûäng mêåt maä àïí ngûúâi sau giaãi maä dêìn. Nhûäng quaã bêìu thêåt sûå laâ nhûäng quaã bêìu bùçng göëm, sûá úã miïìn xuöi àûúåc àùåt trïn caác baân thúâ núi àïìn àaâi miïëu maåo hoùåc baân thúâ töí tiïn, gêìn caác mêm lïî cuáng. ÚÃã Trung Quöëc, nhûäng nhên vêåt coá danh tiïëng, nhûäng nhaâ vùn, nhaâ thú nhû: Laä Àöìng Tên, Lyá Thiïët Quai, Lûu Linh, nhaâ hiïìn triïët Lyá Thaái Baånh, Sêìm Phu Tûã, Àan Khêu Sinh v.v...bao giúâ cuäng coá bêìu rûúåu bïn HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 11 mònh. ÚÃã nûúác ta, Nguyïîn Cöng Trûá, phaåm Thaái, Nguyïîn Bónh Khiïm, Nguyïîn Khuyïën, Tuá Xûúng, Taãn Àaâ v v cuäng luön nhùæc àïën bêìu rûúåu tuái thú. Vaâo khoaãng 1930 - 1931, úã laâng Keã Mú, Baåch Mai laâ möåt trong nhûäng quï hûúng rûúåu cuãa Viïåt Nam, ngûúâi ta coá möåt baâi haát rêët nöíi tiïëng àïí ca ngúåi quaã bêìu rûúåu vaâ rûúåu. Núi àêy, hoå nêëu rûúåu vaâ baán rûúåu. Phuå nûä cuäng uöëng rûúåu chùèng keám gò nam giúái. Cûá àïën ngaây möìng 4 thaáng giïng, coá lïî thêìn, mûúâi saáu cö trinh nûä ùn mùåc sùåc súä, möi son maá phêën vûâa muáa vûâa haát. Möîi cö cêìm trong tay möåt quaã bêìu rûúåu. Hoå haát lïn: Tay tònh tay nêng...tònh bêìu rûúåu... Ta búá ru húâi... Ta ra húâi Reão lùæm Nïëp hoa ...Ta cêët rûúåu... Tay tònh tay nêng Tònh bêìu rûúåu Ta búá...ru húâi Ta ru húâi...Reão lùæm Nïëp mêy... böìng. Möîi quaã bêìu àûúåc buöåc thïm vaâo möåt giaãi luåa maâu úã núi thùæt cöí Cho àïën giúâ, úã caác gia àònh, caác baân thúâ úã moåi núi, nhêët laâ úã nöng thön, chuáng ta thêëy nhûäng bêìu rûúåu bùçng göm, sûá Baát Traâng hoùåc sûá úã caác loâ sûá cöí. ÚÃã nhûäng núi heão laánh hoùåc úã miïìn nuái coân giûä àûúåc nhiïìu bêìu rûúåu nguyïn baãn. Nùm 1996 vaâ nhêët laâ nùm 1997, trûúác vaâ sau khi Höìng Köng trúã vïì vúái Trung Quöëc, caác nhaâ kinh doanh àaä tung ra baán khùæp caác thõ trûúâng rêët nhiïìu nhûäng quaã bêìu cöåi nguöìn. Cêy bêìu àûúåc lïn ngöi. Viïåc mua, baán nhûäng quaã bêìu naây thêåt tûng bûâng. Ngûúâi ta àua nhau mua àïí àûång rûúåu hoùåc àïí baây trong nhaâ, trong tuã Quaã bêìu Cöåi nguöìn àùæt hún nhûäng quaã bêìu bùçng sûá bùçng ly löng nhiïìu lêìn..: Tuy vêåy, moåi ngûúâi vêîn thi nhau mua. Hoå coân laâm sûu têåp vaâ theo möët... HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 12 Quaã bêìu laâ möåt trong nhûäng neát àeåp vùn hoaá cuãa Viïåt Nam. Nhòn quaã bêìu rûúåu, ngûúâi ta nghô àïën rûúåu, nghô àïën ngaây xûa, nghô àïën men cuãa cuöåc söëng, àïën nhûäng àiïìu mú höì cuãa cöåi nguöìn. Tûâ àoá, mang laåi cho ta nhûäng gò coá yá nghôa hún vïì quaá khûá, hiïån taåi vaâ tûúng lai... HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 13 ÀÊËT MIÏÌN CÖÍ TÑCH Qua cêìu söng Caái (Cêìu Long Biïn), ài thùèng àïën Phuá Thûúång röìi reä sang ph.óa tay phaãi chûâng 200 meát laâ àïën Dûúng Xaá. Núi àêy coá àïìn thúâ Nhiïëp Chñnh yã Lan. Giûäa nhûäng maãnh ruöång xanh vúái àuã gam maâu khaác nhau, ngöi àïìn thúâ möåt ngûúâi phuå nûä phi thûúâng, nöíi bêåt lïn, nghiïm trang nhûäng rïu phong: “Miïëu cöí vaâng son nhaåt”. Àoá laâ noái vïì maâu sùæc, coân nhûäng gò baâ àïí laåi cho àêët nûúác vêîn cûá àùçm thùæm vúái non song vaâ loâng ngûúâi. Baâ laâ hoaá thên cuãa Mêîu Thûúång Ngaân, cuãa baâ Man Nûúng, baâ Trûng... Àïën Suãi, ài vaâo quï hûúng cuãa nhaâ thú Cao Baá Quaát, ài tiïëp chûâng 7 km nûäa, chuáng töi àïën cêìu Dêu. Möåt caái cêìu rêët cöí. Núi àêy, söng Àöëng cùæt ngang söng Dêu àïí hònh thaânh nïn möåt bïn laâ Thiïn Àûác, möåt bïn laâ Nguyïåt Àûác. Núi àêy... möåt caái cêy, möåt caái goâ, möåt mö àêët, àöëng gaåch vuån, ngöi àïìn v.v...àïìu coá nhûäng chuyïån kïí vïì mònh. Trûúác mùæt chuáng töi laâ caã möåt khu vûåc thaânh Dêu mïnh möng. Tïn chñnh thûác cuãa noá laâ Luyå Lêu hoùåc Liïn Lêu. Vò khi xûa, thaânh chñnh coá nhûäng voång gaác maâ úã têìng trïn toaã ra nhû nhûäng caánh hoa sen, nïn thûúâng goåi laâ Liïn Lêu. Hoa sen tûúång trûng cho sûå “thöìn”. Phöìn thoác gaåo, phöìn giöëng noâi. Söng Dêu chaãy quanh thaânh taåo thaânh möåt con haâo thiïn nhiïn, baão vïå thaânh. Xûa kia, khi àï La Thaânh vaâ Thùng Long chûa hònh thaânh maâ múái chó laâ nhûäng vuâng nûúác, lau laách, hoang vu thò “núi àêy àaä laâ möåt thaânh trêën phöìn hoa, nhöån nhõp. Àêy chñnh laâ thuã phuã cuãa àêët Giao Chêu, laâ trung têm chñnh trõ, kinh tïë vaâ vùn hoaá. Àaåi baãn doanh cuãa Thaái Thuá Tö Àõnh àùåt úã àêy. Hai Baâ Trûng àaä àaánh vaâo núi naây. Khi Hai Baâ àöëc quên vaâo àaánh àaåi baãn doanh cuãa Tö Àõnh, Hai Baâ ùn mùåc thêåt löång lêîy, àiïím trang rêët àeåp. Àiïìu naây thêåt hiïëm coá. Trong suöët thúâi kyâ daâi, quên Haán àoáng quên úã Liïn Lêu, àaä coá nhiïìu cuöåc khúãi nghôa; liïn tuåc àöët HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 14 phaá, àaánh Thaânh. Nghôa laâ binh lûãa liïn miïn. Chñnh àiïìu naây àaä giaãi thñch àûúåc möåt hiïån tûúång àaáng chuá yá. Àoá laâ nhûäng vuâng àêët xung quanh àïìu àoã nhû son. Duy chó coá khu vûåc thaânh Liïn Lêu, àêët coá maâu àen, xaám, xón. Àêët àoã vò phña dûúái coá quùång sùæt. Coân àêët àen laâ do binh lûãa triïìn miïn, àöët phaá dûä àöåi, àaä laâm than hoaá têët caã nhûäng soãi, àaá, àêët , göî, tre, v.v... Hiïån tûúång than hoaá naây àaä laâm cho àêët thaânh Liïn Lêu khöng àoã nhû vöën coá Thêåt laâ: “Dêu binh lûãa, nûúác non nhû cuä. Liïìn cho ngûúâi thêëy caãnh chaånh loâng” (Vïì vuâng Dêu). Trong cuöën: “Viïåt vïì lõch sûá àêët An Nam “, nhaâ nghiïn cûáu Patris viïët: “Tinh thêìn àöåc lêåp cuãa ngûúâi Laåc Viïåt rêët cao. Trong suöët thúâi kyâ daâi bõ àö höå, hoå khöng ngûâng kiïn cûúâng àûáng dêåy. Àoá laâ möåt thûá aánh saáng choái loåi cûãa yá chñ quêåt cûúâng khön nguöi”? Trong khu vûåc thaânh Dêu, coá chúå Dêu, thaáp Dêu. Thaáp 4 têìng, coá choáp kiïíu Stupa, cao chûâng 20 meát, vaâ chuâa Dêu. Chuâa Dêu phaãn aánh nhûäng neát cuãa àaåo Phêåt tûâ êën Àöå sang vaâ àûúåc baãn àõa hoáa. Núi àêy laâ trung têm Phêåt giaáo àêìu tiïn úã ta röìi múái toãa ài khùæp núi. Cuäng laâ núi in nhûäng baãn kinh súám nhêët. Tuåc truyïìn, möåt cêy àa thêìn thoaåi tröi dûúái söng, àûúåc baân tay thêìn thoaåi cuãa aá Nam tiïn nûä (Man Nûúng) vúát lïn, khi cêy àa àûúåc àùåt lïn mùåt àêët thò tiïn nûä biïën mêët, àaä “laåc nöåi mêy ngaân”. Cêy àa àûúåc xeã ra, taåc thaânh 4 pho tûúång àïí thúâ. Àoá laâ 4 võ Phêåt Mêìu göìm 4 chõ em: Phêåt Vên, Phêåt Vuä, Phêåt Löi, Phêåt Àiïån (cuäng goåi laâ tûá Phaáp). Chõ caã àûúåc thúâ taåi chuâa Dêu, chõ hai úã chuâa Àêåu, chõ Ba thò úã Chuâa Tûúáng vaâ Cö em uát àûúåc thúâ úã chuâa Dêu. Mêëy ngöi chuâa naây úã gêìn nhau. Coá àiïìu, chuâa Dêu laâ chuâa chñnh, ngaây nga nhêët. Tûúång baâ Dêu àùåt úã chñnh giûäa chuâa chñnh, cao 2m85 (caã tûúång lêîn bïå), laåi coá nïìn cao vaâ vóa àaá. Tûúång baâ to hún so vúái têët caã nhûäng pho tûúång khaác trong chuâa. Baâ vûâa laâ Phêåt, vûâa laâ nûä chuáa baãn àõa. Núi àêy, haâng nùm coá múã höåi, goåi laâ höåi chuâa Dêu, khùæp núi nö nûác vïì dûå höåi. Höåi coá tïë lïî, rûúác xaách, vui chúi, rêët tûng bûâng, naáo nhiïåt. Ngûúâi ta kïí veâ: Duâ ai buön baán trùm nghïì Thaáng tû, möìng taám thò vïì chuâa Dêu HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 15 Duâ ai buön dêu, baán àêu Nhúá ngaây möìng taám, höåi Dêu thò vïì... Caách khu vûåc thaânh Liïn Lêu chûâng 3 cêy söë lùng möå Laåc Long Quên, laâ caã möåt toâa Viïåt àiïån. Ài chûâng möåt àoaån àûúâng nûäa, reä sang bïn traái laâ lung Syä Nhiïëp, hònh troân, trïn möåt caái goâ rúåp boáng nhûäng cêy Cöí thuå. Nhûäng goâ, àöëng nhêëp nhö keáo lïn. Dûúái nhûäng goâ àöëng àoá laâ nhûäng ngöi möå Haán. Núi àêy thuöåc vïì laâng aá Lûä. úã ngaä ba Àöng Cöi cuäng coá nhiïìu ngöi möå Haán coá xêy nhûäng voâng cuöën. Àûáng núi àêy, ta coá thïí nhòn thêëy nuái Thiïn Thai “nùçm nghiïng nghiïng vúái maái toác xanh rïu”? Vïì phña Àöng Bùæc, khoaãng 2km laâ laâng Àaåi Traåch coá ngöi chuâa Àaåi Traåch nöíi tiïëng, laâ núi trûúác àêy vúå thûá ba Cai Vaâng àïën tu vaâ truå trò sau khi cuöåc khúãi nghôa bõ thêët baåi. Baâ thöng thuöåc 18 mön voä nghïå, àaä daåy voä cho caác trai laâng vaâ laâm nhiïìu àiïìu thiïån, trûâ keã gian aác. Cuöåc àúâi cuãa baâ àuã àïí viïët nïn möåt pho saách bi huâng. Dên laâng núi àêy coi b aâ nhû Tiïn, nhû Phêåt. Tûâ Àaåi Traåch ài xuöëng phña Nam laâ àïën bïën Höì, göëi àêìu lïn söng Cêìu. úã àêy coá laâng tranh Àöng Höì maâ nhûäng bûác tranh àêåm àaâ têm höìn dên töåc cuãa noá àaä coá mùåt úã nhiïìu núi trong caã nûúác vaâ chuáng cuäng àûúåc trûng baây trong baão taâng myä thuêåt cuãa nhiïìu nûúác trïn thïë giúái. Laâng Àöng Höì àûúåc goåi laâ laâng tranh, laâng àeåp nhû tranh vaâ cuäng àûúåc goåi laâ laâng caác nghïå nhên. Hoå veä tranh, khùæc tranh, in tranh, laåi coân laâm nghïì vaâng, maä vaâ nhûäng mùåt haâng trang trñ myä thuêåt àïí laåi êën tûúång sêu sùæc trong loâng moåi ngûúâi. Ngûúåc lïn phña trïn, ta àïën àêët Lim vaâ 49 laâng Quan Hoå. Núi maâ möåt laân gioá cuäng mang àiïåu dên ca, vúái nhûäng “liïìn anh, liïìn chõ”, “ treâo lïn quaán Giöëc, ài chaãy höåi. Tûâ Àaåi Traåch ài ngûúåc lïn laâ àïën Trñ Quaã, röìi àïën laâng Àònh Töí coá chuâa Buát Thaáp, vaâ àïìn Àö vaâng son lêëp laánh, núi thúâ 8 võ Vua Lyá. Lyá Chiïu Hoaâng àûúåc thúâ riïng úã ngöi àïìn bïn caånh. Baâ mang möåt nöîi buöìn nguyïn khöëi, khöng tan. Chñnh caái daãi àêët naây àaä nuöi dûúäng nhaâ thú Hoaâng Cêìm àïí Coá àûúåc: HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 16 “Bïn Kia Söng Àöëng”, “Mûa Thuêån Thaânh” , “ Cêy tam cuác” v. v... nöíi tiïëng. Vaâo nhûäng nùm chöëng Phaáp, nhûäng khu vûåc gêìn Buát Thaáp, Rûâng Thöng, Baäi Thaáp v.v... laâ khu du kñch nöíi tiïëng vúái nhûäng chiïën cöng oanh liïåt. úã nhûäng laâng quï núi àêy, trûúác kia coân coá tuåc “Nguã ban” . Àoá laâ chuyïån trong ngaây cûúái, cö dêu vaâ chuá rïí chûa àöång phoâng vöåi. Ngaây thûá nhêët vaâ ngaây thûá hai, cö dêu coân goåi mêëy ngûúâi baån gaái thên àïën nguã cuâng vúái mònh. Núi àêy, hoå coi nheå trûúâng húåp cö gaái “chûãa buåa” . Sau khi cö gaái “chûãa buåa” röìi sinh con àûúåc möåt hoùåc hai nùm, seä coá möåt chaâng trai naâo àoá àïën xin cûúái laâm vúå. Meå chuá rïí mang lïî vêåt àïën nhaâ gaái vaâ noái: “Ngaây laânh thaáng töët, chuáng töi rêët sung sûúáng àûúåc coá con dêu vaâ laåi thïm caã thùçng cu nûäa” Khi Coá trûúâng húåp möåt àûáa treã úã vaâo hoaân caãnh thêåp tûå nhêët sinh maâ àûúåc möåt ngûúâi cûáu söëng thò àûáa treã seä nhêån ngûúâi àoá laâm cha meå nuöi. Nhûäng ngaây giöî, Tïët phaãi àïën thùm cha (meå) nuöi. Phaãi àoáng goáp vaâ coá nhiïåm vuå nhû con àeã. Nhûäng chuyïån nhû vêåy coân rêët nhiïìu. Miïìn cöí tñch coân coá con àûúâng cöí tûâ bïën Höì, ài Bùæc Ninh, túái Phaã Laåi, Luåc àêìu giang röìi ra biïín hoùåc ài ngûúåc lïn phña Bùæc, sang Trung Quöëc... laâ con àûúâng maâ caác nhaâ sû ÊËn Àöå ài tûâ chuâa Dêu sang Trung Quöëc truyïìn àaåo. Àêy cuäng laâ con àûúâng maâ con trêu vaâng tûâ Trêu Sún, giïëng Viïåt úã Phaã Laåi àaä chaåy möåt maåch vïì Töíng Bònh (tïn xûa cuãa Thùng Long) röìi àêîm mònh núi vuäng nûúác úã phña Têy Bùæc, laâm nïn höì trêu àùçm vaâ sau àûúåc goåi laâ höì Dêm Àaâm hay höì Têy. Àoá laâ con àûúâng maâ Maä Viïån mang quên sang àaánh nûúác ta. Cuäng laâ con àûúâng huyïët maåch àïí cha öng ta àaánh giùåc Nguyïn, Möng... Khaách haânh hûúng túái maãnh àêët naây thêëy mònh nhû àûúåc lúán lïn. Núi àêu cuäng coá nhûäng di tñch, dêëu êën, huyïìn thoaåi v.v...minh chûáng cho sûå töìn taåi haâo huâng cuãa dên töåc. Tûâ nhûäng huyïìn thoaåi vaâ nhûäng chûáng tñch lõch sûã êëy cho ta caái nhòn chên thûåc vaâ àêìy àuã hún vïì quaá khûá, àïí röìi suy nghô vïì nhûäng bñ êín cuãa thuúã trûúác, nghô vïì hiïån taåi vaâ tûúng lai. HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 17 Möîi bûúác ài trïn vuâng Kinh Bùæc àïìu laâm xaáo àöång têm höìn töi. Nhûäng caãm xuác haånh phuác cûá lan toãa, böëc buåi trong töi. Nhûäng caái tïn trïn vuâng àêët naây, àoåc lïn cuäng àûúåc maâu cöí tñch. HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 18 ÀIÏÅN MÊÎU Ngûúâi Viïåt Nam ta coá cêu: “phuác àûác laåi mêîu”, àïí khuyïn rùn moåi ngûúâi nhúá cöng ún cha meå, ùn úã phuác àûác vúái cöång àöìng, àïí con chaáu àûúåc hûúãng nhûäng àiïìu têët laânh. Khuyïën thiïån, trûâ aác, àûúåc truyïìn laåi cho àúâi sau bùçng nhûäng lúâi truyïìn miïång, ca dao, dênca... Vúái caách nghô truyïìn àúâi vïì ngûúâi meå, trong têm thûác sêu thùèm cuãa moåi ngûúâi, Mêîu (meå) laâ têët caã, laâ ngûúâi sinh ra ta vaâ àïën khi chïët ta laåi trúã vïì àêët meå. Qua nhûäng thúâi kyâ con ngûúâi söëng vúái meå úã trïn cêy röìi àïën giai àoaån vûâa trïn cêy, vûâa dûúái àêët vaâ röìi àïën luác meå nuái rûâng (Mêîu Thûúång Ngaân) khöng nuöi nöíi nhûäng àaân con chaáu möîi ngaây möåt àöng, àaä diïîn ra nhûäng cuöåc di dên nguyïn thuyã. Luác naây coá sûå trúå giuáp vaâ baão vïå cuãa Meå Nûúác vaâ Meå Àêët (Meå Nûúác laâ Mêîu Thoaãi (Thuyã) Meå Àêët laâ Mêîu Quyânh Hoa (Àõa). Nhûäng àaân con, chaáu vïì àûúåc àïën àöìng bùçng, sung sûúáng quaá nhûng hoå cuäng gaâo theát lïn, khoác loác vò nhúá meå Thûúång Ngaân, nhúá nhûäng ngûúâi anh em ruöåt thõt bõ nûúác cuöën ài trong cuöåc di dên àêìy maáu vaâ nûúác mùæt. Hoå haát lïn cêìu Meå, ca ngúåi cöng lao cuãa Meå, ca tuång cuöåc söëng múái. Vaâ nhûäng baâi haát naây coân kïí laåi nhûäng chùång àûúâng ài àêìy kinh haäi vaâ bi kõch, tûâ biïåt Meå Thûúång Ngaân. Chuáng laâ nguöìn göëc cuãa nhûäng àiïåu haát vùn, ca truâ, cheâo v.v... vïì sau naây. Nhûäng gioång haát vùn (chêìu vùn) ca truâ, cheâo... maâ khöng coá nûúác mùæt, ngêåm nöíi soáng nûúác vaån truâng, biïåt ly, tûã naån... thò thiïëu mêët caái húi hûúáng nguyïn thuyã cuãa chuáng. Tûúãng nhúá Mêîu, ngûúâi xûa lêåp ra Àiïån Mêîu, thúâ Tam phuã úã têìng trïn, Mêîu Thûúång Ngaân úã giûäa, mùåc aáo xanh tûúång trûng cho cêy vaâ nuái rûâng. Mêîu Thoaãi chùm nom viïåc söng nûúác, mùåc aáo trùæng. Mêîu Àõa lo viïåc àöìng bùçng, mùåc aáo vaâng, Mêîu Thoaãi úã bïn traái; Mêîu Àõa úã bïn phaãi. HTTP://ebooks.vdcmedia.com HAÂ NÖÅI – VÙN HOAÁ VAÂ PHONG TUÅC (phêìn 2) 19 Sau àoá, ngûúâi ta thúâ tûá phuã vò coá thïm Mêîu Liïîu Haånh. Böën Mêîu tûá phuã ngöìi úã têìng thûá hai trong àiïån Mêîu. Mêîu Liïîu Haånh àûúåc hònh dung laâ con cuãa Ngoåc Hoaâng, bõ phaåt nïn bõ giaáng xuöëng trêìn. Mêîu Liïîu Haånh tûúång trûng cho sùæc àeåp vaâ nûä tñnh. Mêîu duäng caãm, bïnh vûåc keã yïët, giuáp àûúåc moåi ngûúâi lûúng thiïån, trûâng phaåt keã laâm caân, àöåc aác. Mêîu àêìu thai vaâo möåt gia àònh hoå Lï, lúán lïn àûúåc goåi laâ Giaáng Tiïn. Giaáng Tiïn kïët duyïn cuâng Àaâo Lang, àûúåc hai mùåt con röìi vïì trúâi. Haâng thûá ba trong àiïån Mêîu laâ Nguä võ tön öng. Nhûäng võ naây laâ nhûäng trang nam nhi duäng caãm, taâi hoa, vùn voä song toaân, möåt loâng vò àêët nûúác vò moåi ngûúâi. Hoå laâ Nhûäng ngûúâi giuáp viïåc àúä caác Mêîu vaâ thi haânh sûá mïånh cuãa caác Mêîu. Caác võ naây àûúåc ngûúâi dên kñnh troång vaâ yïu mïën nïn àûúåc gaán vaâo nhûäng võ anh huâng dên töåc nhû Trêìn Quöëc Toaân, Cao Löî, Phaåm Nguä Laäo, Yïët Kiïu, Daä Tûúång v.v.. Haâng thûá tû trong àiïån Mêîu daânh cho caác cö, caác cêåu laâ nhûäng võ nhoã tuöíi, laâm phuå taá cho caác tön öng, caác öng Hoaâng nhûng cuäng gêìn guäi vúái caác Mêîu, nhû cö beá Bùæc Lïå laâ thõ nûä cuãa Mêîu Thûúång Ngaân. Caånh àoá coân coá nhûäng cö Bú, cö Chñnh Giïëng, cö Thaác Búâ, cö Beá Àöng Cuöång, cö Àïìn Saâng v.v... Bïn caånh caác Mêîu coân coá nhûäng Kim Àöìng, Ngoåc Nûä. Àoá laâ nhûäng võ thaánh úã tuöíi nhi àöìng. Hoå tûúång trûng cho ngaây mai. Trong caác laân àiïåu haát vùn (chêìu vùn) coá giaá trõ nöåi dung vaâ vùn chûúng cao. êm nhaåc àêåm àaâ, bay böíng maâ sûúng khoái nhiïìu veã. Nghe lêu khöng biïët chaán. Vuä àaåo àún giaãn àêìy nhûäng neát tûúång trûng vaâ mang trong mònh nhiïìu tñn hiïåu cuãa nhûäng thúâi xa xûa bõ laäng quïn. Tñn ngûúäng súám nhêët cuãa ngûúâi Viïåt Nam laâ tñn ngûúäng thúâ Mêîu. Trïn àêët nûúác ta, chuâa naâo cuäng coá àiïån Mêîu, chuâa naâo cuäng daânh võ trñ töët nhêët àõnh cho möåt àiïån Mêîu. Vñ duå nhû chuâa Dêu, chuâa Keo úã Bùæe Ninh. Àiïån Mêîu lúán nhêët úã nûúác ta laâ àiïån Mêîu Phuã Giaây. Àiïån Mêîu toaân bùçng göî lim, coá ao höì vóa àaá. Tam quan nïìn àaá, cêìu àaá lùng HTTP://ebooks.vdcmedia.com LYÁ KHÙÆC CUNG 20 chuáa Liïîu Haånh bùçng àaá xanh cuâng vúái nhiïìu cöng trònh phuå vúái caác kiïíu kiïën truác vaâ trang trñ úã möåt trònh àöå nghïå thuêåt cao siïu. ÚÃ àïìn Löå thuöåc Haå Höìi cuäng coá ba àiïån thúâ Mêîu rêët nguy nga... Chó tñnh riïng huyïån Tûâ Liïm saát ngay Haâ Nöåi cuäng coá chûâng hún 20 àiïån thúâ Mêîu vúái àuã moåi tñnh chuyïån caãm àöång vïì caác Mêîu àûúåc hoaá thên vaâo caác võ anh huâng dên töåc trong cöng cuöåc xêy dûång vaâ baão vïå àêët nûúác... Àêu àêu, ngûúâi ta cuäng kïí cho nhau nghe vïì möåt thïë giúái Mêîu qua nhûäng cêu chuyïån huyïìn aão maâ coá thêåt, bay lïn tûâ cuöåc söëng. Tñn ngûúäng Mêîu laâ tñn ngûúäng cöåi nguöìn, àñch thûåc cuãa Viïåt Nam. Noá trûúâng töìn vúái dên töåc vò noá coá àûúác loâng tin cao caã, coá quy mö vïì têm linh vaâ vïì lûúång tñn àöì trong caã nûúác. Àiïån Mêîu phaãn aánh nhûäng maãng söëáng vaâ têm linh tûâ thúâi Mêîu hïå. Àiïån Mêîu laâ möåt phêìn cuãa lõch sûã noái lïn möåt quaá khûá lêu àúâi àaä àûúåc bùæt rïî trïn maãnh àêët traân àêìy aánh saáng cuãa chuáng ta. Àaåo Mêîu gùæn liïìn vúái tinh thêìn hiïën sinh vaâ àem nhên aái àïën cho nhên quêín xaä höåi. Tñn ngûúäng thúâ Mêîu thuêìn khiïët, khöng dung naåp tïå àöìng cöët laâ thûá mï tñn dõ àoan, buön thêìn baán thaánh. HTTP://ebooks.vdcmedia.com