Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lời Mở Đầu
Ngày 7/11/2006, tại Geneve (Thụy Sĩ) đã diễn ra trọng thể Lễ ký Nghị định
thư về việc Việt Nam được chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại Thế
giới (WTO) được đánh giá là sự kiện quan trọng nhất có tác động cực kì to
lớn tới kinh tế Việt Nam.Sự kiện này mở ra cơ hội mới cho sự phát triển đất
nước và cả những thách thức cần phải vượt qua khi Việt Nam được tham gia
vào tổ chức thương mại lớn nhất toàn cầu.
Như đã biết , Việt Nam chúng ta được đánh giá là 1 nước đang phát triển và
thực sự , chúng ta mới chỉ thoát khỏi khủng hoảng và lệ thuộc kinh tế hơn
chục năm.Đối với đấu trường kinh tế giới , các sân chơi dường như còn quá
xa vời và cao lớn với tầm vóc nền kinh tế Việt Nam.Việc chúng ta gia nhập
WTO ko mang ý nghĩa thúc đẩy ngay việc phát triển kinh tế những năm đầu
này mà mang ý nghĩa quyết định cho tương lai của nền kinh tế Việt Nam
mai sau.Vậy để chuẩn bị tốt cho sân chơi WTO , sẵn sang hội nhập vào biển
kinh tế thế giới mà vẫn giữ cho chúng ta “ hòa nhập chứ ko hòa tan “ , tránh
bị khủng hoảng và lệ thuộc kinh tế cũng như giữ vững được lập trường chính
trị , thể chế ; chúng ta cần 1 lộ trình dài và chắc chắn nhằm giúp kinh tế Việt
Nam tránh sock và có thể hòa nhập trong ổn định với thị trường thương mại
lớn nhất Thế Giới này.
Thuế là nguồn thu chính của ngân sách nhà nước Việt Nam.Khi gia nhập
WTO , điều kiện tiên quyết là phải gỡ bỏ gần như hoàn toàn hệ thống thuế
với hàng nhập khẩu của các nước thành viên WTO.Chúng ta không thể đi
ngược lại quy định chung của WTO , 1 mình 1 luật được , đã chấp nhận gia
nhập WTO là chúng ta phải chấp nhận luật chơi của họ , không ưu đãi ,
không nhượng bộ.Với 1 sân chơi như vậy , việc gia nhập quá nhanh sẽ khiến
nguồn ngân sách nhà nước Việt Nam có thể sẽ bị ảnh hưởng nặng nề , gây
xáo trộn toàn bộ nền kinh tế vốn bị chi phối bởi ngân sách nhà nước.WTO
đã chấp nhận cho chúng ta được phép có 1 khoảng thời gian ổn định và cắt
giảm dần hàng rào thuế quan để gia nhập 1 cách toàn diện vào hệ thống
WTO.Trước khó khăn và thác thức như vậy , Việt Nam chúng ta đã làm gì
và cần làm gì để có 1 lộ trình gỡ bỏ hàng rào thuế quan 1 cách an toàn và
chắc chắn đối với nền kinh tế của mình
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
I. Giới Thiệu Chung Về WTO
1.WTO là gì ?
WTO là tên viết tắt từ tiếng Anh của Tổ chức thương mại thế giới
(World Trade Organization). WTO được thành lập theo Hiệp định thành lập
Tổ chức thương mại thế giới ký tại Marrakesh (Marốc) ngày 15/4/1994.
WTO chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/1/1995.
Có thể hình dung một cách đơn giản về WTO như sau:
WTO là nơi đề ra những quy định
WTO là nơi đề ra những quy định để điều tiết hoạt động thương mại
giữa các quốc gia trên quy mô toàn thế giới hoặc gần như toàn thế giới. Đến
nay, WTO có tất cả 150 thành viên.
WTO là một diễn đàn để các nước, các thành viên đàm phán
Bản thân sự ra đời của WTO là kết quả của các cuộc đàm phán. Sau khi
ra đời, WTO đang tiếp tục tổ chức các cuộc đàm phán mới. "Tất cả những gì
tổ chức này làm được đều thông qua con đường đàm phán". Có thể nói, WTO
chính là một diễn đàn để các quốc gia, các thành viên tiến hành thoả thuận,
thương lượng, nhân nhượng nhau về các vấn đề thương mại, dịch vụ, đầu tư,
sở hữu trí tuệ..., để giải quyết tranh chấp phát sinh trong quan hệ thương mại
giữa các bên.
WTO gồm những quy định pháp lý nền tảng của thương mại
quốc tế
Ra đời với kết quả được ghi nhận trong hơn 26.000 trang văn bản pháp
lý, WTO tạo ra một hệ thống pháp lý chung làm căn cứ để mỗi thành viên
hoạch định và thực thi chính sách nhằm mở rộng thương mại, tạo thêm việc
làm, tăng thu nhập và nâng cao đời sống nhân dân các nước thành viên. Các
văn bản pháp lý này bản chất là các "hợp đồng", theo đó các chính phủ các
nước tham gia ký kết, công nhận (thông qua việc gia nhập và trở thành thành
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
viên của WTO) cam kết duy trì chính sách thương mại trong khuôn khổ
những vấn đề đã thoả thuận. Tuy là do các chính phủ ký kết nhưng thực chất
mục tiêu của những thoả thuận này là để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp,
các nhà sản xuất hàng hoá, cung cấp dịch vụ, các nhà xuất nhập khẩu thực
hiện hoạt động kinh doanh, buôn bán của mình.
WTO giúp các nước giải quyết tranh chấp
Nếu "mục tiêu kinh tế" của WTO là nhằm thúc đẩy tiến trình tự do hoá
thương mại hàng hoá, dịch vụ, trao đổi các sáng chế, kiểu dáng, phát
minh...(gọi chung là quyền tài sản sở hữu trí tuệ) thì các hoạt động của WTO
nhằm giải quyết các bất đồng và tranh chấp thương mại phát sinh giữa các
thành viên theo các quy định đã thoả thuận, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản
của công pháp quốc tế và luật lệ của WTO, chính là mục tiêu chính trị của
WTO. Mục tiêu cuối cùng của các mục tiêu kinh tế và chính trị là nhằm tới
"mục tiêu xã hội" của WTO là nhằm nâng cao mức sống, tạo công ăn việc làm,
tăng thu nhập cho người dân, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường.
2. Mục tiêu của WTO :
Nâng cao mức sống, bảo đảm đầy đủ việc làm và một khối lượng thu
nhập và nhu cầu thực tế lớn và phát triển ổn định; mở rộng sản xuất, thương
mại hàng hoá và dịch vụ, trong khi đó vẫn đảm bảo việc sử dụng tối ưu
nguồn lực của thế giới theo đúng mục tiêu phát triển bền vững, bảo vệ và
duy trì môi trường và nâng cao các biện pháp để thực hiện điều đó theo cách
thức phù hợp với những nhu cầu và mối quan tâm riêng rẽ của mỗi bên ở các
cấp độ phát triển kinh tế khác nhau.
Bảo đảm rằng các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là những quốc
gia kém phát triển nhất, duy trì được tỷ phần tăng trưởng trong thương mại
quốc tế tương xứng với nhu cầu phát triển kinh tế của quốc gia đó;
Giảm đáng kể thuế và các hàng rào cản trở thương mại khác và theo
hướng loại bỏ sự phân biện đối xử trong các mối quan hệ thương mại quốc
tế;
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Xây dựng một cơ chế thương mại đa biên chặt chẽ, ổn định và khả thi
hơn; quyết tâm duy trì những nguyên tắc cơ bản và tiếp tục theo đuổi những
mục tiêu đang đặt ra cho cơ chế thương mại đa biên này.
3. Chức năng của WTO :
Theo ghi nhận tại Ðiều III, Hiệp định thành lập Tổ chức thương mại thế
giới, WTO có 5 chức năng sau:
- WTO tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực thi, quản lý và điều hành
và những mục tiêu khác của Hiệp định thành lập WTO, các hiệp định đa
biên của WTO, cũng như cung cấp một khuôn khổ để thực thi, quản lý và
điều hành việc thực hiện các hiệp định nhiều bên;
- WTO là một diễn đàn cho các cuộc đàm phán giữa các nước thành
viên về những quan hệ thương mại đa biên trong khuôn khổ những quy định
của WTO. WTO cũng là diễn đàn cho các cuộc đàm phán tiếp theo giữa các
thành viên về những quan hệ thương mại đa biên; đồng thời WTO là một
thiết chế để thực thi các kết quả từ việc đàm phán đó hoặc thực thi các quyết
định do Hội nghị Bộ trưởng đưa ra;
- WTO sẽ thi hành Thoả thuận về những quy tắc và thủ tục điều chỉnh
việc giải quyết tranh chấp giữa các thành viên (''Thoả thuận'' này được quy
định trong Phụ lục 2 của Hiệp định thành lập WTO);
- WTO sẽ thi hành Cơ chế rà soát chính sách thương mại (của các nước
thành viên), ''Cơ chế'' này được quy định tại Phụ lục 3 của Hiệp định thành
lập WTO;
- Ðể đạt tới sự thống nhất cao hơn về quan điểm trong việc tạo lập các
chính sách kinh tế toàn cầu, khi cần thiết, WTO sẽ hợp tác với Quỹ tiền tệ
quốc tế (IMF), Ngân hàng thế giới (WB) và các cơ quan trực thuộc của nó.
4. Những nguyên tắc, luật lệ, quy định cơ bản của WTO :
WTO hoạt động dựa trên một số nguyên tắc làm nền tảng cho hệ thống
thương mại thế giới, bao gồm:
4.1. Thương mại không phân biệt đối xử
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nguyên tắc này thể hiện ở hai nguyên tắc: đối xử tối huệ quốc và đối xử
quốc gia.
Nguyên tắc đối xử tối huệ quốc (MFN):
"Tối huệ quốc" có nghĩa là "nước (được) ưu đãi nhất", "nước (được) ưu
tiên nhất".
Nội dung của nguyên tắc: WTO quy định rằng, các quốc gia không thể
phân biệt đối xử với các đối tác thương mại của mình.
Cơ chế hoạt động của nguyên tắc: Mỗi thành viên của WTO phải đối xử
với các thành viên khác của WTO một cách công bằng như những đối tác
"ưu tiên nhất". Nếu một nước dành cho một đối tác thương mại của mình
một hay một số ưu đãi nào đó thì nước này cũng phải đối xử tương tự như
vậy đối với tất cả các thành viên còn lại của WTO để tất cả các quốc gia
thành viên đều được "ưu tiên nhất". Và như vậy, kết quả là không phân biệt
đối xử với bất kỳ đối tác thương mại nào.
Nguyên tắc đối xử quốc gia (NT) :
"Ðối xử quốc gia" nghĩa là đối xử bình đẳng giữa sản phẩm nước
ngoài và sản phẩm nội địa.
Nội dung của nguyên tắc: Hàng hoá nhập khẩu và hàng hoá tương tự
sản xuất trong nước phải được đối xử công bằng, bình đẳng như nhau.
Cơ chế hoạt động của nguyên tắc: Bất kỳ một sản phẩm nhập khẩu nào,
sau khi đã qua biên giới, trả xong thuế hải quan và các chi phí khác tại cửa
khẩu, bắt đầu đi vào thị trường nội địa, sẽ được hưởng sự đối xử ngang bằng
(không kém ưu đãi hơn) với sản phẩm tương tự được sản xuất trong nước.
Có thể hình dung đơn giản về hai nguyên tắc nêu trên như sau: Nếu
nguyên tắc "tối huệ quốc" nhằm mục tiêu tạo sự công bằng, không phân biệt
đối xử giữa các nhà xuất khẩu hàng hoá, cung cấp dịch vụ... của các nước A,
B, C... khi xuất khẩu vào một nước X nào đó thì nguyên tắc "đãi ngộ quốc
gia" nhằm tới mục tiêu tạo sự công bằng, không phân biệt đối xử giữa hàng
hoá, dịch vụ của doanh nghiệp nước A với hàng hoá, dịch vụ của doanh
nghiệp nước X trên thị trường nước X, sau khi hàng hoá, dịch vụ của doanh
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nghiệp nước A đã thâm nhập (qua hải quan, đã trả thuế và các chi phí khác
tại cửa khẩu) vào thị trường nước X.
4.2. Thương mại ngày càng tự do hơn (bằng con đường đàm phán)
Ðể thực thi được mục tiêu tự do hoá thương mại và đầu tư, mở cửa thị
trường, thúc đẩy trao đổi, giao lưu, buôn bán hàng hoá, việc tất nhiên là phải
cắt giảm thuế nhập khẩu, loại bỏ các hàng rào phi thuế quan (cấm, hạn chế,
hạn ngạch, giấy phép...). Trên thực tế, lịch sử của GATT và sau này là WTO
đã cho thấy đó chính là lịch sử của quá trình đàm phán cắt giảm thuế quan,
rồi bao trùm cả đàm phán dỡ bỏ các hàng rào phi thuế quan, rồi dần dần mở
rộng sang đàm phán cả những lĩnh vực mới như thương mại dịch vụ, sở hữu
trí tuệ...
Tuy nhiên, trong quá trình đàm phán, mở cửa thị trường, do trình độ
phát triển của mỗi nền kinh tế của mỗi nước khác nhau, "sức chịu đựng" của
mỗi nền kinh tế trước sức ép của hàng hoá nước ngoài tràn vào do mở cửa
thị trường là khác nhau, nói cách khác, đối với nhiều nước, khi mở cửa thị
trường không chỉ có thuận lợi mà cũng đưa lại những khó khăn, đòi hỏi phải
điều chỉnh từng bước nền sản xuất trong nước. Vì thế, các hiệp định của
WTO đã được thông qua với quy định cho phép các nước thành viên từng
bước thay đổi chính sách thông qua lộ trình tự do hoá từng bước. Sự nhượng
bộ trong cắt giảm thuế quan, dỡ bỏ các hàng rào phi thuế quan được thực
hiện thông qua đàm phán, rồi trở thành các cam kết để thực hiện.
4.3. Dễ dự đoán nhờ cam kết, ràng buộc, ổn định và minh bạch
Các nước thành viên có nghĩa vụ đảm bảo tính ổn định và có thể dự báo
trước được về các cơ chế, chính sách, quy định thương mại của mình nhằm
tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, kinh doanh nước ngoài có thể hiểu,
nắm bắt được lộ trình thay đổi chính sách, nội dung các cam kết về thuế, phi
thuế của nước chủ nhà để từ đó doanh nghiệp có thể dễ dàng hoạch định kế
hoạch kinh doanh, đầu tư của mình mà không bị đột ngột thay đổi chính sách
làm tổn hại tới kế hoạch kinh doanh của họ. Nói cách khác, các doanh nghiệp
nước ngoài tin chắc rằng hàng rào thuế quan, phi thuế quan của một nước sẽ
không bị tăng hay thay đổi một cách tuỳ tiện. Ðây là nỗ lực của hệ thống
thương mại đa biên nhằm yêu cầu các thành viên của WTO tạo ra một môi
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trường thương mại ổn định, minh bạch và dễ dự đoán. Nội dung bao gồm các
công việc sau:
Về các thoả thuận cắt giảm thuế quan :
Bản chất của thương mại thời WTO là các thành viên dành ưu đãi, nhân
nhượng thuế quan cho nhau. Song để chắc chắn là các mức thuế quan đã đàm
phán phải được cam kết và không thay đổi theo hướng tăng thuế suất, gây bất
lợi cho đối tác của mình, sau khi đàm phán, mức thuế suất đã thoả thuận sẽ
được ghi vào một bản danh mục thuế quan. Ðây gọi là các mức thuế suất ràng
buộc. Nói cách khác, ràng buộc là việc đưa ra danh mục ấn định các mức thuế
ở mức tối đa nào đó và không được phép tăng hay thay đổi theo chiều hướng
bất lợi cho các doanh nghiệp nước ngoài. Một nước có thể sửa đổi, thay đổi
mức thuế đã cam kết, ràng buộc chỉ sau khi đã đàm phán với đối tác của mình
và phải đền bù thiệt hại do việc tăng thuế đó gây ra.
Về các biện pháp phi thuế quan :
Biện pháp phi thuế quan là biện pháp sử dụng hạn ngạch hoặc hạn chế
định lượng khác như quản lý hạn ngạch. Các biện pháp này dễ làm nảy sinh tệ
nhũng nhiễu, tham nhũng, lạm dụng quyền hạn, bóp méo thương mại, gây
khó khăn cho doanh nghiệp, làm cho thương mại thiếu lành mạnh, thiếu minh
bạch, cản trở tự do thương mại. Do đó, WTO chủ trương các biện pháp này sẽ
bị buộc phải loại bỏ hoặc chấm dứt.
Ðể có thể thực hiện được mục tiêu này, các hiệp định của WTO yêu cầu
chính phủ các nước thành viên phải công bố thật rõ ràng, công khai ("minh
bạch") các cơ chế, chính sách, biện pháp quản lý thương mại của mình.
Ðồng thời, WTO có cơ chế giám sát chính sách thương mại của các nước
thành viên thông qua Cơ chế rà soát chính sách thương mại.
4.4. Tạo ra môi trường cạnh tranh ngày càng bình đẳng hơn
Trên thực tế, WTO tập trung vào thúc đẩy mục tiêu tự do hoá thương mại
song trong rất nhiều trường hợp, WTO cũng cho phép duy trì những quy định
về bảo hộ. Do vậy, WTO đưa ra nguyên tắc này nhằm hạn chế tác động tiêu
cực của các biện pháp cạnh tranh không bình đẳng như bán phá giá, trợ cấp...
hoặc các biện pháp bảo hộ khác.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ðể thực hiện được nguyên tắc này, WTO quy định trường hợp nào là
cạnh tranh bình đẳng, trường hợp nào là không bình đẳng từ đó được phép
hay không được phép áp dụng các biện pháp như trả đũa, tự vệ, chống bán
phá giá...
4.5. Khuyến khích phát triển và cải cách kinh tế bằng cách dành ưu
đãi hơn cho các nước kém phát triển nhất
Các nước thành viên, trong đó có các nước đang phát triển, thừa nhận
rằng tự do hoá thương mại và hệ thống thương mại đa biên trong khuôn khổ
của WTO đóng góp vào sự phát triển của mỗi quốc gia. Song các thành viên
cũng thừa nhận rằng, các nước đang phát triển phải thi hành những nghĩa vụ
của các nước phát triển. Nói cách khác, "sân chơi" chỉ là một, "luật chơi" chỉ
là một, song trình độ "cầu thủ" thì không hề ngang nhau. Trong khi đó, hiện
số thành viên của WTO là các nước đang phát triển và các nước đang trong
quá trình chuyển đổi nền kinh tế chiếm hơn 3/4 số nước thành viên của WTO.
Do đó, WTO đã đưa ra nguyên tắc này nhằm khuyến khích phát triển và cải
cách kinh tế ở các nước đang phát triển và các nền kinh tế chuyển đổi bằng
cách dành cho những nước này những điều kiện đối xử đặc biệt và khác biệt
để đảm bảo sự tham gia sâu rộng hơn của các nước này vào hệ thống thương
mại đa biên.
Ðể thực hiện nguyên tắc này, WTO dành cho các nước đang phát triển,
các nước có nền kinh tế đang chuyển đổi những linh hoạt và ưu đãi nhất
định trong việc thực hiện các hiệp định của WTO. Chẳng hạn, WTO cho
phép các nước này một số quyền và không phải thực hiện một số quyền cũng
như một số nghĩa vụ hoặc cho phép các nước này một thời gian linh động
hơn trong việc thực hiện các hiệp định của WTO, cụ thể là thời gian quá độ
thực hiện dài hơn để các nước này điều chỉnh chính sách của mình. Ngoài ra,
WTO cũng quyết định các nước kém phát triển được hưởng những hỗ trợ kỹ
thuật ngày một nhiều hơn.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
II. Các Cơ Hội Và Thách Thức Của
Việt Nam Khi Gia Nhập WTO
1. Cơ Hội :
- Được tiếp cận thị trường hàng hoá và dịch vụ ở tất cả các nước thành
viên với mức thuế nhập khẩu đã được cắt giảm và các ngành dịch vụ mà các
nước mở cửa theo các Nghị định thư gia nhập của các nước này, không bị phân
biệt đối xử. Điều đó, tạo điều kiện cho chúng ta mở rộng thị trường xuất khẩu
và trong tương lai - với sự lớn mạnh của doanh nghiệp và nền kinh tế nước ta mở rộng kinh doanh dịch vụ ra ngoài biên giới quốc gia. Với một nền kinh tế
có độ mở lớn như nền kinh tế nước ta, kim ngạch xuất khẩu luôn chiếm trên
60% GDP thì điều này là đặc biệt quan trọng, là yếu tố bảo đảm tăng trưởng.
- Với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật kinh tế theo cơ chế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa và thực hiện công khai minh bạch các thiết chế
quản lý theo quy định của WTO, môi trường kinh doanh của nước ta ngày
càng được cải thiện. Đây là tiền đề rất quan trọng để không những phát huy
tiềm năng của các thành phần kinh tế trong nước mà còn thu hút mạnh đầu
tư nước ngoài, qua đó tiếp nhận vốn, công nghệ sản xuất và công nghệ quản
lý, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo ra công ăn việc làm và chuyển
dịch cơ cấu lao động, thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, bảo
đảm tốc độ tăng trưởng và rút ngắn khoảng cách phát triển.
Thực tế trong những năm qua đã chỉ rõ, cùng với phát huy nội lực, đầu
tư nước ngoài có vai trò quan trọng trong nền kinh tế nước ta và xu thế này
ngày càng nổi trội: năm 2006, đầu tư nước ngoài chiếm 37% giá trị sản xuất
công nghiệp, gần 56% kim ngạch xuất khẩu và 15,5% GDP, thu hút hơn một
triệu lao động trực tiếp làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài.
- Gia nhập WTO chúng ta có được vị thế bình đẳng như các thành viên
khác trong việc hoạch định chính sách thương mại toàn cầu, có cơ hội để đấu
tranh nhằm thiết lập một trật tự kinh tế mới công bằng hơn, hợp lý hơn, có
điều kiện để bảo vệ lợi ích của đất nước, của doanh nghiệp. Đương nhiên kết
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quả đấu tranh còn tuỳ thuộc vào thế và lực của ta, vào khả năng tập hợp lực
lượng và năng lực quản lý điều hành của ta.
- Mặc dù chủ trương của chúng ta là chủ động đổi mới, cải cách thể chế
kinh tế ở trong nước để phát huy nội lực và hội nhập với bên ngoài nhưng
chính việc gia nhập WTO, hội nhập vào nền kinh tế thế giới cũng thúc đẩy
tiến trình cải cách trong nước, bảo đảm cho tiến trình cải cách của ta đồng
bộ hơn, có hiệu quả hơn.
- Cùng với những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử sau 20 năm đổi mới,
việc gia nhập WTO sẽ nâng cao vị thế của ta trên trường quốc tế, tạo điều kiện
cho ta triển khai có hiệu quả đường lối đối ngoại theo phương châm: Việt Nam
mong muốn là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng thế giới vì
hoà bình, hợp tác và phát triển.
Trong khi nhận thức rõ những cơ hội có được do việc gia nhập WTO
mang lại, cần thấy hết những thách thức mà chúng ta phải đối đầu, nhất là
trong điều kiện nước ta là một nước đang phát triển ở trình độ thấp, quản lý
nhà nước còn nhiều yếu kém và bất cập, doanh nghiệp và đội ngũ doanh
nhân còn nhỏ bé. Những thách thức này bắt nguồn từ sự chênh lệch giữa
năng lực nội sinh của đất nước với yêu cầu hội nhập, từ những tác động tiêu
cực tiềm tàng của chính quá trình hội nhập.
2. Thách Thức :
- Cạnh tranh sẽ diễn ra gay gắt hơn, với nhiều “đối thủ” hơn, trên bình
diện rộng hơn, sâu hơn. Đây là sự cạnh tranh giữa sản phẩm của ta với sản
phẩm các nước, giữa doanh nghiệp nước ta với doanh nghiệp các nước,
không chỉ trên thị trường thế giới và ngay trên thị trường nước ta do thuế
nhập khẩu phải cắt giảm từ mức trung bình 17,4% hiện nay xuống mức
trung bình 13,4% trong vòng 3 đến 5 năm tới, nhiều mặt hàng còn giảm
mạnh hơn.
Cạnh tranh không chỉ diễn ra ở cấp độ sản phẩm với sản phẩm, doanh
nghiệp với doanh nghiệp. Cạnh tranh còn diễn ra giữa nhà nước và nhà nước
trong việc hoạch định chính sách quản lý và chiến lược phát triển nhằm phát
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
huy nội lực và thu hút đầu tư từ bên ngoài. Chiến lược phát triển có phát huy
được lợi thế so sánh hay không, có thể hiện được khả năng “phản ánh vượt
trước” trong một thế giới biến đổi nhanh chóng hay không. Chính sách quản
lý có tạo được chi phí giao dịch xã hội thấp nhất cho sản xuất kinh doanh
hay không, có tạo dựng được môi trường kinh doanh, đầu tư thông thoáng,
thuận lợi hay không…
Tổng hợp các yếu tố cạnh tranh trên đây sẽ tạo nên sức cạnh tranh của
toàn bộ nền kinh tế, sức cạnh tranh quốc gia.
- Trên thế giới sự “phân phối” lợi ích của toàn cầu hoá là không đồng
đều. Những nước có nền kinh tế phát triển thấp được hưởng lợi ít hơn. Ở
mỗi quốc gia, sự “phân phối” lợi ích cũng không đồng đều. Một bộ phận dân
cư được hưởng lợi ít hơn, thậm chí còn bị tác động tiêu cực của toàn cầu
hoá; nguy cơ phá sản một bộ phận doanh nghiệp và nguy cơ thất nghiệp sẽ
tăng lên, phân hoá giàu nghèo sẽ mạnh hơn. Điều đó đòi hỏi phải có chính
sách phúc lợi và an sinh xã hội đúng đắn; phải quán triệt và thực hiện thật tốt
chủ trương của Đảng: “Tăng trưởng kinh tế đi đôi với xoá đói, giảm nghèo,
thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước phát triển”.
- Hội nhập kinh tế quốc tế trong một thế giới toàn cầu hoá, tính tuỳ thuộc
lẫn nhau giữa các nước sẽ tăng lên. Sự biến động trên thị trường các nước sẽ
tác động mạnh đến thị trường trong nước, đòi hỏi chúng ta phải có chính sách
kinh tế vĩ mô đúng đắn, có năng lực dự báo và phân tích tình hình, cơ chế quản
lý phải tạo cơ sở để nền kinh tế có khả năng phản ứng tích cực, hạn chế được
ảnh hưởng tiêu cực trước những biến động trên thị trường thế giới. Trong điều
kiện tiềm lực đất nước có hạn, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, kinh
nghiệm vận hành nền kinh tế thị trường chưa nhiều thì đây là khó khăn không
nhỏ, đòi hỏi chúng ta phải phấn đấu vươn lên mạnh mẽ, với lòng tự hào và
trách nhiệm rất cao trước quốc gia, trước dân tộc.
- Hội nhập kinh tế quốc tế đặt ra những vấn đề mới trong việc bảo vệ
môi trường, bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hoá và truyền
thống tốt đẹp của dân tộc, chống lại lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền.
Như vậy, gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, hội nhập kinh tế quốc
tế vừa có cơ hội lớn, vừa phải đối đầu với thách thức không nhỏ. Cơ hội tự
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nó không biến thành lực lượng vật chất trên thị trường mà tuỳ thuộc vào khả
năng tận dụng cơ hội của chúng ta. Thách thức tuy là sức ép trực tiếp nhưng
tác động của nó đến đâu còn tuỳ thuộc vào nỗ lực vươn lên của chúng ta. Cơ
hội và thách thức không phải “nhất thành bất biến” mà luôn vận động,
chuyển hoá và thách thức đối với ngành này có thể là cơ hội cho ngành khác
phát triển. Tận dụng được cơ hội sẽ tạo ra thế và lực mới để vượt qua và đẩy
lùi thách thức, tạo ra cơ hội mới lớn hơn. Ngược lại, không tận dụng được cơ
hội, thách thức sẽ lấn át, cơ hội sẽ mất đi, thách thức sẽ chuyển thành những
khó khăn dài hạn rất khó khắc phục. Ở đây, nhân tố chủ quan, nội lực của
đất nước, tinh thần tự lực tự cường của toàn dân tộc là quyết định nhất.
Trước khó khăn và thách thức trên , cùng với quy định chung khi gia
nhập WTO , hệ thống thuế Việt Nam ta đã chuẩn bị những gì cho tiến trình
thực hiện cam kết thuế.
III. Cam Kết Về Thuế Của Việt
Nam Khi Gia Nhập WTO
1. Các cam kết về thuế:
Gia nhập WTO và các khu vực mậu dịch tự do, việc mở cửa thị
trường hàng hóa được thực hiện chủ yếu thông qua các cam kết về cắt giảm
hàng rào bảo hộ bằng thuế nhập khẩu và tuân thủ các nguyên tắc thương mại
về không phân biệt đối xử giữa hàng hóa xuất khẩu và hàng hóa sản xuất
trong nước khi ban hành các biện pháp chính sách trong nước. Theo nguyên
tắc của WTO, các nước thành viên chỉ được phép bảo hộ các ngành sản xuất
trong nước bằng biện pháp thuế quan, các biện pháp hạn chế định lượng
hàng nhập khẩu hay trợ cấp không được phép duy trì. Tuy nhiên, bảo hộ
thông qua thuế chỉ được diễn ra ở mức độ thấp hợp lý. Do đó, khi gia nhập
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
WTO, Việt Nam phải thực hiện cam kết cắt giảm thuế quan và ràng buộc
không tăng thuế vượt quá mức ngưỡng đã được thỏa thuận.
1.1.Cam kết về thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu và bia
Các thành viên WTO đồng ý cho ta thời gian chuyển đổi không quá 3
năm để điều chỉnh lại thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu và bia cho phù hợp
với quy định WTO. Hướng sửa đổi là đối với rượu trên 20 độ cồn ta hoặc sẽ
áp dụng một mức thuế tuyệt đối hoặc một mức thuế phần trăm. Đối với bia,
ta sẽ chỉ áp dụng một mức thuế phần trăm.
1.2. Cam kết về thuế nhập khẩu:
1.2.1. Mức cam kết chung: Ta đồng ý ràng buộc mức trần cho toàn bộ
biểu thuế (10.600 dòng). Mức thuế bình quân toàn biểu được giảm từ mức
hiện hành 17,4% xuống còn 13,4% thực hiện dần trung bình trong 5-7 năm.
Mức thuế bình quân đối với hàng nông sản giảm từ mức hiện hành 23,5%
xuống còn 20,9% thực hiện trong 5-7 năm. Với hàng công nghiệp từ 16,8%
xuống còn 12,6% thực hiện chủ yếu trong vòng 5-7 năm
1.2.2. Mức cam kết cụ thể: Có khoảng hơn 1/3 số dòng thuế sẽ phải
cắt giảm, chủ yếu là các dòng có thuế suất trên 20%. Các mặt hàng trọng
yếu, nhạy cảm đối với nền kinh tế như nông sản, xi măng, sắt thép, vật liệu
xây dựng, ôtô - xe máy... vẫn duy trì được mức bảo hộ nhất định.
Những ngành có mức giảm thuế nhiều nhất bao gồm: dệt may, cá và
sản phẩm cá, gỗ và giấy, hàng chế tạo khác, máy móc và thiết bị điện - điện
tử. Ta đạt được mức thuế trần cao hơn mức đang áp dụng đối với nhóm hàng
xăng dầu, kim loại, hóa chất là phương tiện vận tải.
Ta cũng cam kết cắt giảm thuế theo một số hiệp định tự do theo ngành
của WTO giảm thuế xuống 0% hoặc mức thấp. Đây là hiệp định tự nguyện
của WTO nhưng các nước mới gia nhập đều phải tham gia một số ngành.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ngành mà ta cam kết tham gia là sản phẩm công nghệ thông tin, dệt may và
thiết bị y tế. Ta cũng tham gia một phần với thời gian thực hiện từ 3 – 5 năm
đối với ngành thiết bị máy bay, hóa chất và thiết bị xây dựng.
Về hạn ngạch thuế quan, ta bảo lưu quyền áp dụng với đường, trứng
gia cầm, lá thuốc lá và muối.
1.3. Một số biện pháp hạn chế nhập khẩu:
Ta đồng ý cho nhập khẩu xe máy phân phối lớn không muộn hơn
ngày 31/5/2007. Với thuốc lá điếu và xì gà, ta đồng ý bỏ biện pháp cấm nhập
khẩu từ thời điểm gia nhập. Tuy nhiên sẽ chỉ có một doanh nghiệp Nhà nước
được quyền nhập khẩu toàn bộ thuốc lá điếu và xì gà. Mức thuế nhập khẩu
mà ta đàm phán được cho hai mặt hàng này là rất cao. Với ô tô cũ ta cho
phép nhập khẩu các loại xe đã qua sử dụng không quá 5 năm
1.4. Cam kết về thuế nông nghiệp:
Việt Nam sẽ phân loại năng lực cạnh tranh cho từng ngành nông sản và
xây dựng lộ trình giảm thuế phù hợp. Một mặt, cam kết lộ trình giảm thuế
mạnh đối với những mặt hàng Việt Nam có khả năng cạnh tranh cao và đã
có năng lực xuất khẩu như gạo, cà phê. Mặt khác, cam kết lộ trình giảm thuế
chậm hơn, nhằm bảo hộ có thời hạn đối với một số mặt hàng như cao su, đồ
gỗ lâm sản và lâm sản chế biến.
Mức cam kết chung về thuế nhập khẩu, ta đồng ý ràng buộc mức trần
cho toàn bộ biểu thuế. Mức thuế bình quân toàn biểu được giảm từ mức hiện
hành 17,4% xuống còn 13,4% thực hiện dần trung bình trong 5 - 7 năm.
Mức thuế bình quân đối với hàng nông sản giảm từ mức hiện hành 23,5%
xuống còn 20,9% thực hiện trong 5 - 7 năm.
2. Biểu cam kết thuế quan của Việt Nam trong WTO.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong toàn bộ Biểu cam kết, Việt Nam sẽ cắt giảm khoảng 3.800
dòng thuế (chiếm 35,5% số dòng của Biểu thuế); ràng buộc ở mức thuế hiện
hành với khoảng 3.700 dòng (chiếm 34,5% số dòng của Biểu thuế); ràng
buộc theo mức thuế trần – cao hơn mức thuế suất hiện hành 3.170 dòng thuế
(chiếm 30% số dòng của Biểu thuế), chủ yếu là đối với các nhóm hàng như
xăng dầu, kim loại, hóa chất, một số phương tiện vận tải. Một số mặt hàng
đang có thuế suất cao từ trên 20%, 30% sẽ được cắt giảm thuế ngay khi gia
nhập. Những nhóm mặt hàng có cam kết cắt giảm thuế nhiều nhất bao gồm:
dệt may, cá và sản phẩm cá, gỗ và giấy, hàng chế tạo khác, máy móc thiết bị
điện – điện tử (xem bảng tổng hợp 1).
Đối với lĩnh vực nông nghiệp, mức cam kết bình quân là 25,2% vào
thời điểm gia nhập và mức cắt giảm cuối cùng sẽ là 21%. So sánh với mức
thuế MFN bình quân đối với lĩnh vực nông nghiệp hiện nay là 23,5% thì
mức cắt giảm đi sẽ là 10%. Trong lĩnh vực này, Việt Nam sẽ được áp dụng
cơ chế hạn ngạch thuế quan đối với 4 mặt hàng: trứng, đường, thuốc lá lá và
muối (muối trong WTO không được coi là mặt hàng nông sản). Đối với 4
mặt hàng này, mức thuế trong hạn ngạch là tương đương mức thuế MFN
hiện hành (trứng 40%, đường thô 25%, đường tinh 50 – 60%, thuốc lá lá:
30%, muối ăn 30%), thấp hơn nhiều so với mức thuế ngoài hạn ngạch.
Đối với lĩnh vực công nghiệp, mức cam kết bình quân vào thời điểm
gia nhập là 16,1%, và mức cắt giảm cuối cùng sẽ là 12,6%. So sánh với mức
thuế MFN bình quân của hàng công nghiệp hiện nay là 16,6% thì mức cắt
giảm đi sẽ là 23,9%.
Các mức cắt giảm này có thể so sánh tương ứng với các mức cắt giảm
trung bình của những nước đang phát triển và đã phát triển trong vòng đàm
phán Uruguay (năm 1994) như sau: trong lĩnh vực nông nghiệp các nước
đang phát triển và đã phát triển cam kết cắt giảm là 30% và 46%; với hàng
công nghiệp tương ứng là 37% và 24% (xem bảng tổng hợp 2)
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Mức độ cam kết và cắt giảm thuể của Việt Nam tổng hợp theo 1 số nhóm
ngành hàng và nhóm mặt hàng chính:
Bảng 1 - Mức thuế cam kết bình quân theo nhóm ngành hàng chính
Nhóm mặt hàng
Thuế suất cam kết Thuế suất cam kết cắt
tại thời điểm gia
giảm cuối cùng cho
nhập WTO (%)
WTO (%)
1. Nông sản
25,2
21,0
2. Cá, sản phẩm cá
29,1
18,0
3. Dầu khí
36,8
36,6
4. Gỗ, giấy
14,6
10,5
5. Dệt may
13,7
13,7
6. Da, cao su
19,1
14,6
7. Kim loại
14,8
11,4
8. Hóa chất
11,1
6,9
9. Thiết bị vận tải
46,9
37,4
10. Máy móc thiết bị cơ khí
9,2
7,3
11. Máy móc thiết bị điện
13,9
9,5
12. Khoáng sản
16,1
14,1
13. Hàng chế tạo khác
12,9
10,2
Cả biểu thuế
17,2
13,4
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Bảng 2 - Cam kết cắt giảm thuế nhập khẩu theo một số nhóm mặt hàng
chính
Cam kết với WTO
Thuế
suất
MFN
(%)
Thuế
suất
khi
gia
nhập
(%)
- Thịt bò
20
20
14
5 năm
- Thịt lợn
30
30
15
5 năm
- Sữa nguyên liệu
20
20
18
2 năm
- Sữa thành phẩm
30
30
25
5 năm
- Thịt chế biến
50
40
22
5 năm
- Bánh kẹo (t/s bình quân)
39,3
34,4
25,3
3-5 năm
- Bia
80
65
35
5 năm
- Rượu
65
65
45-50
5-6 năm
- Thuốc lá điếu
100
150
135
3 năm
- Xì gà
100
150
100
5 năm
- Thức ăn gia súc
10
10
7
2 năm
Mặt hàng
TT
1
2
Thuế
suất
cuối
cùng
(%)
Thời hạn thực
hiện
Một số sản phẩm nông
nghiệp
Một số sản phẩm công
nghiệp
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Xăng dầu (t/s bình quân)
0-10
- Sắt thép (t/s bình quân)
- Xi măng
40
- Phân hóa học (t/s bình
quân)
38,7
38,7
17,7
13
5-7 năm
40
32
4 năm
6,5
6,4
2 năm
- Giấy (t/s bình quân)
22,3
20,7
15,1
5 năm
- Tivi
50
40
25
5 năm
- Điều hòa
50
40
25
3 năm
- Máy giặt
40
38
25
4 năm
- Dệt may (t/s bình quân)
37,3
13,7
13,7
Thực
hiện
ngay khi gia
nhập (theo HĐ
dệt may đã có
với EU, US)
- Giày dép
50
40
30
5 năm
+ Xe từ 2.500 cc trở lên,
chạy xăng
90
90
52
12 năm
+ Xe từ 2.500 cc trở lên,
chạy xăng, loại 2 cầu
90
90
47
10 năm
+ Xe dưới 2.500 cc, và loại
khác
90
90
70
7 năm
80
50
10 năm
- Xe Ôtô con
- Xe tải
+ Loại không quá 5 tấn
100
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Loại khác, có t/s hiện
hành 80%
80
80
70
7 năm
+ Loại khác, có t/s hiện
hành 60%
60
60
50
5 năm
- Phụ tùng ôtô
20,9
24,3
20,5
3-5 năm
+ Loại từ 800 cc trở lên
100
100
40
8 năm
+ Loại khác
100
95
70
7 năm
- Xe máy
Bảng 3 - Cam kết thuế hàng nông sản trong WTO
Nhóm mặt hàng
Thuế suất
MFN cam kết
hiện cuối cùng
hành trong
WTO
I - Sản phẩm chăn nuôi
1. Động vật sống
3.41 3.41
2. Thịt các loại
17.61 17.45
Trong đó: Thịt trâu, bò
20.0 19.7
Thịt lợn
Thịt gia cầm
30.0 20.0
Mức Thời
độ cắt gian
giảm hoàn
so với thành
MFN cắt
(%)
giảm
0
2012
2
33
18.8 28.33
3. Sữa, các sản phẩm từ 20.9 17.8
Ghi chú
Trong đó, thịt bò
không
xương
giảm từ 20 xuống
14%
2012
2012
Trong đó, thịt lợn
cấp đông giảm từ
30 xuống 15%
Tăng 50,6% so
với MFN
15
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
sữa;
4. Trứng gia cầm
40.0 40.0
Trứng giống: 0%;
Thuế ngoài hạn
ngạch: 80%
0
II - Sản phẩm trồng trọt
1. Gạo
40.0 40.0
2. Ngô hạt
5.0 5.0
3. Đậu tương
5.0
4. Lạc, vừng
10.0 10.0
5. Rau và một số loại củ,
19.9
thân củ, rễ ăn được
6. Quả các loại
Trong đó: hạt điều
38.3
7. Cà phê nhân
20.0
8. Cà phê đã chế biến
50.0
9. Chè
50.0
10. Hạt tiêu
30.0
5.0
17.4
13
2010
29.1
20.0
30.0
40.0
20.0
26
2010
40
20
33
2011
2010
2010
17
2010
18
2010
11. Đường thô
30
25
12. Đường tinh
40
60
13. Rau quả chế biến
41.12
14. Thức ăn gia súc đã
5.7
chế biến
Trong đó: Thức ăn hỗn
10.0
hợp
15. Bông xơ
0.0
16. Muối ăn
Muối
33.75
7.0
Thuế ngoài hạn
ngạch 85%
Thuế ngoài hạn
ngạch 85%
Tấm, cám
liệu: 10%;
7.1
30
phế
2010
0.0
30.0 30.0
công 15
Thóc giống: 0%
Ngô giống: 0%
Đậu tương giống:
0%
Các loại giống:
0%
15
Ngoài
hạn
ngạch:60%
Thuế ngoài hạn
20