Tài liệu Giáo trình tiếng việt thực hành a- phần 1 - pgs.ts nguyễn quang ninh

®¹i häc huÕ trung t©m ®µo t¹o tõ xa PGS.TS. NguyÔn quang Ninh Gi¸o tr×nh (Dµnh cho sinh viªn khèi Khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n) Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc huÕ - 2013 môc lôc PhÇn mét: luyÖn kÜ n¨ng chÝnh t¶ tiÕng ViÖt .............................................................. 4 I. ChÝnh t¶ lµ g×? .................................................................................................................. 4 II. mét sè lçi chÝnh t¶ th−êng gÆp .............................................................................. 4 iii. nguyªn t¾c chÝnh t¶ tiÕng viÖt............................................................................. 6 Iv. viÕt ®óng chÝnh t¶ ...................................................................................................... 6 V. LuyÖn tËp ........................................................................................................................ 12 PhÇn hai: luyÖn kÜ n¨ng dïng tõ ..................................................................................... 21 I. tõ vµ tõ vùng tiÕng viÖt ............................................................................................ 21 II. nh÷ng yªu cÇu chung cña viÖc dïng tõ............................................................ 27 III. thao t¸c lùa chän vµ sö dông tõ ....................................................................... 38 PhÇn ba: luyÖn kÜ n¨ng ®Æt c©u ...................................................................................... 43 i. c©u trong tiÕng viÖt.................................................................................................. 43 ii. yªu cÇu chung cña viÖc ®Æt c©u ......................................................................... 50 III. ch÷a c©u sai ................................................................................................................. 57 PhÇn bèn: luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n ....................................................................... 63 i. yªu cÇu chung cña viÖc viÕt ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n ............................. 63 ii. luyÖn viÕt ®o¹n v¨n cã c©u chñ ®Ò .................................................................... 70 iii. luyÖn viÕt ®o¹n v¨n theo mèi quan hÖ ý nghÜa .......................................... 76 iv. luyÖn t¸ch ®o¹n v¨n vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n ................................................. 85 v. luyÖn rót gän vµ më réng ®o¹n v¨n ................................................................ 96 PhÇn n¨m: luyÖn kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n ............................................................ 108 i. néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n ................................................................... 108 ii. ph©n tÝch v¨n b¶n ..................................................................................................... 120 iii. tãm t¾t v¨n b¶n ....................................................................................................... 124 iv. Tæng thuËt c¸c v¨n b¶n khoa häc .................................................................. 128 V. luyÖn tËp ...................................................................................................................... 135 PhÇn s¸u: luyÖn kÜ n¨ng x©y dùng v¨n b¶n ............................................................. 159 I. ®Þnh h−íng x©y dùng v¨n b¶n .............................................................................. 159 ii. lËp ®Ò c−¬ng v¨n b¶n .............................................................................................. 167 2 III. TriÓn khai ®Ò c−¬ng thµnh v¨n b¶n ................................................................ 176 IV. KiÓm tra vµ hoµn thiÖn v¨n b¶n ®U viÕt ....................................................... 192 v. LuyÖn tËp ...................................................................................................................... 192 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................. 207 3 PhÇn mét luyÖn kÜ n¨ng chÝnh t¶ tiÕng ViÖt I. ChÝnh t¶ lµ g×? ChÝnh t¶, hiÓu theo nghÜa th«ng th−êng lµ "phÐp viÕt ®óng". §óng ë ®©y lµ ®óng víi truyÒn thèng sö dông ch÷ viÕt ®−îc x1 héi thõa nhËn, ®óng víi b¶n th©n hÖ thèng v¨n tù cña mét ng«n ng÷. ChÝnh t¶ ®−îc x©y dùng trªn c¬ së cña nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh x1 héi cao, ®−îc mäi ng−êi trong mét quèc gia chÊp nhËn vµ sö dông. Nh÷ng quy ®Þnh ®ã th−êng lµ thãi quen trong thùc tiÔn sö dông ch÷ viÕt cña mét d©n téc, hoÆc còng cã thÓ lµ do nh÷ng c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh. B¶n chÊt cña chÝnh t¶ lµ sù phiªn tiÕng thµnh ch÷, lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c x¸c lËp c¸c ph−¬ng thøc ®Ó chuyÓn lêi nãi sang ch÷ viÕt. Mçi ng«n ng÷ cã c¸ch riªng trong viÖc phiªn ©m thµnh ch÷, hay nãi mét c¸ch kh¸c, mçi ng«n ng÷ cã mét hÖ thèng chÝnh t¶ riªng cña m×nh. VÝ dô chÝnh t¶ tiÕng ViÖt, chÝnh t¶ tiÕng Nga, chÝnh t¶ tiÕng Anh, chÝnh t¶ tiÕng Trung Quèc,... Néi dung cña chÝnh t¶ tiÕng ViÖt bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò, nh−ng næi lªn lµ mÊy vÊn ®Ò chÝnh sau ®©y: − X¸c ®Þnh c¸ch viÕt ®óng cho c¸c tõ ng÷ theo quy t¾c cña hÖ thèng ch÷ viÕt tiÕng ViÖt, ®Æc biÖt lµ viÖc x¸c ®Þnh c¸ch viÕt thèng nhÊt cho c¸c tõ cã nh÷ng c¸ch ph¸t ©m gièng nhau nh−ng l¹i cã c¸ch viÕt kh¸c nhau. VÝ dô: d¬ / gi¬ / z¬. − X¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c viÕt hoa, viÕt t¾t. VÝ dô: viÕt Hµ Néi hay viÕt Hµ néi, viÕt Italia hay viÕt I-ta-li-a,... − C¸ch phiªn chuyÓn tªn riªng n−íc ngoµi, tªn riªng c¸c d©n téc thiÓu sè sèng trªn ®Êt n−íc ViÖt Nam sang tiÕng ViÖt. VÝ dô: viÕt Kr«ngput hay viÕt Kr«ng-pót. − C¸ch sö dông c¸c dÊu c©u. VÝ dô, viÕt "Ngµy x−a cã vî chång «ng l·o ®¸nh c¸ nghÌo sèng ë ven s«ng", hay viÕt "Ngµy x−a, cã vî chång «ng l·o ®¸nh c¸ nghÌo sèng ë ven s«ng". Nh÷ng vÊn ®Ò trªn cã thÓ ®−îc t×m hiÓu vµ gi¶i quyÕt riªng biÖt nh−ng còng cã thÓ ®−îc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt trong mèi quan hÖ lÉn nhau, nhÊt qu¸n theo mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. II. mét sè lçi chÝnh t¶ th−êng gÆp Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc m¾c lçi chÝnh t¶. Ngoµi viÖc m¾c lçi do ng−êi sö dông viÕt tuú tiÖn, cÈu th¶, ch÷ nä xä ch÷ kia,... c¸c lçi chÝnh t¶ th−êng gÆp cã thÓ quy vµo mét sè lo¹i chñ yÕu sau ®©y: 1. M¾c lçi do kh«ng n¾m v÷ng chÝnh t¶ Nãi mét c¸ch kh¸c, lçi chÝnh t¶ ë ®©y lµ do ng−êi viÕt kh«ng n¾m v÷ng c¸ch viÕt ®−îc coi lµ chuÈn, ®−îc x1 héi thõa nhËn mÆc dï ng−êi viÕt cã thÓ ph¸t ©m ®óng. Ng−êi viÕt th−êng m¾c lçi trong c¸c tr−êng hîp sau: 4 − Lçi vÒ phô ©m ®Çu (khi cïng mét ©m cã nhiÒu c¸ch viÕt). VÝ dô: + gå ghÒ viÕt thµnh ghå gÒ + ghª gím viÕt thµnh ghª ghím + nguÖch ngo¹c viÕt thµnh nghuÖch ngho¹c + c¹n kiÖt viÕt thµnh k¹n kiÖt − Lçi vÒ phÇn vÇn (khi gÆp nh÷ng vÇn phøc t¹p). VÝ dô: + khuÕch tr−¬ng viÕt thµnh khuyÕch tr−¬ng + ngo»n ngoÌo viÕt thµnh ngu»n ngÌo + qu»n qu¹i viÕt thµnh quo»n qu¹i − Lçi do kh«ng n¾m ®−îc quy t¾c viÕt hoa. VÝ dô: + NguyÔn ThÞ Minh Khai viÕt thµnh NguyÔn thÞ Minh Khai + §iÖn Biªn Phñ viÕt thµnh §iÖn biªn Phñ + I-ta-li-a viÕt thµnh I Ta Li A 2. M¾c lçi do ph¸t ©m sai − Ph¸t ©m sai phô ©m ®Çu dÉn tíi viÕt sai. VÝ dô: + lo l¾ng viÕt thµnh no n¾ng + thÓ dôc viÕt thµnh thÓ rôc + r¸ch n¸t viÕt thµnh d¸ch n¸t − Ph¸t ©m sai phÇn vÇn dÉn tíi viÕt sai. VÝ dô: + r−îu chÌ viÕt thµnh riÖu chÌ + h−¬u nai viÕt thµnh hiªu nai + kÝnh coong viÕt thµnh kÝnh cong − Ph¸t ©m sai thanh ®iÖu dÉn tíi viÕt sai. VÝ dô: + mÜ m·n viÕt thµnh mØ m¶n + vui vÎ viÕt thµnh vui vÏ + hç trî viÕt thµnh hé trî − Ph¸t ©m sai c¸c ch÷ c¸i cña phô ©m cuèi hoÆc lÉn lén gi÷a c¸c ch÷ c¸i cña nguyªn ©m gi÷a dÉn tíi viÕt sai. VÝ dô: + phèp ph¸p viÕt thµnh phèp ph¸t + tan t¸c viÕt thµnh tang t¸c + c¸i ®u«i viÕt thµnh c¸i ®ui 5 iii. nguyªn t¾c chÝnh t¶ tiÕng viÖt Ch÷ ViÖt hiÖn ®¹i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ghi ©m. V× vËy cã thÓ nãi nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÝnh t¶ tiÕng ViÖt lµ nguyªn t¾c ng÷ ©m häc, nghÜa lµ ph¸t ©m nh− thÕ nµo th× viÕt nh− thÕ nÊy. TiÕng ViÖt lµ thø tiÕng kh«ng biÕn ho¸ h×nh th¸i. Tõ ë ngoµi c©u hay trong c©u ®Òu ®−îc ®äc vµ viÕt gièng nhau, kh«ng cã sù kh¸c biÖt nµo. §iÒu nµy lµm cho chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®1 ®¬n gi¶n l¹i cµng trë nªn ®¬n gi¶n h¬n, tiÖn lîi h¬n ®èi víi ng−êi sö dông. Bëi vËy cã thÓ nãi r»ng viÕt ®óng chÝnh t¶ tiÕng ViÖt thùc chÊt lµ viÕt ®óng theo c¸ch ph¸t ©m phæ biÕn cña tiÕng ViÖt dùa trªn c¬ së ý nghÜa cña tõ. VÝ dô: − Khi ta nghe l¹c lâng th× viÕt l¹c lâng (kh«ng viÕt n¹c nâng), khi ta nghe dÞu dµng th× viÕt dÞu dµng (kh«ng viÕt dùu dµng), khi ta nghe uÓ o¶i th× viÕt uÓ o¶i (kh«ng viÕt uÓ ¶i), khi ta nghe no ®ãi th× viÕt no ®ãi (kh«ng viÕt lo ®ãi),... VËy, viÕt ®óng phÇn phô ©m ®Çu vµ phÇn vÇn cña mét tiÕng lµ rÊt quan träng. − Khi ta nghe dÔ d·i th× viÕt dÔ d·i (kh«ng viÕt dÔ d¶i), khi ta nghe mÜ n÷ th× viÕt mÜ n÷ (kh«ng viÕt mØ nö),... VËy, viÕt ®óng thanh ®iÖu cña mét tiÕng còng lµ ®iÒu quan träng cña chÝnh t¶ tiÕng ViÖt. Iv. viÕt ®óng chÝnh t¶ A. §èi víi ch÷ viÕt th−êng V× nguyªn t¾c chÝnh t¶ tiÕng ViÖt lµ nguyªn t¾c ng÷ ©m häc cho nªn ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶, vÊn ®Ò chñ yÕu lµ nghe nh− thÕ nµo th× viÕt nh− thÕ nÊy. Tuy vËy, trªn thùc tÕ ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶, chóng ta cã thÓ dùa vµo mét sè c¬ së kh¸c nh−: 1. Dùa vµo quy t¾c chÝnh t¶ §Ó viÕt ®óng chÝnh t¶ cÇn ph¶i häc thuéc mét sè quy t¾c. D−íi ®©y lµ mét sè quy t¾c cÇn n¾m v÷ng: a) ngh vµ ng − ViÕt ngh khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m i, ª, e, vÝ dô: nghi hoÆc, nghÒ nghiÖp, nghe ngãng, nghiªng ng¶,... − ViÕt ng khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m kh¸c, vÝ dô: ngì ngµng, ng¬ ng¸c, ngu tèi, ngä nguËy, ng−íc m¾t, ng¾c ngø,... b) gh vµ g − ViÕt gh khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m i, ª, e, vÝ dô: ghi nhí, gãi ghÐm, bµn ghÕ, gh×m nÐn,... − ViÕt g khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m kh¸c, vÝ dô: gµ g«, l−ng gï, gÇm gõ, gß hµn, gên gîn,... c) k, c vµ q − ViÕt k khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m i, ª, e, vÝ dô: kÝn ®¸o, kim chØ, kÕ ho¹ch, kÓ lÓ, ª ke, cß kÌ, kiªn tr×, ®ao kiÕm,... 6 − ViÕt c khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m kh¸c, vÝ dô: co gi·n, c¬ héi, cay có, c¸ mÌ, mÆc c¶, cuèc xÎng, c« gi¸o,... − ViÕt q khi ®øng tr−íc ©m ®Öm, vÝ dô: qu©n ®éi, qu¶n ca, qu¶n lÝ, qu¸ qu¾t, quanh co, ®Æc qu¸nh,... d) ¢m ®Öm − ViÕt o khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m a, ¨, e, vÝ dô: hoan h«, ho¸n vÞ, ho¹n n¹n, hoen è, xoen xoÐt, xo¨n,... − ViÕt u khi ®øng tr−íc c¸c nguyªn ©m kh¸c, vÝ dô: quÊn quýt, qu©n ®éi, l·ng quªn, tuÇn lÔ,... 2. Dùa vµo mét sè mÑo chÝnh t¶ a) MÑo viÕt dÊu hái ( ? ) / ng1 (~) (1). Dïng mÑo "M×nh nªn nhí lµ viÕt dÊu ng·" ®Ó viÕt ®óng hái ng1 cho tõ H¸n ViÖt. §èi víi tõ H¸n ViÖt, nÕu c¸c tiÕng b¾t ®Çu b»ng nh÷ng phô ©m m, n, nh, l, v, d, ng (ngh) th× viÕt dÊu ng1 (~). §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi gÆp mét tõ H¸n ViÖt, kh«ng biÕt viÕt dÊu ng1 hay hái th× ta sÏ viÕt ng1 nÕu tõ ®ã cã phô ©m ®Çu lµ: m, n, nh, v, l, d, ng (ngh). VÝ dô: − Víi m: mÉu tö, mÉn c¶m, mÜ m·n, minh mÉn, m·n nguyÖn...... − víi n: nç lùc, truy n·, n÷ tÝnh, n÷ c«ng, no·n bµo,... − Víi nh: nhÉn t©m, kiªn nhÉn, nh·n hiÖu, nh·n quan, nhiÔm bÖnh,... − Víi l: l·o t−íng, lÔ phÐp, lì thêi, lçi l¹c, l·n c«ng, l·ng tö, lÔ nghi, truy lÜnh,... − Víi v: v÷ng bÒn, v·ng lai, v¨n vâ, vÜ nh©n, uy vò, vâ c«ng..., − Víi d: kiÒu diÔm, dòng m·nh, gi¸o d−ìng, d· sö, diÔu vâ, d÷ kiÖn, d−ìng dôc,... − Víi ng (ngh): ng−ìng mé, ng«n ng÷, ngò hµnh, nghÜa khÝ,... Cã thÓ dïng mÑo ®Ó nhí c¸c phô ©m ®Çu nµy: m×nh (m) nªn (n) nhí (nh) lµ (l) viÕt (v) dÊu (d) ng· (ng). (2). Dïng mÑo "HuyÒn ng· nÆng, hái sao kh«ng s¾c thuèc" (Hay: ChÞ HuyÒn mang nÆng ng· ®au, hái kh«ng s¾c thuèc biÕt bao giê lµnh) ®Ó viÕt ®óng dÊu hái hay dÊu ng1 cho tõ l¸y. §èi víi tõ l¸y, c¸c dÊu thanh bao giê còng n»m cïng trong mét nhãm: huyÒn − ng· − nÆng kh«ng − hái − s¾c Theo mÑo nµy, trong tõ l¸y, khi ta thÊy cßn b¨n kho¨n kh«ng biÕt viÕt dÊu hái hay ng1 mµ thÊy tiÕng kia ®1 lµ kh«ng dÊu hoÆc dÊu s¾c th× tiÕng cßn l¹i ¾t ph¶i lµ dÊu hái. VÝ dô: − Kh«ng − hái: run rÈy, l¼ng l¬, v¬ vÈn, nhá nhÎ, ñ ª,... − S¾c − hái: m¸t mÎ, r¶ rÝch, göi g¾m, nhÝ nh¶nh, ngæ ng¸o,... Ng−îc l¹i, khi ta cßn b¨n kho¨n kh«ng biÕt viÕt dÊu hái hay ng1 mµ thÊy tiÕng kia ®1 cã dÊu huyÒn hoÆc dÊu nÆng th× tiÕng cßn l¹i ¾t ph¶i lµ dÊu ng·. 7 VÝ dô: − HuyÒn − ng·: thÉn thê, râ rµng, Çm Ü, b× bâm, bÇu bÜnh, ®Éy ®µ,... − NÆng − ng·: qu¹nh quÏ, rùc rì, nòng nÞu,... b) MÑo viÕt phô ©m ®Çu d/gi SÏ viÕt d (mµ kh«ng viÕt gi) khi ®øng tr−íc c¸c vÇn oa, o¨, u©, oe, uª, uy. §èi víi tõ H¸n ViÖt, cã thÓ dïng mét sè mÑo sau: + Dïng mÑo "d−ìng dôc" ®Ó viÕt d. NÕu tõ H¸n ViÖt mang dÊu ng· (d−ìng) hoÆc dÊu nÆng (dôc) th× viÕt d. VÝ dô: c«ng diÔn, dòng c¶m, dÜ nhiªn, dÞ d¹ng, dÞch vô, diÖn m¹o,... − Dïng mÑo "gi¶m gi¸" ®Ó viÕt gi. NÕu tõ H¸n ViÖt mang dÊu hái (gi¶m) vµ dÊu s¾c (gi¸) th× viÕt gi. VÝ dô: gi¶ng v¨n, häc gi¶, ®¬n gi¶n, gi¶ thuyÕt, gi¸n tiÕp, gi¸ c¶, gi¸o sinh, giíi h¹n,... c) MÑo viÕt phô ©m ®Çu ch/tr − ViÕt ch trong nh÷ng tr−êng hîp sau: + Tõ chØ quan hÖ hä hµng, gia ®×nh. VÝ dô: cha, chó, chång, chÞ, ch¸u, ch¾t, chót, chÝt. + Tõ chØ ®å dïng th−êng gÆp trong gia ®×nh. VÝ dô: chai, ch¶o, chËu, châng, chum, chÜnh, chiÕu, ch¨n, chæi, chµy, chÐn. + Tõ chØ ý phñ ®Þnh. VÝ dô: ch−a, ch¼ng, chí, ch¨ng. − ViÕt tr trong nh÷ng tr−êng hîp: + Tõ chØ ý kh«ng cã sù che ®Ëy. VÝ dô: trÇn truång, trèng tr¶i, tr¬ träi, trÇn trôi, trïng trôc, trèng tr¬n, träc lèc. + Tõ chØ tÝnh chÊt xÊu. VÝ dô: tr©ng tr¸o, tr¬ trÏn, trõng tré, trîn trõng, tr¬ tr¸o, tr¬ tr¬, tr¸o trîn. d) MÑo viÕt phô ©m ®Çu s / x − ViÕt s trong mét sè tr−êng hîp sau: + Tõ chØ tr¹ng th¸i tèt: s¸ng suèt, s¹ch sÏ, sung s−íng, sím sña, su«n sÎ, sèt s¾ng, s©u xa, sung tóc,... + Tõ chØ ng−êi, ®éng vËt, c©y cèi, ®å vËt, hiÖn t−îng thiªn nhiªn. VÝ dô: s−, s·i, sø thÇn; sªn, s¸o, sß, sÕu; sim, sung, sóng, sÊu, si; sät, siªu, sîi (d©y); sÊm, sãng, sao, s«ng, suèi. − ViÕt x trong mét sè tr−êng hîp sau: + Tõ chØ tªn thøc ¨n: x«i, xóc xÝch, x¸ xÝu, l¹p x−êng,... + Tõ chØ sù nhá ®i, sót ®i hoÆc teo ®i: x×, xÑp, xèp, nhá xÝu,... e) MÑo viÕt vÇn ¨c / ¨t vµ ¨ng / ¨n − Tõ cã vÇn ¨c th−êng cã nghÜa lµ chØ sù lung lay, dao ®éng. VÝ dô: lóc l¾c, ng¾c ngo¶i, ng¾c ngø, l¾c x¾c, ngóc ng¾c, cµ nh¾c, t¸n s¾c,... − Tõ cã vÇn ¨t th−êng cã nghÜa lµ c¾t nhá, t¸ch rêi hoÆc tóm gi÷ vËt g× ®ã. VÝ dô: c¾t, chÆt, h¾t, ng¾t, b¾t, l¾t nh¾t, th¾t, ch¾t läc. − Tõ cã vÇn ¨ng th−êng cã nghÜa lµ th¼ng ra... VÝ dô: b¨ng, ph¨ng, l¨ng, c¨ng, th¼ng, ph¼ng,... 8 − Tõ cã vÇn ¨n th−êng chØ sù cuén trßn, kh«ng th¼ng. VÝ dô: qu»n, xo¨n, xo¾n, qu¨n, quÆn, lo¨n xo¨n, nh¨n nhóm, nh¨n nheo, ngo»n ngoÌo. Ngoµi c¸c vÇn trªn, cßn cã mét sè vÇn kh¸c còng rÊt dÔ nhÇm nh−ng nh×n chung c¸c vÇn ®ã chØ xuÊt hiÖn h¹n chÕ ë mét sè tõ, v× vËy chóng ta cÇn thuéc lßng. VÝ dô: vÇn: −¬p, −¬u, −t, −i, −m,... B. ®èi víi ch÷ viÕt hoa 1. Nh÷ng tr−êng hîp cÇn viÕt hoa a) ViÕt hoa tªn riªng cña ng−êi, ®Þa danh hoÆc tªn riªng cña c¸c tæ chøc, c¸c c¬ quan ®oµn thÓ. VÝ dô: Tãc nµy kh¸c nµo rõng dõa, luü tre, ruéng lóa, b·i biÓn, kh¸c nµo nh÷ng dßng s«ng Trµ Khóc, Thu Bån, nh÷ng nói rõng Ba T¬, An Khª, Kon Tum, §¾c L¾c. (Anh §øc) b) ViÕt hoa ch÷ c¸i ®øng ®Çu c©u: − Sau dÊu chÊm. VÝ dô: Vµo ®ªm tr−íc ngµy khai tr−êng cña con, mÑ kh«ng ngñ ®−îc. Mét ngµy kia, cßn xa l¾m, ngµy ®ã con sÏ biÕt thÕ nµo lµ kh«ng ngñ ®−îc. Cßn b©y giê giÊc ngñ ®Õn víi con dÔ dµng nh− uèng mét li s÷a, ¨n mét c¸i kÑo. (Theo LÝ Lan) − Sau dÊu chÊm than, dÊu chÊm hái. VÝ dô: Hìi «i, l·o H¹c! Th× ra ®Õn lóc cïng l·o còng cã thÓ lµm liÒu nh− ai hÕt. Con ng−êi ®¸ng kÝnh Êy b©y giê còng theo gãt Binh T− ®Ó cã ¨n −? Cuéc ®êi qu¶ thËt cø mçi ngµy mét thªm ®¸ng buån. (Nam Cao) − Sau dÊu g¹ch ®Çu dßng b¾t ®Çu mét lêi tho¹i. VÝ dô: TÝ vµ Söu ®i qua mét ®¸m ruéng bÝ. TÝ chît tr«ng thÊy qu¶ bÝ to, nãi r»ng: − Chµ! Qu¶ bÝ ®©u mµ to nh− thÕ kia ! Söu cã tÝnh hay nãi kho¸c, c−êi mµ b¶o: − ThÕ ®· lÊy g× lµm to. T«i ®· tõng thÊy nh÷ng qu¶ bÝ to h¬n nhiÒu... (Quèc v¨n gi¸o khoa th−) c) ViÕt hoa ch÷ c¸i ®øng ®Çu mét dßng th¬. VÝ dô: §Êt n−íc m×nh ®©y Hai m−¬i n¨m m−a, n¾ng, ®ªm, ngµy Hµnh qu©n kh«ng mái, Sung s−íng bao nhiªu: t«i lµ ®ång ®éi 9 Cña nh÷ng ng−êi ®i, v« tËn, h«m nay. (ChÝnh H÷u) d) ViÕt hoa víi dông ý tu tõ. VÝ dô: − Bµn tay con n¾m tay Cha Bµn tay B¸c Êm vµo da vµo lßng (Tè H÷u) − B¸c lµ ng−êi ¤ng. B¸c lµ ng−êi Cha. B¸c lµ nhµ th¬. B¸c lµ nhµ triÕt häc. Hoµ b×nh ta cã thÓ vÏ B¸c bu«ng cÇn c©u trªn mét dßng suèi thêi gian. Nh−ng b©y giê dùng t−îng Ng−êi, ta sÏ dùng t−îng Hå ChÝ Minh. Ng−êi du kÝch Hå ChÝ Minh. VÞ t−íng Hå ChÝ Minh. VÞ T− lÖnh. Ng−êi chØ huy... (ChÕ Lan Viªn) 2. C¸ch viÕt hoa a) Tªn riªng ViÖt Nam vµ tªn riªng n−íc ngoµi phiªn qua ©m H¸n ViÖt − Tªn ng−êi Tªn ng−êi ViÖt Nam (gåm c¶ hä kÐp, tªn kÐp, bót danh, tªn tù, tªn hiÖu): viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt. VÝ dô: Tªn ®¬n: Th¶o, Ph−¬ng, Giang,... Tªn kÐp: Quý Thµnh, Quang TuÊn,... Tªn tù, bót danh: Tè Nh−, ThÐp Míi, Nam Cao, Tó Mì,... Hä kÐp + tªn kÐp: TrÇn NguyÔn Thuû Giang, TrÇn Hoµng YÕn H−ng,... Hä + tªn ®¬n: NguyÔn Du, Lª Hoµn,... Hä + lãt + tªn ®¬n: NguyÔn V¨n Tïng, NguyÔn ThÞ Th¶o,... Hä + tªn kÐp: NguyÔn Hoµi Giang, TrÇn H¶i L©m,... Hä + lãt + tªn kÐp: Phan ThÞ Thanh Nhµn, TrÇn ThÞ YÕn H−ng,... Hä + tªn hiÖu: TrÇn H−ng §¹o,... Tªn ng−êi n−íc ngoµi phiªn qua ©m H¸n ViÖt: viÕt hoa nh− c¸ch viÕt hoa tªn riªng ng−êi ViÖt Nam. VÝ dô: Mao Tr¹ch §«ng, LÝ Quang DiÖu, §Æng TiÓu B×nh,... Kha Lu©n Bè, N· Ph¸ Lu©n, M· Kh¾c T−, T− §Þa L©m,... − Tªn ®Þa lÝ ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt. VÝ dô: Hµ Néi, H¶i Phßng, Nam §Þnh,... B×nh TrÞ Thiªn, Hµ Nam Ninh, Cao B¾c L¹ng,... §Ìo KhÕ, Cöa ¤ng, Mòi Ngäc, Hßn Gai,... M¹c T− Khoa, B¾c Kinh, H¾c H¶i,... − Tªn c¬ quan, ®oµn thÓ, tæ chøc... 10 ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña ©m tiÕt ®Çu tiªn vµ c¸c ©m tiÕt ®Çu cña c¸c bé phËn t¹o thµnh tªn riªng (nÕu cã tªn ng−êi, tªn ®Þa lÝ th× viÕt theo quy t¾c viÕt tªn ng−êi, tªn ®Þa lÝ ViÖt Nam ë trªn). VÝ dô: Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi Tr−êng §¹i häc Quèc gia Thµnh phè Hå ChÝ Minh Tr−êng TiÓu häc Chu V¨n An Héi Ch÷ thËp ®á thµnh phè Hµ Néi Nhµ m¸y C¬ khÝ Gia L©m Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam b) Tªn riªng n−íc ngoµi − Tr−êng hîp phiªn ©m kh«ng qua ©m H¸n ViÖt (phiªn ©m trùc tiÕp, s¸t c¸ch ®äc): §èi víi mçi bé phËn t¹o thµnh tªn riªng, viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu vµ cã g¹ch nèi gi÷a c¸c ©m tiÕt (dÊu g¹ch nèi ®−îc viÕt s¸t vµo hai ch÷ c¸i tr−íc vµ sau nã, kh«ng cã dÊu c¸ch). VÝ dô: L«-m«-n«-xèp, M¸t-xc¬-va, Bu-da-pÐt, ¸p-ga-ni-xtan, In-®«-nª-xi-a,... − §èi víi tªn tæ chøc, c¬ quan, ®oµn thÓ n−íc ngoµi: viÕt hoa theo quy t¾c viÕt hoa tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ ViÖt Nam (nÕu cã tªn ng−êi hoÆc tªn ®Þa lÝ th× viÕt hoa theo quy t¾c t−¬ng øng ë trªn). VÝ dô: ViÖn Hµn l©m Khoa häc Gi¸o dôc Nga Tr−êng §¹i häc Tæng hîp M¸t-xc¬-va mang tªn L«-m«-n«-xèp C. §èi víi ch÷ viÕt t¾t 1. D¹ng t¾t D¹ng t¾t lµ c¸ch viÕt rót gän cña c¸c tõ ng÷ (l−u ý: kh«ng ®−îc ®äc nh− c¸c tõ th«ng th−êng). VÝ dô: H.T.X: ®äc lµ hîp t¸c x1 (kh«ng ®äc hê tê xê). §.H.S.P: ®äc lµ §¹i häc S− ph¹m (kh«ng ®äc lµ ®ê hê sê pê). U.B.N.D: ®äc lµ uû ban nh©n d©n (kh«ng ®äc lµ u bª ªn dª). Trong d¹ng t¾t l¹i cã c¸c c¸ch ghi sau: − Cã thÓ ghi l¹i tÊt c¶ nh÷ng ch÷ ®Çu cña c¸c tiÕng. VÝ dô: T.T.X.V.N − Th«ng tÊn x1 ViÖt Nam. §.H.T.H − §¹i häc Tæng hîp. V.A.C. (cã thÓ ®äc lµ vª a xª) − v−ên ao chuång. − Cã thÓ chØ ghi l¹i ch÷ ®Çu cña tiÕng thø nhÊt trong tõ nhiÒu tiÕng. VÝ dô: 11 V.T.V (cã thÓ ®äc lµ vª tª vª) − V« tuyÕn TruyÒn h×nh ViÖt Nam. C.K.X (cã thÓ ®äc lµ xª ca Ých) − chÝnh trÞ, kinh tÕ, x1 héi. 2. Tõ t¾t Tõ t¾t lµ c¸ch viÕt rót gän cña c¸c tõ ng÷ sao cho cã thÓ ®äc ®−îc nh− nh÷ng tõ th«ng th−êng. Th«ng th−êng, tõ t¾t ®ã cã ®Æc ®iÓm cÊu tróc nh− mét ©m tiÕt tiÕng ViÖt. VÝ dô: VAC: §äc lµ v¸c (v−ên − ao − chuång). VIP (very important person): ®äc lµ vÝp (nh©n vËt quan träng). §Ó thuËn tiÖn cho viÖc ph©n biÖt vµ sö dông d¹ng t¾t vµ tõ t¾t, chóng ta cã thÓ ®Æt dÊu chÊm gi÷a c¸c yÕu tè t¾t trong d¹ng t¾t; cßn gi÷a c¸c yÕu tè t¾t trong tõ t¾t kh«ng cÇn dïng dÊu chÊm t¸ch biÖt tõng yÕu tè ®ã. V. LuyÖn tËp 1. LuyÖn viÕt ng / ngh, g / gh vµ ©m ®Öm Bµi tËp 1 H1y gi¶i thÝch v× sao c¸c tr−êng hîp d−íi ®©y l¹i viÕt ng / ngh: − ng«, ngµy, ng−êi, nga, ng©n, ngñ, ng¸y, ngon, ngoan, ngõng, ng−îng, nguéi, nguyªn, nguyÖn, ng«ng, ngê, ngÊt, ngËm, ngÊm. − nghÖ, nghÒ, nghÑn, nghÌo, nghªnh, nghØ, nghÜ, nghiªm, nghÜa, nghÞ, nghiªn, ngh×n nghÞt, nghiÖm sè, nghÜa qu©n, nghÞ ®Þnh, nghØ tay. − nghiÖt ng·, nghiÖn ngËp, nghÞch ngîm, nghiªm ngÆt, nghªnh ngang, nghi ngê, ngèc nghÕch, nghÒ ngçng, nghi ngót, nghÑn ngµo. Bµi tËp 2 H1y gi¶i thÝch v× sao c¸c yÕu tè d−íi ®©y l¹i viÕt g / gh: − nhµ ga, con gµ, g¹ gÉm, g¶ b¸n, gan gãc, g¸c löng, g¹ch hoa, g¸nh v¸c, g©y gæ, gÊp g¸p, gÇn gòi, gÇy cßm, g©y chuyÖn, gÉy gän. − d× ghÎ, ghe thuyÒn, ghen ghÐt, ghi chÐp, gh×m nÐn, ghi ©m, ghÕ tùa, ghÕch mâm, l¾p ghÐp, gh× chÆt, trªu ghÑo. Bµi tËp 3 H1y gi¶i thÝch v× sao ©m ®Öm trong c¸c ch÷ d−íi ®©y khi viÕt u, khi l¹i viÕt o: − qu©n ®éi, qu¸n qu©n, qu¨n queo, quª qu¸n, quyÕt chiÕn, thuyªn chuyÓn, quyÒn lîi, quÊy qu¸, quý mÕn, quyÒn quý. − loanh quanh, ngoay ngo¸y, h©n hoan, ho¹n n¹n, ho¸n vÞ, xoen xoÐt, xo¾n xuýt, lo»ng ngo»ng, ngoan ngo·n. Bµi tËp 4 H1y gi¶i thÝch v× sao c¸c tr−êng hîp d−íi ®©y l¹i viÕt c / k / q: − ca h¸t, c¸i ca, con cß, chim cót, c¸ch biÖt, c¸ch m¹ng, can ®¶m, cä x¸t, c·i lén, c¹n chÐn, c¹m bÉy, cao kiÕn, cung cÊp. 12 − kÌ nhÌ, kÎ c¶, kem que, kÌm nhÌm, kÐm c¹nh, kÌo nhÌo, kÏo kÑt, keo có, kÕ thõa, kÒnh cµng, kÕch xï, kÕt thóc, kªu nµi, kªu van. − qua l¹i, qu¶ tang, qu¸ b¸n, qu¸ chõng, qu¸i ¸c, qu¸i vËt, quan hÖ, qu¸n triÖt, qu¶n lÝ, quang quÎ, qu¶ng c¸o, qu¹nh quÏ, qu¾c th−íc. 2. LuyÖn viÕt tr / ch Bµi tËp 1 Ch÷a l¹i nh÷ng ch÷ viÕt sai tr / ch trong c¸c tõ ng÷ d−íi ®©y: chµi l−íi chanh chÊp chèng tr¶i chµ chén chiÕn tranh trong trãng trung thuû chÊn gi÷ ch©n thËt trï trõ con chai tr¸ch cø trÎ chung tr¹nh lßng trung cuéc trinh phu trung thuû chinh n÷ trµ ®¹p ch−ng dông Bµi tËp 2 §iÒn tr / ch vµo chç trèng. thuû ...ung trµ ...én ...äc phó ...µ ®¹p ...©n t×nh ®iÓm ...äng yÕu v−ît ...ïng d−¬ng con c¸ ...¾m c¸i ...âng tre ...ªu tøc ...anh vÏ ...©m äc b¸n ...Þu chÇn ...õ ...î cÊp khã kh¨n ...uyÖn ng¾n nÆng ...Üu ®· ...óng tuyÓn bao ...ïm d©y ...uyÒn nãi ...uyÖn Bµi tËp 3 Víi mçi tr−êng hîp d−íi ®©y, t×m 10 ch÷: − Cã më ®Çu b»ng: tr − Cã më ®Çu b»ng: ch Bµi tËp 4 §äc ph©n biÖt tr / ch trong ®o¹n v¨n sau: Trong síi chäi, ®«i tr©u khoÎ ngang søc ®ang lõa miÕng, bçng hai cÆp sõng rËp vµo nhau ph¸t ra mét tiÕng kªu ch¸t chóa lµm ng−êi xem chãi c¶ tai. Chóng quÇn nhau lµm bôi cuèn mï mÞt. ThËt lµ mét kh¸p c©n xøng. Bçng con tr©u §å H¶i gië miÕng "c¸ng". Con tr©u §å S¬n chuyÓn thÕ ®øng däc, ch©n tr−íc khuþu xuèng ®ì ®ßn nh− 13 mét vâ sÜ nhµ nghÒ l·o luyÖn. Råi nã tr¶ ®òa b»ng mét tiÕng ®¸nh t¹t ngang hiÓm hãc, mang l¹i kÕt qu¶ bÊt ngê lµ con §å H¶i bÞ to¸c ®Çu rÊt nÆng. Gi÷a tiÕng reo hß n¸o nhiÖt cña vßng ng−êi xem ®«ng ngh×n nghÞt, con §å H¶i ®· ë vµo thÕ thua, muèn l¶ng ra. Nh−ng con §å S¬n ch−a chÞu bu«ng, bæ tíi chÆn ®−êng rót cña ®èi thñ, lõa ®èi thñ vµo síi chäi ®Þnh tiÕp tôc ®ßn chÝ m¹ng. (§µo Vò) 3. LuyÖn viÕt l / n Bµi tËp 1 Ch÷a l¹i nh÷ng ch÷ viÕt sai l / n trong c¸c tõ ng÷ d−íi ®©y: vïng lôt néi lß lung v«i kh«ng nãi nªn nêi lËp lªn thËt n¸o x−îc trÌo nªn c©y b−ëi no liÖu c¬m n−íc liÒm vui to nín thËt lµ ®¸ng no sî lçi niÒm læ ra cuéc tranh luËn l¨m m−¬i ngµy l«n thèc l«n th¸o l−¬ng nhê cöa PhËt ®· lªn ng−êi Bµi tËp 2 §iÒn n / l vµo chç trèng: − trªn nh÷ng ...Îo ®−êng chiÕn tranh − ...iªn tiÕp giµnh ®−îc th¾ng... îi − mua ®−îc miÕng thÞt ...¹c − ¨n ...¨n hèi ...çi − lµm ...ªn sù nghiÖp lín − v× thÕ cho ...ªn Bµi tËp 3 Víi mçi tr−êng hîp d−íi ®©y, t×m 10 ch÷: − Cã më ®Çu b»ng: l − Cã më ®Çu b»ng: n Bµi tËp 4 §äc ph©n biÖt l / n trong ®o¹n v¨n sau: D·y hµng lîn, ng−êi mua ng−êi b¸n ph¸t vµo tay nhau bÌn bÑt ®Ó tr¶ gi¸. Nh÷ng con lîn n»m trong rä, bÞ trãi chÆt bèn ch©n n»m t¬ h¬ trªn mÆt ®Êt bÈn thØu, nh÷ng con n¸i sÒ ph¬i hai hµng vó nh− hai hµng khuy trªn chiÕc ¸o nhem nhuèc, nh÷ng chó lîn con kªu rÐ lªn nh− bÞ chäc tiÕt, tÊt c¶ c¸i ®¸m sóc vËt th¶m h¹i Êy ch¼ng phï hîp chót nµo víi kh«ng khÝ mua b¸n hõng hùc, nh÷ng giäng qu¸t th¸o, nh÷ng bé mÆt ®á gay víi nh÷ng ®«i m¾t lÊc l¸o. Nh−ng c¸i thãi quen mua b¸n lîn nh− vËy ®· cã hµng tr¨m n¨m nay råi, ë chî lµng t«i còng nh− ë c¸c chî kh¸c trong toµn vïng ®ång b»ng, thµnh thö ng−êi ta cø vËy mµ theo, ch¼ng bao giê nghÜ lµ nã cÇn thiÕt hay kh«ng. [...] T«i ng¾m nh×n kh«ng biÕt bao 14 nhiªu cuéc mua b¸n n¬i chî lµng vµ thÊy r»ng ng−êi ®i chî, c¶ ng−êi mua lÉn ng−êi b¸n, hai bªn liÒn ®eo lªn cho m×nh mét c¸i mÆt n¹. Nh−ng khi cuéc mµ c¶ chÊm døt th× hä liÒn qu¨ng ngay c¸i mÆt n¹ xuèng ®Êt vµ c−êi víi nhau mét c¸ch hån nhiªn nh− nh÷ng ®øa trÎ. Th× ra, c¸i mÆt n¹ nµo còng v−íng vÝu. (Vò Th− Hiªn) 4. LuyÖn viÕt s / x Bµi tËp 1 Ch÷a l¹i nh÷ng ch÷ viÕt sai s / x trong c¸c tõ ng÷ d−íi ®©y: sÐ r¸ch tê giÊy tãc sâa tr−íc tr¸n n©ng cao n¨ng xuÊt xîi d©y sÝch ®Èy m¹nh suÊt khÈu nãi xen vµo d− luËn x«n xao quanh quÈn sã nhµ xa c¬ lì vËn ¨n giã n»m x−¬ng thËt lµ x¸ng d¹ con chim x¸o ng· xÊp mÆt xãng to giã lín søc kháe xuy xôp Bµi tËp 2 §iÒn s / x vµo chç trèng. − kh«ng nªn ...oi mãi chuyÖn cña ng−êi kh¸c − g©y ...Ých mÝch lµ kh«ng tèt − bÞ thua lç ...iÓng liÓng − ®õng ®ïa cît bêm ...¬m − kh«ng ...ê vµo hiÖn vËt − nh÷ng suy nghÜ thËt ...¾c ...¶o − thÊy ...ao ...uyÕn trong lßng Bµi tËp 3 Víi mçi tr−êng hîp d−íi ®©y, t×m 10 ch÷: − Cã më ®Çu b»ng: s − Cã më ®Çu b»ng: x Bµi tËp 4 §äc ph©n biÖt s / x trong ®o¹n v¨n sau: C¸c em, h«m qua chóng ta viÕt bµi lµm v¨n: Tan häc vÒ. Bµi lÇn nµy kÕt qu¶ ra sao? Chóng ta xem xÐt hai con sè sau sÏ râ. Líp chóng ta cã 50 ng−êi, viÕt vÒ viÖc tan häc vÒ däc ®−êng ®· quªn m×nh nh¶y xuèng n−íc cøu em bÐ ch¼ng may bÞ sa ch©n ng· cã tíi 20 ng−êi, viÕt vÒ viÖc nhÆt ®−îc tói tiÒn nép cho c«ng an cã tíi 21 ng−êi. C¸c em h·y xem, lµm g× cã tíi chõng Êy em bÐ nh»m vµo lóc tan häc vÒ ®Ó ng· xuèng n−íc cho c¸c em x«ng vµo cøu? Däc ®−êng lµm g× cã ngÇn Êy tói tiÒn cho c¸c em cói xuèng nhÆt? ThÇy sèng b»ng nµy tuæi råi mµ trªn ®−êng ®Õn tr−êng hay vÒ nhµ, sao ch¼ng cã ®−îc c¸i may m¾n nh− c¸c em, kh«ng mét lÇn nhÆt ®−îc tói tiÒn? 15 (Theo Ph−¬ng ph¸p biÖn luËn) 5. LuyÖn viÕt r / d / gi Bµi tËp 1 Ch÷a l¹i nh÷ng ch÷ viÕt sai r / d / gi trong c¸c tõ ng÷ d−íi ®©y: d¸c d−ëi bõa b·i trèng rong cê më vÊn ®Ò thËt r¾c dèi cñ giong giÒng dèi nh− t¬ vß tiÕng trèng rãng d¶ tù nguyÖn tù d¸c che dÊu téi lçi däng nãi rÞu rµng kh«ng nªn dÊu diÕm dµnh cho trÎ em ®Ó rµnh ®Ó rôm tranh dµnh ®Êt ®ai con dun ®Êt phËn trêi dun dñi Bµi tËp 2 §iÒn r / d / gi vµo chç trèng. − con ...un xÐo l¾m còng qu»n − ®õng cã mµ ...©y d−a − xui nguyªn ...ôc bÞ − thóc ...ôc mäi ng−êi ®i nhanh − ...ót ...©y ®éng rõng − ng−êi nµo còng rÐt ... un cÇm cËp Bµi tËp 3 Víi mçi tr−êng hîp d−íi ®©y, t×m 10 ch÷: − Cã më ®Çu b»ng: r − Cã më ®Çu b»ng: d − Cã më ®Çu b»ng: gi Bµi tËp 4 §Æt c©u víi tõng tõ cho s½n d−íi ®©y: − rß, dß, giß − rong, dong, giong − r−¬ng, d−¬ng, gi−¬ng Bµi tËp 5 §äc ph©n biÖt r / d / gi trong ®o¹n v¨n sau: Giã b¾t ®Çu thæi m¹nh. Bçng c¬n d«ng ïn ïn thèc tíi. M©y ë ®©u tõ d−íi rõng xa ®ïn lªn ®en s× nh− nói, bao trïm gÇn kÝn c¶ bÇu trêi. Giã thæi ngµy cµng m¹nh, Çm Çm ï ï. C©y ®a cæ thô, cµnh l¸ rËm xïm xoµ ®ang qu»n lªn vËt xuèng. Trêi mçi lóc mét tèi sÇm l¹i. Vò trô quay cuång trong c¬n giã m·nh liÖt. Nh÷ng tia chíp xÐ r¹ch bÇu trêi ®en kÞt, ph¸t ra nh÷ng tiÕng næ kinh thiªn ®éng ®Þa. (§oµn Giái) 16 Bµi tËp 6 T×m 10 tõ trong ®ã cã tiÕng: − gia (vÝ dô: gia ®×nh) − ra (vÝ dô: ra vµo) − da (vÝ dô: da thÞt) 6. LuyÖn viÕt c¸c vÇn khã Bµi tËp 1 Ch÷a l¹i c¸c ch÷ viÕt sai trong nh÷ng tõ ng÷ d−íi ®©y: bÖnh t×nh thuªn gi¶m ch÷ viÕt nghuÖch ngho¹c vÞt kªu qoang quo¸c que cñi cong qoeo quanh co khóc khØu huyªnh hoang kho¸c l¸c ¨n nãi huªn thuyªn c−êi nãi nghoen nghoÎn ch÷ viÕt nghuÖch ngoÆc ®−êng ®i ngoµnh nghoÌo ®Çu ãc chuyÕnh chu¸ng khuyÕch ch−¬ng thanh thÕ Bµi tËp 2 H1y t×m: − 10 tõ cã vÇn uyªn. − 10 tõ cã vÇn uyªt. − 10 tõ cã vÇn −¬c. − 10 tõ cã vÇn −¬t. − 10 tõ cã vÇn o¨n. − 10 tõ cã vÇn o¨t. − 10 tõ cã vÇn −¬i. − 10 tõ cã vÇn −¬u. − 10 tõ cã vÇn oac. − 10 tõ cã vÇn oat. Bµi tËp 3 §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng. − MÆt nh×n mÆt cµng thªm t−¬i Bªn lêi v¹n phóc bªn lêi hµn.... − Hµi v¨n lÇn b−íc dÆm xanh, Mét vïng nh− thÓ c©y......... cµnh dao − Cöa ngoµi véi rñ rÌm the X¨m x¨m b¨ng lèi v−ên ......... mét m×nh − NhÆt th−a g−¬ng giäi ®Çu cµnh, Ngän ®Ìn tr«ng lät tr−íng huúnh h¾t....... − §o¹n tr−êng thay lóc ph©n k× ! Vã c©u khÊp ....... b¸nh xe gËp........ 17 Bµi tËp 4 §iÒn vÇn thÝch hîp vµo chç trèng. gµ kªu quang q.... ®au q... bông dèt ®... c¸n mai cµnh l¸ xum x... b¨n kh... lo l¾ng lµm lông quÇn q... ch¹y lo¨ng q... lam lò q... n¨m t... ®Êt, t... vµng −ít l−ít th... kh... tr−¬ng thanh thÕ kh«ng chÞu q... gèi con ®−êng khóc kh... chíp lo»ng ng... th¾t l−ng b... bông mÆt mòi lem l... ch¹y cuèng c... say l−ít kh... no ph... bông r... chÌ be bÐt Bµi tËp 5 Trong sè nh÷ng tõ d−íi ®©y, h1y g¹ch ch©n nh÷ng tõ viÕt sai vÇn: con m−¬ng − tÊm g−¬ng − b−¬ng tr¶i − say kh−íc − tãm l−ît − ng−ît ®·i − r¾n n−ít − hoa th−ît d−ît − c¸i ph−íng − ph−ìng phÖ − sèng bu«n tuång − quÕt liÖt − tr©n tr¸o − xanh biªng biÕt − khãc lãc thèng thiÕc − ngÊt nghuÓu − nguyÖch ngo¹ch − dai ngo¾t − b−íc ngo¹ch − ¨n nãi qu¸ qu¸ch − x©y dùng thµnh qu¸ch − d¸ng l×nh khuúnh − con ngo¸ ép − hò riÖu − n»m sãng s−îc − r¸c r−ëu − ngóng ngoÈy Bµi tËp 6 H1y ®äc råi viÕt l¹i ®óng c¸c tiÕng d−íi ®©y: − ¨ng: b¨ng, c¨ng, ch¨ng, ngo»ng, nh»ng, r»ng, qu¼ng, v¼ng, quÆng, rÆng. − ¨p: ch¾p, c¾p, nh¾p, qu¾p, cÆp, quÆp, ®¾p, ¾p, t¾p, th¾p. − ¨t: b¾t, c¾t, o¾t, ph¾t, v¾t, chÆt, ngÆt, ngoÆt, vÆt, ng¾t, oÆt, tho¾t, kh¾t. − ©c: bÊc, cÊc, gÊc, nÊc, ngÊc, tÊc, xÊc, bËc, chËc, giÊc, nhÊc. − oong: loong koong, kÝnh koong, ba toong, nåi soong, choßng. − ooc: coãc, moãc, soãc, phoãc. − −¬p: c−íp, m−íp, t−íp, ch−îp, n−îp. − −¬u: h−¬u, b−íu, kh−íu, r−îu. 7. LuyÖn viÕt dÊu thanh vµ viÕt hoa ®óng quy t¾c Bµi tËp 1 H1y ®¸nh thanh hái ( ? ) / thanh ng1 (~) vµo c¸c tiÕng sau sao cho phï hîp nghÜa: mi man ®¹i biªu tõ ng− s¾c sao nghªnh ng·ng ®ung ®Ønh san se bô b©m cu n¸t trai tre lâng bong c−a ngâ chËm trª bao t¸p ®inh ®¹c trong treo ®»ng ®¨ng ®¬ ®Çu trèng trai b©y chuét tôc ng− 18 d− déi lâm bom chÝnh phu bõa bai cèng ranh ph« th«ng bÇu binh hoa b−¬i nghiªng nga Bµi tËp 2 §iÒn tiÕng thÝch hîp vµo chç trèng. − Võa ch¹y ®· thë ... hÓn − kh«ng ®−îc ¨n ch¬i phÌ ... − chØ nghe ®−îc ... bâm − ®ãi bñn ... c¶ ch©n tay − ®i ®øng tr«ng thÊt ... − con lîn bÐo mòm ... − ng· ... ng−êi ra − ®−îc nhËn gi¶i ... Bµi tËp 3 H1y gi¶i thÝch c¸c tr−êng hîp ®−îc viÕt hoa d−íi ®©y: Doanh tr¹i bõng lªn héi ®uèc hoa, K×a em xiªm ¸o tù bao giê, KhÌn lªn man ®iÖu nµng e Êp, Nh¹c vÒ Viªn Ch¨n x©y hån th¬. Ng−êi ®i Ch©u Méc chiÒu s−¬ng Êy, Cã thÊy hån lau nÎo bÕn bê. (Quang Dòng) Bµi tËp 4 H1y gi¶i thÝch nh÷ng tr−êng hîp viÕt hoa ®−îc dïng trong ®o¹n th¬ sau: Vui sao mét s¸ng th¸ng N¨m §−êng vÒ ViÖt B¾c lªn th¨m B¸c Hå. Suèi dµi xanh m−ít n−¬ng ng« Bèn ph−¬ng lång léng Thñ ®« giã ngµn. B¸c kªu con ®Õn bªn bµn B¸c ngåi B¸c viÕt nhµ sµn ®¬n s¬. (Tè H÷u) Bµi tËp 5 Ch÷a l¹i nh÷ng tr−êng hîp viÕt hoa kh«ng ®óng: − Lª hång Phong, TrÇn Phó, NguyÔn v¨n Huyªn, Lª Th¸nh t«ng, Quang Trung, H−ng ®¹o v−¬ng. − C¸c m¸c; ¡ng-Ghen; Giu-li-ót Phu-xÝch − Hµ Néi, §µ n½ng, H¶i Phßng, Nha trang, CÇn th¬, An Giang. − M¹c-T−-Khoa, B¾c Kinh, Pl©y-Cu, In §« Nª Xi A. Bµi tËp 6 19 Ch÷a l¹i nh÷ng tr−êng hîp viÕt hoa kh«ng ®óng quy t¾c. − ChÝnh phñ n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ − quèc héi n−íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa − Bé Giao th«ng vËn t¶i − ViÖn khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng − ViÖn Nghiªn cøu M¸y − Tr−êng TiÓu häc §èng §a − Tr−êng phæ th«ng trung häc Chu v¨n An − XÝ nghiÖp ®ãng tµu b¹ch ®»ng − C«ng ti tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n TrÇn Ph−¬ng − Héi Phô n÷ ViÖt Nam − Héi sinh viªn ViÖt Nam − Tr−êng ®¹i häc S− Ph¹m mang tªn Lª Nin − Tr−êng ®¹i häc N«ng nghiÖp H«-xª M¸c-ti 20