Tài liệu Giáo trình - linux

GIÁO TRÌNH TIN HỌC_HỆ ĐIỀU HÀNH LINUX MUÏC LUÏC MUÏC LUÏC ........................................................................................................................ 1 baøi 1. Giôùi thieäu heä ñieàu haønh Linux ............................................................................... 5 I. Lòch söû ................................................................................................................... 5 II. Caøi ñaët maùy chuû Linux:......................................................................................... 6 baøi 2. Giao tieáp treân moâi tröôøng Linux........................................................................... 17 I. Trình soaïn thaûo vi ............................................................................................... 17 II. Tieän ích mc.......................................................................................................... 18 III. Caùc caâu leänh cô baûn treân Linux .......................................................................... 20 II.1. Hieåu bieát veà caùc caâu leänh trong Linux ..................................................... 20 II.1.1. Söû duïng caùc kyù töï ñaïi dieän ....................................................................... 20 II.1.2. Cô baûn veà caùc bieåu thöùc chính quy:.......................................................... 21 II.2. Caùc caâu leänh veà thö muïc vaø file:.............................................................. 22 II.2.1. Leänh cat .................................................................................................... 22 II.2.2. Leänh chmod .............................................................................................. 22 II.2.3. Leänh chown .............................................................................................. 22 II.2.4. Leänh clear ................................................................................................. 23 II.2.5. Leänh cmp .................................................................................................. 23 II.2.6. Leänh cp ..................................................................................................... 23 II.2.7. Leänh du ..................................................................................................... 23 II.2.8. Leänh file ................................................................................................... 23 II.2.9. Leänh find .................................................................................................. 23 II.2.10. Leänh grep ................................................................................................. 24 II.2.11. Leänh head ................................................................................................. 24 II.2.12. Leänh ln...................................................................................................... 24 II.2.13. Leänh locate ............................................................................................... 25 II.2.14. Leänh ls ...................................................................................................... 25 II.2.15. Leänh mkdir ............................................................................................... 25 II.2.16. Leänh mv.................................................................................................... 25 II.2.17. Leänh pwd .................................................................................................. 26 II.2.18. Leänh rm .................................................................................................... 26 II.2.19. Leänh tail.................................................................................................... 26 II.3. Caùc caâu leänh neùn döõ lieäu .......................................................................... 26 II.3.1. Leänh compress.......................................................................................... 26 II.3.2. Leänh gunzip .............................................................................................. 27 II.3.3. Leänh gzip .................................................................................................. 27 II.3.4. Leänh tar .................................................................................................... 27 II.3.5. Leänh uncompress ...................................................................................... 27 II.3.6. Leänh unzip ................................................................................................ 28 ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 2/77 II.3.7. Leänh zip .................................................................................................... 28 II.3.8. Leänh mount ............................................................................................... 28 II.3.9. Leänh umount ............................................................................................. 28 II.4. Caùc caâu leänh quaûn lyù tieán trình ................................................................. 28 II.4.1. Leänh bg ..................................................................................................... 28 II.4.2. Leänh fg ...................................................................................................... 29 II.4.3. Leänh jobs................................................................................................... 29 baøi 3. Giôùi Thieäu Heä Thoáng Taäp Tin, Thö Muïc ............................................................. 30 I. Giôùi thieäu ............................................................................................................. 30 I.1. Thö muïc chuû.............................................................................................. 30 I.2. Caùc thö muïc heä thoáng ............................................................................... 30 II. Caùc quyeàn truy caäp file/thö muïc ......................................................................... 31 II.1. Thay ñoåi quyeàn sôû höõu file, thö muïc söû duïng leänh chown: ...................... 32 II.2. Thay ñoåi nhoùm söû duïng file/thö muïc vôùi leänh chgrp ................................ 32 II.3. Söû duïng soá theo heä cô soá 8 töông öùng vôùi thuoäc tính truy caäp .................. 32 II.4. Söû duïng ngoân ngöõ töï nhieân töông öùng vôùi quyeàn truy caäp ....................... 33 II.5. Thay ñoåi quyeàn truy caäp file thö muïc söû duïng leänh chmod ...................... 33 II.6. Caùc chuù yù ñaëc bieät treân caùc quyeàn thö muïc .............................................. 34 III. Taïo moät chính saùch quyeàn cho moät server nhieàu ngöôøi söû duïng ........................ 34 III.1. Thieát laäp caáu hình caùc quyeàn truy caäp file cuûa ngöôøi söû duïng ................. 34 III.2. Thieát laäp maëc ñònh caùc quyeàn truy caäp file cho ngöôøi söû duïng ................ 34 III.3. Thieát laäp caùc quyeàn coù theå thöïc thi cho caùc file ....................................... 35 IV. Laøm vieäc vôùi caùc file vaø caùc thö muïc.................................................................. 35 IV.1. Xem caùc file vaø caùc thö muïc..................................................................... 35 IV.2. Chuyeån ñeán thö muïc ................................................................................. 35 IV.3. Xaùc ñònh kieåu file ..................................................................................... 35 IV.4. Xem thoáng keâ caùc quyeàn cuûa file hay thö muïc......................................... 35 IV.5. Sao cheùp file vaø thö muïc........................................................................... 36 IV.6. Dòch chuyeån caùc file vaø thö muïc............................................................... 36 IV.7. Xoùa caùc file vaø thö muïc ............................................................................ 36 IV.8. Tìm kieám file ............................................................................................ 36 bai 4. Quaûn lyù ngöôøi duøng vaø taøi nguyeân ....................................................................... 37 I. Khaùi nieäm ............................................................................................................ 37 II. Trôû thaønh superuser ............................................................................................. 37 III. Quaûn lyù ngöôøi duøng vôùi caùc coâng cuï doøng leänh .................................................. 37 III.1. Taïo moät taøi khoaûn ngöôøi söû duïng môùi ...................................................... 38 III.2. Taïo moät nhoùm môùi.................................................................................... 38 III.3. Söûa ñoåi moät taøi khoaûn ngöôøi söû duïng ñang toàn taïi ................................... 38 III.4. Thay ñoåi ñöôøng daãn thö muïc chuû.............................................................. 39 Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 3/77 III.5. Thay ñoåi UID ............................................................................................ 39 III.6. Thay ñoåi nhoùm maëc ñònh .......................................................................... 39 III.7. Thay ñoåi thôøi haïn keát thuùc cuûa moät taøi khoaûn .......................................... 39 III.8. Söûa ñoåi moät nhoùm ñang toàn taïi................................................................. 39 III.9. Xoùa hoaëc huûy boû moät taøi khoaûn ngöôøi söû duïng ........................................ 40 IV. Caøi ñaët maùy in ..................................................................................................... 40 IV.1. Caáu hình maùy in........................................................................................ 40 IV.2. Caøi ñaët maùy in cuïc boä ............................................................................... 41 IV.3. Caøi ñaët maùy in treân heä thoáng Unix ôû xa ................................................... 43 IV.4. Caøi ñaët maùy in Samba (SMB)................................................................... 44 IV.5. Choïn trình ñieàu khieån Print Driver vaø keát thuùc ........................................ 45 IV.6. Thay ñoåi thoâng soá caáu hình caùc maùy in coù saün ......................................... 46 IV.7. Backup caùc thoâng soá caáu hình maùy in ...................................................... 47 IV.8. Quaûn lyù coâng vieäc in aán............................................................................ 47 Baøi 5. Trình dieãn thieát laäp maïng vaø caøi ñaët diul-up treân Linux .................................... 48 I. Thieát laäp maïng Linux.......................................................................................... 48 I.1. HÑH Linux vaø card maïng......................................................................... 48 I.2. Caáu hình card maïng .................................................................................. 49 I.2.1. Leänh ifconfig ............................................................................................ 49 I.2.2. Leänh route ................................................................................................ 50 I.2.3. Leänh ping.................................................................................................. 51 I.2.4. Leänh Traceroute ....................................................................................... 51 I.2.5. Leänh traceroute ........................................................................................ 52 I.3. Caùc tieän ích maïng: Telnet vaø ftp .............................................................. 52 I.3.1. Telnet........................................................................................................ 52 I.3.2. FTP ........................................................................................................... 52 II. Caøi ñaët diul-up treân Linux ................................................................................... 53 II.1. Caøi ñaët ...................................................................................................... 53 II.2. Quay soá ..................................................................................................... 55 Baøi 6. Laäp trình shell. ..................................................................................................... 57 I. Taïo vaø chaïy chöông trình Shell........................................................................... 57 II. Söû duïng caùc bieán ................................................................................................. 58 II.1. Gaùn moät giaù trò cho moät bieán.................................................................... 59 II.2. Tham soá vaø caùc bieán Shell coù saün ............................................................ 59 III. Söû duïng daáu trích daãn ......................................................................................... 60 IV. Söû duïng caâu leänh test .......................................................................................... 61 V. Söû duïng caùc caâu leänh reõ nhaùnh ........................................................................... 65 V.1. Leänh if ...................................................................................................... 65 V.2. Leänh case.................................................................................................. 66 VI. Söû duïng caùc leänh laëp ........................................................................................... 69 Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 4/77 VI.1. Leänh for .................................................................................................... 69 VI.2. Leänh while ................................................................................................ 70 VI.3. Leänh until .................................................................................................. 71 VI.4. Leänh shift .................................................................................................. 72 VI.5. Leänh select ................................................................................................ 73 VI.6. Leänh repeat ............................................................................................... 74 VII. Söû duïng caùc haøm ................................................................................................. 74 VIII. Toång keát ........................................................................................................ 77 Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 5/77 BAØI 1. GIÔÙI THIEÄU HEÄ ÑIEÀU HAØNH LINUX I. LÒCH SÖÛ Linux laø heä ñieàu haønh moâ phoûng Unix, ñöôïc xaây döïng treân phaàn nhaân (kernel) vaø caùc goùi phaàn meàm maõ nguoàn môû. Linux ñöôïc coâng boá döôùi baûn quyeàn cuûa GPL (General Public Licence). Unix ra ñôøi giöõa nhöõng naêm 1960, ban ñaàu ñöôïc phaùt trieån bôûi AT&T, sau ñoù ñöôïc ñaêng kyù thöông maïi vaø phaùt trieån theo nhieàu doøng döôùi caùc teân khaùc nhau. Naêm 1990 xu höôùng phaùt trieån phaàn meàm maõ nguoàn môû xuaát hieän vaø ñöôïc thuùc ñaåy bôûi toå chöùc GNU. Moät soá licence veà maõ nguoàn môû ra ñôøi ví duï BSD, GPL. Naêm 1991, Linus Torvald vieât theâm phieân baûn nhaân v0.01 (kernel) ñaàu tieân cuûa Linux ñöa leân caùc BBS, nhoùm ngöôøi duøng ñeå moïi ngöôøi cuøng söû duïng vaø phaùt trieån. Naêm 1996, nhaân v1.0 chính thöùc coâng boá vaø ngaøy caøng nhaän ñöôïc söï quan taâm cuûa ngöôøi duøng. Naêm 1999, phieân baûn nhaân v2.2 mang nhieàu ñaëc tính öu vieät vaø giuùp cho linux baét ñaàu trôû thaønh ñoái thuû caïnh tranh ñaùng keå cuûa MSwindows treân moâi tröôøng server. Naêm 2000 phieân baûn nhaân v2.4 hoã trôï nhieàu thieát bò môùi (ña xöû lyù tôùi 32 chip, USB, RAM treân 2GB...) baét ñaàu ñaët chaân vaøo thò tröôøng maùy chuû cao caáp. Quaù trình phaùt trieån cuûa linux nhö sau: - Naêm 1991: 100 ngöôøi duøng. - Naêm 1997: 7.000.000 ngöôøi duøng. - Naêm 2000: haøng traêm trieäu ngöôøi duøng, hôn 15.000 ngöoøi tham gia phaùt trieån Linux. Haøng naêm thò tröôøng cho Linux taêng tröôûng treân 100%. Caùc phieân baûn Linux laø saûn phaåm ñoùng goùi Kernel vaø caùc goùi phaàn meàm mieãn phí khaùc. Caùc phieân baûn naøy ñöôïc coâng boá döôùi licence GPL. Moät soá phieân baûn noåi baät laø: Redhat, Caldera, Suse, Debian, TurboLinux, Mandrake. Gioáng nhö Unix, Linux goàm 3 thaønh phaàn chính: kernel, shell vaø caáu truùc file. Kernel laø chöông trình nhaân, chaïy caùc chöông trình vaø quaûn lyù caùc thieát bò phaàn cöùng nhö ñóa vaø maùy in. Shell (moâi tröôøng) cung caáp giao dieän cho ngöôøi söû duïng, coøn ñöôïc moâ taû nhö moät boä bieân dòch. Shell nhaän caùc caâu leänh töø ngöôøi söû duïng vaø göûi caùc caâu leänh ñoù cho nhaân thöïc hieän. Nhieàu shell ñöôïc phaùt trieån. Linux cung caáp moät soá shell nhö: desktops, windows manager, vaø moâi tröôøng doøng leänh. Hieän nay chuû yeáu toàn taïi 3 shell: Bourne, Korn vaø C shell. Bourne ñöôïc phaùt trieån taïi phoøng thí nghieäm Bell, C shell ñöôïc phaùt trieån cho phieân baûn BSD cuûa UNIX, Korn shell laø phieân baûn caûi tieán cuûa Bourne shell. Nhöõng phieân baûn hieän nay cuûa Unix, bao goàm caû Linux, tích hôïp caû 3 shell treân. Caáu truùc file quy ñònh caùch löu tröõ caùc file treân ñóa. File ñöôïc nhoùm trong caùc thö muïc. Moãi thö muïc coù theå chöùa file vaø caùc thö muïc con khaùc. Moät soá thö muïc laø caùc thö muïc chuaån do heä thoáng söû duïng. Ngöôøi duøng coù theå taïo caùc file/thö muïc cuûa rieâng mình cuõng nhö dòch chuyeån caùc file giöõa caùc thö muïc ñoù. Hôn nöõa, vôùi Linux ngöôøi duøng coù theå thieát laäp quyeàn truy nhaäp file/thö muïc, cho pheùp hay haïn cheá moät ngöôøi duøng hoaëc moät nhoùm truy nhaäp file. Caùc thö muïc trong Linux ñöôïc toå chöùc theo caáu truùc caây, baét ñaàu baèng moät thö muïc goác (root). Caùc thö muïc khaùc ñöôïc phaân nhaùnh töø thö muïc naøy. Kernel, shell vaø caáu truùc file caáu thaønh neân caáu truùc heä ñieàu haønh. Vôùi nhöõng thaønh phaàn treân ngöôøi duøng coù theå chaïy chöông trình, quaûn lyù file, vaø töông taùc vôùi heä thoáng. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình Trang 6/77 ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG II. CAØI ÑAËT MAÙY CHUÛ LINUX: Löu yù: tröôùc khi caøi ñaët, caàn tìm hieåu caùc thoâng tin veà phaàn cöùng cuûa heä thoáng, bao goàm  Thoâng tin veà oå ñóa cöùng  Thoâng tin veà card maïng  Thoâng tin veà card ñoà hoaï  Thoâng tin veà maøn hình  Thoâng tin veà giao thöùc vaø caáu hình maïng neáu keát noái maïng  Thoâng tin veà caùc thieát bò ngoaøi. Coù theå choïn nhieàu phöông aùn caøi ñaët nhö caøi ñaët töø ñóa meàm, töø ñóa cöùng, töø ñóa CD Rom hoaëc qua maïng. Taøi lieäu naøy choïn höôùng daãn quaù trình caøi ñaët phieân baûn 7.0 töø ñóa CDRom. Yeâu caàu maùy caøi ñaët coù khaû naêng khôûi ñoäng (boot) töø oå ñóa CD-Rom (ñöôïc hoã trôï haàu heát trong caùc maùy tính hieän nay). Sau ñaây laø caùc böôùc caøi ñaët cuï theå. Khi keát thuùc böôùc tröôùc chöông trình caøi ñaët töï ñoäng chuyeån sang böôùc sau. Moät soá böôùc caøi ñaët cho pheùp quay laïi böôùc tröôùc baèng caùch choïn Back. Ñöa ñóa CD Rom Redhat vaøo oå ñóa. Khôûi ñoäng laïi maùy (löu yù phaûi ñaûm baûo maùy coù khaû naêng khôûi ñoäng töø ñóa CD-Rom. Choïn cheá ñoä caøi text B1. B2. Choïn cheá ñoä caøi text boot: text B3. Löïa choïn ngoân ngöõ: Choïn ngoân ngöõ maëc ñònh laø English B4. Löïa choïn kieåu baøn phím: Löïa choïn kieåu theå hieän baøn phím laø us. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 7/77 B5. Maøn hình chaøo möøng Sau khi ñaõ löïa choïn xong ngoân ngöõ caøi ñaët, baøn phím vaø phöông phaùp caøi ñaët, maøn hình chaøo möøng xuaát hieän. Baám OK ñeå tieáp tuïc. B6. Choïn kieåu caøi ñaët Hoäp hoäi thoaïi cho pheùp baïn choïn löïa kieåu caøi ñaët heä ñieàu haønh Linux RedHat nhö moät Workstation, Server, Custom hay chæ laø naâng caáp phieân baûn ñaõ caøi ñaët. Choïn kieåu caøi ñaët laø Custom System. Choïn OK ñeå tieáp tuïc. B7. Löïa choïn phaàn meàm phaân chia oå ñóa Linux ñöa ra cho baïn hai phaàn meàm ñeå phaân chia oå ñóa daønh cho Linux: ñoù laø Disk Druid vaø fdisk. Choïn Disk Druid ñeå tieáp tuïc. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 8/77 Baïn caàn taïo 2 partition ñeå install RedHat, nhôù ñöøng delete nhöõng partition coù saün trong maùy baïn (neáu khoâng thì döõ lieäu coù saün seõ maát, toát nhaát laø baïn neân sao löu döõ lieäu tröôùc cho baûo ñaûm!). Duøng caùc chöùc naêng add, edit, delete taïo 1 partition vôùi type laø Linux swap, dung löôïng baèng dung löôïng RAM cuûa maùy. Tieáp theo taïo moät partion teân "/" vôùi loaïi Linux native, dung löôïng ít nhaát laø 500Mb (tuyø theo dung löôïng coøn troáng cuûa ñóa baïn, neáu baïn muoán install troïn goùi RedHat thì caàn ñeán khoaûng 2288MB). Haõy yeân chí laø neáu baïn taïo sai (partition kích thöôùc quaù lôùn, lôùn hôn dung löôïng coøn troáng cuûa ñóa) thì RedHat seõ khoâng cho baïn ñi tieáp. Chæ caàn taïo 2 partition naøy laø ñuû roài. Khi naøo baïn click ñöôïc Next thì coi nhö laø thaønh coâng! Ñeå taïo moät partition môùi, choïn Add. Maøn hình Edit New Partition xuaát hieän Moät soá vaán ñeà coù theå xaûy ra khi theâm moät partition Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 9/77 B8. Hieäu chænh moät partition Choïn moät partition caàn hieäu chænh, nhaán Edit, maøn hình môùi seõ cho pheùp baïn thay ñoåi caùc thoâng soá cuûa partition ñaõ choïn nhö kích thöôùc, kieåu, ... B9. Hoaøn thaønh vieäc phaân chia ñóa Chöông trình caøi ñaët seõ yeâu caàu baïn format laïi phaân vuøng vöøa taïo, chuù yù khoâng choïn nhöõng phaân vuøng döõ lieäu quan troïng ñoái vôùi baïn. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 10/77 B10. Khôûi taïo LILO LInux LOader (LILO) cho pheùp baïn xaùc ñònh thôøi gian ñeå khôûi taïo Linux hay moät heä ñieàu haønh naøo khaùc. Khi khôûi taïo cho server, LILO ñöôïc caáu hình töï ñoäng treân Master Boot Record [MBR]. If you are performing a custom-class installation, the LILO Installation dialogs let you indicate how or whether to install LILO. Vieäc choïn LILO trong cöûa soå LILO Configuration cho pheùp baïn theâm caùc tuyø choïn maëc ñònh vaøo leänh boot LILO vaø caùc tuøy choïn naøy ñöôïc chuyeån cho Linux kernel taïi thôøi ñieåm boot. . Chuù yù raèng neáu baïn choïn Skip, baïn seõ khoâng theå boot heä thoáng Red Hat Linux moät caùc tröïc tieáp maø seõ phaûi söû duïng phöông phaùp boot khaùc (boot disk chaúng haïn) Baïn chæ neân löïa choïn caùch naøy khi baïn chaéc chaén ñaõ coù caùch khaùc ñeå boot heä thoáng Red Hat Linux cuûa baïn. Duøng löïa choïn ñaët boot loader taïi Master Boot Record ñeå khôûi taïo ngay heä ñieàu haønh Linux khi baät maùy. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 11/77 Maøn hình naøy cho pheùp baïn ñaët teân cho maùy tính cuûa mình. Baïn coù theå thay ñoåi hostname sau khi ñaõ caøi ñaët xong baèng leänh hostname newname, trong ñoù newname laø teân maø baïn muoán ñaët. B11. Caáu hình keát noái maïng Neáu maùy khoâng coù card maïng, seõ khoâng nhaän ñöôïc maøn hình naøy. Thöïc hieän caáu hình maïng cho maùy nhö sau Boû löïa choïn config using DHCP (cheá ñoä caáp phaùt ñòa chæ IP ñoäng), nhaäp ñòa chæ IP, subnetmask theo höôùng daãn cuûa giaùo vieân höôùng daãn thöïc haønh. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 12/77 B12. Caáu hình firewall: choïn Medium B13. Caáu hình chuoät Thoâng thöôøng thì chöông trình caøi ñaët seõ töï phaùt hieän loaïi chuoät cuûa maùy baïn. Neáu khoâng, baïn haõy choïn loaïi chuoät phuø hôïp trong danh saùch, vaø neáu baïn khoâng bieát chuoät cuûa mình loaïi gì thì cöù ñeå yeân, click Next ñeå tieáp tuïc. Löïa choïn Emulate 3 Buttons cho pheùp baïn söû duïng chuoät cuûa baïn nhö chuoät coù 2 nuùt trong ñoù duøng nuùt giöõa baèng caùch baám hai nuùt cuøng moät luùc.Neáu baïn coù chuoät hai nuùt, baïn haõy söû duïng chöùc naêng naøy vì XWindow trôû neân deã duøng nhaát vôùi khi chuoät coù ba nuùt. B14. Caáu hình Time Zone Neáu baïn muoán thieát laäp ñoàng hoà cho CMOS theo giôø GMT (Greenwich Mean Time), choïn Hardware clock set to GMT. Tuy nhieân, neáu maùy tính cuûa baïn söû duïng moät heä ñieàu haønh khaùc thì vieäc thieát ñaët ñoàng hoà theo giôø GMT seõ khieán cho heä ñieàu haønh khaùc ñoù hieån thò sai thôøi gian. Ñeå ñaët giôø VN, choïn Asia/Saigon Ñeå thay ñoåi caáu hình veà thôøi gian sau khi baïn ñaõ caøi ñaët, baïn coù theå duøng leänh /usr/sbin/timeconfig B15. Thieát laäp maät khaåu root Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 13/77 Hoäp thoaïi Root Password buoäc baïn phaûi thieát laäp moät maät khaåu root cho heä thoáng cuûa baïn. Baïn seõ söû duïng maät khaåu naøy ñeå log vaøo heä thoáng vaø thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn trò heä thoáng cuûa mình. B16. Taïo user Baïn coù theå taïo taøi khoaûn user cho chính mình ñeå söû duïng haøng ngaøy. User root (superuser) coù ñuû quyeàn truy nhaäp vaøo heä thoáng nhöng raát nguy hieåm, chæ neân söû duïng ñeå baûo döôõng hay quaûn trò heä thoáng. Maät khaåu cuûa user coù phaân bieät chöõ hoa chöõ thöôøng vaø ít nhaát laø 6 kyù töï. B17. Baïn coù theå taïo tieáp nhieàu user theo cöûa soå sau: Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 14/77 B18. Caáu hình xaùc thöïc ngöôøi duøng Do baïn khôûi taïo theo cheá ñoä custom, böôùc naøy cho pheùp baïn caáu hình caùch maø heä ñieàu haønh linux cuûa baïn söû duïng ñeå xaùc thöïc maät khaåu. Löïa choïn Use Shadow Passwords: maät khaåu cuûa baïn ñaùng nheõ naèm trong teäp /etc/passwd seõ ñöôïc thay theá baèng thö muïc /etc/shadow vaø chæ ñöôïc truy nhaäp bôûi superuser (root) Tuyø choïn Enable MD5 Passwords -- cho pheùp maõ hoùa maät khaåu theo chuaån MD5. B19. Tieáp theo, baïn coù theå choïn löïa caùc goùi tin ñeå caøi ñaët. Baïn neân choïn caùc phaàn meàm, dòch vuï hay söû duïng nhaát ñeå caøi ñaët saün treân maùy khi khôûi ñoäng. Tuy nhieân, tuy nhieân, baïn cuõng coù theå caøi ñaët sau naøy tuyø theo nhu caàu söû duïng. Caùc goùi tin naøy neáu ñöôïc caøi ñaët seõ ñöôïc ghi laïi trong teäp /tmp/install.log sau khi khôûi taïo laïi heä thoáng cuûa baïn. Coù theå caøi ñaët töøng goùi tin nhoû hôn baèng caùch choïn Select individual packages vaø nhaán OK. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 15/77 B20. Caáu hình Video Adapter Chöông trình caøi ñaët seõ töï phaùt hieän video card khôûi taïo. Nhaán OK ñeå tieáp tuïc. B21. Baét ñaàu khôûi taïo caùc goùi tin: Quaù trình khôûi taïo seõ ñöôïc ghi vaøo teäp /tmp/install.log. Nhaán OK ñeå tieáp tuïc. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 16/77 B22. Taïo ñóa khôûi taïo cho heä thoáng (boot disk): Choïn No vaø tieáp tuïc. B23. Hoaøn thaønh caøi ñaët Nhö vaäy laø baïn ñaõ hoaøn thaønh xong coâng vieäc caøi ñaët heä ñieàu haønh RedHat 7.0. Baïn haõy ruùt ñóa ra khoûi oå CD vaø nhaán OK ñeå khôûi ñoäng laïi heä thoáng. Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG Trang 17/77 BAØI 2. GIAO TIEÁP TREÂN MOÂI TRÖÔØNG LINUX I. TRÌNH SOAÏN THAÛO VI Chöông trình vi laø moät chöông trình soaïn thaûo maïnh maø gaàn nhö chaéc chaén ñöôïc tìm thaáy treân taát caû caùc heä ñieàu haønh hoï UNIX bôûi kích thöôùc vaø khaû naêng cuûa noù.vi khoâng ñoøi hoûi nhieàu taøi nguyeân, theâm vaøo ñoù laø caùc chöùc naêng soaïn thaûo cô baûn. vi coù theå tìm kieám, thay theá, vaø keát noái caùc file,vaø noù coù ngoân ngöõ macro cuûa chính noù, cuùng nhö moät soá caùc ñaëc ñieåm boå sung.Coù hai cheá ñoä trong vi: Cheá ñoä thöù nhaát laø cheá ñoä input. Trong cheá ñoä naøy, vaên baûn ñöôïc ñöa vaøo trong taøi lieäu, baïn coù theå cheøn hoaëc boå sung vaên baûn. Cheá ñoä thöù hai laø cheâ ñoä doøng leänh. Khi ôû cheá ñoä naøy, baïn coù theå dòch chuyeån treân taøi lieäu, troän caùc doøng, tìm kieám, …Baïn coù theå thöïc hieän taát caû caùc chöùc naêng cuûa vi töø cheá ñoä doøng leänh ngoaïi tröø vieäc nhaäp vaøo vaên baûn. Vaên baûn chæ coù theå ñöôïc vaøo trong cheá ñoä input. Khi vi khôûi ñoäng, noù ôû cheá ñoä doøng leänh. baïn coù theå chuyeån ñoåi töø cheá ñoä doøng leänh sang cheá ñoä input baèng caùch söû duïng moät trong caùc caâu leänh sau: [aAiIoOcCsSR]. Ñeå trôû laïi cheá ñoä doøng leänh baïn choïn phím ESC. Haõy xem caùc caâu leänh vaø taùc dung cuûa caùc caâu leänh trong cheá ñoä doøng leänh. Caâu leänh Ctrl + D Ctrl + U Ctrl + F Ctrl + B k hoaëc up arrow j hoaëc down arrow l hoaëc right arrow h hoaëc left arrow Return w b ^ hoaëc 0 $ i,a o O x dw D d^ u /pattern ?pattern n,N Heä ñieàu haønh Linux Taùc duïng Chuyeån cöûa soå xuoáng baèng moät nöûa maøn hình Chuyeån cöûa soå leân baèng moät nöûa maøn hình Dòch chuyeån cöûa soå leân phía tröôùc baèng moät maøn hình Dòch chuyeån cöûa soå veà phía sau moät maøn hình Dòch chuyeån con troû leân moät doøng Dòch chuyeån con troû xuoáng moät doøng Dòch chuyeån con troû sang phaûi moät kyù töï Dòch chuyeån con troû sang traùi moät kí töï Dòch chuyeån con troû ñeán vò trí baét ñaàu doøng tieáp theo Dòch chuyeån con troû ñeán vò trí baét ñaàu cuûa doøng tröôùc dòch chuyeån con troû ñeán vò trí baét ñaàu cuûa töø tieáp theo dòch chuyeån con troû ñeán vò trí baét ñaàu cuûa töø tröôùc dòch chuyeån con troû ñeán vò trí baét ñaàu cuûa doøng hieän taïi dòch chuyeån con troû ñeán vò trí keát thuùc cuûa doøng hieän taïi Cheøn vaên baûn ngay tröôùc/sau vò trí con troû Môû moät doøng môùi ngay sau doøng hieän taïi Môû moät doøng môùi ngay tröôùc doøng hieän taïi Xoùa kyù töï sau con troû Xoaù moät töø (bao goàm caû kyù töï troáng ngay sau noù) Xoaù töø vò trí con troû ñeán keát thuùc doøng Xoaù töø vò trí baét ñaàu doøng ñeán vò trí kyù töï troáng hay kyù töï beân traùi con troû Huyû boû thay ñoåi tröôùc ñoù Tìm xaâu pattern. Theo höôùng tieán. Tìm xaâu pattern, theo höôùng luøi veà ñaàu vaên baûn. Laëp laïi vieäc tìm kieám theo cuøng höôùng / ngöôïc höôùng GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG p, P . dd :w Daùn ñoaïn vaên baûn vöøa xoaù vaøo tröôùc / sau con chaïy Laëp laïi caâu leänh cuoái. Xoùa doøng coù con troû chaïy Ghi laïi taát caû caùc thay ñoåi cuûa file hieän taïi vaø tieáp tuïc soaïn thaûo Keát thuùc, khoâng löu tröõ baát kyø thay ñoåi Löu thay ñoåi cuûa file hieän taïi vaø keát thuùc. :q! :ZZ II. Trang 18/77 TIEÄN ÍCH MC. Moät khi ngöôøi duøng coù aùc caûm vôùi giao dieän doøng leänh cuûa DOS, hoï cho raèng caùc leänh cuûa Linux cuõng khoù hoïc. Trong thôøi kyø cuûa DOS tröôùc Windows, vieäc ñònh höôùng caùc taäp tin thoâng qua heä thoáng menu vaø caùc chöông trình quaûn lyù baét ñaàu phaùt trieån maïnh, cho duø chuùng chæ döïa treân cheá ñoä text. Moät trong soá chöông trình thoâng duïng nhö vaäy laø Norton Commander. Linux cuõng coù moät chöông trình tieän ích vôùi chöùc naêng töông töï nhö vaäy goïi laø Midnight Commander (MC). Baïn khoâng phaûi maát coâng tìm kieám MC, phaàn lôùn caùc nhaø phaân phoái Linux ñeàu cung caáp keøm theo HÑH vaø noù ñöôïc caøi trong /usr/bin/mc. Chöông trình chaïy ôû caû hai cheá ñoä: text mode vaø ñoà hoïa (Xterm döôùi X Windows). Sau khi nhaäp leänh "mc" ñeå chaïy chöông trình, baïn seõ nhìn thaáy moät cöûa soå ñöôïc chia ñoâi nhö trong hình 1. Midnight Commander haàu nhö laø baûn sao cuûa Norton Commander. Phaàn lôùn caùch trình baøy, phím taét vaø caùc ñaëc tính ñeàu gioáng NC. Söû duïng mouse cuõng ñöôïc hoã trôï ôû cheá ñoä text. Neáu driver mouse ñöôïc taûi khi khôûi ñoäng (phaàn lôùn caùc nhaø cung caáp Linux ñeàu laøm nhö vaäy), baïn coù theå duøng mouse ñeå truy caäp menu vaø caùc taäp tin. Nhaán vaøo file thöïc thi ñeå chaïy, nhaán vaøo thö muïc ñeå chuyeån vaøo ñoù, hoaëc nhaán vaøo taäp tin vôùi phaàn ñuoâi môû roäng ñeå môû noù vôùi chöông trình töông öùng. Baèng caùch nhaán nuùt phaûi chuoät vaøo moät taäp tin, baïn choïn hoaëc boû choïn taäp tin ñoù. Baïn coù theå thöïc hieän tìm teân file baèng nhaán toå hôïp phím Ctrl-S vaø treân file vôùi Alt. Sau ñaây laø nhöõng phím leänh cô baûn: Heä ñieàu haønh Linux GV: Nguyeãn Vieät Huøng - Traàn Quang Bình F1: Trôï giuùp F6: Ñoåi teân, chuyeån taäp tin F2: Menu ngöôøi duøng F7: Taïo thö muïc F3: Xem caùc taäp tin ñöôïc choïn F8: Xoaù taäp tin F4: Hieäu ñính taäp tin F9: Goïi menu thaû xuoáng (pull-down) F5: Copy taäp tin F10: Thoaùt khoûi Midnight Commander Midnight Commander hoã trôï moät soá heä thoáng taäp tin aûo, nghóa laø baïn coù theå xem file khoâng chæ treân caùc ñóa cöùng cuïc boä. Baïn cuõng coù theå xem caùc kieåu taäp tin neùn khaùc nhau, nhö .tar, .tgz, .zip, .lha, .rar, .zoo vaø thaäm chi caû .rpm vaø .deb (caùc daïng thöùc taäp tin neùn cuûa Red Hat vaø Debian. Vieäc xem caùc taäp tin ñöôïc thöïc hieän thoâng qua heä thoáng taäp tin maïng cuûa UNIX (UNIX Network File System - NFS), Midnigh Commander coù theå hoaït ñoäng nhö moät maùy khaùch ftp baèng caùch ñöa lieân keát FTP vaøo menu. Coù theå hoài phuïc caùc taäp tin ñaõ xoùa trong Linux? Midnight Commander cho thaáy raèng vaán ñeà chuùng ta noùi ñeán trong phaàn tröôùc (PC World VN soá 7/1999 trang 95) - khoâng coù caùch naøo hoài phuïc ñöôïc caùc taäp tin bò xoaù trong Linux - laø khoâng hoaøn toaøn chính xaùc. Neáu baïn söû duïng phaàn môû roäng ext2, heä thoáng taäp tin cô baûn trong Linux vaø caáu hình heä thoáng ñeå cho pheùp hoài phuïc taäp tin bò xoùa thì treân thöïc teá baïn coù theå truy caäp vaøo caùc file ñaõ xoùa. Vôùi Midnight Commander, baïn nhaäp doøng "undel:/" tröôùc teân taäp tin, ví duï "undel:/dev/hda1". Sau ñoù baïn coù theå xem caùc taäp tin bò xoùa (hình 3). Choïn taäp tin baïn muoán hoài phuïc baèng chuoät hay baøn phím vaø duøng F5 ñeå copy chuùng vaøo thö muïc ñích naøo ñoù. Trôû ngaïi duy nhaát ôû ñaây laø thoâng tin veà teân file bò maát, bôûi vaäy baïn phaûi coá xaùc ñònh ñöôïc taäp tin naøo baïn muoán hoài phuïc.