Tài liệu Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học quận gò vấp, thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ HỒNG BÀNG PHẠM KHOA KHÁNH PHƢƠNG GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƢỚC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUẬN GÒ VẤP, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ HỒNG BÀNG PHẠM KHOA KHÁNH PHƢƠNG GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƢỚC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUẬN GÒ VẤP, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Việt Nam học Mã số: 60220113 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Ngô Minh Oanh THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017 Công trình được hoàn thành tại: Trƣờng Đại học Quốc tế Hồng Bàng Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Minh Oanh Cán bộ chấm nhận xét 1: PGS.TS. Trần Văn Ánh Cán bộ chấm nhận xét 2: PGS.TS. Phan Huy Xu Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng, ngày 28 tháng 4 năm 2017 Thành phần Hội đồng Đánh giá luận văn thạc sĩ gồm: 1. PGS.TS. Phan An 2. PGS.TS. Trần Văn Ánh 3. PGS.TS. Phan Huy Xu 4. GS.TS. Ngô Văn Lệ 5. TS. Trần Minh Hường Chuẩn y của Hội đồng Đánh giá luận văn GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN KHOA HỌC VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC LỜI CẢM ƠN  Trong quá trình thực hiện luận văn, ngoài những nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ của gia đình, tôi rất biết ơn Quý Thầy Cô giảng dạy chương trình đào tạo Cao học Việt Nam học, Quý Thầy Cô công tác tại Viện Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng đã truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho bản thân tôi, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Ngô Minh Oanh người tôi vô cùng kính trọng, ngưỡng mộ về năng lực và đức độ. Thầy đã tận tâm hướng dẫn tôi hai học phần trong chương trình Cao học Việt Nam học và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô công tác tại Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Gò Vấp, Trường Bồi dưỡng Giáo dục quận Gò Vấp cùng các đơn vị được khảo sát thực trạng đã nhiệt tình cung cấp tư liệu và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình tìm hiểu thực tế tại địa bàn nghiên cứu. Trân trọng cảm ơn. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2017 Phạm Khoa Khánh Phương LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình do tôi nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa từng được công bố. Người thực hiện Phạm Khoa Khánh Phương MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................................ 4 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................... 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 8 5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu .................................................................................... 10 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 11 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ......................................................................... 13 8. Bố cục của đề tài .............................................................................................................. 14 PHẦN NỘI DUNG ............................................................................................................. 15 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU.............. 15 1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................................. 15 1.1.1. Cơ sở lý luận về giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam ................ 15 1.1.2. Cơ sở lý luận về truyền thống yêu nước ............................................................ 24 1.1.3. Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học ..................................... 28 1.2. Tổng quan địa bàn nghiên cứu .................................................................................. 42 1.2.1. Khái quát về quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh ....................................... 42 1.2.2. Khái quát về ngành giáo dục và đào tạo quận Gò Vấp ..................................... 45 1.2.3. Khái quát về các trường tiểu học được khảo sát ............................................... 47 Tiểu kết chƣơng 1 .............................................................................................................. 49 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC LÒNG YÊU NƢỚC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUẬN GÒ VẤP, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................. 50 2.1. Định hướng công tác giáo dục truyền thống yêu nước của Đảng, Nhà nước, ngành giáo dục và đào tạo .......................................................................................................... 50 2.2. Môi trường địa phương đối với việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh 52 2.3. Các hoạt động giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh trong nhà trường tiểu học .................................................................................................................................... 56 2.3.1. Hoạt động giảng dạy.......................................................................................... 56 2.3.2. Hoạt động ngoài giờ lên lớp .............................................................................. 64 2.4. Gia đình với việc giáo dục truyền thống yêu nước cho con em ............................... 70 2.5. Nhận thức, thái độ, hành vi của học sinh trong việc kế thừa và phát huy truyền thống yêu nước ................................................................................................................ 72 Tiểu kết chƣơng 2 .............................................................................................................. 77 Chƣơng 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG YÊU NƢỚC CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUẬN GÒ VẤP ............................................................ 78 3.1. Những yêu cầu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học trong giai đoạn hiện nay ............................................................................. 78 3.1.1. Giáo dục tinh thần yêu nước cho học sinh tiểu học phải hướng tới việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa, phải gắn với thực tiễn địa phương và đất nước .......................................................................... 78 3.1.2. Nội dung và phương pháp giáo dục tinh thần yêu nước phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh tiểu học ................................................................. 80 3.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học ....................................................................................................... 82 3.2.1. Nhóm giải pháp về đổi mới nội dung, hình thức giáo dục truyền thống yêu nước theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh ......................................... 82 3.2.2. Nhóm giải pháp về nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, kết hợp quá trình giáo dục với quá trình tự giáo dục truyền thống yêu nước của học sinh tiểu học....... 95 3.2.3. Nhóm giải pháp về xây dựng cơ chế tổ chức, quản lí và chỉ đạo theo hướng lượng hóa nội dung giáo dục truyền thống yêu nước vào trong các hoạt động của nhà trường ........................................................................................................................ 100 3.2.4. Nhóm giải pháp về kết hợp giáo dục tinh thần yêu nước truyền thống và hiện đại .............................................................................................................................. 103 Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................................................ 104 PHẦN KẾT LUẬN .......................................................................................................... 106 1. Kết luận .......................................................................................................................... 106 2. Kiến nghị........................................................................................................................ 107 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 110 PHỤ LỤC............................................................................................................................... i DANH MỤC HÌNH Số hình 1 2.1 Tên hình Trang Bản đồ Hành chính quận Gò Vấp 43 Đình Thông Tây Hội - Di tích Quốc gia 54 Một tiết dạy sử dụng bảng tương tác với phần mềm 2.2 ActivInspire, máy chiếu vật thể ActiView và bộ công cụ 62 trắc nghiệm ActiVote 2.3 Bài thi “Em viết đúng, viết đẹp” với ngữ liệu được chọn là những bài thơ, bài văn giáo dục lòng yêu nước 63 2.4 Sinh hoạt chuyên đề “Đến với Trường Sa” 67 2.5 Đóng góp giúp đỡ đồng bào miền Trung ruột thịt 68 2.6 Một ngày trải nghiệm làm nông dân 68 2.7 Giáo dục truyền thống yêu nước qua phim tài liệu 69 2.8 Trang trí tiểu cảnh ngày xuân 69 2.9 Trang trí tiểu cảnh “Chúng em luôn hướng về biển đảo quê hương” 70 2.10 Học làm bánh chưng – món ăn dân gian ngày Tết 70 2.11 Hội thi “Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc” 70 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Số Tên biểu đồ biểu đồ 2.1 2.2 2.3 2.4 Tỉ lệ giáo viên đạt trên chuẩn đào tạo Đánh giá của giáo viên về tầm quan trọng của việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học Đánh giá của phụ huynh học sinh về tầm quan trọng của việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học Đánh giá của phụ huynh học sinh về mức độ yêu nước con mình đã đạt được Trang 57 59 74 77 DANH MỤC BẢNG Số bảng 2.1 Tên bảng Thống kê các di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng của quận Gò Vấp Trang 53 Kết quả đánh giá của giáo viên và phụ huynh học sinh về 2.2 nội dung giáo dục truyền thống yêu nước trong chương 60 trình sách giáo khoa hiện nay Một số câu hỏi, đề bài mức độ vận dụng phản hồi đã 2.3 được sử dụng nhằm giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh 64 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thế kỷ 21, một định hướng của những nước đang phát triển là xây dựng và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc để hội nhập và phát triển, xem nó là nguồn lực quan trọng góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội. Tại Việt Nam, Hội nghị Trung ương 9 khóa XI đã ra Nghị quyết số 33NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, khi đề ra những nhiệm vụ xây dựng con người phát triển toàn diện, đã khẳng định trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức lối sống và nhân cách. Điều này cho thấy giá trị văn hóa tinh thần yêu nước được coi trọng đặc biệt khi xây dựng con người mới. Năm 2013, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết 29NQ/TW Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Trong đó, mục tiêu tổng quát xác định: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”. Như vậy, trong thời điểm hiện tại, việc giáo dục truyền thống nói chung, giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh nói riêng là một trong những vấn đề được ngành giáo dục dành cho sự quan tâm đặc biệt. Trong hệ thống giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam, lòng yêu nước được xem là giá trị cốt lõi, giá trị luôn được xếp ở vị trí đầu tiên, giá trị định hướng các giá trị khác. Yêu nước và lòng tự hào dân tộc không phải chỉ riêng có, chỉ độc quyền của dân tộc Việt Nam mà đó còn là thuộc tính của mỗi quốc gia, dân tộc trên thế giới. Tuy nhiên, ở Việt Nam, do lịch sử và những điều kiện của riêng mình, tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc đã trở thành sức mạnh, là động lực và hơn nữa, nó được kết tinh thành truyền thống, triết lý phát triển của dân tộc. Có thể khẳng định yêu nước là tình cảm thiêng liêng nhất của dân tộc ta từ xưa đến nay. 1 Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý, có khi được trưng bày trong tủ kính, đựng trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.” Muốn vậy, việc giáo dục, khích lệ lòng yêu nước vô cùng quan trọng. Nhìn nhận bối cảnh hiện nay, nước ta vẫn là một nước nghèo, đời sống của đại bộ phận nhân dân còn nhiều khó khăn, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, khoa học và công nghệ còn lạc hậu. Trong khi đó, các thế lực thù địch trong và ngoài nước vẫn đang chống phá nhằm lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa mà chúng ta xây dựng. Xu thế toàn cầu hóa đang có những tác động không nhỏ đến tinh thần yêu nước hiện nay của nhân dân ta theo những chiều hướng khác nhau. Trước tình hình đó, nhiều người tự thấy trách nhiệm của mình đối với đất nước, tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc được đánh thức bởi “trông người lại nghĩ đến ta” và mong muốn làm được một điều gì đó có ích cho dân tộc mình, đất nước mình. Nhưng mặt khác, cũng đã xuất hiện không ít tư tưởng so sánh rồi bi quan về tình trạng nghèo nàn, lạc hậu của nước ta so với các nước khác. Tinh thần sẵn sàng xả thân vì nước vốn có trước kia bây giờ đã có dấu hiệu giảm sút. Sự tác động của cơ chế kinh tế thị trường càng làm cho nhiều người dân chỉ mải mê kiếm tiền bằng mọi cách mà ít nghĩ đến vận mệnh đất nước. Ngoài ra, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống; tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí còn nghiêm trọng. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến lòng tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và phần nào làm mai một lòng yêu nước vốn có trong tâm khảm mỗi người. Đặc biệt hơn cả, những tháng gần đây, khi tình hình trong nước và thế giới càng thêm đáng lo ngại bởi một số bất ổn xoay quanh sự kiện Formosa và việc Trung Quốc âm mưu độc chiếm Biển Đông thì vấn đề phát huy lòng yêu nước của mỗi người dân, biến chúng thành những hành động đúng đắn vì Tổ quốc, vì dân tộc càng là vấn đề nên được quan tâm đặc biệt. Nói cách khác, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, tinh thần yêu nước truyền thống phải được kế thừa và phát huy một cách cao độ hơn bao giờ hết. Muốn vậy, việc giáo dục lòng yêu nước cho mỗi công dân Việt Nam phải được thực hiện 2 từ rất sớm, nên bắt đầu ngay từ bậc tiểu học - bậc học phổ cập giáo dục. Nhưng trên thực tế, công tác này chưa được quan tâm đúng mức, chưa được những nhà quản lý giáo dục, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn hóa thực sự xem trọng. Xét nội dung dạy học và hoạt động giáo dục của bậc tiểu học, giáo dục văn hóa truyền thống dân tộc đã được đưa thành một nội dung giáo dục quan trọng. Một số giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam, tinh hoa văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam được tích hợp vào nhiều bài học ở các môn học và hoạt động giáo dục của trường tiểu học. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc giáo dục văn hóa truyền thống nói chung, giáo dục truyền thống yêu nước nói riêng ở các trường tiểu học trong thời gian qua vẫn còn bộc lộ một số bất cập như chưa cập nhật được với những thay đổi của văn hóa trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, chưa bắt kịp những đổi mới trong phương pháp, cách thức giáo dục văn hóa truyền thống của khoa học giáo dục hiện đại. Nhắc đến quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, một trong những thành tựu đáng tự hào nhất là những kết quả vượt trội của ngành giáo dục và đào tạo. Xuất phát điểm từ một quận vùng ven có nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng, điều kiện dân sinh, dân trí, sau gần 42 năm giải phóng, với truyền thống hiếu học, giáo dục Gò Vấp đã vươn lên trở thành điểm sáng của giáo dục thành phố với nhiều thành quả nổi bật. Tại đây, hầu hết lãnh đạo các trường khá quan tâm đến việc giáo dục lòng yêu nước cho học sinh nên công tác này có nhiều ưu điểm nhất định nhưng cũng còn một số hạn chế cần khắc phục để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục tiểu học nói chung. Xuất phát từ thực tiễn trên, chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh” với mong muốn góp phần đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống yêu nước - một giá trị văn hóa truyền thống cốt lõi - cho học sinh không chỉ riêng ở trường tiểu học nơi học viên đang công tác mà còn hi vọng có thể tham khảo áp dụng cho các trường tiểu học khác trên địa bàn quận Gò Vấp. 3 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Do đặc điểm của đề tài là nghiên cứu về giá trị văn hóa truyền thống lòng yêu nước và việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học tại quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh nên chúng tôi chủ yếu thông qua việc tìm hiểu tình hình nghiên cứu trong nước để khái luận tình hình nghiên cứu có liên quan. Nhìn chung, có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả đi trước đã đề cập đến - ở các mức độ khác nhau - vấn đề mà đề tài luận văn nghiên cứu, cụ thể có các hướng sau: (1) Nghiên cứu về giá trị, giá trị văn hóa và các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam (trong đó có giá trị văn hóa truyền thống lòng yêu nước) Các công trình đã phân tích lịch sử quá trình hình thành, phát triển và nội dung các giá trị văn hóa tinh thần của dân tộc Việt Nam trong mối quan hệ với bản sắc văn hóa dân tộc; chỉ rõ các mặt tích cực cần kế thừa, phát huy và mặt hạn chế, lỗi thời cần khắc phục, xóa bỏ. Các tác giả tiêu biểu nghiên cứu vấn đề này là: Trần Văn Giàu (1980), Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội; Viện Mác – Lênin, Viện Chủ nghĩa xã hội khoa học (1983), Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam, tập 1, Nxb Thông tin lý luận, Hà Nội; Hoàng Vinh (1997), Một số vấn đề về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân tộc, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Lê Hoài Việt (1998), Ngược dòng lịch sử : khảo luận, Nxb Văn hóa Dân tộc, Hà Nội; Nguyễn Văn Huyên (1998), “Giá trị truyền thống – nhân lõi và sức sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân tộc”, Tạp chí Triết học, số 4; Trần Quốc Vượng (2000), Văn hóa Việt Nam tìm tòi và suy ngẫm, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, Hà Nội; Lê Ngọc Trà (2001), Văn hóa Việt Nam đặc trưng và cách tiếp cận, Nxb Giáo dục, Hà Nội; Hồ Sĩ Quý (2006), Về giá trị và giá trị châu Á, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội; Lê Văn Quán (2007), Nguồn văn hóa truyền thống Việt Nam, Nxb Lao động, Hà Nội; Ngô Đức Thịnh (chủ biên) (2010), Những giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 4 (2) Nghiên cứu, khai thác các giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế Các công trình đã phân tích sâu sắc các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc; chỉ rõ các thời cơ và thách thức của nó trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay; đề ra những giải pháp phù hợp nhằm bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới và hội nhập. Có thể nhắc đến những công trình nêu trên của các tác giả sau: Ngô Đức Thịnh (1993), Truyền thống và đổi mới văn hóa trong sự phát triển xã hội, Báo cáo Hội thảo quốc tế về văn hóa và phát triển tại Chiang Mai, Thái Lan; Phan Huy Lê, Vũ Minh Giang (chủ biên) (1996), Các giá trị truyền thống con người Việt Nam hiện nay, tập 2, Nxb Hà Nội; Phan Huy Lê (1996), Truyền thống dân tộc trong công cuộc đổi mới và hiện đại hóa đất nước, mã số KX-07-02, Đề tài Khoa học công nghệ cấp nhà nước, Trung tâm Hợp tác nghiên cứu Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Lương Gia Ban (1999), Chủ nghĩa yêu nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Nguyễn Văn Lý (2000), Kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay: Luận án Tiến sĩ Triết học, Học viện Chính trị Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn Trọng Chuẩn (chủ biên) (2001), Tìm hiểu giá trị văn hóa truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Nguyễn Trọng Chuẩn (2002), Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội; Võ Văn Thắng (2005), Kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc trong việc xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay, Nxb Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; Võ Văn Thắng (2006), Xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay từ góc độ văn hóa truyền thống dân tộc, Nxb. Hà Nội, Hà Nội; Nguyễn Thị Nga (2006), “Phát huy truyền thống yêu nước trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Cộng sản, số 1; Ngô Đức Thịnh (chủ biên) (2010), Bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới và hội nhập, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội; Tạp chí Văn hóa Nghệ 5 thuật - Nhiều tác giả (2014), Hệ giá trị văn hóa Việt Nam trong đổi mới, hội nhập (nghiên cứu, tiểu luận), Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội; Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật - Nhiều tác giả (2014), Hệ giá trị văn hóa Việt Nam trong đổi mới, hội nhập (nghiên cứu, tiểu luận), Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội; Trần Ngọc Thêm (2016), Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại và con đường tới tương lai, Nxb Văn hóa – Văn nghệ, Thành phố Hồ Chí Minh. (3) Nghiên cứu về giáo dục giá trị văn hóa truyền thống dân tộc nhằm xây dựng lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ nói chung hoặc thanh niên, sinh viên, học sinh nói riêng Các công trình đã tập trung phân tích đặc điểm, những nhân tố tác động đến chính trị, tư tưởng, đạo đức lối sống của thanh niên, sinh viên, học sinh, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục thanh niên, sinh viên, học sinh, xây dựng môi trường văn hóa trong các trường học. Đại diện có thể kể đến các tác giả: Nguyễn Hồng Hà (2001), Văn hóa truyền thống dân tộc với việc giáo dục thế hệ trẻ, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội; Dương Tự Đam (2008), Tuổi trẻ Việt Nam với chủ nghĩa yêu nước trong lịch sử dân tộc, Nxb Thanh niên, Hà Nội; Nguyễn Sỹ Quyết Tâm (2008), Giáo dục tinh thần yêu nước xã hội chủ nghĩa cho học sinh trung học phổ thông ở miền Đông Nam bộ hiện nay, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; Nghiêm Đình Vỳ (chủ biên) (2010), Giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ ngày nay, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội; Lê Cao Thắng (2010), “Giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 309; Lê Cao Thắng (2011), “Xây dựng môi trường giáo dục văn hóa truyền thống cho sinh viên”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 322; Lê Cao Thắng (2013), Hoạt động giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên hiện nay : Chuyên ngành: Văn hóa học, mã số: 62310640: luận án Tiến sĩ Văn hóa học, Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam, Hà Nội; Lương Gia Ban, Nguyễn Thế Kiệt (chủ biên) (2014), Giá trị văn hóa truyền thống dân tộc với việc xây dựng nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội. 6 (4) Nghiên cứu riêng về giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh Có thể điểm qua được một số sản phẩm nghiên cứu khoa học, giải pháp trong công tác của đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý về giáo dục lòng yêu nước cho học sinh thông qua môn Lịch sử, Giáo dục công dân, Văn – Tiếng Việt, thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp như: Mai Thị Lý (2002), Giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho học sinh tiểu học thông qua giảng dạy phần Lịch sử, môn Tự nhiên và xã hội lớp 4, 5, Trường Đại học Vinh; Hoàng Thị Nhân (2011), Giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho học sinh thông qua giảng dạy các truyện truyền thuyết trong chương trình Văn - Tiếng Việt ở tiểu học, Trường Tiểu học Lê Lợi – Thành phố Vinh, Nghệ An; Lê Thị Kim Thư (2013), Giáo dục lòng yêu nước cho học sinh từ văn học trung đại, THCS An Tiến, Mỹ Đức, Hà Nội; Đặng Thị Thu Hà (2014), Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục lòng yêu nước cho học sinh thông qua bài học Lịch sử, THPT Lê Hồng Phong, Thành phố Hồ Chí Minh; Phạm Thị Ngọc (2014), Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục truyền thống yêu nước, đạo đức cho học sinh thông qua công tác Đền ơn đáp nghĩa, Trường PTDT Nội tú tỉnh Đồng Nai; Nguyễn Kim Dung (2014), Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dân tộc cho học sinh lớp 10 qua tiết Lịch sử địa phương, Trường THPT Nguyễn Hữu Huân, Thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn Thành Trung, (2015), Một số biện pháp giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thông, Trường THPT Xuân Thọ, Đồng Nai; Ngô Văn Quí (2016), Giáo dục lòng yêu thương con người và tình yêu quê hương đất nước cho học sinh trong dạy học đọc hiểu phần văn học dân gian ở trung học cơ sở, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế. Nhìn chung, các vấn đề có liên quan đến đề tài giáo dục giá trị văn hóa truyền thống khá phong phú nhưng chưa có nhiều công trình tập trung nghiên cứu về hoạt động giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho học sinh tiểu học. Đặc biệt, đến thời điểm này, chúng tôi chưa phát hiện ra công trình nào nghiên cứu về việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học thông qua khảo sát một số trường tiểu học cụ thể ở địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh để qua đó tìm hiểu, đánh giá thực trạng và đề xuất những giải pháp phù hợp. 7 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở những vấn đề lý luận về giá trị, giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, giá trị văn hóa lòng yêu nước và khảo sát đánh giá thực trạng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học tại một số trường tiểu học trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục lòng yêu nước cho học sinh tiểu học, qua đó bước đầu xây dựng đội ngũ học sinh phát triển toàn diện về tư tưởng, đạo đức, lối sống, góp phần vào việc thực hiện chiến lược con người, phát triển giáo dục - đào tạo, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, đề tài có các nhiệm vụ là: - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng việc giáo dục lòng yêu nước cho học sinh tại ba trường tiểu học trên địa bàn quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm qua. - Đề xuất phương hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Những giá trị văn hóa truyền thống, giá trị văn hóa lòng yêu nước và việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4.2.1. Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về truyền thống yêu nước và việc giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học. Đề tài đánh giá hoạt động của các chủ thể giáo dục trong công tác giáo dục lòng yêu nước cho học sinh, đánh giá về ý thức, thái độ của học sinh trong việc kế thừa và phát huy giá trị văn hóa truyền thống cốt lõi này. 8 4.2.2. Phạm vi không gian: Đề tài tiến hành điều tra, khảo sát tại ba trường tiểu học trên địa bàn quận Gò Vấp, gồm: Trường Tiểu học Kim Đồng, Trường Tiểu học Lê Quý Đôn, Trường Tiểu học Nhựt Tân. Lí do lựa chọn địa bàn nghiên cứu: Trƣờng Tiểu học Trƣờng Tiểu học Trƣờng Tiểu học Kim Đồng – P10 Lê Quý Đôn – P14 Nhựt Tân – P11 - Hình thành từ trước - Hình thành năm 2014, - Hình thành từ năm 30/4/1975 (từ năm 1979, là một trong những 1995, là trường tiểu học trường mang tên Kim trường tiểu học non trẻ tư thục lâu năm, có nhiều Đồng). nhất quận Gò Vấp. uy tín của quận Gò Vấp. - Có bề dày thành tích cả - Bước đầu còn trong quá - Có những hoạt động đặc về phía nhà trường, học trình tạo dựng và phát trưng, sinh và giáo viên. triển. sáng tạo, chất lượng. - Có hai cơ sở: cơ sở 1 - Có một cơ sở duy nhất - Có một cơ sở duy nhất học 2 buổi/ngày, cơ sở 2 với 100% học sinh học 2 với 100% học sinh học 2 học 1 buổi/ngày. buổi/ngày. buổi/ngày. - Vị trí trung tâm quận - Một trong những khu - Khu vực tương đối an Gò Vấp, thuận lợi hơn so vực còn nhiều khó khăn ninh và ổn định. với các phường khác. nhất trong quận Gò Vấp. - Học sinh hầu hết thuộc - Học sinh hầu hết thuộc - Học sinh đến từ nhiều phường 10. phường 14. nơi trong và ngoài quận. - Sĩ số học sinh đông, - Sĩ số học sinh khá phù - Sĩ số học sinh rất lí thành phần phụ huynh đa hợp nhưng gia đình nhiều tưởng để tổ chức các hoạt dạng, nhiều gia đình có học sinh diện nhập cư, từ động dạy học và giáo đời sống kinh tế khá giả. nơi khác chuyển về. dục, thành phần đa dạng. - Thường xuyên biến - 2/3 cán bộ quản lý vừa - Vừa có sự thay đổi bộ động về nhân sự quản lí. được bổ nhiệm lần đầu. máy quản lí. 9 4.2.3. Phạm vi thời gian: Tập trung nghiên cứu giai đoạn từ năm học 20142015 đến nay do tháng 11 năm 2013 là thời điểm Nghị quyết 29 của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 khóa XI ra đời, thời gian sau đó đã đánh dấu bước chuyển biến của ngành giáo dục và đào tạo nói chung, giáo dục tiểu học nói riêng. Ngoài ra, đây cũng là thời điểm chúng tôi bắt đầu về công tác tại Trường Tiểu học Kim Đồng, quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh và là năm học đầu tiên Trường Tiểu học Lê Quý Đôn được đưa vào hoạt động. 5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Truyền thống yêu nước được giáo viên, phụ huynh học sinh, học sinh nhận thức như thế nào? - Thực trạng công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học quận Gò Vấp thời gian qua đối với mỗi môi trường giáo dục có những ưu điểm và hạn chế nào? - Đâu là những giải pháp phù hợp nhất để nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học quận Gò Vấp thời gian tới? 5.2. Giả thuyết nghiên cứu - Truyền thống yêu nước - giá trị văn hóa truyền thống cốt lõi của dân tộc được giáo viên, phụ huynh học sinh, học sinh nhận thức khá tốt nhưng chưa thật đầy đủ, toàn diện. - Nội dung giáo dục truyền thống yêu nước trong chương trình sách giáo khoa tiểu học được xây dựng đồng tâm, tích hợp trong nhiều môn học, khá phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học. Tuy nhiên, một số ít nội dung chưa gần gũi, thiếu thực tế, chưa mang lại niềm tự hào dân tộc sâu sắc cho học sinh tiểu học, chưa kết hợp được giữa giáo dục tinh thần yêu nước truyền thống và hiện đại. - Các trường học tuy có nhiều nỗ lực tổ chức các nội dung, hoạt động giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh tiểu học nhưng còn mang tính tự phát theo sáng tạo và kinh nghiệm riêng. 10