Tài liệu Giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên việt nam hiện nay

HäC VIÖN CHÝNH TRÞ QUèC GIA Hå CHÝ MINH b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé gi¸o dôc lý luËn chÝnh trÞ cho sinh viªn viÖt nam hiÖn nay chñ nhiÖm ®Ò tµi: trÇn thÞ anh ®µo 7613 27/01/2010 Hµ Néi - 2009 më ®Çu 1. Tính cấp thiết của đề tài Sinh viên là những thanh niên tạo nguồn cho đội ngũ trí thức, là “rường cột”, là chủ nhân tương lai quan trọng của nước nhà. Họ rất cần được quan tâm đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng về mọi mặt và tạo mọi điều kiện để trở thành những người tiêu biểu cho thế hệ con người mới Việt Nam. Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đánh giá cao vai trò của thanh niên nói chung, thanh niên sinh viên nói riêng. Nghị quyết Trung ương 7, Khoá X của Đảng tiếp tục khẳng định vai trò to lớn đó: “Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc... công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc”1. Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác giáo dục LLCT cho thanh niên nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, xây dựng những lớp người kế tục trung thành với lý tưởng của Đảng và của cách mạng Việt Nam “Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH”. Báo cáo chính trị tại Đại hội X của Đảng khẳng định: “Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với tương lai của cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho học sinh, sinh viên bản lĩnh, phẩm chất và lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam hiện đại”2. Gi¸o dôc LLCT cho sinh viên Việt Nam trong thời kỳ đổi mới có nhiều thuận lợi song cũng đứng trước không ít khó khăn, thách thức. Cơ chế thị trường tạo điều kiện cho sự năng động, sáng tạo của sinh viên được phát huy nhưng tính chất cạnh tranh khốc liệt của nó lại sinh ra tâm lý sùng bái đồng tiền, bất chấp đạo lý, coi thường các giá trị nhân văn. Mở rộng giao lưu hội nhập quốc tế đón được gió lành nhưng cũng không tránh khỏi gió độc lọt vào nhất là sự lợi dụng của kẻ địch để thực hiện ©m m−u “diÔn biÕn hßa b×nh” mà đối tượng chính là thế hệ trẻ trong đó có sinh viên. Dưới tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, của hội nhập với thế giới, của âm mưu “diễn biến hòa bình”... một số 1 2 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khoá X, H, 2008, tr.35-36. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ X, Nxb. CTQG, H, 2006, tr. 207. 1 sinh viên đã xa rời lý tưởng cách mạng, giảm sút tình cảm, đạo đức cách mạng. Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ và tin học đã dẫn đến sự “bùng nổ thông tin”: tổng số kiến thức khoa học của nhân loại cứ 2 đến 3 năm lại tăng gấp đôi; phương tiện kỹ thuật ngày càng hiện đại, ngày càng được sử dụng rộng rãi; tốc độ truyền bá thông tin nhanh chưa từng thấy, nhất là thông tin trên mạng internet rất đa dạng, phong phú và t¨ng 30% mçi th¸ng. Trong điều kiện như vậy, giáo dục LLCT cho sinh viên không chỉ có vai trò quan trọng trong cung cấp thông tin mà quan trọng hơn là việc định hướng xử lý thông tin. Nhờ sự chỉ đạo sát sao của Đảng vµ Nhµ n−íc, của lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc giáo dục LLCT trong các trường đại học những năm gần đây đã có nhiều đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy - học và quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập các môn LLCT của sinh viên. Điều đó đã góp phần tạo nên những sinh viên tiên tiến có nhận thức tốt và ý thức chính trị cao, vươn lên lập thân, lập nghiệp, phát huy truyền thống cách mạng của dân tộc... Tuy nhiªn, so với yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ cách mạng khoa học công nghệ, đẩy mạnh CNH,HĐH và tăng cường hội nhập quốc tế hiÖn nay thì chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viên còn chưa ngang tầm. Nghị quyết Trung ương sáu, Khoá IX đánh giá: “Vấn đề bức xúc nhất trong giáo dục nước ta hiện nay là chất lượng giáo dục toàn diện, trước hết là chất lượng giáo dục chính trị, lý tưởng, đạo đức và lối sống, đặc biệt ở bậc cao đẳng, đại học”1. Nhìn chung, công tác giáo dục LLCT ở các trường đại học vẫn còn nhiều yếu kém. Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương §¶ng Khoá X ®¸nh gi¸: “Chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục LLCT trong nhµ tr−êng chậm đổi mới, chưa theo kịp trình độ phát triển và yêu cầu xã hội”2. Nội dung, chương trình chưa chú ý đúng mức đến chức năng phương pháp luận, chưa cập nhật kịp thời những thành tựu mới nhất của khoa học hiện đại 1 2 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị Trung ương 6, Khoá IX, Nxb. CTQG, H, 2002, tr.40. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Hội nghị Trung ương 5, khoá X. Nxb. CTQG. Hà Nội, 2007, tr.37. 2 vµ chưa đảm bảo tính lôgic. Phương pháp giảng dạy thiếu hấp dẫn, việc áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực chưa được nhiều giảng viên vận dụng có hiệu quả. Trong giờ thảo luận, thường rất tẻ nhạt, hời hợt, mang tính hình thức, đối phó. Trong khâu đánh giá kết quả học tập chưa thực sự khoa học, thiếu công bằng... Những hạn chế nêu trên đã làm giảm tính hứng thú của sinh viên khi học các môn LLCT. Từ đó, không thấy rõ tính hữu ích của việc học lý luận, xem nhẹ giáo dục LLCT cho sinh viên. Đáng lo ngại là, một bộ phận sinh viên có biểu hiện thụ động và thờ ơ chính trị. Một số sinh viên do thiếu bản lĩnh, kinh nghiệm trong cuộc sống lại gặp phải tác động từ những thông tin xấu, độc hại lan truyền trên internet, những âm mưu và hành động chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch đã mất phương hướng chính trị, mờ nhạt về lý tưởng cách mạng. Nguy hiểm hơn, do sự tiếp xúc với một số quan điểm, tư tưởng, văn hoá, nghệ thuật, lối sống không phù hợp từ bên ngoài, một số sinh viên đã dao động về lập trường, ảo tưởng về nền dân chủ phương Tây với chủ trương đa nguyên, đa đảng. Đảng ta nhận định trong Hội nghị Trung ương 2 khoá VIII: “Đặc biệt đáng lo ngại là trong một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp”1. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, cần tìm ra những giải pháp khả thi để góp phần hữu hiệu vào việc nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viên, nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong sự nghiệp CNH, HĐH, hướng tới mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, thực hiện lý tưởng của Đảng “Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH”. Với những lý do nêu trên, chúng tôi lựa chọn và thực hiện đề tài “Giáo dục LLCT cho sinh viên Việt Nam hiện nay” (Qua khảo sát các trường đại học ở Hà Nội). 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước liên quan đến đề tài Ở Việt Nam những năm qua, chỉ đạo giáo dục LLCT cho sinh viên đã được 1 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Văn kiện Hội nghị Trung ương 2, khoá VIII, Nxb CTQG, H, 1997, tr. 24. 3 đề cập trong nhiều nghị quyết của Đảng; văn bản, quyết định của Chính phủ, của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục LLCT trong hệ thống các trường đại học, cao đẳng. §· cã hµng tr¨m công trình (kỷ yếu héi th¶o, luËn v¨n, luËn ¸n, bµi viÕt trªn c¸c t¹p chÝ vµ nhÊt lµ c¸c cuèn s¸ch...) bµn vÒ ®Ò tµi nµy ở những góc độ, khía cạnh khác nhau tập trung ở một số hướng nghiên cứu cơ bản sau đây: Thứ nhÊt, nghiên cứu về giáo dục LLCT nói chung và giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên. Theo hướng này có các công trình tiêu biểu như: s¸ch “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên ở cơ sở” cña TS. Vũ Ngọc Am (2003); s¸ch trÝch dÉn nh÷ng bµi viÕt cña Hồ Chí Minh (2007) “Về công tác giáo dục LLCT”; bµi viÕt trªn Tạp chí Tư tưởng - Văn hoá (số 6) cña TS. Đào Duy Quát (2006) vÒ “Đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác giáo dục LLCT trong tình hình mới”; bµi viÕt trªn Tạp chí Tuyên giáo (số 11) cña GS.TS. Mạch Quang Thắng (2008), “Phương pháp đào tạo và bồi dưỡng cán bộ LLCT theo quan điểm Hồ Chí Minh”; Đề tài cấp Bộ Mã số B08 – 22 do PGS.TS. Ngô Ngọc Thắng chñ nhiÖm (2008), “Vận dụng TTHCM về công tác giáo dục LLCT trong hệ thống các trường chính trị nước ta giai đoạn hiện nay”; Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Đình Trãi (2001) về “Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ, giảng viên lý luận MLN ở các trường chính trị tỉnh”; Luận văn Thạc sĩ Chính trị học của Lăng Văn Thăng (2004) về “Vai trò giáo dục LLCT trong việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ cơ sở ở tỉnh Lạng Sơn hiện nay” ;... Thứ hai, nghiên cứu vÒ vai trß, c¬ së khoa häc cña c«ng t¸c giáo dục LLCT cho sinh viên c¸c tr−êng cao ®¼ng vµ ®¹i häc có các công trình tiªu biÓu: Bộ Giáo dục và Đào tạo (2002), Kỷ yếu hội thảo khoa học “Đổi mới giảng dạy, học tập môn Triết học MLN trong các trường đại học toàn quốc; Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Kỷ yếu hội thảo khoa học “Giảm tải, nâng cao chất lượng dạy và học các môn khoa học MLN, TTHCM’’ (trong các trường đại học, cao đẳng); Đề án “Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn 4 khoa học MLN, TTHCM trong các trường đại học và cao đẳng”cña Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007)... Thứ ba, tìm hiểu các vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học các môn MLN trong các trường đại học có các công trình tiêu biểu như: s¸ch cña TS. NguyÔn Duy Bắc (Chủ biên) (2004), “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn MLN và TTHCM trong trường đại học”; Tham luËn cña t¸c gi¶ Bành Tiến Long (2008), “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay: thực trạng, nguyên nhân và giải pháp” trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học Ban Tuyên giáo Trung ương; đề tài cấp cơ sở Học viện CTQG Hồ Chí Minh, mã số GNV.07-47 do ThS. Dương Trung Trung ý chủ nhiệm (2007), “ý thức chính trị của sinh viên các trường đại học và cao đẳng trên địa bàn Hà Nội”; bµi viÕt trªn Tạp chí LLCT và Truyền thông số 11 cña TS. Trần thị Anh Đào (2006), “Thực trạng về nhận thức chính trị - tư tưởng của sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền hiện nay”; bµi viÕt trªn Tạp chí Tuyên giáo số 11 cña t¸c gi¶ Trần Khải Định (2008), “Công tác giáo dục phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho sinh viên ở trường đại học Tây Nguyên”; Luận án tiến sĩ Triết học của Hoàng Anh (2006), “Giáo dục lý luận MLN với việc hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay”; LuËn v¨n th¹c sÜ triÕt häc cña NguyÔn ThÞ LuyÕn (2005), “VÊn ®Ò gi¸o dôc thÕ giíi quan duy vËt biÖn chøng cho sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng ë Hµ Néi hiÖn nay”; Luận văn Thạc sĩ Khoa học Chính trị cña Trần Thị Huệ (2008), “Nâng cao năng lực thế giới quan khoa học cho sinh viên trường đại học Hồng Đức - Thanh Hóa hiện nay” v.v... Thứ tư, tập trung nghiên cứu nhiều nhất đó là vấn đề đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp, hình thức giáo dục LLCT cho sinh viên. Theo hướng này có các công trình tiêu biểu như: s¸ch cña t¸c gi¶ Lương Gia Ban (Chủ biên), (2002), “Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và đổi mới nội dung chương trình các môn khoa học MLN, TTHCM”; s¸ch cña tËp thÓ t¸c gi¶ Lê Xuân Nam, Lê Thanh Sinh, Nguyễn Thanh, Lương Minh Cừ, 5 Hoàng Trung (Đồng chủ biên), (2002), “Một số ý kiến trao đổi về phương pháp giảng dạy các môn khoa học MLN ở đại học và cao đẳng”; s¸ch do t¸c gi¶ Lương Gia Ban (Chủ biên), (2002), “Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và đổi mới nội dung chương trình các môn khoa học MLN, TTHCM”; bµi viÕt ®¨ng trªn Tạp chí Giáo dục số 48 cña t¸c gi¶ Đinh Xuân Khoa (2003), “Đổi mới phương pháp dạy học đại học - những khó khăn và giải pháp”; bµi viÕt trªn Tạp chí Giáo dục số 20 cña hai t¸c gi¶ Nguyễn Ngọc Hợi, Phạm Minh Hùng (2005), “Vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy ở trường đại học”; bµi viÕt trªn Tạp chí Triết học số 2 cña t¸c gi¶ Dương Phú Hiệp (2007), “Tiếp tục đổi mới nghiên cứu và giảng dạy triết học ở nước ta”; Đề tài cấp trường do tác giả Trần Thị Tuyết chủ nhiệm (2006): “Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh với việc giáo dục chính trị và định hướng tư tưởng sinh viên trong trường đại học” (Đại học Quốc gia Hà Nội, mã số: N.04.34); Luận văn Thạc sĩ Khoa học Chính trị cña Tống Thị Tâm, (2008), “Vận dụng phương pháp dạy - học tích cực vào giảng dạy LLCT trong các trường cao đẳng ở Thái Nguyên hiện nay”; v.v... Các công trình trên hoặc mới chỉ đề cập đến cơ sở của giáo dục LLCT hay bàn về dạy và học các môn khoa học MLN, TTHCM hoặc là đề cập đến việc đổi mới giáo dục LLCT ở một góc độ hẹp (nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp...) hay chỉ đơn giản là những suy nghĩ ban đầu về đề tài này trong phạm vi một trường đại học (§¹i häc Hång §øc Thanh Ho¸, Đại học Ngoại ngữ Hµ Néi, Häc viÖn B¸o chÝ vµ Tuyªn truyÒn...). 2.2. Tình hình nghiên cứu ë mét sè n−íc trên thế giới liên quan đến đề tài 2.2.1. Trung Quốc Trung Quốc có rÊt nhiều công trình nghiên cứu về lý luận và giáo dục LLCT cho sinh viên tiªu biÓu như: Bµi viÕt cña t¸c gi¶ Uông Tín Nghiễn (2003), “Ba phương pháp luận trong nghiên cứu vấn đề Trung Quốc hoá triết học mácxít” ®¨ng trªn Tạp chí Triết học Trung Quốc số 12. Bài viết nµy đề cập đến những vấn đề như: mở 6 rộng tầm nhìn, chỉ rõ nội hàm hoàn chỉnh và ý nghĩa sâu xa của vấn đề Trung Quốc hoá triết học mácxít; mở rộng lĩnh vực, nắm vững nội dung phong phú của vấn đề Trung Quốc hoá triết học mácxít; phương pháp sáng tạo, đưa việc nghiên cứu vấn đề Trung Quốc hoá triết học mácxít lên tầm tổng kết quy luật. Bài viết “Tổng thuật về những điểm nóng về lý luận ở Trung Quốc năm 2006” do Nguyễn Thị Tuyết biên dịch (Tạp chí Những vấn đề chính trị - xã hội số 7+8/2007). Bài viết đề cập đến những vấn đề lý luận đang thu hút sự quan tâm nghiên cứu trên nhiều lĩnh vực từ triết học, luật học, chính trị học, kinh tế học đến tâm lý học, sử học... Trong đó, triết học được đặt lên hàng đầu với những “điểm nóng” là: Quan hệ giữa quan điểm phát triển một cách khoa học và triết học mác xít; Quan hệ giữa chủ nghĩa Mác và vấn đề tính hiện đại; triết học sinh thái và triết học chính trị. Cuèn s¸ch cña Côc c¸n bé, Ban Tuyªn huÊn Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (2005), “C«ng t¸c tuyªn truyÒn t− t−ëng trong thêi kú míi”. §©y lµ cuèn s¸ch cã tÝnh chÊt gi¸o khoa nghiÖp vô chuyªn ngµnh c«ng t¸c t− t−ëng nãi chung, c«ng t¸c tuyªn truyÒn nãi riªng nãi vÒ vai trß, vÞ trÝ, nhiÖm vô cña c«ng t¸c lý luËn vµ kinh nghiÖm, kü n¨ng c«ng t¸c tuyªn truyÒn t− t−ëng cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc hiÖn nay... Đặc biệt, giáo dục LLCT cho sinh viên có bài viết “Những gợi ý từ tuyến đầu giảng dạy lý luận mácxít” (Tạp chí Cầu thị số 24/2005 được tác giả Nguyên Đức Sâm biên dịch trên tạp chí Những vấn đề chính trị - xã hội số 16/2006). Bài viết này đã phản ánh những khó khăn, hạn chế trong giáo dục LLCT ở các trường đại học của Trung Quốc (Đại học Bắc Kinh, Đại học Thanh Hoa, Đại học Nam Khai, Đại học Nhân dân Trung Quốc, Đại học Nông nghiệp Trung Quốc, Đại học Kinh tế mậu dịch đối ngoại Trung Quốc, Đại học Kinh tế tài chính pháp luật Trung Quốc...) và nêu lên một số giải pháp nhằm “thúc đẩy môn học lý luận mácxít ra khỏi tình trạng luẩn quẩn hiện nay”. v.v... 2.2.2. Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào có nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên. Tiêu biểu là: Bµi viÕt cña t¸c gi¶ Bun Nhăng 7 Vo Lạ Chít (2005), “Nâng cao chất lượng xây dựng bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới của Đảng” trªn Tạp chí LLCT - Hành chính Lào (số 1). Bµi viÕt cña TS. Tra Lơn Nhia Pao Hơ (2005), “Mười năm với sự phát triển của Học viện Chính trị và Hành chính Quốc gia Lào”, Tạp chí LLCT - Hành chính Lào (số 1). Bµi viÕt cña PGS. Sạ Mút Thong Sôm Pha Nít (2007), “Vai trò của người thầy trong điều kiện mới”, Tạp chí LLCT - Hành chính Lào (số 6). VÒ luËn v¨n, luËn ¸n cã: Luận án Tiến sĩ triết học cña Bun Phết Xu Ly Vông Xắc (1994), “Nâng cao trình độ tư duy lý luận cho cán bộ đảng viên Đảng nhân dân cách mạng Lào trong giai đoạn hiện nay”; Luận văn Thạc sĩ Khoa học Chính trị cña Khăm Phăn Mun Chăn My Xay (2008), “Nâng cao năng lực giáo dục LLCT ở trường chính trị tỉnh Bo Ly Khăm Xay nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay”; v.v... Tuy nhiên, giáo dục LLCT cho sinh viên thì hầu như không có. Có thể nói, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu trực tiếp và toàn diện về đề tài: “Giáo dục LLCT cho sinh viên Việt Nam hiện nay ” (Qua khảo sát các trường đại học ở Hà Nội). 3. Mục ®Ých vµ nhiÖm vô nghiên cứu của đề tài 3.1. Môc ®Ých của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn công tác giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học ở nước ta những năm gần đây, đề tài đề xuất một số phương hướng, giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục LLCT ở các trường đại học nhằm góp phần tạo ra đội ngũ trí thức vừa hồng vừa chuyên đáp ứng nhu cầu thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, phát triển kinh tế tri thức, tích cực và chủ động hội nhập quốc tế. 3.2. NhiÖm vô của đề tài - HÖ thèng ho¸ vµ ph¸t triÓn mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ gi¸o dôc luËn chÝnh trÞ cho sinh viªn ViÖt Nam; - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng gi¸o dôc luËn chÝnh trÞ cho sinh viªn ViÖt Nam hiÖn nay qua kh¶o s¸t gi¸o dôc luËn chÝnh trÞ cho sinh viªn mét sè tr−êng ®¹i häc ë Hµ Néi; 8 - §Ò xuÊt cã c¨n cø khoa häc một số phương hướng, giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viªn ViÖt Nam hiÖn nay. 4. §èi t−îng nghiªn cøu vµ phạm vi khảo sát của đề tài 4.1. §èi t−îng nghiªn cøu của đề tài Đề tài nghiªn cøu kh¸ toµn diÖn các yếu tố trong hệ thống gi¸o dôc LLCT cho sinh viªn ViÖt Nam hiÖn nay nh− chñ thÓ gi¸o dôc, môc tiªu, ch−¬ng tr×nh, néi dung, ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc, phương tiện gi¸o dôc vµ nhÊt lµ ®èi t−îng gi¸o dôc ®ã lµ c¸c sinh viªn ®¹i häc hÖ chÝnh quy tËp trung, chñ yÕu ë ®é tuæi 18-23. 4.2. Phạm vi khảo sát của đề tài Đề tài tiến hành khảo sát công tác giáo dục LLCT cho sinh viên một số trường đại học trên địa bàn Thành phố Hà Nội theo đại diện các năm (từ năm thứ nhất đến năm thứ 5) của các khối trường sau: - Khối trường kinh tế - kỹ thuật: Đại học Công nghiệp Hà Nội, Đại học Thương mại, Học viện Kỹ thuật Quân sự... - Khối trường xã hội và nhân văn: Đại học Quèc gia Hµ Néi, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Học viện Cảnh sát nhân dân... Thêi gian nghiên cứu tập trung vào công tác giáo dục LLCT cho sinh viên từ năm 2004 đến nay (từ khi Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) ban hành quyết định 02/2004/QĐ-BGD & ĐT về việc sinh viên các trường đại học, cao đẳng hệ chính quy phải thi cuối khóa các môn khoa học MLN, TTHCM). 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài dựa vào phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, TTHCM, những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta ®ång thêi có kế thừa các kết quả nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước về giáo dục LLCT nói chung, giáo dục LLCT cho sinh viên nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu ®Ò tµi 9 Đề tài sử dụng các phương pháp thường dùng: phân tích - tổng hợp, lô gíc - lịch sử, điều tra xã hội học, khảo sát tài liệu, thống kê số liệu, quan sát, so sánh kết quả... nhất là phương pháp điều tra xã hội học để đưa ra những luận điểm khoa học của đề tài. Đề tài chú trọng đặc biệt đến phương pháp tổng kết thực tiễn, dự báo khoa học về giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận của đề tài - Những luận điểm và kết luận của đề tài sẽ góp phần làm sáng tỏ và cung cấp luận cứ khoa học cho việc xác định các quan điểm và hoạch định chính sách của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục LLCT nói chung, giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện nay nói riêng. - Đề tài cung cấp thêm tư liệu tham khảo phong phú, đáng tin cậy cho các nhà nghiên cứu, quản lý về vấn đề giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học ở nước ta. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài - Đề tài góp thêm kinh nghiệm cho giảng viên LLCT, các nhà quản lý, lãnh đạo các trường đại học và những ai quan tâm đến công tác giáo dục LLCT cho sinh viên Việt Nam hiện nay. - Đề tài đề xuất một số giải pháp khả thi góp phần nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viên nước ta hiện nay. 7. KÕt cÊu tổng quan ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, tổng quan ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng, 7 tiÕt. 10 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ chung VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN VIỆT NAM 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm lý luận chính trị Lý luËn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña trÝ tuÖ loµi ng−êi. Mäi lÜnh vùc ®êi sèng tù nhiªn, x· héi, t− duy khi ®· trë thµnh ®èi t−îng nghiªn cøu cña con ng−êi th× kÕt qu¶ cña c¸c qu¸ tr×nh nghiªn cøu Êy ®Òu ®−îc thÓ hiÖn d−íi h×nh thøc tri thøc lý luËn víi tr×nh ®é khái quát hoá nhÊt ®Þnh. Theo tõ ®iÓn TriÕt häc: “Lý luËn lµ sù tæng hîp c¸c tri thøc vÒ tù nhiªn vµ x· héi tÝch luü ®−îc trong qu¸ tr×nh lÞch sö”; lµ “HÖ thèng t− t−ëng chñ ®¹o trong mét lÜnh vùc tri thøc”1. Hồ Chí Minh cũng cho rằng: “Lý luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là sự tổng hợp về những tri thức tự nhiên và xã hội tích trữ lại trong quá trình lịch sử.”2. Lý luận xuất phát từ thực tiễn và có vai trò định hướng, soi đường cho hoạt động thực tiễn có hiệu quả hơn. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt: “Lý luËn lµ tæng kÕt cã hÖ thèng nh÷ng kinh nghiÖm cña loµi ng−êi ph¸t sinh tõ thùc tiÔn ®Ó chi phèi vµ c¶i t¹o thùc tiÔn”3. Trong t¸c phÈm “Gãp phÇn phª ph¸n triÕt häc ph¸p quyÒn cña Hegel” viÕt vµo nh÷ng n¨m 1843 - 1844, C.M¸c ®· chØ ra vai trß cùc kú quan träng cña lý luËn trong ®Êu tranh giai cÊp vµ c¶i biÕn x· héi: "… Vò khÝ cña sù phª ph¸n kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc sù phª ph¸n cña vò khÝ; lùc l−îng vËt chÊt chØ cã thÓ ®¸nh ®æ b»ng lùc l−îng vËt chÊt; nh−ng lý luËn còng sÏ trë thµnh lùc l−îng vËt chÊt, mét khi nã th©m nhËp vµo quÇn chóng"4. Lý luận của CNMLN là vũ khí quan trọng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới trong cuộc đấu tranh xoá bỏ áp bức, bóc lột, 1 Tõ ®iÓn TriÕt häc (1976), Nxb Sù thËt, Hµ Néi, tr.526. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, NXB CTQG, Hµ Néi, tr.235. 3 Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (2000), Nxb §µ N½ng, tr. 496. 4 C. M¸c - Ph. ¡ngghen (1995), Toµn tËp, T1, Nxb CTQG, Hµ Néi, tr.580. 2 11 bất công để xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh - XHCN. Lý luận này được tạo nên dựa trên phương pháp luận khoa học và chứa đựng tri thức phù hợp quy luật khách quan trên nhiều lĩnh vực như triết học, kinh tế chính trị học, CNXH khoa học, xã hội học, luật học, chính trị học... Đã chÝnh lµ lý luËn c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n được xây dựng dựa trên sự kế thừa có phê phán hệ thống lý luận nhân loại trước đó, kết hợp với sự tổng kết kinh nghiệm của phong trào công nhân của nhiều nước trên thế giới. Hồ Chí Minh cho rằng: “Lý luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin là sự tổng kết kinh nghiệm của phong trào công nhân từ trước đến nay của tất cả các nước”1. Bởi vậy, CNMLN là hệ thống quan điểm và học thuyết khoa học của C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin; là sự kế thừa và phát triển những giá trị của lịch sử tư tưởng nhân loại, trên cơ sở thực tiễn của thời đại; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng nhân dân lao động và giải phóng con người; là thế giới quan và phương pháp luận của nhận thức khoa học. C.M¸c (1818-1883) vµ Ph.¡ng-ghen (1820-1895) ®· kÕ thõa cã phª ph¸n nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ nh÷ng gi¸ trÞ t− t−ëng cña nh©n lo¹i ®¹t ®−îc tr−íc ®ã. B»ng lao ®éng khoa häc vµ s¸ng t¹o, hai «ng ®· ph©n tÝch x· héi t− b¶n, tæng kÕt thùc tiÔn phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng, tõ ®ã x©y dùng nªn häc thuyÕt c¸ch m¹ng, khoa häc vµ nh©n ®¹o ®Ó gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng x· héi, gi¶i phãng con ng−êi. §Õn ®Çu thÕ kû XX, t×nh h×nh thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm míi: chñ nghÜa t− b¶n chuyÓn sang giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Ønh ®iÓm cña nã lµ chñ nghÜa ®Õ quèc. Sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña chñ nghÜa ®Õ quèc ®· t¹o tiÒn ®Ò cho c¸ch m¹ng v« s¶n næ ra ë mét sè n−íc. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, V.I.Lªnin (1870-1924) ®· vËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn toµn diÖn häc thuyÕt cña C.M¸c Ph.¡ng-ghen ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng v« s¶n. Nh÷ng cèng hiÕn vÜ ®¹i cña V.I.Lªnin c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®· gãp phÇn lµm cho hÖ thèng lý luËn cña C.M¸c - Ph.¡ng-ghen ngµy cµng hoµn chØnh. §Ó ghi nhËn c«ng lao vµ nh÷ng ®ãng gãp to lín cña V.I.Lªnin, nh÷ng ng−êi céng s¶n vµ giai cÊp c«ng nh©n quèc tÕ tr©n träng gäi häc thuyÕt ®ã lµ CNMLN. 1 Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, NXB CTQG, Hµ Néi, tr.235. 12 LLCT là bộ phận quan trọng trong kho tµng của lý luận cña nh©n lo¹i giới hạn trong lĩnh vực chính trị, phản ánh mối quan hệ của các giai cấp trong việc giành và giữ chính quyền. Như vậy, LLCT được hiểu là những vấn đề lý luận gắn liền với cuộc đấu tranh giữa các giai cấp trong việc giành và giữ chính quyền. Nó phản ánh tính quy luật của các quan hệ kinh tế - chính trị - xã hội, thể hiện lợi ích và thái độ của giai cấp đối với quyền lực nhà nước. LLCT của giai cấp vô sản là sự khái quát tri thức nhân loại và tổng kết kinh nghiệm của phong trào công nhân thế giới làm công cụ đắc lực cho việc giành và giữ chính quyền của giai cấp công nh©n ở mỗi quốc gia, dân tộc. Theo Lª-nin, lý luËn ®ã cã vai trß hÕt søc quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng: “Kh«ng cã lý luËn c¸ch m¹ng th× còng kh«ng thÓ cã phong trµo c¸ch m¹ng” vµ “ChØ §¶ng nµo cã ®−îc mét lý luËn tiÒn phong h−íng dÉn th× míi cã kh¶ n¨ng lµm trßn vai trß chiÕn sÜ tiªn phong”1. Hồ Chí Minh cũng cho rằng: "§¶ng mµ kh«ng cã chñ nghÜa còng như ngưêi kh«ng cã trÝ kh«n, tµu kh«ng cã bµn chØ nam"2. Ngay tõ khi ra ®êi vµ trong suèt gÇn 80 n¨m l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam, §¶ng ta lu«n lu«n trung thµnh víi CNMLN, kiªn ®Þnh víi lý t−ëng, lËp tr−êng, quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p cña CNMLN. Từ Héi nghÞ Trung −¬ng th¸ng 10 n¨m 1930, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh Chñ nghÜa M¸cLªnin lµ c¸i gèc cña §¶ng MLN. §Õn §¹i héi II (1951) §¶ng x¸c ®Þnh chñ nghÜa M¸c- Lªnin lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng. Quan ®iÓm ®ã ®−îc gi÷ v÷ng cho ®Õn tËn ngµy nay. CNMLN cùng với TTHCM lµ hÖ thèng lý luËn kh«ng thÓ t¸ch rêi, ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt c¸ch m¹ng vµ khoa häc trong qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi võa qua. §¹i héi VII cña §¶ng ta lÇn ®Çu tiªn ®· chÝnh thøc kh¼ng ®Þnh sù song hµnh g¾n kÕt gi÷a CNMLN vµ TTHCM t¹o thµnh nÒn t¶ng t− t−ëng v÷ng ch¾c: “§¶ng lÊy chñ nghÜa M¸cLªnin vµ TTHCM lµm nÒn t¶ng t− t−ëng, kim chØ nam cho hµnh ®éng”3. NghÞ quyÕt 09 của Bé ChÝnh trÞ (kho¸ VII) tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh, ®ã kh«ng chØ lµ nÒn 1 V.I. Lªnin (1975), Toµn tËp, TËp 6, Nxb TiÕn bé, Matxc¬va, tr.30-32. Hồ Chí Minh (2000), toàn tập, T2, NxbCTQG, Hà Nội, tr.268. 3 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thõ VII, Nxb.Sù thËt, H.1991, tr.127. 2 13 t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng mµ cßn cña c¶ c¸ch m¹ng ViÖt Nam: “Chñ nghÜa MLN, TTHCM lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chỉ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng ta vµ cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam”. Bëi v×, §¶ng ta lµ ®¹i diÖn cho lîi Ých quèc gia, d©n téc vµ cã vai trß l·nh ®¹o c¸ch m¹ng b¶o vÖ lîi Ých thiªng liªng ®ã. §¹i héi §¶ng lÇn thø IX vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh n−íc ta kiªn tr× ®i lªn trªn con ®−êng XHCN dùa trªn nÒn t¶ng t− t−ëng cña CNMLN, TTHCM: “§¶ng vµ nh©n d©n ta quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc ViÖt Nam theo con ®−êng XHCN trªn nÒn t¶ng chñ nghÜa M¸c- Lªnin, TTHCM”1. Cã thÓ nãi, chñ nghÜa M¸c- Lªnin, TTHCM lµ sîi chØ ®á xuyªn suèt chiÒu dµi lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Thùc tÕ c¸ch m¹ng ViÖt Nam còng ®· chøng minh hïng hån r»ng khi nµo chóng ta vËn dông nhuÇn nhuyÔn vµ s¸ng t¹o hÖ thèng lý luËn nµy th× gÆt h¸i ®−îc nhiÒu thµnh qu¶, vµ ng−îc l¹i. Trong c¸ch m¹ng d©n téc, d©n chñ nhê vËn dông s¸ng t¹o lý luËn nµy mµ chóng ta ®· ®¸nh b¹i c¸c thÕ lùc thùc d©n, ®Õ quèc vµ bÌ lò tay sai; tõ mét n−íc thuéc ®Þa, bÞ x©m chiÕm, chia c¾t trë thµnh mét quèc gia ®éc lËp, thèng nhÊt ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. Trong thêi k× c¶ n−íc cïng tiÕn hµnh c¸ch m¹ng XHCN, ®· cã lóc chóng ta vËn dông ch−a ®óng chñ nghÜa M¸c- Lªnin, TTHCM nªn ®· cã giai ®o¹n r¬i vµo khñng ho¶ng KT - XH kÐo dµi (19751985). Sau ®ã còng chÝnh nhê sù nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vai trß nÒn t¶ng cña lý luËn nµy vµ vËn dông s¸ng t¹o nã trong thùc tiÔn mµ chóng ta ®· ®−a ®Êt n−íc tho¸t khái khñng ho¶ng vµ tõng b−íc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. LLCT ở Việt Nam hiện nay lµ hệ thống nh÷ng nguyªn lý cña CNMLN; TTHCM; ®−êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng; chính sách, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. Lý luận này phản ánh tính quy luật của các quan hệ kinh tế - chính trị xã hội, thể hiện lợi ích và thái độ của giai cấp công nhân và nhân dân lao động đối với việc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, là công cụ quan trọng cho việc bảo vệ và xây dựng tổ quốc Việt Nam XHCN. LLCT bao gồm những tri thức tổng hợp, liên ngành mang tính đảng, tính giai cấp rõ rệt, đồng thời có tính khái quát hoá, trừu tượng hoá và tính dự 1 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thõ IX, Nxb. CTQG, H.2001, tr.83. 14 báo khoa học cao. Điều này khẳng định vai trò và tầm quan trọng to lớn của nó đối với nhận thức và hành động của từng cá nhân nói riêng và sự phát triển của toàn xã hội nói chung, đồng thời cho thấy sự khó khăn, phức tạp của quá trình sáng tạo, nhận thức và vận dụng LLCT. 1.1.1.2. Khái niệm giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Giáo dục LLCT lµ mét hoạt động n©ng cao gi¸c ngé lý luËn céng s¶n, cñng cè niÒm tin vµo tiÒn ®å c¸ch m¹ng b»ng c¸c c¬ së khoa häc, x¸c lËp c¸c c«ng cô nhËn thøc, nh»m gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc do thùc tiÔn cuéc sèng th−êng xuyªn biÕn ®æi ®Æt ra. Theo Lªnin, gi¸o dôc LLCT lµ ®em l¹i cho quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng sự hiÓu biÕt vÒ quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi, vÒ thÕ giíi quan khoa häc, vÒ ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña chÝnh ®¶ng c¸ch m¹ng, biÕn nã thµnh niÒm tin, lý t−ëng, nh÷ng nguyªn t¾c ®¹o ®øc, gióp g¹t bá nh÷ng tµn d− cña t− t−ëng cò, l¹c hËu, tiÕp thu t− t−ëng míi, t− t−ëng tiªn tiÕn, khoa häc. Hå ChÝ Minh cho rằng, gi¸o dôc vµ häc tËp LLCT lµ mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó h¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm trong chØ ®¹o thùc tiÔn, nhÊt lµ bÖnh nãng véi, chñ quan, duy ý chÝ. Người chØ râ nguyªn nh©n cña c¨n bÖnh chñ quan lµ kÐm lý luËn, hoÆc khinh lý luËn, hoÆc lý luËn su«ng. Theo Hå ChÝ Minh, häc tËp CNMLN lµ “häc tËp lËp tr−êng, quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p cña CNMLN ®Ó ¸p dông lËp tr−êng, quan ®iÓm Êy mµ gi¶i quyÕt cho tèt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ trong c«ng t¸c c¸ch m¹ng cña chóng ta.”1. Gi¸o tr×nh Nguyªn lý c«ng t¸c t− t−ëng cña Khoa Tuyªn truyÒn, Häc viÖn B¸o chÝ vµ Tuyªn truyÒn đưa ra khái niệm: “Gi¸o dôc LLCT lµ quá trình truyÒn b¸ và tiếp thu nh÷ng nguyªn lý lý luận cña CNMLN, TTHCM, ®−êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong c¸n bé, ®¶ng viªn vµ quÇn chóng nh©n d©n”2. TS. Ngô Văn Thạo quan niệm giáo dục LLCT lµ “... quá trình phổ biến, truyền bá một cách cơ bản, có hệ thống nền tảng tư tưởng, cương lĩnh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho cán bộ, 1 Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, tËp 8, Nxb. CTQG, HN, 1996, tr.497. 2 PGS,TS. L−¬ng Kh¾c HiÕu chñ biªn (2008), Nguyªn lý c«ng t¸c t− t−ëng tËp II, Nxb CTQG, Hµ Néi, tr.99. 15 đảng viên và nhân dân. Nhiệm vụ cơ bản của giáo dục LLCT là nâng cao nhận thức lý luận, qua đó xây dựng thÕ giíi quan khoa học, nh©n sinh quan cách mạng, phương pháp luận duy vật, biện chứng, đạo đức, lối sống, tạo nên bản lĩnh chính trị, niềm tin vào mục tiêu lý tưởng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân”1. Theo TS. §µo Duy Qu¸t th× gi¸o dôc LLCT "lµ viÖc truyÒn b¸ nh÷ng nguyªn lý cña CNMLN, TTHCM, ®−êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng cho c¸n bé, ®¶ng viªn vµ quÇn chóng nh©n d©n. §ã lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng vµo ®èi t−îng gi¸o dôc b»ng c¸ch tr×nh bµy, gi¶i thÝch mét c¸ch khoa häc nh÷ng kh¸i niÖm, nh÷ng quan ®iÓm… nh»m lµm cho c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n nhËn thøc ®óng ®¾n nh÷ng nguyªn lý cña CNMLN, kiªn ®Þnh môc tiªu, lý t−ëng ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi CNXH, nhÊt trÝ cao víi ®−êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng, n©ng cao phÈm chÊt c¸ch m¹ng vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña hä, h−íng dÉn hä vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt Êy vµo cuéc sèng"2. GS, TS. D−¬ng Xu©n Ngäc cho r»ng: "Gi¸o dôc LLCT lµ ho¹t ®éng nhËn thøc, vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o CNMLN vµ TTHCM, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc nh»m h×nh thµnh thÕ giíi quan khoa häc, nh©n sinh quan céng s¶n, ph−¬ng ph¸p t− duy vµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc biÖn chøng, khoa häc gãp phÇn n©ng cao vµ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ - x· héi cña c¸c chñ thÓ chÝnh trÞ trong x· héi trong ho¹t ®éng thùc tiÔn"3. C¸c kh¸i niÖm trªn ®· ®Ò cËp c¸c yÕu tè chñ thÓ, ®èi t−îng, néi dung, môc tiªu cña gi¸o dôc LLCT. Trong ®ã, kh¸i niÖm cña GS, TS. D−¬ng Xu©n Ngäc ®Æc biÖt nhÊn m¹nh yÕu tè ®èi t−îng. Trong kh¸i niÖm nµy, ®èi t−îng cña gi¸o dôc kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ chÞu sù t¸c ®éng cña chñ thÓ gi¸o dôc mét c¸ch thô ®éng mµ cßn lµ chñ thÓ cña tù gi¸o dôc trong viÖc tiÕp nhËn, lÜnh héi tri thøc mét c¸ch chñ ®éng. Nh− vËy, ho¹t ®éng gi¸o dôc LLCT kh«ng chØ ®−îc xem lµ nhËn thøc mµ cßn lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn nh»m hiÖn thùc hãa nhËn thøc LLCT. H¬n n÷a, ho¹t ®éng gi¸o dôc LLCT kh«ng chØ nh»m n©ng Ban Tuyên giáo Trung ương (2009), Tập bài giảng dành cho Lớp Bồi dưỡng cán bộ tuyên giáo cấp tỉnh, cấp huyện năm 2009., tr.184. 1 2 §µo Duy Qu¸t (2004), VÒ c«ng t¸c t− t−ëng cña ®¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Nxb CTQG, Hµ Néi, tr.38 Ph©n viÖn B¸o chÝ vµ Tuyªn truyÒn (2004), Ph−¬ng ph¸p d¹y - häc, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ c¸c m«n khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, Nxb LLCT, Hµ Néi, tr.332. 3 16 cao nhËn thøc, kü n¨ng vËn dông s¸ng t¹o, tÝnh tÝch cùc hµnh ®éng chÝnh trÞ thùc tiÔn cho ®èi t−îng mµ cho c¶ chÝnh chñ thÓ cña ho¹t ®éng nµy. Quan niÖm nµy chØ râ vai trß chñ ®éng, tÝch cùc vµ s¸ng t¹o cña ®èi t−îng vµ c¸i ®Ých cÇn ®¹t tíi lµ thay ®æi nhËn thøc, th¸i ®é, hµnh vi cña c¶ chñ thÓ vµ ®èi t−îng gi¸o dôc LLCT theo h−íng tÝch cùc. §ã lµ c¬ së khoa häc cho viÖc ®æi míi qu¸ tr×nh gi¸o dôc LLCT hiÖn nay theo h−íng tÝch cùc, nhÊt lµ víi ®èi t−îng lµ sinh viªn ®¹i häc. Néi dung cña gi¸o dôc LLCT rÊt réng, bao gåm nh÷ng nguyªn lý phæ biÕn cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin; TTHCM; ®−êng lèi, chính sách cña §¶ng và Nhà nước vÒ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi; lÞch sö §¶ng, truyền thống của dân tộc; nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n−íc XHCN cùng với các tinh hoa tư tưởng nhân loại... Giáo dục LLCT cã nhiÒu h×nh thøc ®ã lµ c¸c líp häc tËp lý luËn, nh÷ng ®ît sinh ho¹t chÝnh trÞ, nghÞ quyÕt cña §¶ng, nh÷ng buæi b¸o c¸o c¸c vÊn ®Ò LLCT, các cuộc thi tìm hiểu về LLCT, v.v... §Æc tr−ng cña giáo dục LLCT lµ thường được tổ chức häc tËp theo hÖ thèng chương tr×nh nhÊt ®Þnh nh»m lµm cho ng−êi häc n¾m ®−îc mét c¸ch c¬ b¶n có hệ thống những vấn đề cốt lõi của LLCT. C«ng t¸c giáo dục LLCT lµ ho¹t ®éng cã chñ ®Ých cña c¸c §¶ng Céng s¶n nh»m x¸c lËp thÕ giíi quan khoa häc trªn lËp tr−êng cña CNMLN. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh, giáo dục LLCT lµ truyÒn b¸ CNMLN, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc tíi c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n nh»m t¹o ra sù thèng nhÊt vÒ t− t−ëng, n©ng cao nhËn thøc chÝnh trÞ, phÈm chÊt c¸ch m¹ng vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña hä, h−íng dÉn hä vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt Êy vµo cuéc sèng “... chóng ta häc tËp lý luËn lµ cèt ®Ó ¸p dông vµo thùc tÕ”1. Kế thừa có chọn lọc các cách tiếp cận về giáo dục LLCT, nhóm tác giả đề tài đi đến khái niệm: Gi¸o dôc LLCT cho sinh viªn ViÖt Nam hiÖn nay lµ ho¹t ®éng truyÒn b¸, nhËn thøc và vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng nguyªn lý cña CNMLN, TTHCM, ®−êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n−íc cùng những tinh hoa tư tưởng chính trị của dân tộc và nhân 1 Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, tËp 8, Nxb. CTQG, HN, 1996, tr.497. 17 loại nh»m h×nh thµnh thÕ giíi quan khoa häc, nh©n sinh quan cách mạng, ph−¬ng ph¸p t− duy biÖn chøng vµ ph−¬ng ph¸p hµnh ®éng khoa häc, gãp phÇn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña sinh viªn trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Gi¸o dôc LLCT lµ mét bé phËn quan träng cña gi¸o dôc ®µo t¹o ë bËc ®¹i häc, lµ yªu cÇu kh¸ch quan nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho sinh viªn. Giáo dục LLCT t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn t− t−ëng, t×nh c¶m, ®¹o ®øc vµ kh¶ n¨ng thùc hµnh c«ng viÖc cña mçi sinh viªn trong thùc tiÔn cuéc sèng. §iÒu ®ã l¹i cµng quan träng khi t×nh h×nh trong n−íc vµ thÕ giíi ®ang cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p, khi nhiÒu vÊn ®Ò cña con ®−êng ®i lªn CNXH ë n−íc ta cÇn ®−îc lµm s¸ng tá vÒ mÆt lý luËn. V× vËy, viÖc gi¸o dôc lý luËn c¸ch m¹ng cho sinh viªn ®Ó phôc vô yêu cầu thùc tiÔn c¸ch m¹ng lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÊp thiÕt hiÖn nay. C¸c lùc l−îng gi¸o dôc b»ng nh÷ng cách thức nhÊt ®Þnh t¸c ®éng đến sinh viªn, nh»m h×nh thµnh ë hä ý thøc, t×nh c¶m vµ n¨ng lùc thùc hiÖn yªu cÇu cña x· héi. VÒ thùc chÊt, gi¸o dôc LLCT cho sinh viªn trong c¸c tr−êng ®¹i häc lµ cung cÊp nh÷ng tri thøc khoa häc trong lĩnh vực chính trị ®Ó gãp phÇn chñ yÕu vµo viÖc hình thành thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc cho sinh viªn. Nã cïng víi c¸c khoa häc kh¸c vµ c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi båi d−ìng nh©n sinh quan céng s¶n, lý t−ëng c¸ch m¹ng vµ niÒm tin vµo các gi¸ trÞ cña CNXH để sinh viên có những hành động chính trị - xã hội tích cực mang tính nhân văn và tiến bộ. 1.1.2. Vai trò giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam 1.1.2.1. Giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên góp phần phát triển con người toàn diện Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ râ: “Muèn x©y dùng CNXH ph¶i cã con ng−êi XHCN”1. §øc vµ tµi lµ hai mÆt cña cïng mét nh©n c¸ch con ng−êi, lµ nh÷ng néi dung kh«ng thÓ thiÕu trong gi¸o dôc con ng−êi toµn diÖn. Môc ®Ých cuèi cïng cña gi¸o dôc toµn diÖn nh»m t¹o ra líp ng−êi cã n¨ng lùc vµ phÈm 1 Hå ChÝ Minh (2000): Toµn tËp, tËp 9, Nxb. CTQG, Hà Nội, tr.448. 18 chÊt ®¸p øng yªu cÇu thêi ®¹i. Hå Chí Minh x¸c ®Þnh “Trong viÖc gi¸o dôc vµ häc tËp, ph¶i chó träng ®ñ c¸c mÆt: đ¹o ®øc c¸ch m¹ng, gi¸c ngé XHCN, v¨n ho¸, kÜ thuËt, lao ®éng vµ s¶n xuÊt”1. Giáo dục LLCT cho sinh viên là một trong những nội dung quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện bởi ngoài kiến thức chuyên môn, người sinh viên rất cần được trau dồi tư tưởng, đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lòng yêu nước, sự quan tâm tới cộng đồng... Nhờ đó, giúp họ dần tạo lập và kiên định lập trường và bản lĩnh chính trị. Đây là một công tác quan trọng, là tiền đề để chúng ta có thể đào tạo ra một thế hệ cán bộ mới vừa giỏi chuyên môn, vừa vững vàng về lập trường chính trị, có đạo đức cách mạng từ đó đưa đất nước phát triển lên tầm cao mới trong thời kỳ đẩy mạnh hội nhập quốc tế. H×nh mÉu con người toµn diÖn của thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và phát triển kinh tế tri thức là con người có phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng; có chuyên môn, nghiệp vụ giỏi; có năng lực sáng tạo và luôn cập nhật đựơc tri thức mới; có khả năng vận dụng những tri thức mang lại hiệu quả cao trong mọi hoạt động… Những tư chất đó do bẩm sinh thì ít, do đào tạo và tự đào tạo, tự rèn luyện qua thực tiễn thì nhiều. Do vậy, không chỉ Đảng ta, mà nhiều nước trên thế giới đều xem giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu cho sự phát triển. Phù hợp nhu cầu phát triển con người với những tư chất nêu trên, nền giáo dục đại học nước ta có mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân XHCN, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. LuËt Gi¸o dôc n−íc ta chØ râ: “Môc tiªu giáo dục đại học lµ đào tạo người häc có phÈm chÊt chÝnh trÞ, đạo đức, cã ý thøc phôc vô nh©n d©n, cã kiÕn thøc vµ n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ nghiÖp t−¬ng xøng víi tr×nh ®é ®µo t¹o, cã søc khoÎ ®Ó đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”2. Bởi vậy, giáo dục LLCT với mục đích trang bị thế giới quan 1 2 Hå ChÝ Minh (2000): Toµn tËp, tËp 10, Nxb. CTQG, Hà Nội, tr.190. LuËt Gi¸o dôc, Nxb. CTQG, H, 2005, tr.30-31. 19