Tài liệu Giáo án vật lý lớp 11 - chương trình chuẩn

TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] Giíi thiÖu gi¸o ¸n VËt lÝ líp 11 Ch¬ng tr×nh chuÈn Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] Môc lôc PhÇn I I II III PhÇn II Ch¬ng I Bµi 1 Bµi 2 kü thuËt so¹n gi¸o ¸n theo c¸c ho¹t ®éng häc tËp C¸c bíc chuÈn bÞ mét gi¸o ¸n Mét sè ho¹t ®éng phæ biÕn trong mét tiÕt häc. Nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý khi so¹n gi¸o ¸n. Giíi thiÖu gi¸o ¸n VËt lÝ líp 11 PhÇn I Kü thuËt so¹n gi¸o ¸n theo c¸c ho¹t ®éng häc tËp I. C¸c bíc chuÈn bÞ so¹n mét gi¸o ¸n. + Lîng hãa c¸c môc tiªu kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng. (Nªu ra ®îc, ph¸t biÓu ®îc, m« t¶ ®îc, gi¶i thÝch ®îc, gi¶i ®îc, ph©n biÖt ®îc…) + Chia bµi häc thµnh nh÷ng néi dung t¬ng ®èi ®éc lËp (®¬n vÞ kiÕn thøc). + Ho¹ch ®Þnh c¸c ho¹t ®éng häc tËp cña HS thÝch hîp cho viÖc n¾m b¾t tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc, chó ý tíi môc tiªu cña tõng ho¹t ®éng kÓ c¶ c¸c ho¹t ®éng t×nh huèng, cñng cè bµi, ra bµi tËp vÒ nhµ. + T×m nh÷ng h×nh thøc häc tËp phï hîp víi mçi ®¬n ®¬n vÞ kiÕn thøc (t×m hiÓu c¸ nh©n, ho¹t ®éng nhãm, lµm thÝ nghiÖm …) + Ho¹ch ®Þnh c¸c ho¹t ®éng hç trî cña gi¸o viªn t¬ng øng víi mçi ho¹t ®éng cña häc sinh, dù kiÕn nh÷ng t×nh huèng s ph¹m cã thÓ x¶y ra. + Dù kiÕn thêi gian cho mçi ho¹t ®éng. + X¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn cÇn chuÈn bÞ cho tiÕt häc: c¸c ®å dïng thiÕt bÞ thÝ nghiÖm, thiÕt bÞ hç trî… II. Mét sè ho¹t ®éng phæ biÕn trong mét tiÕt häc. 2 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected]  Ho¹t ®éng: KiÓm tra kiÕn thøc cò Ho¹t ®éng cña häc sinh Trî gióp cña gi¸o viªn - T¸i hiÖn kiÕn thøc tr¶ lêi c©u hái cña gi¸o viªn - §Æt vÊn ®Ò, nªu c©u hái - NhËn xÐt c©u tr¶ lêi cña b¹n - Gîi ý c¸ch tr¶ lêi, nhËn xÐt ®¸nh gi¸  Ho¹t ®éng: TiÕp nhËn nhiÖm vô häc tËp Ho¹t ®éng cña häc sinh - Quan s¸t, theo dâi GV ®Æt vÊn ®Ò - TiÕp nhËn nhiÖm vô häc tËp  - T¹o t×nh huèng häc tËp - Trao nhiÖm vô häc tËp Ho¹t ®éng: Thu thËp th«ng tin Ho¹t ®éng cña häc sinh - Nghe gi¸o viªn gi¶ng. Nghe b¹n ph¸t biÓu. - §äc vµ t×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò trong SGK - T×m hiÓu b¶ng sè liÖu. - Quan s¸t hiÖn tîng tù nhiªn hoÆc trong thÝ nghiÖm. - Lµm thÝ nghiÖm, lÊy sè liÖu…  Trî gióp cña gi¸o viªn Trî gióp cña gi¸o viªn - Tæ chøc híng dÉn - Yªu cÇu HS ho¹t ®éng - Giíi thiÖu néi dung tãm t¾t, tµi liÖu cÇn t×m hiÓu. - Gi¶ng s¬ lîc nÕu cÇn thiÕt. - Lµm thÝ nghiÖm biÒu diÔn. - Giíi thiÖu, híng dÉn c¸ch lµm thÝ nghiÖm, lÊy sè liÖu. - Chñ ®éng vÒ thêi gian Ho¹t ®éng: Xö lý th«ng tin Ho¹t ®éng cña häc sinh Trî gióp cña gi¸o viªn - §¸nh gi¸ nhËn xÐt, kÕt luËn cña HS - Th¶o luËn nhãm hoÆc lµm viÖc c¸ nh©n - §µm tho¹i gîi më, chÊt vÊn HS - T×m hiÓu c¸c th«ng tin liªn quan - LËp b¶ng, vÏ ®å thÞ…nhËn xÐt vÒ tÝnh qui luËt - Híng dÉn HS c¸ch lËp b¶ng, vÏ ®å thÞ vµ rót ra nhËn xÐt, kÕt luËn. cña hiÖn tîng. - Tæ chøc trao ®æi trong nhãm, líp. - Tr¶ lêi c¸c c©u hái cña gi¸o viªn - Tranh luËn víi b¹n bÌ trong nhãm hoÆc trong - Tæ chøc hîp thøc hãa kÕt luËn. líp… - Hîp thøc vÒ thêi gian. - Rót ra nhËn xÐt hay kÕt luËn tõ nh÷ng th«ng tin thu ®îc.  Ho¹t ®éng: TruyÒn ®¹t th«ng tin 3 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] Ho¹t ®éng cña häc sinh - Tr¶ lêi c©u hái. - Gi¶i thÝch c¸c vÊn ®Ò - Tr×nh bµy ý kiÕn, nhËn xÐt, kÕt luËn - B¸o c¸o kÕt qu¶  Trî gióp cña gi¸o viªn - Gîi ý hÖ thèng c©u hái, c¸ch tr×nh bµy vÊn ®Ò - Gîi ý nhËn xÐt, kÕt luËn b»ng lêi hoÆc b»ng h×nh vÏ. - Híng dÉn mÉu b¸o c¸o Ho¹t ®éng: Cñng cè bµi gi¶ng Ho¹t ®éng cña häc sinh - Tr¶ lêi c©u hái tr¾c nghiÖm. - VËn dông vµo thùc tiÔn. - Ghi chÐp nh÷ng kÕt luËn c¬ b¶n. - Gi¶i bµi tËp.  Trî gióp cña gi¸o viªn - Nªu c©u hái, tæ chøc cho HS lµm viÖc c¸n nh©n hoÆc theo nhãm. - Híng dÉn tr¶ lêi - Ra bµi tËp vËn dông. - §¸nh gi¸, nhËn xÐt giê d¹y Ho¹t ®éng: Híng dÉn häc tËp ë nhµ Ho¹t ®éng cña häc sinh - Ghi c©u hái, bµi tËp vÒ nhµ - Ghi nh÷ng chuÈn bÞ cho bµi sau Trî gióp cña gi¸o viªn - Nªu c©u hái, bµi tËp vÒ nhµ - DÆn dß, yªu cÇu HS chuÈn bÞ bµi sau III. Nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý khi so¹n gi¸o ¸n. a) Tríc hÕt GV ph¶i n¾m ®îc môc tiªu ®· lîng ho¸ cña tõng bµi ®îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o viªn VËt lÝ THPT §· tõ nhiÒu n¨m nay, trong c¸c gi¸o ¸n cña GV hay trong mét sè s¸ch híng dÉn gi¶ng d¹y, môc tiªu bµi häc (hay môc ®Ých yªu cÇu) thêng ®îc viÕt chung chung. VÝ dô nh "n¾m ®îc kh¸i niÖm n¨ng suÊt to¶ nhiÖt cña nhiªn liÖu, ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh nãng ch¶y...". Víi c¸ch tr×nh bµy môc tiªu bµi häc chung chung nh vËy, ta kh«ng cã c¬ së ®Ó biÕt khi nµo th× HS ®· ®¹t ®îc môc tiªu ®ã. Trong thùc tÕ, nhiÒu khi môc tiªu cßn ®îc hiÓu lµ nh÷ng ®iÒu mµ ngêi thÇy sÏ ph¶i lµm trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Díi ®©y xin tr×nh bµy quan niÖm hiÖn nay vÒ môc tiªu cña bµi häc: - Víi ®Þnh híng d¹y häc míi, môc tiªu cña bµi häc ®îc thÓ hiÖn b»ng lêi kh¼ng ®Þnh vÒ kiÕn thøc, kÜ n¨ng vµ th¸i ®é mµ ngêi häc sÏ ph¶i ®¹t ®îc ë møc ®é nhÊt ®Þnh sau tiÕt häc (chø kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng cña GV trªn líp nh tríc ®©y). - Môc tiªu cña bµi häc sÏ lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng häc tËp cña HS vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn bµi d¹y cña GV. Do ®ã môc tiªu bµi häc ph¶i cô thÓ sao cho cã thÓ ®o ®îc hay quan s¸t ®îc, tøc lµ môc tiªu bµi häc ph¶i ®îc lîng ho¸. Ngêi ta thêng lîng ho¸ môc tiªu b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng. Mét ®éng tõ cã thÓ dïng ë c¸c nhãm môc tiªu kh¸c nhau. + §èi víi nhãm môc tiªu kiÕn thøc ®îc lîng ho¸ theo 3 (trong 6) møc ®é nhËn thøc cña Bloom: Møc ®é nhËn biÕt (B): C¸c ®éng tõ hµnh ®éng thêng ®îc dïng ®Ó lîng ho¸ môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: ph¸t biÓu, liÖt kª, m« t¶, tr×nh bµy, nhËn d¹ng, ... Møc ®é th«ng hiÓu(H): C¸c ®éng tõ hµnh ®éng thêng ®îc dïng ®Ó lîng ho¸ môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: ph©n tÝch, so s¸nh, ph©n biÖt, tãm t¾t, liªn hÖ, x¸c ®Þnh, ... Møc ®é vËn dông (V): C¸c ®éng tõ hµnh ®éng thêng ®îc dïng ®Ó lîng ho¸ môc tiªu ë møc ®é nµy lµ: gi¶i thÝch, chøng minh, vËn dông, ... + §èi víi nhãm môc tiªu kÜ n¨ng ®îc lîng ho¸ theo 2 møc ®é: Lµm ®îc mét c«ng viÖc Lµm thµnh th¹o mét c«ng viÖc 4 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] Cã thÓ lîng ho¸ môc tiªu kÜ n¨ng b»ng c¸c ®éng tõ hµnh ®éng sau: nhËn d¹ng, liÖt kª, thu thËp, ®o ®¹c, vÏ, ph©n lo¹i, tÝnh to¸n, lµm thÝ nghiÖm, sö dông,... + §èi víi nhãm môc tiªu th¸i ®é ®îc lîng ho¸ b»ng c¸c ®éng tõ thÓ hiÖn c¸c møc ®é nh: tu©n thñ, t¸n thµnh, ph¶n ®èi, hëng øng, chÊp nhËn, b¶o vÖ, hîp t¸c, ... Víi nh÷ng yªu cÇu míi cña x· héi ®èi víi gi¸o dôc, môc tiªu d¹y häc kh«ng chØ lµ nh÷ng yªu cÇu th«ng hiÓu, ghi nhí, t¸i hiÖn kiÕn thøc vµ lÆp l¹i ®óng, thµnh th¹o c¸c kÜ n¨ng nh tríc ®©y, mµ cßn ®Æc biÖt chó ý ®Õn n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc tù häc cña HS. Nh÷ng néi dung míi vÒ môc tiªu nµy chØ cã thÓ h×nh thµnh dÇn dÇn qua hÖ thèng nhiÒu bµi häc, nhiÒu m«n häc vµ chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc sau mét giai ®o¹n häc tËp x¸c ®Þnh (sau mét häc k×, mét n¨m häc hoÆc mét cÊp häc...) nªn thêng Ýt ®îc thÓ hiÖn trong môc tiªu cña mét bµi häc cô thÓ. b) Ph¶i chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ ®iÒu kiÖn, ph¬ng tiÖn cho giê häc. 1. Gi¸o viªn chuÈn bÞ: a) HÖ thèng c¸c c©u hái: - C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc, kÜ n¨ng cò (phiÕu häc tËp) - C©u hái ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS - C©u hái vËn dông, cñng cè bµi (phiÕu häc tËp) b) Ph¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ d¹y häc - Tranh ¶nh, m« h×nh, mÉu vËt, dông cô thÝ nghiÖm, ho¸ chÊt, vËt liÖu tiªu hao... - B¶ng phô, m¸y chiÕu,... c) H×nh thøc tæ chøc líp häc, n¬i häc (líp häc, PBM, ngoµi líp...) d) Gîi ý sö dông CNTT: c©u hái tr¾c nghiÖm, thÝ nghiÖm ¶o, c¸c ®o¹n video... c) Nghiªn cøu c¸c c¸ch tæ chøc cho HS ho¹t ®éng chiÕm lÜnh kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng phï hîp víi môc tiªu ®· ®îc lîng ho¸ - Lùa chän néi dung kiÕn thøc ®Ó tæ chøc cho HS ho¹t ®éng SGK ®· tr×nh bµy c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc theo ®Þnh híng ho¹t ®éng. Trong tõng ®¬n vÞ kiÕn thøc, GV cã thÓ tæ chøc nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c nhau ®Ó gióp HS chiÕm lÜnh kiÕn thøc. C¨n cø vµo néi dung kiÕn thøc trong SGK, tuú ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ cô thÓ, thêi gian häc tËp cho phÐp còng nh kh¶ n¨ng häc tËp cña HS líp häc, GV cÇn c©n nh¾c vµ lùa chän néi dung ®Ó tæ chøc cho HS ho¹t ®éng. Díi ®©y xin gîi ý néi dung mét sè ho¹t ®éng d¹y häc cô thÓ trong vËt lÝ: + Ho¹t ®éng: Tæ chøc t×nh huèng häc tËp (chñ yÕu lµ x¸c ®Þnh nhiÖm vô häc tËp): - §Æt c©u hái nghiªn cøu. - Nªu dù ®o¸n. - §Ò ra gi¶ thuyÕt. + Ho¹t ®éng: Thu thËp th«ng tin: - Quan s¸t c¸c sù kiÖn, hiÖn tîng, TN. - T×m ®îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt tõ s¸ch, b¸o... - LËp kÕ ho¹ch kh¸m ph¸ (VÝ dô nh: thiÕt kÕ TN; lùa chän dông cô thiÕt bÞ TN; chØ ra ®¹i lîng cÇn ®o, nh÷ng ®iÒu cÇn x¸c ®Þnh trong TN, nh÷ng yÕu tè cÇn gi÷ nguyªn, kh«ng thay ®æi khi lµm TN). - TiÕn hµnh kh¸m ph¸ (VÝ dô nh: bè trÝ, l¾p ®Æt dông cô thiÕt bÞ TN; thùc hiÖn TN theo híng dÉn; thay ®æi ph¬ng ¸n TN nÕu kÕt qu¶ kh«ng phï hîp víi vÊn ®Ò ®Æt ra). - Ghi c¸c kÕt qu¶ kh¸m ph¸ (VÝ dô nh: ®äc sè chØ cña c¸c dông cô TN ë møc ®é cÈn thËn vµ chÝnh x¸c cÇn thiÕt; lËp b¶ng kÕt qu¶; biÓu diÔn kÕt qu¶ b»ng ®å thÞ, s¬ ®å, ...) Ho¹t ®éng: Xö lÝ th«ng tin - LËp b¶ng, biÓu, vÏ ®å thÞ theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, tõ ®ã ph©n tÝch d÷ liÖu vµ nªu ý nghÜa cña chóng. - T×m quy luËt tõ biÓu, b¶ng, ®å thÞ. - Ph©n lo¹i dÊu hiÖu gièng nhau, kh¸c nhau, nhËn biÕt nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt cña nh÷ng nhãm ®èi tîng ®· quan s¸t... - So s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp d÷ liÖu vµ rót ra kÕt luËn. Ho¹t ®éng: TruyÒn ®¹t th«ng tin - M« t¶ l¹i nh÷ng thÝ nghiÖm ®· lµm. 5 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] - Tr×nh bµy, gi¶i thÝch nh÷ng viÖc ®· lµm (b»ng lêi, b»ng h×nh vÏ, ®å thÞ,..). - Nªu kÕt luËn ®· t×m thÊy ®îc. + Ho¹t ®éng: VËn dông, ghi nhí kiÕn thøc - Gi¶i c¸c bµi tËp (®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng, thùc nghiÖm); - Lµm ®å ch¬i, dông cô häc tËp, ... - Häc thuéc lßng. Trong tõng ho¹t ®éng, GV cã thÓ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña HS ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. GV thùc hiÖn hoµn toµn hay cã thÓ híng dÉn HS t×m tßi thùc hiÖn mét vµi phÇn hoÆc ®Ó HS tù thùc hiÖn hoµn toµn. Kinh nghiÖm cho thÊy khi d¹y häc theo híng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS trong thêi gian mét tiÕt häc 45 phót GV thêng dÔ bÞ “ch¸y” gi¸o ¸n v× khi ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña c¸c em cµng cao th× cµng cã thÓ x¶y ra nhiÒu t×nh huèng kh¸c víi dù kiÕn cña GV. Do ®ã GV cÇn c©n nh¾c, x¸c ®Þnh ho¹t ®éng träng t©m (tuú thuéc môc tiªu ®· ®îc lîng ho¸ cña bµi häc còng nh c¬ së thiÕt bÞ d¹y häc cho phÐp), ph©n bæ thêi gian hîp lÝ ®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc tËp cña HS. - Dù kiÕn hÖ thèng c©u hái híng dÉn HS ho¹t ®éng Trong mçi ho¹t ®éng nªn dù kiÕn hÖ thèng c©u hái xen kÏ víi nh÷ng yªu cÇu HS ho¹t ®éng ®Ó híng dÉn HS tiÕp cËn, tù ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. Mçi ho¹t ®éng nªu trªn ®Òu nh»m môc tiªu chiÕm lÜnh mét kiÕn thøc hay rÌn luyÖn mét kÜ n¨ng cô thÓ vµ phôc vô cho viÖc ®¹t ®îc môc tiªu chung cña bµi häc. Song, hÖ thèng c©u hái cña GV nh»m híng dÉn HS tiÕp cËn, ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc trong tõng ho¹t ®éng gi÷ vai trß chØ ®¹o, quyÕt ®Þnh chÊt lîng lÜnh héi cña líp häc. Muèn vËy, GV ph¶i: Thø nhÊt, gi¶m sè c©u hái cã yªu cÇu thÊp vÒ mÆt nhËn thøc, mang tÝnh chÊt kiÓm tra, chØ yªu cÇu nhí l¹i kiÕn thøc ®· biÕt vµ tr¶ lêi dùa vµo trÝ nhí, thêng chØ cã mét c©u tr¶ lêi ®óng, ng¾n, kh«ng cÇn suy luËn. Lo¹i c©u hái nµy thêng ®îc sö dông khi cÇn ®Æt mèi liªn hÖ gi÷a kiÕn thøc ®· häc víi kiÕn thøc s¾p häc, khi HS ®ang thùc hµnh, luyÖn tËp hoÆc khi cñng cè kiÕn thøc võa míi häc. Thø hai, t¨ng sè c©u hái then chèt, nh»m vµo nh÷ng môc ®Ých nhËn thøc cao h¬n, ®ßi hái sù th«ng hiÓu, ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸, hÖ thèng ho¸, vËn dông kiÕn thøc ®· häc còng nh c¸c c©u hái më cã nhiÒu ph¬ng ¸n tr¶ lêi. Lo¹i c©u hái nµy thêng ®îc sö dông khi HS ®ang ®îc cuèn hót vµo c¸c cuéc th¶o luËn t×m tßi, khi hä tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò còng nh khi vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· häc trong t×nh huèng míi. T¨ng cêng c©u hái cã yªu cÇu nhËn thøc cao kh«ng cã nghÜa lµ xem thêng lo¹i c©u hái kiÓm tra sù ghi nhí v× kh«ng tÝch luü kiÕn thøc, sù kiÖn ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã th× khã mµ t duy s¸ng t¹o. VÊn ®Ò lµ trong thùc tÕ d¹y häc hiÖn nay, GV kh«ng mÊy khi sö dông thµnh c«ng lo¹i c©u hái ®Ó kÝch thÝch t duy. Môc tiªu cña viÖc ®Æt c©u hái thêng bÞ thÊt b¹i v× ngêi GV kh«ng biÕt c¸ch ®Æt c©u hái nh thÕ nµo vµ khi nµo th× nªn dïng nã. Díi ®©y xin gîi ý mét sè kÜ n¨ng ®Æt c©u hái theo c¸c møc ®é nhËn thøc t¨ng dÇn cña Bloom. C©u hái "BiÕt"(øng víi møc ®é lîng ho¸ 1 "nhËn biÕt"): - Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra trÝ nhí cña HS vÒ c¸c d÷ kiÖn, sè liÖu, c¸c ®Þnh nghÜa, tªn tuæi, ®Þa ®iÓm v.v... - ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy gióp HS «n l¹i ®îc nh÷ng g× ®· häc, ®· ®äc hoÆc ®· tr¶i qua. - C¸c tõ ®Ó hái thêng lµ: "C¸i g×...", "Bao nhiªu...", "H·y ®Þnh nghÜa...", "Em biÕt nh÷ng g× vÒ...", " Khi nµo...", "Bao giê...", "C¸i nµo...", "H·y m« t¶...", v.v... - VÝ dô: + H·y ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa chuyÓn ®éng c¬. + H·y liÖt kª mét sè vËt liÖu thêng dïng ®Ó chèng « nhiÔm tiÕng ån. C©u hái "HiÓu"(øng víi møc ®é lîng ho¸ 2 "th«ng hiÓu"): - Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra c¸ch HS liªn hÖ, kÕt nèi c¸c d÷ kiÖn, sè liÖu, tªn tuæi, ®Þa ®iÓm, c¸c ®Þnh nghÜa,... - ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy cho thÊy HS cã kh¶ n¨ng diÔn t¶ b»ng lêi nãi, nªu ra ®îc c¸c yÕu tè c¬ b¶n hoÆc so s¸nh c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong néi dung ®ang häc. - C¸c côm tõ ®Ó hái thêng lµ: "T¹i sao...?", "H·y ph©n tÝch...", "H·y so s¸nh...", "H·y 6 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] liªn hÖ...", H·y ph©n tÝch c¸c yÕu tè c¬ b¶n...". - VÝ dô: + H·y tÝnh vËn tèc cña vËt khi biÕt cô thÓ ®é dµi qu·ng ®êng ®i ®îc vµ thêi gian ®Ó ®i hÕt qu·ng ®êng ®ã. + H·y x¸c ®Þnh giíi h¹n ®o vµ ®é chia nhá nhÊt cña b×nh chia ®é. C©u hái "VËn dông"(øng víi møc ®é lîng ho¸ 3 "vËn dông"): - Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c d÷ kiÖn, c¸c kh¸i niÖm, c¸c quy luËt, c¸c ph¬ng ph¸p ... vµo hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn míi. - ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái ¸p dông cho thÊy HS cã kh¶ n¨ng hiÓu ®îc c¸c quy luËt, c¸c kh¸i niÖm..., cã thÓ lùa chän tèt c¸c ph¬ng ¸n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, vËn dông c¸c ph¬ng ¸n nµy vµo thùc tiÔn. - Khi ®Æt c©u hái cÇn t¹o ra nh÷ng t×nh huèng míi kh¸c víi ®iÒu kiÖn ®· häc trong bµi häc vµ sö dông côm tõ nh: "Lµm thÕ nµo ...", "H·y tÝnh sù chªnh lÖch gi÷a ...", "Em cã thÓ gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ ... nh thÕ nµo?". - VÝ dô: + H·y tÝnh vËn tèc trung b×nh cña mét «t« ®i tõ tØnh A ®Õn tØnh B, biÕt ®é dµi ®o¹n ®êng ®ã lµ 150km, «t« khëi hµnh lóc 8 giê 15 phót vµ ®Õn vµo lóc 12 giê 30 phót. + Lµm thÕ nµo ®Ó sö dông thíc dµi ®· bÞ g·y ®Çu cã v¹ch sè 0? C©u hái "Ph©n tÝch"(øng víi møc ®é lîng ho¸ 4 "ph©n tÝch"): - Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng ph©n tÝch néi dung vÊn ®Ò, tõ ®ã ®i ®Õn kÕt luËn, t×m ra mèi quan hÖ hoÆc chøng minh mét luËn ®iÓm. - ViÖc tr¶ lêi c©u hái nµy cho thÊy HS cã kh¶ n¨ng t×m ra ®îc c¸c mèi quan hÖ míi, tù diÔn gi¶i hoÆc ®a ra kÕt luËn. - ViÖc ®Æt c¸c c©u hái ph©n tÝch ®ßi hái HS ph¶i gi¶i thÝch ®îc c¸c nguyªn nh©n tõ thùc tÕ: "T¹i sao...?", ®i ®Õn kÕt luËn: "Em cã nhËn xÐt g× vÒ...", "H·y chøng minh ... (mét luËn ®iÓm nµo ®ã)"... C¸c c©u hái ph©n tÝch thêng cã nhiÒu lêi gi¶i. - VÝ dô: + Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm, h·y nhËn xÐt vÒ mèi quan hÖ gi÷a ®é lín cña lùc kÐo víi ®é nghiªng cña mÆt ph¼ng nghiªng. + H·y chøng minh c¸i ®inh vÝt lµ mét d¹ng cña mÆt ph¼ng nghiªng. C©u hái "Tæng hîp"(øng víi møc ®é lîng ho¸ 5 "tæng hîp"): - Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra xem HS cã thÓ ®a ra nh÷ng dù do¸n, gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò, ®a ra c©u tr¶ lêi hoÆc ®Ò xuÊt cã tÝnh s¸ng t¹o. - C©u hái tæng hîp thóc ®Èy sù s¸ng t¹o cña HS, c¸c em ph¶i t×m ra nh÷ng nh©n tè vµ nh÷ng ý tëng míi ®Ó cã thÓ bæ sung cho néi dung. - ViÖc tr¶ lêi c©u hái tæng hîp khiÕn HS ph¶i: dù ®o¸n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ ®a ra c¸c c©u tr¶ lêi s¸ng t¹o. CÇn nãi cho HS biÕt râ r»ng c¸c em cã thÓ tù do ®a ra nh÷ng ý tëng, gi¶i ph¸p mang tÝnh s¸ng t¹o, tëng tîng cña riªng m×nh. C¸c c©u hái nµy ®ßi hái mét thêi gian chuÈn bÞ kh¸ dµi, v× vËy h·y ®Ó cho HS cã ®ñ thêi gian t×m ra c©u tr¶ lêi. - VÝ dô: + H·y ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p chèng « nhiÔm tiÕng ån cho nh÷ng gia ®×nh sèng bªn c¹nh ®êng giao th«ng lín cã nhiÒu xe cé qua l¹i. + H·y t×m c¸ch x¸c ®Þnh thÓ tÝch cña vËt thÊm níc (nh÷ng viªn phÊn) b»ng b×nh chia ®é. C©u hái "§¸nh gi¸" (øng víi møc ®é lîng ho¸ 6 "®¸nh gi¸"): - Môc tiªu cña lo¹i c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra xem HS cã thÓ ®ãng gãp ý kiÕn vµ ®¸nh gi¸ c¸c ý tëng, gi¶i ph¸p ... dùa vµo nh÷ng tiªu chuÈn ®· ®Ò ra. - VÝ dô: Theo em trong 2 ph¬ng ph¸p ®o thÓ tÝch b»ng b×nh chia ®é vµ b»ng b×nh trµn th× ph¬ng ph¸p nµo cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n? HiÖu qu¶ kÝch thÝch t duy HS khi ®Æt c©u hái ë møc ®é nhËn thøc thÊp hay cao sÏ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng cña HS. SÏ hoµn toµn v« t¸c dông nÕu GV ®Æt c©u hái khã ®Ó HS kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ lêi ®îc. Vµ mÆt kh¸c, thËt kh«ng cã nghÜa nÕu ®Æt c©u hái qu¸ dÔ ®èi víi kh¶ n¨ng cña HS. GV cÇn cã nhËn xÐt, ®éng viªn ngay nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng còng nh c©u tr¶ lêi cha ®óng. NÕu tÊt c¶ HS ®Òu tr¶ lêi sai th× GV cÇn ®Æt nh÷ng c©u hái ®¬n gi¶n h¬n ®Ó HS cã thÓ tr¶ lêi ®îc v× HS chØ høng thó häc khi hä thµnh c«ng trong häc tËp. Díi ®©y xin gîi ý mét sè kÜ thuËt trong khi hái. + Trong khi hái nªn: - Dõng mét chót sau khi ®Æt c©u hái - NhËn xÐt mét c¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi c©u tr¶ lêi cña häc sinh. 7 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] - T¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu häc sinh tr¶ lêi 1 c©u hái. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mçi HS ®Òu ®îc tr¶ lêi c©u hái Ýt nhÊt mét lÇn trong giê häc. - §a ra nh÷ng gîi ý nhá cho c¸c c©u tr¶ lêi hoÆc dùa vµo mét phÇn nµo ®ã trong c©u tr¶ lêi ®Ó ®Æt tiÕp c©u hái. - Yªu cÇu häc sinh gi¶i thÝch c©u tr¶ lêi cña m×nh. - Yªu cÇu häc sinh liªn hÖ c©u tr¶ lêi víi nh÷ng kiÕn thøc kh¸c. + Trong khi hái kh«ng nªn: - Nh¾c l¹i c©u hái cña m×nh. - Tù tr¶ lêi c©u hái cña m×nh ®a ra. - Nh¾c l¹i c©u tr¶ lêi cña häc sinh. Díi ®©y lµ vÝ dô vÒ møc ®é chÊt lîng c©u hái theo Bloom (C¶m øng ®iÖn tõ). Møc ®é nhËn thøc C©u hái NhËn biÕt (ë ®©u, c¸i g×, bao giê) Tõ th«ng lµ g×? Nã phô thuéc vµo c¸c ®¹i lîng nµo? Th«ng hiÓu (so s¸nh nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau, gi¶i thÝch vµ m« t¶ b»ng lêi) H·y m« t¶ c¸c thÝ nghiÖm trong bµi vµ nãi râ c¸c kÕt luËn cña mçi thÝ nghiÖm? VËn dông (vµo t×nh huèng t¬ng tù hoÆc ®æi kh¸c, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò) Gi¶i thÝch v× sao khi mét c¹nh cña khung d©y ®Æt trong tõ trêng mét nam ch©m chuyÓn ®éng th× trong khung l¹i xuÊt hiÖn dßng ®iÖn? Ph©n tÝch (v× sao nh vËy, lµm sao biÕt ®îc ®iÒu ®ã) Ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau trong c¸c thÝ nghiÖm. Dùa vµo ®©u mµ biÕt ®îc ®iÒu ®ã? Tæng hîp (®Æt ra vÊn ®Ò míi, ®Ò xuÊt gi¶ thuyÕt, kÕt luËn, dù ®o¸n) H·y ®Ò xuÊt gi¶ thuyÕt vÒ nguyªn nh©n cã dßng c¶m øng, tõ ®ã t×m mét ph¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm tra gi¶ thuyÕt trªn? §¸nh gi¸ (v× sao ®iÒu ®ã lµ ®óng/sai, tèt/xÊu, nªu ý kiÕn riªng cña m×nh, b¶o vÖ quan ®iÓm cña m×nh) §¸nh gi¸ ph¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®· ®Ò xuÊt, nªu nh÷ng ®iÓm ®îc vµ cha ®îc? nhau. d) Nghiªn cøu tæ chøc cho HS ho¹t ®éng trªn líp díi nh÷ng h×nh thøc häc tËp kh¸c §Ó tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña HS, ngoµi h×nh thøc tæ chøc häc toµn líp nh hiÖn nay, nªn t¨ng cêng tæ chøc cho HS häc tËp c¸ nh©n vµ häc tËp theo nhãm ngay t¹i líp. H×nh thøc häc tËp c¸ nh©n lµ h×nh thøc häc tËp c¬ b¶n nhÊt v× nã t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi HS trong líp béc lé kh¶ n¨ng tù häc cña m×nh (®îc tù nghÜ, ®îc tù lµm viÖc mét c¸ch tÝch cùc) nh»m ®¹t tíi môc tiªu häc tËp. ViÖc tæ chøc häc tËp c¸ nh©n cã thÓ nh sau: - Lµm viÖc chung víi c¶ líp: GV nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn thøc vµ híng dÉn (gîi ý) HS lµm viÖc. - Lµm viÖc c¸ nh©n: HS ghi kÕt qu¶ ra vë hoÆc tr¶ lêi vµo phiÕu häc tËp. 8 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] - Lµm viÖc chung víi c¶ líp: GV chØ ®Þnh mét vµi HS b¸o c¸o kÕt qu¶. C¸c HS kh¸c theo dâi, gîi ý vµ bæ sung. H×nh thøc häc tËp theo nhãm hay ®îc thùc hiÖn khi nghiªn cøu, t×m hiÓu vÊn ®Ò míi. C¸c bíc tiÕn hµnh tæ chøc häc tËp theo nhãm gîi ý nh sau: - Lµm viÖc chung c¶ líp: GV nªu vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nhiÖm vô nhËn thøc, chia líp thµnh c¸c nhãm, giao nhiÖm vô cho tõng nhãm vµ híng dÉn gîi ý cho mçi nhãm c¸c vÊn ®Ò cÇn lu ý khi tr¶ lêi c©u hái, hoµn thµnh bµi tËp. - Lµm viÖc theo nhãm: Ph©n c«ng trong nhãm (cö nhãm trëng, th kÝ, ph©n viÖc cho c¸c thµnh viªn trong nhãm). Tõng c¸ nh©n lµm viÖc ®éc lËp, sau ®ã th¶o luËn trong nhãm vµ cïng nhau hoµn thµnh nhiÖm vô cña nhãm. Mçi nhãm cö ®¹i diÖn tr×nh bµy kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm (kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ nhãm trëng hay th kÝ, mµ cã thÓ lµ mét thµnh viªn bÊt k× cña nhãm). - Lµm viÖc chung c¶ líp (th¶o luËn tæng kÕt tríc toµn líp): C¸c nhãm lÇn lît b¸o c¸o kÕt qu¶ vµ th¶o luËn chung (c¸c nhãm nhËn xÐt, ®ãng gãp ý kiÕn vµ bæ sung cho nhau). GV tæng kÕt vµ chuÈn x¸c kiÕn thøc. Tæ chøc cho HS häc tËp theo nhãm ngay t¹i líp bÞ h¹n chÕ bëi kh«ng gian chËt hÑp cña líp häc, bëi thêi gian h¹n ®Þnh cña tiÕt häc nªn GV ph¶i biÕt tæ chøc hîp lÝ míi cã kÕt qu¶. Kh«ng nªn l¹m dông c¸c ho¹t ®éng nhãm vµ cÇn ®Ò phßng xu híng h×nh thøc. ë trêng THCS, mçi tiÕt häc chØ nªn tæ chøc tõ 1 ®Õn 2 ho¹t ®éng nhãm ®èi víi nh÷ng c©u hái, vÊn ®Ò ®Æt ra khã vµ phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n míi cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô. Nhí r»ng trong ho¹t ®éng nhãm, t duy tÝch cùc cña HS ph¶i ®îc ph¸t huy vµ ý nghÜa quan träng cña nã lµ rÌn luyÖn n¨ng lùc hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong tæ chøc lao ®éng. ®) Sö dông thiÕt bÞ thÝ nghiÖm vµ ph¬ng tiÖn d¹y häc theo híng tÝch cùc. C¸c thiÕt bÞ d¹y häc nh thÝ nghiÖm, m« h×nh, tranh vÏ, biÓu b¶ng, b¨ng h×nh, s¸ch gi¸o khoa,... ®îc sö dông kh«ng chØ minh ho¹ kiÕn thøc, lêi gi¶ng gi¶i cña GV mµ chñ yÕu lµ nguån tri thøc, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó HS khai th¸c t×m tßi, ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc. Trong tiÕt häc, ngêi gi¸o viªn cÇn chó ý: + T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó HS ®îc tù tay lµm thÝ nghiÖm, tù m×nh quan s¸t, ®o ®¹c vµ rót ra nhËn xÐt, kÕt luËn (tøc lµ ®îc tr¶i nghiÖm trong thùc tÕ). + T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó HS t×m hiÓu cÊu t¹o, c¸ch sö dông mét dông cô ®o. + Th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c sè liÖu ®· cho trong b¶ng ®Ó rót ra kÕt luËn. + Khai th¸c h×nh vÏ víi vai trß lµ nguån th«ng tin, chø kh«ng ph¶i lµ h×nh ¶nh minh ho¹ lêi tr×nh bµy cña SGK. + T¹o ®iÒu kiÖn cho ®a sè HS (cµng nhiÒu cµng tèt) ®îc sö dông thiÕt bÞ d¹y häc ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô häc tËp. NÕu cã ®iÒu kiÖn, GV nªn sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i nh b¨ng h×nh, ®Üa CD... trong tiÕt häc. 9 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] PhÇn II Giíi thiÖu gi¸o ¸n vËt lÝ líp 11 P HẦN MỘT ĐIỆN TỪ HỌC Chương I: ĐIỆN TÍCH. ĐIỆN TRƯỜNG. Bài 1. ĐỊNH LUẬT CU – LÔNG. I. MỤC TIÊU Kiến thức: - Trình bày được khái niệm điện tích điểm, đặc điểm tương tác giữa các điện tích, nội dung định luật Cu-lông, ý nghĩa của hằng số điện môi. - Lấy được ví dụ về tương tác giữa các vật được coi là chất điểm. - Biết về cấu tạo và hoạt động của cân xoắn. Kĩ năng: - Xác định phương chiều của lực Cu-lông tương tác giữa các điện tích điểm. - Giải bài toán ứng tương tác tĩnh điện. - Làm vật nhiễm điện do cọ xát. II. CHUẨN BỊ Giáo viên: 1. Xem SGK vật lý 7 và 9 để biết HS đã học gì ở THCS. 2. Chuẩn bị câu hỏi hoặc phiếu câu hỏi sau đây: Phiếu học tập 1 (PC1) - Nêu ví dụ về cách nhiễm điện cho vật. - Biểu hiện của vật bị nhiễm điện. TL1: 10 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] - Cọ xát thước nhựa lên tóc, thước nhựa có thể hút được các mẩu giấy nhỏ. - Biểu hiện của vật bị nhiễm điện là có khả năng hút được các vật nhẹ… Phiếu học tập 2 (PC2) - Điện tích điểm là gì? - Trong điều kiện nào thì vật được coi là điện tích điểm? TL2: - Điện tích điểm là điện tích được coi như tập trung tại một điểm. - Nếu kính thước của vật nhiễm điện rất nhỏ so với khoảng cách tới điểm mà ta xét thì vật được coi là điện tích điểm. Phiếu học tập 3 (PC3) - Có mấy loại điện tích? - Nêu đặc điểm về hướng của lực tương tác giữa các điện tích. TL3: - Có hai loại điện tích là: điện tích dương và điện điện tích âm. - Các điện tích cùng loại thì đẩy nhau, các điện tích khác loại thì hút nhau. Phiếu học tập 4 (PC4) - Xác định phương chiều của lực tác dụng lên các điện tích trong các trường hợp:       - Nêu đặc điểm độ lớn lực tương tác giữa 2 điện tích điểm? - Biểu thức của định luật Cu-lông và ý nghĩa của các đại lượng ? TL4: - Đặc điểm độ lớn lực tương tác giữa hai điện tích điểm là: tỉ lệ với tích độ lớn hai điện tích và tỉ lệ nghịch với bình phương khoảng cách giữa chúng. - Biểu thức định luật Coulomb: F k q1q2 r2 Phiếu học tập 5 (PC5) - Điện môi là gì? - Hằng số điện môi cho biết điều gì? TL5: - Điện môi là chất không cho dòng điện chay qua (không có điện tích tự do bên trong). - Hằng số điện môi cho biết lực tương tác giữa các điện tích giảm bao nhiêu lần so với lực tương tác giữa các điện tích đó trong chân không. Phiếu học tập 6 (PC6): có thể ứng dụng CNTT hoặc dùng bản trong 1. Trong những cách sau cách nào có thể làm nhiễm điện cho một vật? A. Cọ chiếc vỏ bút lên tóc; B. Đặt một nhanh nhựa gần một vật đã nhiễm điện; C. Đặt một vật gần nguồn điện; D. Cho một vật tiếp xúc với viên pin. 11 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] 2. Trong các hiện tượng sau, hiện tượng nào không liên quan đến nhiễm điện? A. Về mùa đông lược dính rất nhiều tóc khi chải đầu; B. Chim thường xù lông về mùa rét; C. Ôtô chở nhiên liệu thường thả một sợi dây xích sắt kéo lê trên mặt đường; D. Sét giữa các đám mây. 3. Điện tích điểm là A. vật có kích thước rất nhỏ. B. điện tích coi như tập trung tại một điểm. C. vật chứa rất ít điện tích. D. điểm phát ra điện tích. 4. Về sự tương tác điện, trong các nhận định dưới đây, nhận định sai là A. Các điện tích cùng loại thì đẩy nhau. B. Các điện tích khác loại thì hút nhau. C. Hai thanh nhựa giống nhau, sau khi cọ xát với len dạ, nếu đưa lại gần thì chúng sẽ hút nhau. D. Hai thanh thủy tinh sau khi cọ xát vào lụa, nếu đưa lại gần nhau thì chúng sẽ đẩy nhau. 5. Khi khoảng cách giữa hai điện tích điểm trong chân không giảm xuống 2 lần thì độ lớn lực Cu – lông A. tăng 4 lần. B. tăng 2 lần. C. giảm 4 lần. D. giảm 4 lần. 6. Nhận xét không đúng về điện môi là: A. Điện môi là môi trường cách điện. B. Hằng số điện môi của chân không bằng 1. C. Hằng số điện môi của một môi trường cho biết lực tương tác giữa các điện tích trong môi trường đó nhỏ hơn so với khi chúng đặt trong chân không bao nhiêu lần. D. Hằng số điện môi có thể nhỏ hơn 1. 7. Có thể áp dụng định luật Cu – lông để tính lực tương tác trong trường hợp A. tương tác giữa hai thanh thủy tinh nhiễm đặt gần nhau. B. tương tác giữa một thanh thủy tinh và một thanh nhựa nhiễm điện đặt gần nhau. C. tương tác giữa hai quả cầu nhỏ tích điện đặt xa nhau. D. tương tác điện giữa một thanh thủy tinh và một quả cầu lớn đặt gần nhau. 8. Cho 2 điện tích có độ lớn không đổi, đặt cách nhau một khoảng không đổi. Lực tương tác giữa chúng sẽ lớn nhất khi đặt trong A. chân không. B. nước nguyên chất. C. dầu hỏa. D. không khí ở điều kiện tiêu chuẩn. 12 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] 9. Sẽ không có ý nghĩa khi ta nói về hằng số điện môi của A. hắc ín ( nhựa đường). B. nhựa trong. C. Thủy tinh. D. nhôm. TL6: Đáp án Câu 1: A; Câu 2: A; Câu 3:A; Câu 4:A; Câu 5: A; Câu 6:A; Câu 7: A; Câu 8: A; Câu 9: A . Phiếu học tập 7 (PC7) 1. Hai điện tích điểm trái dấu có cùng độ lớn 10-4/3 C đặt cách nhau 1 m trong parafin có điện môi bằng 2 thì chúng A. hút nhau một lực 0,5 N. B. hút nhau một lực 5 N. C. đẩy nhau một lực 5N. D. đẩy nhau một lực 0,5 N. 2. Hai điện tích điểm cùng độ lớn 10 -4 C đặt trong chân không, để tương tác nhau bằng lực có độ lớn 10-3 N thì chúng phải đặt cách nhau A. 30000 m. B. 300 m. C. 90000 m. D. 900 m. 3. Hai điện tích điểm được đặt cố định và cách điện trong một bình không khí thì hút nhau 1 lực là 21 N. Nếu đổ đầy dầu hỏa có hằng số điện môi 2,1 vào bình thì hai điện tích đó sẽ A. hút nhau 1 lực bằng 10 N. B. đẩy nhau một lực bằng 10 N. C. hút nhau một lực bằng 44,1 N. D. đẩy nhau 1 lực bằng 44,1 N. 4. Hai điện tích điểm đặt cách nhau 100 cm trong parafin có hằng số điện môi bằng 2 thì tương tác với nhau bằng lực 8 N. Nêu chúng được đặt cách nhau 50 cm trong chân không thì tương tác nhau bằng lực có độ lớn là A. 1 N. B. 2 N. C. 8 N. D. 48 N. 5. Hai điện tích điểm cùng độ lớn được đặt cách nhau 1 m trong nước nguyên chất tương tác với nhau một lực bằng 10 N. Nước nguyên chất có hằng số điện môi bằng 81. Độ lớn của mỗi điện tích là A. 9 C. B. 9.10-8 C. C. 0,3 mC. D. 10-3 C. TL7: Đáp án: Câu 1: B; Câu 2: B; Câu 3: A; Câu 4: A; Câu 5: C. 3. Gợi ý ứng dụng công nghệ thông tin (UD): Mô phỏng các hiện tượng nhiễm điện, sự tương tác điện,... 4. Nội dung ghi bảng (ghi tóm tắt in thức SGK theo các đầu mục); HS tự ghi chép các nội dung trên bảng và những điều cần thiết cho họ: Bài 1. Định luật Cu-lông I. Tương tác giữa hai điện tích điểm 1.Nhận xét... 2. Kết luận.. II. Định luật Cu-lông 1.Đặc điểm của lực tương tác: Độ lớn và hướng? 2. Định luật... 13 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] 3. Biểu thức... 4. Điện môi.... Học sinh: - Ôn tập kiến thức đã học về điện tích ở THCS. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: Hoạt động 1 (... phút): Ôn tập kiến thức về điện tích. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên - Trả lời câu hỏi PC1. - Nêu câu hỏi PC1. - Đọc SGK mục I.2, tìm hiểu và trả lời câu - Cho HS đọc SGK, nêu câu hỏi PC2, PC3. hỏi PC2, PC3. - Gợi ý HS trả lời. - Trả lời C1. - Nêu câu hỏi C1. - Nhận xét câu trả lời của bạn - Gợi ý trả lời, khẳng định các ý cơ bản của mục I. Hoạt động 2 (... phút): Nghiên cứu về tương tác giữa hai điện tích điểm. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên Hoạt động 3 (... phút): Vận dụng, củng cố.Giao nhiệm vụ cho HS theo PC4. - Theo dõi, nhận xét HS vẽ hình - Nêu câu hỏi ý 2, 3 phiếu PC4. - Nêu câu hỏi C2. - Nêu câu hỏi PC5, gợi ý trả lời. - Nêu câu hỏi C3. - Nhận xét, đánh giá các câu trả lời của HS. - Xác định phương chiều của lực Cu–lông, thực hiện theo PC4. - Đọc SGK, tìm hiểu trả lời câu hỏi ý 2, 3 PC4 về đặc điểm độ lớn của lực Cu-lông. - Trả lời câu hỏi C2. - Đọc SGK, thảo luận, trả lời câu hỏi về điện môi và hằng số điện môi. - Trả lời câu hỏi C3. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên - Thảo luận, trả lời câu hỏi theo phiếu PC6 - Cho HS thảo luận theo PC6. - Nhận xét câu trả lời của bạn - Nhận xét, đánh giá, nhấn mạnh kiến thức - Ghi nhận: Định luật Cu-lông, biểu thức và trong bài. đơn vị các đại lượng trong biểu thức. Hoạt động 4 (... phút): Giao nhiệm vụ về 14 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] nhà. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên- Ghi bài tập về nhà. - Ghi bài tập làm thêm. - Ghi chuẩn bị cho bài sau. - Cho bài tập trong SGK: bài tập 5 đến 8 (trang 9). - Bài thêm: Phiếu PC7. - Dặn dò HS chuẩn bị bài sau. 15 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] Bài 2. THUYẾT ELECTRON – ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN ĐIỆN TÍCH I. MỤC TIÊU: Kiến thức: - Trình bày được nội dung thuyết electron, nội dung định luật bảo toàn điện tích. - Lấy được ví dụ về các cách nhiễm điện. - Biết cách làm nhiễm điện các vật. Kĩ năng: - Vận dụng thuyết electron giải thích được các hiện tượng nhiễm điện. - Giải bài toán ứng tương tác tĩnh điện. II. CHUẨN BỊ: Giáo viên: 1. Xem SGK vật lý 7 để biết HS đã học gì ở THCS. 2. Chuẩn bị phiếu: Phiếu học tập 1 (PC1) - Nêu cấu tạo nguyên tử về phương diện điện? - Đặc điểm của electron, proton và notron? TL1: - Cấu tạo nguyên tử về phương diện điện + Gồm hạt nhân mang điện dương ở trung tâm. + Các electron mang điện âm chuyển động xung quanh. + Hạt nhân có cấu tạo từ 2 loại hạt là proton mang điện dương và notron không mang điện. - Đặc điểm của electron và proton + Electron: me = 9,1.10-31 kg; điện tích – 1,6.10-19 C. + Proton: mp = 1,67.10-27 kg; điện tích + 1,6.10-19 C. - Trong nguyên tử số proton bằng số electron, nguyên tử trung hòa về điện. Phiếu học tập 2 (PC2) - Điện tích nguyên tố là gì? - Thế nào là ion dương, ion âm? TL2: - Điện tích của electron và proton gọi là điện tích nguyên tố. - Về ion dương và ion âm. + Nếu nguyên tử bị mất đi electron, nó trở thành hạt mang điện âm, gọi là ion dương. +Nếu nguyên tử nhận thêm electron, nó trở thành hạt mang điện âm, gọi là ion âm. Phiếu học tập 3 (PC3) - Nếu nguyên tử Fe thiếu 3 electron nó mang điện lượng là bao nhiêu? - Nguyên tử C nếu mất 1 electron sẽ trở thành ion âm hay ion dương? - Ion Al3+ nếu nhận thêm 4 electron thì trở thành ion dương hay âm? 16 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] TL3: - là; + 3.1,6.10-19 C. - ion dương. - ion âm. Phiếu học tập 4 (PC4) - Thế nào là chất dẫn điện? Thế nào là chất cách điện? - Ở lớp 7 đã học thế nào là chất dẫn điện? thế nào là chất cách điện? So với định nghĩa ở lớp 10 các định nghĩa có bản chất khác nhau không? - Lấy ví dụ về chất dẫn điện và chất cách điện. TL4: - Về chất dẫn điện và chất cách điện + Chất dẫn điện là chất có chứa các điện tích tự do. + Chất dẫn điện là chất không chứa điện tích tự do. - Ở lớp 7: + Chất dẫn điện là chất cho dòng điện chạy qua. + Chất cách điện là chất không cho dòng điện chạy qua. Định nghĩa ở lớp 10 đã nêu được bản chất hiện tượng. - Ví dụ: HS tự lấy. Phiếu học tập 5 (PC5) - Giải thích hiện tượng nhiễm điện do hưởng ứng? - Giải thích hiện tượng nhiễm điện do tiếp xúc? TL5: - Quả cầu mang điện sẽ đẩy hoặc hút các electron tự trong thanh kim loại làm hai đầu thanh kim loại tích điện trái dấu. - Điện tích ở chỗ tiếp xúc sẽ chuyển từ vật này sang vật khác. Phiếu học tập 6 (PC6): - Nêu nội dung định luật bảo toàn điện tích. - Nếu một hệ hai vật cô lập về điện, ban đầu trung hòa về điện. Sau đó vật 1 nhiễm điện +10 C. Vật 2 nhiễm điện gì? Giá trị bao nhiêu? TL6: - Trong hệ cô lập về điện, tổng đại số điện tích là không đổi. - Vật 2 nhiễm điện – 10 C. Phiếu học tập 7 (PC7): có thể ứng dụng CNTT hoặc dùng bản trong 1. Xét cấu tạo nguyên tử về phương diện điện. Trong các nhận định sau, nhận định không đúng là: A. Proton mang điện tích là + 1,6.10-19 C. B. Khối lượng notron xấp xỉ khối lượng proton. C. Tổng số hạt proton và notron trong hạt nhân luôn bằng số electron quay xung quanh nguyên tử. D. Điện tích của proton và điện tích của electron gọi là điện tích nguyên tố. 17 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] 2. Hạt nhân của một nguyên tử oxi có 8 proton và 9 notron, số electron của nguyên tử oxi là A. 9. B. 16. C. 17. D. 8. 3. Nếu nguyên tử đang thừa – 1,6.10-19 C điện lượng mà nó nhận được thêm 2 electron thì nó A. sẽ là ion dương. B. vẫn là 1 ion âm. C. trung hoà về điện. D. có điện tích không xác định được. 4. Điều kiện để một vật dẫn điện là A. vật phải ở nhiệt độ phòng. C. vật nhất thiết phải làm bằng kim loại. B. có chứa các điện tích tự do. D. vật phải mang điện tích. 5. Vật bị nhiễm điện do cọ xát vì khi cọ xát A. eletron chuyển từ vật này sang vật khác. C. các điện tích tự do được tạo ra trong vật. B. vật bị nóng lên. D. các điện tích bị mất đi. 6. Trong các hiện tượng sau, hiện tượng nhiễm điện do hưởng ứng là hiện tượng A. Đầu thanh kim loại bị nhiễm điện khi đặt gần một quả cầu mang điện. B. Thanh thước nhựa sau khi mài lên tóc hút được các vụn giấy. C. Mùa hanh khô, khi mặc quần vải tổng hợp thường thấy vải bị dính sát vào người. D. Quả cầu kim loại bị nhiễm điện do nó chạm vào thanh nhựa vừa cọ xát vào len dạ. TL7. Gợi ý đáp án: Câu 1:C; Câu 2:D; Câu 3:B; Câu 4: B; Câu 5:A; Câu 6: A . 3. Gợi ý ứng dụng công nghệ thông tin (UD): Mô phỏng chuyển động của electron trong nguyên tử; hiện tượng nhiễm điện do tiếp xúc và hiện tượng nhiễm điện do cọ xát. 4. Nội dung ghi bảng (ghi tóm tắt kiến thức SGK theo các đầu mục); HS tự ghi chép các nội dung trên bảng và những điều cần thiết cho họ: Bài 2. Thuyết electron – Định luật bảo toàn điện tích. I. Thuyết electron 1.Cấu tạo nguyên tử về phương diện điện. Điện tích nguyên tố…. 2. Thuyết electron… II. Giải thích một vài hiện tượng điện 1.Vật (chất) dẫn điện và vật (chất) cách điện…. 2. Sự nhiễm điện do tiếp xúc …… 3. Hiện tượng nhiễm điện do hưởng ứng …. III. Định luật bảo toàn điện tích Học sinh: - Ôn tập kiến thức đã học về điện tích ở THCS. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: Hoạt động 1 (... phút): Kiểm tra bài cũ. 18 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên - Trả lời miệng hoặc bằng phiếu. - Dùng PC 2 – 7 bài 1 để kiểm tra. Hoạt động của học sinh Hoạt động 2 (... phút): Tìm hiểu nội dung thuyết electron. Trợ giúp của giáo viên- Đọc SGK mục I.1, tìm hiểu và trả lời câu hỏi PC1; PC2. - Trả lời PC 3. - Nhận xét câu trả lời của bạn. - Trả lời C1. - Cho HS đọc SGK, nêu câu hỏi PC1; PC2. - Gợi ý HS trả lời. - Nêu câu nêu PC3. - Gợi ý trả lời, khẳng định các ý cơ bản của mục I. - Nêu câu hỏi C1. Hoạt động 3 (... phút): Giải thích một vài hiện tượng điện. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên- Trả lời các câu hỏi - Nêu câu hỏi trong phiếu PC4. PC4. - Nêu câu hỏi C2. - Trả lời C2. - Nêu câu hỏi PC5. - Trả lời các câu hỏi PC5. - Hướng dẫn trả lới PC5. - Thảo luận nhóm trả lời PC 5. - Nêu câu hỏi C 3; 4; 5. - Trả lời C 3; 4; 5. Hoạt động 4 (... phút): Tìm hiểu nội dung định luật bảo toàn điện tích. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên- Trả lời các câu hỏi - Nêu câu hỏi PC6. PC6. - Hướng dẫn trả lời ý 2 PC 6. Hoạt động 5 (... phút): Vận dụng, củng cố. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên- Thảo luận, trả lời câu - Cho HS thảo luận theo PC7. hỏi theo phiếu một phần PC7. - Nhận xét, đánh giá nhấn mạnh kiến thức - Nhận xét câu trả lời của bạn trong bài. Hoạt động 6 (... phút): Giao nhiệm vụ về nhà. - Cho bài tập trong SGK: bài tập 5 đến 7 (trang 9).Hoạt động của học sinh - Bài thêm: Một phần phiếu PC7. 19 TRẦN NGHĨA HÀ –TRƯỜNG THPT BÁN CÔNG PHAN BỘI CHÂU – GIA LAI ĐT: 0989821244- EMAIL: [email protected] - Dặn dò HS chuẩn bị bài sau Trợ giúp của giáo viên - Ghi bài tập về nhà. - Ghi bài tập làm thêm. - Ghi chuẩn bị cho bài sau. 20