TiÕt:
Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam
Ngêi so¹n: .........................
Ngµy so¹n: ..........................
A. Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc c¸c bé phËn lín vµ sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña v¨n häc.
2. N¾m ®îc nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt.
B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò.
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan
v¨n häc ViÖt Nam?
- Yªu cÇu häc sinh ®äc mÊy
dßng ®Çu cña SGK: “Tr¶i qua
hµng…tinh thÇn Êy”.
- Néi dung cña phÇn nµy?
Theo em ®ã lµ phÇn g× cña bµi
tæng quan v¨n häc.
I. C¸c bé phËn hîp thµnh
cña v¨n häc Viªt Nam.
Yªu cÇu cÇn ®¹t
- C¸ch nh×n nhËn, ®¸nh go¸ mét c¸ch tæng qu¸t nh÷ng
nÐt lín cña v¨n häc ViÖt Nam
+ Néi dung SGK: Tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng, chiÕn
®Êy x©y dùng b¶o vÖ ®Êt níc, nh©n d©n ta ®· s¸ng
t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. V¨n häc ViÖt Nam lµ
b¨ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. §©y lµ phÇn
®Æt vÊn ®Ò cña bµi tæng quan v¨n häc ViÖt Nam.
1
- Yªu cÇu h/s ®äc phÇnI (SGK)
Tõ: “V¨n häc ViÖt Nam bao
gåm “V¨n häc viÕt”
+V¨n häc VN gåm mÊy bé
phËn lín?
V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín:
*V¨n häc d©n gian
*V¨n häc viÕt
1.V¨n häc d©n gian (HS ®äc tõ
+Kh¸i niÖm v¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c
Vhdg-> céng ®ång)
tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ®îc truyÒn miÖng tõ
Tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña
®êi nµy sang ®êi kh¸c. Nh÷ng trÝ thøc cã thÓ tham gia
Vhdg(Tãm t¾t nh÷ng nÐt lín
s¸ng t¸c. Song nh÷ng s¸ng t¸c ®ã ph¶i tu©n thñ ®Æc
cña SGK)
trng cña v¨n häc d©n gian vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh
c¶m chung cña nh©n d©n.
+C¸c thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian: truyÖn cæ d©n
gian bao gåm: ThÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyÕt,
truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, truyÖn ngô ng«n. Th¬ ca
d©n gian bao gåm tôc ng÷, c©u ®è, ca dao, vÌ, truyÖn
th¬, s©n khÊu d©n gian bao gåm: chÌo , tuång, c¶i
l¬ng.
+§Æc trng cña v¨n häc d©n gian lµ tÝnh truyÒn
miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh
ho¹t kh¸c nhau cña ®êi sèng céng ®ång
2.V¨n häc viÕt
HS ®äc SGK tõ Vh viÕt ®Õn
kÞch nãi
SGK tr×nh bµy néi dung g×?h·y
tr×nh bµy KQ tõng néi dung
®ã?
- Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt: Lµ s¸ng t¸c cña tri thøc
®îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n,
v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶.
- H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®îc ghi l¹i b»ng
3 thø ch÷: H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷
Ph¸p. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ H¸n mµ ®Æt ra. Ch÷
Quèc ng÷ sö dông ch÷ c¸i La tinh ®Ó ghi ©m tiÕng
ViÖt. Tõ TK XX trë l¹i®©y v¨n häc ViÖt Nam chñ yÕu
b»ng ch÷ Quèc ng÷.
II. TiÕn tr×nh lÞch sö Vh VN
LÇn lît gäi tõng hs ®äc râ
tõng phÇn
HÖ thèng thÓ lo¹i: ph¸t triÓn theo tõng thêi k×:
* Tõ thÕ kØ X ®Ðn thÕ kØ XIX gåm v¨n xu«i tù sù
(truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi).
Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®êng luËt, tõ khóc. V¨n biÒn
ngÉu gåm phó,c¸o, v¨n tÕ.
* Ch÷ N«m: cã th¬ N«m ®êng luËt, truyÖn th¬, ng©m
khóc, h¸t nãi.
* Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã:
TruyÖn ng¾n tiÓu thuyÕt, kÝ (Bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bót,
phãng sù). Tr÷ t×nh cã: Th¬, trêng ca. KÞch cã: kÞch
nãi.
2
+ V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ thÕ
Nh×n tæng qu¸t Vh VN cã mÊy kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX lµ v¨n häc trung ®¹i. NÒn v¨n
thêi k× ph¸t triÓn?
häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña
v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, cã mèi quan
hÖ víi v¨n häc Trung Quèc…
+ V¨n häc hiÖn ®¹i h×nh thµnh tõ thÕ kØ XX vµ vËn
®éng ph¸t triÓn tíi ngµy nay. Nã ph¸t triÓn trong mèi
quan hÖ vµ giao lu quèc tÕ. V¨n häc ViÖt Nam chÞu
¶nh hëng cña v¨n häc ¢u- MÜ.
NÐt lín cña Vh VN lµ g×?
1.Thêi k× Vh trung ®¹i
-Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ
XIX nÒn v¨n häc VN cã g×
®¸ng chó ý?
(H/s ®äc tµi liÖu tham kh¶o)
-V× sao v¨n häc thÕ kØ X ®Õn
hÕt thÕ kØ XIX cã sù ¶nh
hëng cña v¨n häc TQ?
(H/s ®äc SGK)
+ TruyÒn thèng v¨n häc ViÖt Nam thÓ hiÖn hai nÐt
lín: ®ã lµ chñ nghÜa nh©n ®¹o vµ chñ nghÜa yªu níc.
- Tõ thÕ kØ X ®Õn thÓ kØ XIX v¨n häc VN cã ®iÓm
®¸ng chó ý lµ: §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n
vµ ch÷ N«m.
- Nã ¶nh hëng cña nÒn v¨n häc trung ®¹i t¬ng øng.
§ã lµ v¨n häc trung ®¹i Trung Quèc.
- V× c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ph¬ng B¾c lÇn lît
sang x©m lîc níc ta. §©y còng lµ lÝ do ®Ó quyÕt
®Þnh v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n.
- “Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng
-H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ - “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷
t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n häc
- “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn.
trung ®¹i.
- “Thîng kinh kÝ sù” cña H¶i Thîng L·n ¤ng
- “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ (kÝ)
- “Nam triÒu c«ng nghiÖp” cña NguyÔn Khoa Chiªm.
- “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n ph¸i:
tiÓu thuyÕt ch¬ng håi.
- VÒ th¬ ch÷ H¸n:
+NguyÔn Tr·i víi “øc trai thi tËp”
- NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n thi tËp”
- NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc”
- “Nam trung t¹p ng©m”
- VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t.
- NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp”
- NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi
tËp”
- Lª Th¸nh T«ng víi “H«ng §øc quèc ©m thi tËp”.
-H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm
- Th¬ N«m ®êng luËt cña Hå Xu©n H¬ng, Bµ
cña v¨n häc trung ®¹i viÕt
HuyÖn Thanh Quan.
b»ng ch÷ N«m.
- “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du.
3
Em cã suy nghÜ g× vÒ sù ph¸t
triÓn cña th¬ N«m v¨n häc
trung ®¹i?
2.Thêi k× v¨n häc hiÖn ®¹i(tõ
®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay)
- “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i.
- NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh: “Ph¹m T¶i
Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng Cóc
Hoa”…
*Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù trëng
thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung
®¹i. §ã lµ lßng yªu níc, tinh thÇn nh©n ®¹o vµ hiÖn
thùc. Nã thÓ hiÖn tinh thÇn ý thøc d©n téc ®· ph¸t
triÓn cao.
-V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay ®îc gäi lµ nÒn
v¨n häc hiÖn ®¹i. Së dÜ cã tªn nh vËy v× nã ph¸t triÓn
trong thêi ®¹i mµ quan hÖ s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo
hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng lu«ng t tëng tiÕn bé
nh nh÷ng luång giã míi thæi vµo ViÖt Nam lµm thay
-V¨n häc thêi k× nµy ®îc chia ®æi nhËn thøc,c¸ch nghÜ, c¸ch c¶m vµ c¶ c¸ch nãi cña
lµm mÊy giai ®o¹n vµ cã ®Æc
con ngêi VÞªt Nam. Nã chÞu ¶nh hëng cña v¨n häc
®iÓm g×?
ph¬ng T©y.
-Gäi häc sinh thay nhau ®äc
- V¨n häc thêi k× nµy ®îc chia lµm 4 giai ®o¹n:
SGK.
+Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930.
+Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m
+Tõ 1930 ®Õn 1945
1930.
+Tõ 1945 ®Õn 1975
+Tõ 1930 ®Õn 1945
+Tõ 1975 ®Õn nay.
+Tõ 1945 ®Õn 1975
+Tõ 1975 ®Õn nay.
Mçi phÇn cho h/s tr¶ lêi:
-Nªu ®Æc ®iÓm v¨n häc cña
-§Æc ®iÓm cña v¨n häc ViÖt Nam ë tõng thêi k× cã
thêi k× võa ®äc (nh÷ng nÐt lín) kh¸c nhau.
-Giai ®o¹n sau so víi giai ®o¹n * Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1945, v¨n häc ViÖt
tríc cã g× kh¸c biÖt?
Nam ®· bíc vµo quü ®¹o cña v¨n häc thÕ giíi hiÖn
®¹i, cô thÓ tiÕp xóc víi v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn
VÒ thÓ lo¹i v¨n häc VN tõ ®Çu v¨n häc tiÕng ViÖt viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷. Do ®ã nã
thÕ kØ XX ®Õn nay cã g× kh¸c
cã nhiÒu c«ng chóng b¹n ®äc. Nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu
®¸ng chó ý?
lµ: T¶n §µ, Hoµng Ngäc Ph¸ch, Ph¹m Duy Tèn
Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 1975
*Tõ 1930-1945 xuÊt hiÖn nhiÒu tªn tuæi lín nh
TL,XD
NT…V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña
v¨n häc truyÒn thèng võa tiÕp nhËn hiÖn ®¹i ho¸
*Tõ 1945-1975 lÞch sö vÜ ®¹i ®· më ra nhiÒu triÓn
Tõ 1975 ®Õn nay vÒ thÓ lo¹i
väng cho v¨n häc nhiÒu nhµ v¨n nhµ th¬ c/m ®i theo
cña v¨n häc cã g× ®¸ng chó ý? kh¸ng chiÕn thµnh tùu chñ yÕu giµnh cho dßng v¨n
Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót häc y/n &c/m g¾n liÒn víi tªn tuæi cña c¸c nhµ v¨n
ra nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n
nhµ th¬ chiÕn sÜ
4
häc VN
III.Mét sè néi dung chñ yÕu
cña v¨n häc VN
-Gäi häc sinh ®äc phÇn më
®Çuvµ 1 SGK
+Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi
víi thÕ giíi tù nhiªn ®îc con
ngêi thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
2.Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ quèc
gia d©n téc
+Mèi quan hÖ gi÷a con gnêi
víi quèc gia d©n téc ®îc thÓ
hiÖn nh thÕ nµo?
3.Ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi.
- Tõ 75 -> nay ph¶n ¸nh c«ng cuéc xd CNXH nh÷ng
vÊn ®Ò míi cña thêi më cöa héi nhËp quèc tÕ
- V¨n häc VN ®Æt ®îc ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ
thuËt
*Víi thÕ giíi tù nhiªn
- KÓ l¹i qt nhËn thøc chinh phôc thiªn nhiªn
- Thiªn nhiªn lµ ngêi b¹n th©n thiÕt nhÊt víi con
ngêi
t×nh yªu thiªn nhiªn ®· trë thµnh néi dung quan träng
cña vh VN
- Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng cña tõng
vïng miÒn
- Trong s¸ng t¸c cña dßng vh trung ®¹i thiªn nhiªn
g¾n víi nh÷ng lÝ tëng ®¹o ®øc thÈm mÜ
*Víi quèc gia d©n téc
-Vh y/n cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lsö
VN
- Trong XH cã G/c ®èi kh¸ng Vh VN ®· lªn ¸n c¸c
thÕ lùc chuyªn quyÒn ®ång c¶m chia sÎ víi ngêi bÞ
¸p bøc
- Ghi l¹i qt ®Êu tranh trong chÝnh t©m hån con ngêi
®Ó v¬n tíi c¸i thiÖn .
Cñng cè:
-C¸c bé phËn hîp thµnh vh VN
- TiÕn tr×nh lÞch sö vh VN
-Néi dung
-Nh÷ng thµnh tô vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu trong tõng thêi
k×
E.Tham kh¶o:
*NguyÔn kh¸nh Toµn- Lêi tùa tæng tËp vh VN tËp1
NXBKHXH,H,1980
*Huúnh LÝ- LÞch sö Vh VN TËp 1 NXBKHXH,H
1980
5
TiÕt:
Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…
A.Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh: n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp n©ng cao kÜ
n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp.
B.Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
I. T×m hiÓu ng÷ liÖu
1.Gäi häc sinh ®äc vµ nh¾c
c¶ líp theo dâi phÇn v¨n b¶n
SGK
a. C¸c nh©n vËt giao tiÕp nµo
tham gia trong ho¹t ®éng giao
tiÕp? Hai bªn cã c¬ng vÞ vµ
quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo?
Yªu cÇu cÇn ®¹t
- Vua vµ c¸c b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham
gia giao tiÕp. Mçi bªn cã c¬ng vÞ kh¸c nhau. Vua
cai qu¶n ®Êt níc, ch¨n d¾t tr¨m hä. C¸c b« l·o lµ
ngêi cã tuæi ®· tõng gi÷ träng tr¸ch nay vÒ nghØ,
hoÆc ®îc vua mêi ®Õn tham dù héi nghÞ.
- Ngêi tham gia giao tiÕp ë ®©y ph¶i ®äc hoÆc nghe
b. Ngêi nãi nhê ng«n ng÷
biÓu ®¹t néi dung t tëng t×nh xem ngêi nãi, nãi nh÷ng g× ®Ó lÜnh héi néi dung mµ
ngêi nãi ph¸t ra.C¸c b« l·o nghe vua Nh©n T«ng
c¶m cña m×nh th× ngêi ®èi
hái, néi dung hái: LiÖu tÝnh nh thÕ nµo khi qu©n
tho¹i lµm g× ®Ó lÜnh héi ®îc
6
néi dung ®ã? Hai bªn lÇn lît
®æi vai giao tiÕp cho nhau nh
thÕ nµo?
c.Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã diÔn
ra trong hoµn c¶nh nµo? (ë
®©u?vµo lóc nµo?khi ®ã ë níc
ta sù kiÖn l/s, x/h g×?).
d. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã
híng vµo néi dung g×? §Ò
cËp tíi vÊn ®Ò g×?
e. Môc ®Ých cña giao tiÕp lµ
g×? Cuéc giao tiÕp ®ã ®¹t ®îc
môc ®Ých ®ã kh«ng?
M«ng Cæ trµn ®Õn. Hai bªn lÇn lît ®æi vai giao tiÕp.
C¸c b« l·o x«n xao tranh nhau nãi. Lóc Êy vua l¹i lµ
ngêi nghe.
-Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra ë §iÖn Diªn Hång. Lóc
nµy qu©n Nguyªn M«ng kÐo 50 v¹n qu©n å ¹t sang
x©m lîc níc ta.
-Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã híng vµo néi dung: Hoµ hay
®¸nh, nã ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò hÖ träng cßn hay mÊt cña
quèc gia d©n téc, m¹ng sèng cña con ngêi.
- Môc ®Ých giao tiÕp: LÊy ý kiÕn cña mäi ngêi, th¨m
dß lßng d©n ®Ó h¹ ®¹t mÖnh lÖnh quyÕt t©m gi÷ g×n
®Êt níc trong hoµn c¶nh l©m nguy. Cuéc giao tiÐp
2. Qua bµi “Tæng quan vÒ v¨n ®ã ®· ®¹t ®îc môc ®Ých.
häc ViÖt Nam”, h·y cho biÕt: - Ngêi viÕt SGK vµ gi¸o viªn, häc sinh toµn quèc
a. C¸c nh©n vËt giao tiÕp qua ®Òu tham gia giao tiÕp. Hä cã ®é tuæi tõ 65 trë xuèng
bµi nµy?
®Õn 15 tuæi. Tõ gi¸o s , tiÕn sÜ xuèng ®Õn häc sinh
líp 10 PTTH.
- Hoµn c¶nh tæ chøc gi¸o dôc, ch¬ng tr×nh quy ®Þnh
b. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã
chung hÖ thèng trêng phæ th«ng.
diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo?
- C¸c bé phËn cÊu thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam. §ång
thêi ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö v¨n häc,
thµnh tùu cña nã.V¨n b¶n giao tiÕp cßn nhËn ra
c.Néi dung giao tiÕp? VÒ ®Ò nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc
tµi g×? Bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò VN
c¬ b¶n nµo?
- Ngêi so¹n s¸ch muèn cung cÊp tri thøc cÇn thiÕt
d. Môc ®Ých cña giao tiÕp?
cho ngêi häc. Ngêi häc nhê v¨n b¶n giao tiÕp ®ã
- Ph¬ng tiÖn giao tiÕp ®îc
hiÓu ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn v¨n häc VN.
thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
- Sö dông ng«n ng÷ cña cña v¨n b¶n khoa häc. §ã lµ
khoa häc gi¸o khoa. V¨n b¶n cã bè côc râ rµng.
II. Cñng cè
Nh÷ng ®Ò môc cã hÖ thèng. LÝ lÏ dÉn chøng tiªu biÓu.
- Qua nh÷ng bµi nµy rÝt ra mÊy kÕt luËn:
1. Ho¹t ®éng giao tiÕp ph¶i cã nh©n vËt giao tiÕp
hoµn c¶nh giao tiÕp vµ ph¬ng tiÖn giao tiÕp.
2. Giao tiÕp ph¶i thùc hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh.
3. Mçi ho¹t ®éng giao tiÕp gåm hai qu¸ tr×nh. Mét lµ
t¹o lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n.
7
TiÕt:
Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
(TiÕp theo)
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…
A.Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh: n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp n©ng cao kÜ
n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp.
B.Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
II.LuyÖn tËp
1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao
tiÕp thÓ hiÓn trong c©u ca dao.
“§ªm tr¨ng thanh anh míi hái
nµng
Tre non ®ñ l¸ ®an sµng nªn
ch¨ng”
a. Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ
nh÷ng ngêi nh thÕ nµo?
b. Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra
trong hoµn c¶nh nµo?
c. Nh©n vËt anh nãi vÒ ®iÒu g×
Yªu cÇu cÇn ®¹t
+Nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trao vµ c« g¸i trong
cuéc. Løa tuæi võa 18 vµ 20 hä kh¸t khao t×nh yªu.
+ §ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy míi
phï hîp víi c©u chuyÖn t×nh cña nh÷ng ®«i løa yªu
nhau.
8
nh»m môc ®Ých g×?
d.C¸ch nãi Êy cña nh©n vËt
anh cã phï hîp víi néi dung
vµ môc ®Ých giao tiÕp kh«ng?
e. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch
nãi Êy cña chµng trai?
2. §äc ®o¹n v¨n (SGK) vµ tr¶
lêi c©u hái
a. Trong cuéc giao tiÕp trªn
®©y, c¸c nh©n vËt ®· thùc hiÖn
b»ng ng«n ng÷, nh÷ng hµnh
®éng nãi cô thÓ nµo? Nh»m
môc ®Ých g×?
b. Trong lêi «ng giµ c¶ 3 c©u
®Òu cã h×nh thøc c©u hái,
nhng c¶ 3 c©u dïng ®Ó hái
hay kh«ng?
c. Lêi nãi cña nh©n vËt ®· béc
lé t×nh c¶m th¸i ®é vµ quan hÖ
trong giao tiÕp nh thÕ nµo?
3. §äc bµi th¬ “B¸nh tr«i
níc” cña Hå Xu©n H¬ng vµ
tr¶ lêi c¸c c©u hái.
- Hå Xu©n H¬ng giao tiÕp víi
ngêi ®äc vÒ vÊn ®Ò g×? Nh»m
môc ®Ých g×? B»ng ph¬ng
tiÖn tõ ng÷, h×nh ¶nh nh thÕ
nµo?
- Ngêi ®äc c¨n cø vµo ®©u ®Ó
t×m hiÓu vµ c¶m nhËn bµi th¬?
4.ViÕt 1 ®o¹n th«ng b¸o ng¾n
cho c¸c b¹n häc sinh toµn
trêng biÕt vÒ ho¹t ®éng lµm
s¹ch m«i trêng nh©n ngµy
m«i trêng thÕ giíi (häc sinh
vÒ nhµ lµm).
+ Nh©n vËt anh nãi vÒ “Tre non ®ñ l¸” ®Ó tÝnh ®Õn
chuyÖn “®an sang” ®©u ph¶i chuyÖn tre non ®an sµng
mµ cã ngô ý: Hä ®· ®Õn tuæi trëng thµnh nªn tÝnh
chuyÖn kÕt duyªn. Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i.
+C¸ch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi hoµn
c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp. §ªm s¸ng tr¨ng l¹i thanh
v¾ng, hä ë løa tuæi yªu ®¬ng, tuæi trëng thµnh. KÕt
duyªn gi÷a hä lµ phï hîp.
+Chµng trai thËt tÕ nhÞ. C¸ch nãi lµm duyªn v× cã
hµnh ¶nh l¹i ®Ëm ®µ t×nh c¶m dÔ ®i vµo lßng ngêi
trong cuéc.
- Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A cæ vµ «ng trong c¸c
nh©n vËt giao tiÕp ®· thùc hiÖn hµnh ®éng giao tiÕp cô
thÓ lµ:
+ Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!)
+ Chµo ®¸p l¹i (A Cæ h¶?)
+ Khen (lín tíng råi nhØ?)
+ Hái (Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?)
+ Tr¶ lêi ( tha «ng, cã ¹!)
- C¶ 3 c©u cña «ng giµ chØ cã 1 c©u hái “Bè ch¸u cã
göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?”. C¸c c©u cßn l¹i ®Ó
chµo vµ khen.
- Lêi nãi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp béc lé t×nh c¶m
gi÷a «ng vµ ch¸u. Ch¸u tá th¸i ®é kÝnh mÕn qua c¸c
tõ: tha, ¹ cßn «ng lµ t×nh c¶m quý yªu tr×u mÕn ®èi
víi ch¸u.
- N÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng ®· miªu t¶, giíi thiÖu b¸nh
tr«i níc víi mäi ngêi. Nhng môc ®Ých chÝnh lµ
giíi thiÖu th©n phËn næi ch×m cña m×nh. Con ngêi cã
h×nh thÓ ®Çy quyÕn rò l¹i cã sè phËn bÊt h¹nh, kh«ng
chñ ®éng quyÕt ®Þnh ®îc h¹nh phóc. Song trong bÊt
cø hoµng c¶nh nµo vÉn gi÷ tÊm lßng trong tr¾ng,phÈm
chÊt cña m×nh, tÊt c¶ diÔn t¶ b»ng ng«n ng÷ giµu h×nh
¶nh (tr¾ng, trßn, b¶y næi ba ch×m, lßng son).
- C¨n cø vµo cuéc ®êi cña n÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng ®Ó
hiÓu vµ c¶m bµi th¬ nµy. Xu©n H¬ng cã tµi, cã t×nh
nhng sè phËn trí trªu ®· dµnh cho bµ sù bÊt h¹nh.
Hai lÇn lÊy chång th× c¶ hai lÇn “Cè ®Êm ¨n x«i x«i
l¹i hÈm”. Rót côc cè NguyÖt §êng (n¬i bµ ë) vÉn
l¹nh tanh kh«ng h¬ng s¾c. §iÒu ®¸ng c¶m phôc ë bµ
dï trong hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ g×n phÈm chÊt cña
m×nh.
- Yªu cÇu viÕt th«ng b¸o ng¾n, song ph¶i cã më ®Çu,
9
5. TrÝch bøc th cña B¸c Hå
göi häc sinh c¶ níc nh©n
ngµy khai gi¶ng n¨m häc ®Çu
tiªn th¸ng 9/1945 cña níc
ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ
(häc sinh ®äc).
a. Th viÕt cho ai? Ngêi viÕt
cã t c¸ch vµ quan hÖ nh thÕ
nµo víi ngêi nhËn?
b. Hoµn c¶nh cña ngêi viÕt vµ
ngêi nhËn th khi ®ã nh thÕ
nµo?
c. Th viÕt vÒ chuyÖn g×? Néi
dung g×?
d. Th viÕt ®Ó lµm g×?
e. ViÕt nh thÕ nµo?
kÕt thóc.
- §èi tîng giao tiÕp lµ häc sinh toµn trêng.
- Néi dung giao tiÕp lµ lµm s¹ch m«i trêng.
- Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ trêng vµ
ngµy m«i trêng thÕ giíi.
- B¸c Hå víi t c¸ch lµ chñ tÞch níc viÕt th göi häc
sinh toµn quèc. Ngêi nhËn lµ häc sinh thÕ hÖ chñ
nh©n t¬ng lai cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ.
- §Êt níc míi giµnh ®îc ®éc lËp. Häc sinh lÇn ®Çu
tiªn ®ãn nhËn mét nÒn gi¸o dôc hoµn toµn ViÖt Nam.
V× vËy ngêi viÕt giao nhiÖm vô, kh¼ng ®Þnh quyÒn
lîi cho häc sinh.
- Néi dung giao tiÕp:
+ Béc lé niÒm vui síng v× häc sinh thÕ hÖ t¬ng
lai ®îc hëng cuéc sèng ®éc lËp.
+ NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña häc sinh ®èi víi ®Êt
níc.
+ Sau cïng lµ lêi chóc cña B¸c ®èi víi häc sinh.
- §©y lµ môc ®Ých cña giao tiÕp. Chóc mõng häc sinh
nh©n ngµy tùu trêng ®Çu tiªn cñ níc ViÖt Nam d©n
chñ céng hoµ. Tõ ®ã x¸c ®Þnh nhiÖm vô n»ng nÒ
nhng vÎ vang cña häc sinh.
- Ng¾n gän: Lêi lÏ ch©n t×nh Êm ¸p, thÓ hiÖn sù gÇn
gòi ch¨m lo, song lêi lÏ trong bøc th còng rÊt
nghiªm tóc khi x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cho häc sinh.
- Khi tham gia vµo bÊt cø ho¹t ®éng giao tiÕp nµo
(nãi hoÆc viÕt) ta ph¶i chó ý:
+ Nh©n vËt, ®èi tîng giao tiÕp (nãi,viÕt cho ai?)
+ Môc ®Ých giao tiÕp (viÕt, nãi ®Ó c¸i g×)
+ Néi dung giao tiÕp (viÕt, nãi vÒ c¸i g×)
+ Giao tiÕp b»ng c¸ch nµo (viÕt, nãi nh thÕ nµo)
Chó ý: PhÇn ghi nhí SGK
III. Cñng cè: Qua 5 bµi tËp
chóng ta rót ra ®îc nh÷ng g×
khi thùc hiÖn giao tiÕp?
10
TiÕt:
V¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n
Ng êi so¹n:
Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…
A.Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh:
1. N¾m ®îc kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n.
2. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch vµ t¹o lËp v¨n b¶n.
B.Ph ¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
I. Kh¸i niÖm v¨n b¶n
- V¨n b¶n lµ g×? (gäi häc
sinh ®äc lÇn lît c¸c v¨n b¶n)
1. Mçi v¨n b¶n ®îc ngêi
nãi t¹o ra trong ho¹t ®éng
nµo? §Ó ®¸p øng nhu cÇu g×?
Sè c©u (dung lîng) ë mçi
v¨n b¶n nh thÕ nµo?
Yªu cÇu cÇn ®¹t
- Lµ s¶n phÈm ®îc t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp
b»ng ng«n ng÷ vµ thêng cã nhiÒu c©u.
- V¨n b¶n mét t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp chung.
§©y lµ kinh nghiÖm cña nhiÒu ngêi víi mäi ngêi.
§¸p øng nhu cÇu truyÒn cho nhau kinh nghiÖm cuéc
sèng. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi vµ con ngêi,
gÇn ngêi tèt th× ¶nh hëng c¸i tèt vµ ngîc l¹i quan
hÖ víi ngêi xÊu sÏ ¶nh hëng c¸i xÊu. Sö dông mét
c©u.
- V¨n b¶n hai t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a c«
g¸i vµ mäi ngêi. Nã lµ lêi than th©n cña c« g¸i, gåm
11
4 c©u.
- V¨n b¶n ba t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a vÞ
chñ tÞch níc víi toµn thÓ quèc d©n ®ång bµo, lµ
nguyÖn väng khÈn thiÕt vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m lín
cña d©ntéc trong gi÷ g×n, b¶o vÖ ®éc lËp tù do, v¨n b¶n
gåm 15 c©u.
2. Mçi v¨n b¶n ®Ò cËp tíi vÊn - V¨n b¶n 1,2,3 ®Òu ®Æt ra vÊn ®Ò cô thÓ vµ triÓn khai
®Ò g×? VÊn ®Ò ®ã cã ®îc
nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n.V¨n b¶n mét lµ quan hÖ
triÓn khai nhÊt qu¸n trong
gi÷a ngêi víi ngêi trong cuéc sèng c¸ch ®Æt ra vÊn
tõng v¨n b¶n kh«ng?
®Ò vµ gi¶i quyÕt rÊt râ rµng.
V¨n b¶n hai lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong
x· héi cò nh h¹t ma r¬i xuèng bÊt kÓ chç nµo ®Òu
ph¶i cam chÞu. Tù m×nh, c« g¸i kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh
®îc. C¸ch thÓ hiÖn hÕt søc nhÊt qu¸n, râ rµng. V¨n
b¶n ba lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, v¨n b¶n
thÓ hiÖn:
+LËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc
d©n Ph¸p.
+Nªu ch©n lÝ ®êi sèng d©n téc: thµ hy sinh tÊt c¶ chø
nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt níc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu
lµm n« lÖ.
+ Kªu gäi mäi ngêi ®øng lªn ®¸nh giÆc b»ng tÊt c¶
vò khÝ cã trong tay. §· lµ ngêi ViÖt Nam ph¶i ®øng
lªn ®¸nh Ph¸p.
+ Kªu gäi binh sÜ, tù vÖ d©n qu©n (lùc lîng chñ
chèt).
+ Sau cïng kh¼ng ®Þnh níc ViÖt Nam ®éc lËp, th¾ng
lîi nhÊt ®Þnh vÒ ta.
3. V¨n b¶n 3 cã bè côc nh
- RÊt râ rµng:
thÕ nµo?
PhÇn më ®Çu: “Hìi ®ång bµo toµn quèc”
Th©n bµi “Chóng ta muèn hoµ b×nh nhÊt ®Þnh vÒ d©n
téc ta”.
KÕt bµi: PhÇn cßn l¹i
4. Mçi v¨n b¶n t¹o ra nh»m
- Môc ®Ých v¨n b¶n mét: TruyÒn ®¹t kinh nghiÖm
môc ®Ých g×?
sèng
- Môc ®Ých v¨n b¶n hai: Lêi than th©n ®Ó gäi sù hiÓu
biÕt vµ c¶m th«ng cña mäi ngêi víi sè phËn ngêi
phô n÷.
- Môc ®Ých v¨n b¶n ba: Kªu gäi, khÝch lÖ, thÓ hiÖn
quyÕt t©m cña mäi ngêi trong kh¸ng chiÕn chèng
thùc d©n Ph¸p.
5. VÒ h×nh thøc v¨n b¶n 3 cã Bè côc râ rµng,c¸ch lËp luËn chÆt chÏ
bè côc nh thÕ nµo?
Më bµi- nh©n tè cÇn giao tiÕp (®ång bµo toµn quèc).
Th©n bµi: - Nªu lËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d·
12
t©m cña thùc d©n Ph¸p. V× thÕ chóng ta ph¶i ®øng lªn
chiÕn ®Êu ®Ó gi÷ v÷ng lËp trêng chÝnh nghÜa, b¶o vÖ
®éc lËp tù do. B¸c nªu râ ®¸nh b»ng c¸ch nµo,®¸nh
®Õn bao giê.
- KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh níc ViÖt Nam ®éc lËp vµ
kh¸ng chiÕn th¾ng lîi.
- C¸ch lËp luËn: C¸c ý liªn quan víi nhau chÆt chÏ lµm
râ luËn ®iÓm.
6. Cñng cè:
- Mçi v¨n b¶n ®Òu tËp trung nhÊt qu¸n vµo mét chñ ®Ò
Qua c¸c v¨n b¶n chóng ta rót vµ triÓn khai chñ ®Ò ®ã mét c¸ch trän vÑn.
ra kÕt luËn nh thÕ nµo vÒ ®Æc - C¸c c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. C¶ v¨n
®iÓm cña v¨n b¶n?
b¶n theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c.
- Mçi v¨n b¶n thÓ hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh.
- Mçi v¨n b¶n ®Òu cã h×nh thøc bè côc râ riªng (chó ý
phÇn ghi nhí SGK).
- V¨n b¶n 1,2 thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt.
II. C¸c lo¹i v¨n b¶n.
- Tõ c¸c v¨n b¶n 1,2,3 chóng - V¨n b¶n 3 thuéc phong c¸ch chÝnh luËn.
Trong ®êi sèng x· héi chóng ta cã nh÷ng lo¹i v¨n b¶n
ta rót ra mçi v¨n b¶n thuéc
sau:
phong c¸ch ng«n ng÷ nµo?
1. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t
(th¬, nhËt kÝ)
2. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ gät giòa:
a. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt
(truyÖn th¬ kÞch)
b. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc
(v¨n b¶n phæ cËp, b¸o chÝ, t¹p chÝ, khoa häc
s¸ch gi¸o khoa, khoa häc chuyªn s©u).
c. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn.
d. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh
c«ng vô.
e. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ.
- Em cã nhËn xÐt g× vÒ ph¹m - Ph¹m vi sö dông réng r·i tÊt c¶ c¸c lo¹i v¨n b¶n
trong ®êi sèng x· héi, kh«ng trõ mét v¨n b¶n nµo.
vi sö dông c¸c lo¹i v¨n b¶n?
- Môc ®Ých giao tiÕp cña mçi - V¨n b¶n nghÖ thuËt: Giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi c«ng
chóng b¹n ®äc.
lo¹i v¨n b¶n nh thÕ nµo?
- V¨n b¶n khoa häc: Chuyªn s©u dµnh riªng cho c¸c
ngµnh khoa häc, s¸ch gi¸o khoa cho c¸c tiÕn sÜ, gi¸o
s ®Çu ngµnh biªn so¹n. Khoa häc phæ cËp cho c¸c
h·ng th«ng tin.
- V¨n b¶n chÝnh luËn: Nh÷ng bµi x· luËn cña c¸c c¬
quan lín ®¨ng t¶i trªn b¸o trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ
x· héi, v¨n häc nghÖ thuËt, tranh luËn vÒ vÊn ®Ò nµo
®ã. Sö dông réng r·i.
- V¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô: Dµnh cho tÊt c¶ mäi
13
- Líp tõ ng÷ riªng cho lo¹i
v¨n b¶n nh thÕ nµo?
- Bµi viÕt sè 1 (§äc phÇn
híng dÉn chung cña SGK)
- Muèn lµm tèt bµi viÐt sè 1
chóng ta ph¶i lµm g×?
- C¸c ®Ò bµi gîi ý lµ g×?
- Yªu cÇu häc sinh ®äc thªm
c¸c v¨n b¶n.
ngêi trong ®êi sèng.
- V¨n b¶n b¸o chÝ: Dµnh cho c¸c phãng viªn giao tiÕp
víi tÊt c¶ mäi ngêi.
- Ng«n ng÷ h×nh tîng giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cho v¨n
b¶n nghÖ thuËt.
- Ng«n ng÷ chÝnh luËn: râ rµng, chÆt chÏ cho v¨n b¶n
chÝnh luËn.
- Ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt khoa häc cho v¨n b¶n khoa
häc.
- Ng«n ng÷ sö dông theo khu«n mÉu cho v¨n b¶n hµnh
chÝnh c«ng vô.
- Ng«n ng÷ sö dông chÝnh x¸c, râ rµng cho v¨n b¶n
b¸o chÝ. (ng«n ng÷, kh«ng gian ®Þa ®iÓm, sù viÖc thËt
minh b¹ch râ rµng).
- Muèn lµm tèt bµi viÕt sè 1 chóng ta ph¶i:
a. ¤n l¹i kiÕn thøc tËp lµm v¨n ë THCS nhÊt lµ
thao t¸c v¨n biÓu c¶m vµ nghÞ luËn.
b. ¤n l¹i nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ tiÕng
ViÖt nh s¾c th¸i biÓu c¶m cña c©u tõ, nh÷ng
biÖn ph¸p tu tõ, c©u vµ tu tõ c©u ®Ó sö dông
trong viÕt v¨n.
c. Quan s¸t sù vËt,sù viÖc xung quanh, t×m hiÒu
c¸ch diÔn ®¹t sao cho béc lé ®Ëm ®µ xóc c¶m
cña m×nh.
d. §äc l¹i nh÷ng t¸c phÈm mµ em yªu thÝch ë
ch¬ng tr×nh líp 9
- C¸c ®Ò bµi gîi ý:
1. Ghi l¹i c¶m nghÜ ch©n thùc cña anh (chÞ) tríc sù
viÖc, hiÖn tîng hoÆc con ngêi, ngµy ®Çu tiªn vµo líp
10, thiªn nhiªn vµ con ngêi trong chuyÓn mïa, mét
ngêi th©n yªu nhÊt.
2. Nªu c¶m nghÜ næi bËt nhÊt vÒ mét c©u ca mµ anh
(chÞ) kh«ng thÓ nµo quªn ®îc.
3. Nh÷ng ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña anh (chÞ) vÒ mét bµi
th¬ vµ nhµ th¬ mµ anh (chÞ) yªu thÝch nhÊt.
- Cha th©n yªu nhÊt cña con
- LÊp l¸nh hån ta mÆn giã ra kh¬i.
14
TiÕt:
Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian viÖt nam
Ng êi so¹n:
Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…
A.Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh:
1.HiÓu ®îc kh¸i niÖm vÒ v¨n häc d©n gian vµ ba ®Æc trng c¬ b¶n.
2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i v¨n häc d©n gian.
3. Vai trß cña v¨n häc d©n gian víi v¨n häc viÕt vµ ®êi sèng v¨n ho¸ d©n téc.
B.Ph ¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
I. V¨n häc d©n gian lµ g×?
-T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ
nghÖ thuËt ng«n tõ?
-ThÕ nµo lµ nh÷ng sinh ho¹t
kh¸c nhau?
II. §Æc trng c¬ b¶n cña v¨n
Yªu cÇu cÇn ®¹t
- Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn
miÖng ®îc tËp thÓ s¸ng t¹o nh»m môc ®Ých phôc vô
trùc tiÕp cho nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi
sèng céng ®ång.
- BÊt cø mét v¨n nghÖ thuËt nµo còng ®îc s¸ng t¹o
b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ.
- TruyÖn cæ kÓ vÒ nh÷ng néi dung trong ®êi sèng
nh©n d©n.
Th¬ ca d©n gian cã nhiÒu bµi ca mang b¶n chÊt nghÒ
15
häc d©n gian (H/s ®äc tõng
phÇn)
- V¨n häc d©n gian cã nh÷ng
®Æc trng c¬ b¶n nµo?
1. TÝnh truyÒn miÖng
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh
truyÒn miÖng?
2. TÝnh tËp thÓ
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp
thÓ?
3. V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ
phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh
ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng
céng ®ång (tÝnh thùc hµnh)
- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc
hµnh cña v¨n häc d©n gian?
III.HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n
häc d©n gian ViÖt Nam (h/s
®äc lÇn lît mét phÇn thÓ lo¹i
nªn gäi mét em ®äc vµ hái)
1. ThÇn tho¹i
- ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i?
nghiÖp, ca cÇy cÊy, ca ng nghiÖp, ca nghi lÔ.
- V¨n häc d©n gian cã ba ®Æc trng c¬ b¶n:
+ TÝnh truyÒn miÖng
+ S¸ng t¸c tËp thÓ
+ TÝnh thùc hµnh
- Kh«ng lu hµnh b»ng ch÷ viÕt, truyÒn tõ ngêi nä
sang ngêi kia, ®êi nµy sang ®êi kh¸c, tÝnh truyÒn
miÖng cßn biÓu hiÖn trong diÔn xíng d©n gian (ca
h¸t chÌo, tuång, c¶i l¬ng) lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ gäi
lµ dÞ b¶n.
- TËp thÓ s¸ng t¸c: c¸ nh©n khëi xíng, tËp thÓ
hëng øng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian l¹i
®îc tu bæ,söa ch÷a thªm bít cho hoµn chØnh.
- TÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian biÓu hiÖn:
+Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho
tõng ngµnh tõng nghÒ.
* Bµi ca nghÒ nghiÖp
* Bµi ca nghi lÔ
2. Sö thi
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ sö thi?
- ThÇn tho¹i lµ lo¹i h×nh tù sù d©n gian, thêng kÓ vÒ
c¸c vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x· nguyªn
thuû. Nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng tù nhiªn, thÓ
hiÖn kh¸t väng chinh phôc tù nhiªn, qu¸ tr×nh s¸ng
t¹o v¨n ho¸ cña ngêi ViÖt cæ.
- Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ thÇn kh¸c h¼n nh÷ng
vÞ thÇn trong thÇn tÝch, thÇn ph¶.
- Em hiÓu thÕ nµo lµ quy m«
réng lín?
+ Ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp
+ Nh©n vËt sö thi?
+ Nh÷ng biÕn cè diÔn ra?
3. TruyÒn thuyÕt (H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt.
- Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín,
sö dông ng«n ng÷ cã nhÞp vÇn, x©y dùng nh÷ng h×nh
tîng nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng,hµo hïng ®Ó kÓ vÒ mét
hoÆc nhiÒu biÕn cè lín lao diÔn ra trong ®êi sèng
céng ®ång cña c d©n thêi cæ ®¹i.
- Quy m« réng lín cña sö thi: §é dµi, ph¹m vi kÓ
truyÖn cña nã.
- Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp
- Nh©n vËt sö thi mang cèt c¸ch cña c¶ céng ®ång
16
- Em hiÓu thÕ nµo lµ:
+ Nh©n vËt lÞch sö?
+ Xu híng lÝ tëng ho¸?
4. Cæ tÝch
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch?
- Néi dung cña truyÖn cæ tÝch?
- Nh©n vËt cña truyÖn cæ tÝch
lµ ai?
- Quan niÖm cña nh©n d©n
trong truyÖn cæ tÝch nh thÕ
nµo?
5. TruyÖn ngô ng«n
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ truyÖn ngô ng«n?
6. TruyÖn cêi
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ truyÖn cêi?
7. Tôc ng÷
- ThÕ nµo lµ tôc ng÷?
8. C©u ®è
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ c©u ®è?
9. Ca dao
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ ca dao?
10. VÌ
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ vÌ?
- Nh÷ng biÕn cè lín lao g¾n víi c¶ céng ®ång
- Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch
sö theo xu híng lã tëng ho¸
+ Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ nöa ngêi, nöa
thÇn nh: S¬n Tinh, Thuû Tinh…
+ Xu híng lÝ tëng ho¸: Nh©n d©n göi vµo ®ã íc
m¬ kh¸t väng cña m×nh.
- TruyÖn cæ tÝch kÓ vÒ sè phËn nh÷ng con ngêi b×nh
thêng trong x· héi cã ph©n chia ®¼ng cÊp, thÓ hiÖn
tinh thÇn nh©n ®¹o vµ l¹c quan cña nh©n d©n lao
®éng
- Néi dung truyÖn cæ tÝch thêng ®Ò cËp tíi 2 vÊn ®Ò
c¬ b¶n: mét kÓ vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña ngêi nghÌo
khæ, hai lµ v¬n lªn íc m¬ kh¸t väng ®æi ®êi (nh©n
®¹o, l¹c quan).
- Nh©n vËt thêng lµ em ót, con riªng, th©n phËn må
c«i.
- Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch lµ
quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o.
- TruyÖn viÕt theo ph¬ng thøc tù sù d©n gian rÊt
ng¾n gän, kÕt cÊu chÆt chÏ. Nh©n vËt lµ ngêi, bé
phËn cña ngêi, lµ vËt (phÇn lín lµ c¸c con vËt). Tõ
®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vµ triÕt lÝ s©u s¾c.
- TruyÖn cêi thuéc dßng tù sù d©n gian rÊt ng¾n, cã
kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn x©y dùng
trªn c¬ së m©u thuÉn trong cuéc sèng lµm bËt lªn
tiÕng cêi nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ vµ phª ph¸n.
- Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ¶nh,
vÇn, nhÞp ®óc kÕt nh÷ng kinh ngiÖm thùc tiÔn
thêng ®îc dïng trong ng«n ng÷ giao tiÕp hµng
ngµy cña nh©n d©n.
- Lµ nh÷ng bµi v¨n vÇn hoÆc c©u nãi cã vÇn m« t¶
vËt ®ã b»ng nh÷ng h×nh ¶nh, h×nh tîng kh¸c l¹ ®Ó
ngêi nghe t×m lêi gi¶i nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, rÌn
luyÖn t duy vµ cung cÊp nh÷ng tri thøc th«ng
thêng vÒ ®êi sèng.
17
11. TruyÖn th¬
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ truyÖn th¬?
12. ChÌo
(H/S ®äc)
- ThÕ nµo lµ chÌo?
- Lµ nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh d©n gian thêng lµ nh÷ng
c©u h¸t cã vÇn ®iÖu ®· tíc bá ®i tiÕng ®Öm, tiÕng
l¸y nh»m diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m con ngêi.
- Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ
vÒ c¸c sù kiÖn diÔn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o
vµ b×nh luËn.
- Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giÇu chÊt
IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña ch÷ t×nh diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ suy nghÜ cña con ngêi
khi h¹nh phóc løa ®«i vµ sù c«ng b»ng x· héi bÞ tíc
v¨n häc d©n gian.
1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri ®o¹t.
thøc v« cïng phong phó vÒ ®êi
- T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt kiùo yÕu tè tr÷
sèng cña d©n téc.
t×nh vµ trµo léng ca ngîi nh÷ng tÊm g¬ng ®¹o ®øc
(H/S ®äc phÇn I)
vµ phª ph¸n ®¶ kÝch mÆt tr¸i cña x· héi.
2.V¨n häc d©n gian cã trÞ gi¸o
dôc gi¸o dôc s©u s¾c (H/S ®äc)
- TÝnh gi¸o dôc cña v¨n häc
d©n gian ®îc thÓ hiÖn nh thÕ
nµo?
3. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt to lín cña
v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß
quan träng trong nÒn v¨n häc
d©n téc
(H/S ®äc)
- V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ
nghÖ
- Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nh©n d©n ®èi
víi cuéc sèng quanh m×nh. §ã lµ nh÷ng kinh
nghiÖm mµ nh©n d©n ®· ®óc kÕt tõ kÕt sèng.
- Tri thøc Êy l¹i ®îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt
ng«n tõ cña nh©n d©n nã còng sinh ®éng hÊp dÉn
ngêi nghe.
- Gi¸o dôc tinh thÇn nh©n ®¹o, t«n vinh nh÷ng gi¸ trÞ
con ngêi, yªu th¬ng con ngêi vµ ®Êu tranh kh«ng
mÖt mái ®Ó gi¶i phãng con ngêi khái ¸p bøc bÊt
c«ng.
- Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña v¨n häc d©n gian ta
ph¶i kÓ ®Õn tõng thÓ lo¹i.
- NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt cha cã vµ cha ph¸t triÓn,
v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß chñ ®¹o.
e. Tham Kh¶o
- Hå ChÝ Minh, Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ c¸n bé v¨n häc, 30-10-1958.
18
- Vò Ngäc Phan, B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ su tËp v¨n häc d©n gian, 12-1954.
- §ç B×nh TrÞ, v¨n häc d©n gian ViÖt Nam, Gi¸o tr×nh §¹i häc S ph¹m Hµ Néi,
Nxb Gi¸o dôc, 1991.
- §Þnh Gia Kh¸nh, v¨n ho¸ d©ngian, Nxb Khoa häc x· héi, 1989.
.........................................................................................................................................
TiÕt:
ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y
(TrÝch sö thi §¨m S¨n)
Ngêi so¹n:
Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…
A.Môc tiªu bµi häc
Gióp häc sinh:
1.N¾m ®îc ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt x©y dùng kiÓu nh©n vËt anh hïng sö thi.NghÖ
thuËt miªu t¶ vµ sö dông ng«n tõ cña sö thi anh hïng.
2. Qua ®o¹n trÝch nhËn thøc ®îc lÏ sèng, niÒm vui cña mçi ngêi chØ cã thÓ
cã ®îc trong cuéc chiÕn ®Êu v× danh dù , h¹nh phóc vµ sù thÞnh vîng cho mäi
ngêi (ý thøc céng ®ång)
B.Ph ¬ng tiÖn thùc hiÖn
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh
GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi
c¸c c©u hái.
19
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. KiÓm tra bµi cò
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV & HS
I.§äc – T×m hiÓu
1.TiÓu dÉn (gäi HS ®äc)
-Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn
tr×nh bÇy néi dung g×?
- Dùa vµo SGK,em h·y tãm t¾t
thËt ng¾n gän sö thi §¨m S¨n?
Yªu cÇu cÇn ®¹t
- Giíi thiÖu vµ tãm t¾t néi dung sö thi §¨m S¨n.
- Cã 2 lo¹i sö thi lµ: Sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh
hïng.
- Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n: Theo tËp tôc Chuª nuª
(nèi d©y) §¨n S¨n ph¶i lÊy hai chÞ em H¬ NhÞ vµ H¬
BhÞ. §¨m S¨n trë thµnh tï trëng giÇu nhÊt vïng. C¸c
tï trëng kh¸c nh Mtao Mx©y vµ Mtao Mng lîi
dông §¨m S¨n lªn rÉy cïng t«i tí ®· ®Õn bu«n lµng,
cíp H¬ NhÞ vÒ lµm vî. C¶ hai lÇn §¨m S¨n ®Òu
chiÕn th¾ng vµ uy danh cña chµng cµng lõng lÉy.
T×nh cê gÆp thÇn c©y Smuk c©y linh hån cña hai vî,
§¨m S¨n cïng t«i tí chÆt ®æ, hai vî chÕt. §¨m S¨n
cÇu cøu trêi. Trêi cho thuèc, hai vî §¨m S¨n sèng
l¹i. Cuèi cïng, §¨m S¨n t×m ®êng lªn trêi ®Ó hái N÷
thÇn mÆt trêi lµm vî. ViÖc kh«ng thµnh, chµng tøc
giËn bá vÒ vµ chÕt ngËp trong rõng, x¸m ®en nh·o
nh bïn níc. Hån §¨m S¨n biÕn thµnh con ruåi bay
vµo miÖng chÞ g¸i H¬ ¢ng. ChÞ g¸i cã mang sinh ra
§¨m S¨n – ch¸u, lín lªn l¹i ®i tiÕp con ®êng cña
ngêi cËu anh hïng.
- §o¹n trÝch n»m ë ®o¹n gi÷a t¸c phÈm. Tiªu ®Ò nµy
lµ do ngêi so¹n s¸ch ®Æt ra.
2. §o¹n trÝch
- VÞ trÝ ®o¹n trÝch vµ tiªu ®Ò
do ai ®Æt?
- Gåm cã 6 nh©n vËt:
(H/S ®äc theo c¸ch ph©n vai.
1. §¨m S¨n
GV híng dÉn c¸c em ®äc cho
2. Mtao Mx©y
®óng giäng ®iÖu cña sö thi vµ
3. T«i tí
phèi hîp víi tõng nh©n vËt).
4. D©n lµng
5. ¤ng trêi
6. Ngêi kÓ chuyÖn
- SGK
- Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã
- Chñ ®Ò: Em h·y nªu chñ ®Ò - Chñ ®Ò: Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨m S¨n vµ thï
®Þch Mtao Mx©y, cuèi cïng §¨m S¨n ®· th¾ng.
cña ®o¹n trÝch
§ång thêi thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña lò lµng vÒ ngêi
anh hïng cña m×nh.
II. §äc - hiÓu
20
- Xem thêm -