Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo án - Bài giảng Trung học phổ thông Giáo án ngữ văn lớp 10 cơ bản...

Tài liệu Giáo án ngữ văn lớp 10 cơ bản

.PDF
175
192
70

Mô tả:

TiÕt: Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam Ng­êi so¹n: ......................... Ngµy so¹n: .......................... A. Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: 1. N¾m ®­îc c¸c bé phËn lín vµ sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña v¨n häc. 2. N¾m ®­îc nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt. B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò. 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS - Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan v¨n häc ViÖt Nam? - Yªu cÇu häc sinh ®äc mÊy dßng ®Çu cña SGK: “Tr¶i qua hµng…tinh thÇn Êy”. - Néi dung cña phÇn nµy? Theo em ®ã lµ phÇn g× cña bµi tæng quan v¨n häc. I. C¸c bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc Viªt Nam. Yªu cÇu cÇn ®¹t - C¸ch nh×n nhËn, ®¸nh go¸ mét c¸ch tæng qu¸t nh÷ng nÐt lín cña v¨n häc ViÖt Nam + Néi dung SGK: Tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng, chiÕn ®Êy x©y dùng b¶o vÖ ®Êt n­íc, nh©n d©n ta ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. V¨n häc ViÖt Nam lµ b¨ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. §©y lµ phÇn ®Æt vÊn ®Ò cña bµi tæng quan v¨n häc ViÖt Nam. 1 - Yªu cÇu h/s ®äc phÇnI (SGK) Tõ: “V¨n häc ViÖt Nam bao gåm “V¨n häc viÕt” +V¨n häc VN gåm mÊy bé phËn lín? V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín: *V¨n häc d©n gian *V¨n häc viÕt 1.V¨n häc d©n gian (HS ®äc tõ +Kh¸i niÖm v¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c Vhdg-> céng ®ång) tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ®­îc truyÒn miÖng tõ Tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Nh÷ng trÝ thøc cã thÓ tham gia Vhdg(Tãm t¾t nh÷ng nÐt lín s¸ng t¸c. Song nh÷ng s¸ng t¸c ®ã ph¶i tu©n thñ ®Æc cña SGK) tr­ng cña v¨n häc d©n gian vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n. +C¸c thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian: truyÖn cæ d©n gian bao gåm: ThÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyÕt, truyÖn cæ tÝch, truyÖn c­êi, truyÖn ngô ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm tôc ng÷, c©u ®è, ca dao, vÌ, truyÖn th¬, s©n khÊu d©n gian bao gåm: chÌo , tuång, c¶i l­¬ng. +§Æc tr­ng cña v¨n häc d©n gian lµ tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau cña ®êi sèng céng ®ång 2.V¨n häc viÕt HS ®äc SGK tõ Vh viÕt ®Õn kÞch nãi SGK tr×nh bµy néi dung g×?h·y tr×nh bµy KQ tõng néi dung ®ã? - Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt: Lµ s¸ng t¸c cña tri thøc ®­îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶. - H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®­îc ghi l¹i b»ng 3 thø ch÷: H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ H¸n mµ ®Æt ra. Ch÷ Quèc ng÷ sö dông ch÷ c¸i La tinh ®Ó ghi ©m tiÕng ViÖt. Tõ TK XX trë l¹i®©y v¨n häc ViÖt Nam chñ yÕu b»ng ch÷ Quèc ng÷. II. TiÕn tr×nh lÞch sö Vh VN LÇn l­ît gäi tõng hs ®äc râ tõng phÇn HÖ thèng thÓ lo¹i: ph¸t triÓn theo tõng thêi k×: * Tõ thÕ kØ X ®Ðn thÕ kØ XIX gåm v¨n xu«i tù sù (truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch­¬ng håi). Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®­êng luËt, tõ khóc. V¨n biÒn ngÉu gåm phó,c¸o, v¨n tÕ. * Ch÷ N«m: cã th¬ N«m ®­êng luËt, truyÖn th¬, ng©m khóc, h¸t nãi. * Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã: TruyÖn ng¾n tiÓu thuyÕt, kÝ (Bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bót, phãng sù). Tr÷ t×nh cã: Th¬, tr­êng ca. KÞch cã: kÞch nãi. 2 + V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ thÕ Nh×n tæng qu¸t Vh VN cã mÊy kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX lµ v¨n häc trung ®¹i. NÒn v¨n thêi k× ph¸t triÓn? häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc… + V¨n häc hiÖn ®¹i h×nh thµnh tõ thÕ kØ XX vµ vËn ®éng ph¸t triÓn tíi ngµy nay. Nã ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ vµ giao l­u quèc tÕ. V¨n häc ViÖt Nam chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n häc ¢u- MÜ. NÐt lín cña Vh VN lµ g×? 1.Thêi k× Vh trung ®¹i -Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX nÒn v¨n häc VN cã g× ®¸ng chó ý? (H/s ®äc tµi liÖu tham kh¶o) -V× sao v¨n häc thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã sù ¶nh h­ëng cña v¨n häc TQ? (H/s ®äc SGK) + TruyÒn thèng v¨n häc ViÖt Nam thÓ hiÖn hai nÐt lín: ®ã lµ chñ nghÜa nh©n ®¹o vµ chñ nghÜa yªu n­íc. - Tõ thÕ kØ X ®Õn thÓ kØ XIX v¨n häc VN cã ®iÓm ®¸ng chó ý lµ: §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. - Nã ¶nh h­ëng cña nÒn v¨n häc trung ®¹i t­¬ng øng. §ã lµ v¨n häc trung ®¹i Trung Quèc. - V× c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ph­¬ng B¾c lÇn l­ît sang x©m l­îc n­íc ta. §©y còng lµ lÝ do ®Ó quyÕt ®Þnh v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n. - “Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng -H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ - “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷ t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n häc - “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn. trung ®¹i. - “Th­îng kinh kÝ sù” cña H¶i Th­îng L·n ¤ng - “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ (kÝ) - “Nam triÒu c«ng nghiÖp” cña NguyÔn Khoa Chiªm. - “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n ph¸i: tiÓu thuyÕt ch­¬ng håi. - VÒ th¬ ch÷ H¸n: +NguyÔn Tr·i víi “øc trai thi tËp” - NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n thi tËp” - NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc” - “Nam trung t¹p ng©m” - VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t. - NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp” - NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi tËp” - Lª Th¸nh T«ng víi “H«ng §øc quèc ©m thi tËp”. -H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm - Th¬ N«m ®­êng luËt cña Hå Xu©n H­¬ng, Bµ cña v¨n häc trung ®¹i viÕt HuyÖn Thanh Quan. b»ng ch÷ N«m. - “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du. 3 Em cã suy nghÜ g× vÒ sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m v¨n häc trung ®¹i? 2.Thêi k× v¨n häc hiÖn ®¹i(tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay) - “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i. - NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh­: “Ph¹m T¶i Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng Cóc Hoa”… *Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù tr­ëng thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung ®¹i. §ã lµ lßng yªu n­íc, tinh thÇn nh©n ®¹o vµ hiÖn thùc. Nã thÓ hiÖn tinh thÇn ý thøc d©n téc ®· ph¸t triÓn cao. -V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay ®­îc gäi lµ nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i. Së dÜ cã tªn nh­ vËy v× nã ph¸t triÓn trong thêi ®¹i mµ quan hÖ s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng lu«ng t­ t­ëng tiÕn bé nh­ nh÷ng luång giã míi thæi vµo ViÖt Nam lµm thay -V¨n häc thêi k× nµy ®­îc chia ®æi nhËn thøc,c¸ch nghÜ, c¸ch c¶m vµ c¶ c¸ch nãi cña lµm mÊy giai ®o¹n vµ cã ®Æc con ng­êi VÞªt Nam. Nã chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n häc ®iÓm g×? ph­¬ng T©y. -Gäi häc sinh thay nhau ®äc - V¨n häc thêi k× nµy ®­îc chia lµm 4 giai ®o¹n: SGK. +Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930. +Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m +Tõ 1930 ®Õn 1945 1930. +Tõ 1945 ®Õn 1975 +Tõ 1930 ®Õn 1945 +Tõ 1975 ®Õn nay. +Tõ 1945 ®Õn 1975 +Tõ 1975 ®Õn nay. Mçi phÇn cho h/s tr¶ lêi: -Nªu ®Æc ®iÓm v¨n häc cña -§Æc ®iÓm cña v¨n häc ViÖt Nam ë tõng thêi k× cã thêi k× võa ®äc (nh÷ng nÐt lín) kh¸c nhau. -Giai ®o¹n sau so víi giai ®o¹n * Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1945, v¨n häc ViÖt tr­íc cã g× kh¸c biÖt? Nam ®· b­íc vµo quü ®¹o cña v¨n häc thÕ giíi hiÖn ®¹i, cô thÓ tiÕp xóc víi v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn VÒ thÓ lo¹i v¨n häc VN tõ ®Çu v¨n häc tiÕng ViÖt viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷. Do ®ã nã thÕ kØ XX ®Õn nay cã g× kh¸c cã nhiÒu c«ng chóng b¹n ®äc. Nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu ®¸ng chó ý? lµ: T¶n §µ, Hoµng Ngäc Ph¸ch, Ph¹m Duy Tèn Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 1975 *Tõ 1930-1945 xuÊt hiÖn nhiÒu tªn tuæi lín nh­ TL,XD NT…V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n häc truyÒn thèng võa tiÕp nhËn hiÖn ®¹i ho¸ *Tõ 1945-1975 lÞch sö vÜ ®¹i ®· më ra nhiÒu triÓn Tõ 1975 ®Õn nay vÒ thÓ lo¹i väng cho v¨n häc nhiÒu nhµ v¨n nhµ th¬ c/m ®i theo cña v¨n häc cã g× ®¸ng chó ý? kh¸ng chiÕn thµnh tùu chñ yÕu giµnh cho dßng v¨n Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót häc y/n &c/m g¾n liÒn víi tªn tuæi cña c¸c nhµ v¨n ra nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n nhµ th¬ chiÕn sÜ 4 häc VN III.Mét sè néi dung chñ yÕu cña v¨n häc VN -Gäi häc sinh ®äc phÇn më ®Çuvµ 1 SGK +Mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc con ng­êi thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? 2.Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ quèc gia d©n téc +Mèi quan hÖ gi÷a con gn­êi víi quèc gia d©n téc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? 3.Ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi. - Tõ 75 -> nay ph¶n ¸nh c«ng cuéc xd CNXH nh÷ng vÊn ®Ò míi cña thêi më cöa héi nhËp quèc tÕ - V¨n häc VN ®Æt ®­îc ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt *Víi thÕ giíi tù nhiªn - KÓ l¹i qt nhËn thøc chinh phôc thiªn nhiªn - Thiªn nhiªn lµ ng­êi b¹n th©n thiÕt nhÊt víi con ng­êi t×nh yªu thiªn nhiªn ®· trë thµnh néi dung quan träng cña vh VN - Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng cña tõng vïng miÒn - Trong s¸ng t¸c cña dßng vh trung ®¹i thiªn nhiªn g¾n víi nh÷ng lÝ t­ëng ®¹o ®øc thÈm mÜ *Víi quèc gia d©n téc -Vh y/n cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lsö VN - Trong XH cã G/c ®èi kh¸ng Vh VN ®· lªn ¸n c¸c thÕ lùc chuyªn quyÒn ®ång c¶m chia sÎ víi ng­êi bÞ ¸p bøc - Ghi l¹i qt ®Êu tranh trong chÝnh t©m hån con ng­êi ®Ó v­¬n tíi c¸i thiÖn . Cñng cè: -C¸c bé phËn hîp thµnh vh VN - TiÕn tr×nh lÞch sö vh VN -Néi dung -Nh÷ng thµnh t­ô vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu trong tõng thêi k× E.Tham kh¶o: *NguyÔn kh¸nh Toµn- Lêi tùa tæng tËp vh VN tËp1 NXBKHXH,H,1980 *Huúnh LÝ- LÞch sö Vh VN TËp 1 NXBKHXH,H 1980 5 TiÕt: Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ Ng­êi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m… A.Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: n¾m ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp n©ng cao kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp. B.Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS I. T×m hiÓu ng÷ liÖu 1.Gäi häc sinh ®äc vµ nh¾c c¶ líp theo dâi phÇn v¨n b¶n SGK a. C¸c nh©n vËt giao tiÕp nµo tham gia trong ho¹t ®éng giao tiÕp? Hai bªn cã c­¬ng vÞ vµ quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo? Yªu cÇu cÇn ®¹t - Vua vµ c¸c b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham gia giao tiÕp. Mçi bªn cã c­¬ng vÞ kh¸c nhau. Vua cai qu¶n ®Êt n­íc, ch¨n d¾t tr¨m hä. C¸c b« l·o lµ ng­êi cã tuæi ®· tõng gi÷ träng tr¸ch nay vÒ nghØ, hoÆc ®­îc vua mêi ®Õn tham dù héi nghÞ. - Ng­êi tham gia giao tiÕp ë ®©y ph¶i ®äc hoÆc nghe b. Ng­êi nãi nhê ng«n ng÷ biÓu ®¹t néi dung t­ t­ëng t×nh xem ng­êi nãi, nãi nh÷ng g× ®Ó lÜnh héi néi dung mµ ng­êi nãi ph¸t ra.C¸c b« l·o nghe vua Nh©n T«ng c¶m cña m×nh th× ng­êi ®èi hái, néi dung hái: LiÖu tÝnh nh­ thÕ nµo khi qu©n tho¹i lµm g× ®Ó lÜnh héi ®­îc 6 néi dung ®ã? Hai bªn lÇn l­ît ®æi vai giao tiÕp cho nhau nh­ thÕ nµo? c.Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo? (ë ®©u?vµo lóc nµo?khi ®ã ë n­íc ta sù kiÖn l/s, x/h g×?). d. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã h­íng vµo néi dung g×? §Ò cËp tíi vÊn ®Ò g×? e. Môc ®Ých cña giao tiÕp lµ g×? Cuéc giao tiÕp ®ã ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã kh«ng? M«ng Cæ trµn ®Õn. Hai bªn lÇn l­ît ®æi vai giao tiÕp. C¸c b« l·o x«n xao tranh nhau nãi. Lóc Êy vua l¹i lµ ng­êi nghe. -Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra ë §iÖn Diªn Hång. Lóc nµy qu©n Nguyªn M«ng kÐo 50 v¹n qu©n å ¹t sang x©m l­îc n­íc ta. -Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã h­íng vµo néi dung: Hoµ hay ®¸nh, nã ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò hÖ träng cßn hay mÊt cña quèc gia d©n téc, m¹ng sèng cña con ng­êi. - Môc ®Ých giao tiÕp: LÊy ý kiÕn cña mäi ng­êi, th¨m dß lßng d©n ®Ó h¹ ®¹t mÖnh lÖnh quyÕt t©m gi÷ g×n ®Êt n­íc trong hoµn c¶nh l©m nguy. Cuéc giao tiÐp 2. Qua bµi “Tæng quan vÒ v¨n ®ã ®· ®¹t ®­îc môc ®Ých. häc ViÖt Nam”, h·y cho biÕt: - Ng­êi viÕt SGK vµ gi¸o viªn, häc sinh toµn quèc a. C¸c nh©n vËt giao tiÕp qua ®Òu tham gia giao tiÕp. Hä cã ®é tuæi tõ 65 trë xuèng bµi nµy? ®Õn 15 tuæi. Tõ gi¸o s­ , tiÕn sÜ xuèng ®Õn häc sinh líp 10 PTTH. - Hoµn c¶nh tæ chøc gi¸o dôc, ch­¬ng tr×nh quy ®Þnh b. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã chung hÖ thèng tr­êng phæ th«ng. diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo? - C¸c bé phËn cÊu thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam. §ång thêi ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö v¨n häc, thµnh tùu cña nã.V¨n b¶n giao tiÕp cßn nhËn ra c.Néi dung giao tiÕp? VÒ ®Ò nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc tµi g×? Bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò VN c¬ b¶n nµo? - Ng­êi so¹n s¸ch muèn cung cÊp tri thøc cÇn thiÕt d. Môc ®Ých cña giao tiÕp? cho ng­êi häc. Ng­êi häc nhê v¨n b¶n giao tiÕp ®ã - Ph­¬ng tiÖn giao tiÕp ®­îc hiÓu ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn v¨n häc VN. thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? - Sö dông ng«n ng÷ cña cña v¨n b¶n khoa häc. §ã lµ khoa häc gi¸o khoa. V¨n b¶n cã bè côc râ rµng. II. Cñng cè Nh÷ng ®Ò môc cã hÖ thèng. LÝ lÏ dÉn chøng tiªu biÓu. - Qua nh÷ng bµi nµy rÝt ra mÊy kÕt luËn: 1. Ho¹t ®éng giao tiÕp ph¶i cã nh©n vËt giao tiÕp hoµn c¶nh giao tiÕp vµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp. 2. Giao tiÕp ph¶i thùc hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh. 3. Mçi ho¹t ®éng giao tiÕp gåm hai qu¸ tr×nh. Mét lµ t¹o lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n. 7 TiÕt: Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ (TiÕp theo) Ng­êi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m… A.Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: n¾m ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp n©ng cao kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp. B.Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS II.LuyÖn tËp 1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp thÓ hiÓn trong c©u ca dao. “§ªm tr¨ng thanh anh míi hái nµng Tre non ®ñ l¸ ®an sµng nªn ch¨ng” a. Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ nh÷ng ng­êi nh­ thÕ nµo? b. Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo? c. Nh©n vËt anh nãi vÒ ®iÒu g× Yªu cÇu cÇn ®¹t +Nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trao vµ c« g¸i trong cuéc. Løa tuæi võa 18 vµ 20 hä kh¸t khao t×nh yªu. + §ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy míi phï hîp víi c©u chuyÖn t×nh cña nh÷ng ®«i løa yªu nhau. 8 nh»m môc ®Ých g×? d.C¸ch nãi Êy cña nh©n vËt anh cã phï hîp víi néi dung vµ môc ®Ých giao tiÕp kh«ng? e. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch nãi Êy cña chµng trai? 2. §äc ®o¹n v¨n (SGK) vµ tr¶ lêi c©u hái a. Trong cuéc giao tiÕp trªn ®©y, c¸c nh©n vËt ®· thùc hiÖn b»ng ng«n ng÷, nh÷ng hµnh ®éng nãi cô thÓ nµo? Nh»m môc ®Ých g×? b. Trong lêi «ng giµ c¶ 3 c©u ®Òu cã h×nh thøc c©u hái, nh­ng c¶ 3 c©u dïng ®Ó hái hay kh«ng? c. Lêi nãi cña nh©n vËt ®· béc lé t×nh c¶m th¸i ®é vµ quan hÖ trong giao tiÕp nh­ thÕ nµo? 3. §äc bµi th¬ “B¸nh tr«i n­íc” cña Hå Xu©n H­¬ng vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - Hå Xu©n H­¬ng giao tiÕp víi ng­êi ®äc vÒ vÊn ®Ò g×? Nh»m môc ®Ých g×? B»ng ph­¬ng tiÖn tõ ng÷, h×nh ¶nh nh­ thÕ nµo? - Ng­êi ®äc c¨n cø vµo ®©u ®Ó t×m hiÓu vµ c¶m nhËn bµi th¬? 4.ViÕt 1 ®o¹n th«ng b¸o ng¾n cho c¸c b¹n häc sinh toµn tr­êng biÕt vÒ ho¹t ®éng lµm s¹ch m«i tr­êng nh©n ngµy m«i tr­êng thÕ giíi (häc sinh vÒ nhµ lµm). + Nh©n vËt anh nãi vÒ “Tre non ®ñ l¸” ®Ó tÝnh ®Õn chuyÖn “®an sang” ®©u ph¶i chuyÖn tre non ®an sµng mµ cã ngô ý: Hä ®· ®Õn tuæi tr­ëng thµnh nªn tÝnh chuyÖn kÕt duyªn. Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i. +C¸ch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi hoµn c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp. §ªm s¸ng tr¨ng l¹i thanh v¾ng, hä ë løa tuæi yªu ®­¬ng, tuæi tr­ëng thµnh. KÕt duyªn gi÷a hä lµ phï hîp. +Chµng trai thËt tÕ nhÞ. C¸ch nãi lµm duyªn v× cã hµnh ¶nh l¹i ®Ëm ®µ t×nh c¶m dÔ ®i vµo lßng ng­êi trong cuéc. - Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A cæ vµ «ng trong c¸c nh©n vËt giao tiÕp ®· thùc hiÖn hµnh ®éng giao tiÕp cô thÓ lµ: + Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!) + Chµo ®¸p l¹i (A Cæ h¶?) + Khen (lín t­íng råi nhØ?) + Hái (Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?) + Tr¶ lêi ( th­a «ng, cã ¹!) - C¶ 3 c©u cña «ng giµ chØ cã 1 c©u hái “Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?”. C¸c c©u cßn l¹i ®Ó chµo vµ khen. - Lêi nãi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp béc lé t×nh c¶m gi÷a «ng vµ ch¸u. Ch¸u tá th¸i ®é kÝnh mÕn qua c¸c tõ: th­a, ¹ cßn «ng lµ t×nh c¶m quý yªu tr×u mÕn ®èi víi ch¸u. - N÷ sÜ Hå Xu©n H­¬ng ®· miªu t¶, giíi thiÖu b¸nh tr«i n­íc víi mäi ng­êi. Nh­ng môc ®Ých chÝnh lµ giíi thiÖu th©n phËn næi ch×m cña m×nh. Con ng­êi cã h×nh thÓ ®Çy quyÕn rò l¹i cã sè phËn bÊt h¹nh, kh«ng chñ ®éng quyÕt ®Þnh ®­îc h¹nh phóc. Song trong bÊt cø hoµng c¶nh nµo vÉn gi÷ tÊm lßng trong tr¾ng,phÈm chÊt cña m×nh, tÊt c¶ diÔn t¶ b»ng ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh (tr¾ng, trßn, b¶y næi ba ch×m, lßng son). - C¨n cø vµo cuéc ®êi cña n÷ sÜ Hå Xu©n H­¬ng ®Ó hiÓu vµ c¶m bµi th¬ nµy. Xu©n H­¬ng cã tµi, cã t×nh nh­ng sè phËn trí trªu ®· dµnh cho bµ sù bÊt h¹nh. Hai lÇn lÊy chång th× c¶ hai lÇn “Cè ®Êm ¨n x«i x«i l¹i hÈm”. Rót côc cè NguyÖt §­êng (n¬i bµ ë) vÉn l¹nh tanh kh«ng h­¬ng s¾c. §iÒu ®¸ng c¶m phôc ë bµ dï trong hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ g×n phÈm chÊt cña m×nh. - Yªu cÇu viÕt th«ng b¸o ng¾n, song ph¶i cã më ®Çu, 9 5. TrÝch bøc th­ cña B¸c Hå göi häc sinh c¶ n­íc nh©n ngµy khai gi¶ng n¨m häc ®Çu tiªn th¸ng 9/1945 cña n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ (häc sinh ®äc). a. Th­ viÕt cho ai? Ng­êi viÕt cã t­ c¸ch vµ quan hÖ nh­ thÕ nµo víi ng­êi nhËn? b. Hoµn c¶nh cña ng­êi viÕt vµ ng­êi nhËn th­ khi ®ã nh­ thÕ nµo? c. Th­ viÕt vÒ chuyÖn g×? Néi dung g×? d. Th­ viÕt ®Ó lµm g×? e. ViÕt nh­ thÕ nµo? kÕt thóc. - §èi t­îng giao tiÕp lµ häc sinh toµn tr­êng. - Néi dung giao tiÕp lµ lµm s¹ch m«i tr­êng. - Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ tr­êng vµ ngµy m«i tr­êng thÕ giíi. - B¸c Hå víi t­ c¸ch lµ chñ tÞch n­íc viÕt th­ göi häc sinh toµn quèc. Ng­êi nhËn lµ häc sinh thÕ hÖ chñ nh©n t­¬ng lai cña n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. - §Êt n­íc míi giµnh ®­îc ®éc lËp. Häc sinh lÇn ®Çu tiªn ®ãn nhËn mét nÒn gi¸o dôc hoµn toµn ViÖt Nam. V× vËy ng­êi viÕt giao nhiÖm vô, kh¼ng ®Þnh quyÒn lîi cho häc sinh. - Néi dung giao tiÕp: + Béc lé niÒm vui s­íng v× häc sinh thÕ hÖ t­¬ng lai ®­îc h­ëng cuéc sèng ®éc lËp. + NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña häc sinh ®èi víi ®Êt n­íc. + Sau cïng lµ lêi chóc cña B¸c ®èi víi häc sinh. - §©y lµ môc ®Ých cña giao tiÕp. Chóc mõng häc sinh nh©n ngµy tùu tr­êng ®Çu tiªn cñ n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. Tõ ®ã x¸c ®Þnh nhiÖm vô n»ng nÒ nh­ng vÎ vang cña häc sinh. - Ng¾n gän: Lêi lÏ ch©n t×nh Êm ¸p, thÓ hiÖn sù gÇn gòi ch¨m lo, song lêi lÏ trong bøc th­ còng rÊt nghiªm tóc khi x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cho häc sinh. - Khi tham gia vµo bÊt cø ho¹t ®éng giao tiÕp nµo (nãi hoÆc viÕt) ta ph¶i chó ý: + Nh©n vËt, ®èi t­îng giao tiÕp (nãi,viÕt cho ai?) + Môc ®Ých giao tiÕp (viÕt, nãi ®Ó c¸i g×) + Néi dung giao tiÕp (viÕt, nãi vÒ c¸i g×) + Giao tiÕp b»ng c¸ch nµo (viÕt, nãi nh­ thÕ nµo) Chó ý: PhÇn ghi nhí SGK III. Cñng cè: Qua 5 bµi tËp chóng ta rót ra ®­îc nh÷ng g× khi thùc hiÖn giao tiÕp? 10 TiÕt: V¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n Ng ­êi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m… A.Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: 1. N¾m ®­îc kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n. 2. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch vµ t¹o lËp v¨n b¶n. B.Ph ­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS I. Kh¸i niÖm v¨n b¶n - V¨n b¶n lµ g×? (gäi häc sinh ®äc lÇn l­ît c¸c v¨n b¶n) 1. Mçi v¨n b¶n ®­îc ng­êi nãi t¹o ra trong ho¹t ®éng nµo? §Ó ®¸p øng nhu cÇu g×? Sè c©u (dung l­îng) ë mçi v¨n b¶n nh­ thÕ nµo? Yªu cÇu cÇn ®¹t - Lµ s¶n phÈm ®­îc t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ vµ th­êng cã nhiÒu c©u. - V¨n b¶n mét t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp chung. §©y lµ kinh nghiÖm cña nhiÒu ng­êi víi mäi ng­êi. §¸p øng nhu cÇu truyÒn cho nhau kinh nghiÖm cuéc sèng. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ con ng­êi, gÇn ng­êi tèt th× ¶nh h­ëng c¸i tèt vµ ng­îc l¹i quan hÖ víi ng­êi xÊu sÏ ¶nh h­ëng c¸i xÊu. Sö dông mét c©u. - V¨n b¶n hai t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a c« g¸i vµ mäi ng­êi. Nã lµ lêi than th©n cña c« g¸i, gåm 11 4 c©u. - V¨n b¶n ba t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a vÞ chñ tÞch n­íc víi toµn thÓ quèc d©n ®ång bµo, lµ nguyÖn väng khÈn thiÕt vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m lín cña d©ntéc trong gi÷ g×n, b¶o vÖ ®éc lËp tù do, v¨n b¶n gåm 15 c©u. 2. Mçi v¨n b¶n ®Ò cËp tíi vÊn - V¨n b¶n 1,2,3 ®Òu ®Æt ra vÊn ®Ò cô thÓ vµ triÓn khai ®Ò g×? VÊn ®Ò ®ã cã ®­îc nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n.V¨n b¶n mét lµ quan hÖ triÓn khai nhÊt qu¸n trong gi÷a ng­êi víi ng­êi trong cuéc sèng c¸ch ®Æt ra vÊn tõng v¨n b¶n kh«ng? ®Ò vµ gi¶i quyÕt rÊt râ rµng. V¨n b¶n hai lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong x· héi cò nh­ h¹t m­a r¬i xuèng bÊt kÓ chç nµo ®Òu ph¶i cam chÞu. Tù m×nh, c« g¸i kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ®­îc. C¸ch thÓ hiÖn hÕt søc nhÊt qu¸n, râ rµng. V¨n b¶n ba lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, v¨n b¶n thÓ hiÖn: +LËp tr­êng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc d©n Ph¸p. +Nªu ch©n lÝ ®êi sèng d©n téc: thµ hy sinh tÊt c¶ chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­íc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ. + Kªu gäi mäi ng­êi ®øng lªn ®¸nh giÆc b»ng tÊt c¶ vò khÝ cã trong tay. §· lµ ng­êi ViÖt Nam ph¶i ®øng lªn ®¸nh Ph¸p. + Kªu gäi binh sÜ, tù vÖ d©n qu©n (lùc l­îng chñ chèt). + Sau cïng kh¼ng ®Þnh n­íc ViÖt Nam ®éc lËp, th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ ta. 3. V¨n b¶n 3 cã bè côc nh­ - RÊt râ rµng: thÕ nµo? PhÇn më ®Çu: “Hìi ®ång bµo toµn quèc” Th©n bµi “Chóng ta muèn hoµ b×nh nhÊt ®Þnh vÒ d©n téc ta”. KÕt bµi: PhÇn cßn l¹i 4. Mçi v¨n b¶n t¹o ra nh»m - Môc ®Ých v¨n b¶n mét: TruyÒn ®¹t kinh nghiÖm môc ®Ých g×? sèng - Môc ®Ých v¨n b¶n hai: Lêi than th©n ®Ó gäi sù hiÓu biÕt vµ c¶m th«ng cña mäi ng­êi víi sè phËn ng­êi phô n÷. - Môc ®Ých v¨n b¶n ba: Kªu gäi, khÝch lÖ, thÓ hiÖn quyÕt t©m cña mäi ng­êi trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. 5. VÒ h×nh thøc v¨n b¶n 3 cã Bè côc râ rµng,c¸ch lËp luËn chÆt chÏ bè côc nh­ thÕ nµo? Më bµi- nh©n tè cÇn giao tiÕp (®ång bµo toµn quèc). Th©n bµi: - Nªu lËp tr­êng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· 12 t©m cña thùc d©n Ph¸p. V× thÕ chóng ta ph¶i ®øng lªn chiÕn ®Êu ®Ó gi÷ v÷ng lËp tr­êng chÝnh nghÜa, b¶o vÖ ®éc lËp tù do. B¸c nªu râ ®¸nh b»ng c¸ch nµo,®¸nh ®Õn bao giê. - KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh n­íc ViÖt Nam ®éc lËp vµ kh¸ng chiÕn th¾ng lîi. - C¸ch lËp luËn: C¸c ý liªn quan víi nhau chÆt chÏ lµm râ luËn ®iÓm. 6. Cñng cè: - Mçi v¨n b¶n ®Òu tËp trung nhÊt qu¸n vµo mét chñ ®Ò Qua c¸c v¨n b¶n chóng ta rót vµ triÓn khai chñ ®Ò ®ã mét c¸ch trän vÑn. ra kÕt luËn nh­ thÕ nµo vÒ ®Æc - C¸c c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. C¶ v¨n ®iÓm cña v¨n b¶n? b¶n theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c. - Mçi v¨n b¶n thÓ hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh. - Mçi v¨n b¶n ®Òu cã h×nh thøc bè côc râ riªng (chó ý phÇn ghi nhí SGK). - V¨n b¶n 1,2 thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt. II. C¸c lo¹i v¨n b¶n. - Tõ c¸c v¨n b¶n 1,2,3 chóng - V¨n b¶n 3 thuéc phong c¸ch chÝnh luËn. Trong ®êi sèng x· héi chóng ta cã nh÷ng lo¹i v¨n b¶n ta rót ra mçi v¨n b¶n thuéc sau: phong c¸ch ng«n ng÷ nµo? 1. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t (th¬, nhËt kÝ) 2. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ gät giòa: a. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt (truyÖn th¬ kÞch) b. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc (v¨n b¶n phæ cËp, b¸o chÝ, t¹p chÝ, khoa häc s¸ch gi¸o khoa, khoa häc chuyªn s©u). c. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn. d. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh c«ng vô. e. V¨n b¶n thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ. - Em cã nhËn xÐt g× vÒ ph¹m - Ph¹m vi sö dông réng r·i tÊt c¶ c¸c lo¹i v¨n b¶n trong ®êi sèng x· héi, kh«ng trõ mét v¨n b¶n nµo. vi sö dông c¸c lo¹i v¨n b¶n? - Môc ®Ých giao tiÕp cña mçi - V¨n b¶n nghÖ thuËt: Giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi c«ng chóng b¹n ®äc. lo¹i v¨n b¶n nh­ thÕ nµo? - V¨n b¶n khoa häc: Chuyªn s©u dµnh riªng cho c¸c ngµnh khoa häc, s¸ch gi¸o khoa cho c¸c tiÕn sÜ, gi¸o s­ ®Çu ngµnh biªn so¹n. Khoa häc phæ cËp cho c¸c h·ng th«ng tin. - V¨n b¶n chÝnh luËn: Nh÷ng bµi x· luËn cña c¸c c¬ quan lín ®¨ng t¶i trªn b¸o trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi, v¨n häc nghÖ thuËt, tranh luËn vÒ vÊn ®Ò nµo ®ã. Sö dông réng r·i. - V¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô: Dµnh cho tÊt c¶ mäi 13 - Líp tõ ng÷ riªng cho lo¹i v¨n b¶n nh­ thÕ nµo? - Bµi viÕt sè 1 (§äc phÇn h­íng dÉn chung cña SGK) - Muèn lµm tèt bµi viÐt sè 1 chóng ta ph¶i lµm g×? - C¸c ®Ò bµi gîi ý lµ g×? - Yªu cÇu häc sinh ®äc thªm c¸c v¨n b¶n. ng­êi trong ®êi sèng. - V¨n b¶n b¸o chÝ: Dµnh cho c¸c phãng viªn giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi ng­êi. - Ng«n ng÷ h×nh t­îng giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cho v¨n b¶n nghÖ thuËt. - Ng«n ng÷ chÝnh luËn: râ rµng, chÆt chÏ cho v¨n b¶n chÝnh luËn. - Ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt khoa häc cho v¨n b¶n khoa häc. - Ng«n ng÷ sö dông theo khu«n mÉu cho v¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô. - Ng«n ng÷ sö dông chÝnh x¸c, râ rµng cho v¨n b¶n b¸o chÝ. (ng«n ng÷, kh«ng gian ®Þa ®iÓm, sù viÖc thËt minh b¹ch râ rµng). - Muèn lµm tèt bµi viÕt sè 1 chóng ta ph¶i: a. ¤n l¹i kiÕn thøc tËp lµm v¨n ë THCS nhÊt lµ thao t¸c v¨n biÓu c¶m vµ nghÞ luËn. b. ¤n l¹i nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ tiÕng ViÖt nh­ s¾c th¸i biÓu c¶m cña c©u tõ, nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ, c©u vµ tu tõ c©u ®Ó sö dông trong viÕt v¨n. c. Quan s¸t sù vËt,sù viÖc xung quanh, t×m hiÒu c¸ch diÔn ®¹t sao cho béc lé ®Ëm ®µ xóc c¶m cña m×nh. d. §äc l¹i nh÷ng t¸c phÈm mµ em yªu thÝch ë ch­¬ng tr×nh líp 9 - C¸c ®Ò bµi gîi ý: 1. Ghi l¹i c¶m nghÜ ch©n thùc cña anh (chÞ) tr­íc sù viÖc, hiÖn t­îng hoÆc con ng­êi, ngµy ®Çu tiªn vµo líp 10, thiªn nhiªn vµ con ng­êi trong chuyÓn mïa, mét ng­êi th©n yªu nhÊt. 2. Nªu c¶m nghÜ næi bËt nhÊt vÒ mét c©u ca mµ anh (chÞ) kh«ng thÓ nµo quªn ®­îc. 3. Nh÷ng ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña anh (chÞ) vÒ mét bµi th¬ vµ nhµ th¬ mµ anh (chÞ) yªu thÝch nhÊt. - Cha th©n yªu nhÊt cña con - LÊp l¸nh hån ta mÆn giã ra kh¬i. 14 TiÕt: Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian viÖt nam Ng ­êi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m… A.Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: 1.HiÓu ®­îc kh¸i niÖm vÒ v¨n häc d©n gian vµ ba ®Æc tr­ng c¬ b¶n. 2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i v¨n häc d©n gian. 3. Vai trß cña v¨n häc d©n gian víi v¨n häc viÕt vµ ®êi sèng v¨n ho¸ d©n téc. B.Ph ­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS I. V¨n häc d©n gian lµ g×? -T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ nghÖ thuËt ng«n tõ? -ThÕ nµo lµ nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau? II. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña v¨n Yªu cÇu cÇn ®¹t - Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng ®­îc tËp thÓ s¸ng t¹o nh»m môc ®Ých phôc vô trùc tiÕp cho nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång. - BÊt cø mét v¨n nghÖ thuËt nµo còng ®­îc s¸ng t¹o b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ. - TruyÖn cæ kÓ vÒ nh÷ng néi dung trong ®êi sèng nh©n d©n. Th¬ ca d©n gian cã nhiÒu bµi ca mang b¶n chÊt nghÒ 15 häc d©n gian (H/s ®äc tõng phÇn) - V¨n häc d©n gian cã nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n nµo? 1. TÝnh truyÒn miÖng - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh truyÒn miÖng? 2. TÝnh tËp thÓ - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp thÓ? 3. V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång (tÝnh thùc hµnh) - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian? III.HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ViÖt Nam (h/s ®äc lÇn l­ît mét phÇn thÓ lo¹i nªn gäi mét em ®äc vµ hái) 1. ThÇn tho¹i - ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i? nghiÖp, ca cÇy cÊy, ca ng­ nghiÖp, ca nghi lÔ. - V¨n häc d©n gian cã ba ®Æc tr­ng c¬ b¶n: + TÝnh truyÒn miÖng + S¸ng t¸c tËp thÓ + TÝnh thùc hµnh - Kh«ng l­u hµnh b»ng ch÷ viÕt, truyÒn tõ ng­êi nä sang ng­êi kia, ®êi nµy sang ®êi kh¸c, tÝnh truyÒn miÖng cßn biÓu hiÖn trong diÔn x­íng d©n gian (ca h¸t chÌo, tuång, c¶i l­¬ng) lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ gäi lµ dÞ b¶n. - TËp thÓ s¸ng t¸c: c¸ nh©n khëi x­íng, tËp thÓ h­ëng øng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian l¹i ®­îc tu bæ,söa ch÷a thªm bít cho hoµn chØnh. - TÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian biÓu hiÖn: +Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho tõng ngµnh tõng nghÒ. * Bµi ca nghÒ nghiÖp * Bµi ca nghi lÔ 2. Sö thi (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ sö thi? - ThÇn tho¹i lµ lo¹i h×nh tù sù d©n gian, th­êng kÓ vÒ c¸c vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x· nguyªn thuû. Nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng tù nhiªn, thÓ hiÖn kh¸t väng chinh phôc tù nhiªn, qu¸ tr×nh s¸ng t¹o v¨n ho¸ cña ng­êi ViÖt cæ. - Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ thÇn kh¸c h¼n nh÷ng vÞ thÇn trong thÇn tÝch, thÇn ph¶. - Em hiÓu thÕ nµo lµ quy m« réng lín? + Ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp + Nh©n vËt sö thi? + Nh÷ng biÕn cè diÔn ra? 3. TruyÒn thuyÕt (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt. - Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín, sö dông ng«n ng÷ cã nhÞp vÇn, x©y dùng nh÷ng h×nh t­îng nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng,hµo hïng ®Ó kÓ vÒ mét hoÆc nhiÒu biÕn cè lín lao diÔn ra trong ®êi sèng céng ®ång cña c­ d©n thêi cæ ®¹i. - Quy m« réng lín cña sö thi: §é dµi, ph¹m vi kÓ truyÖn cña nã. - Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp - Nh©n vËt sö thi mang cèt c¸ch cña c¶ céng ®ång 16 - Em hiÓu thÕ nµo lµ: + Nh©n vËt lÞch sö? + Xu h­íng lÝ t­ëng ho¸? 4. Cæ tÝch (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch? - Néi dung cña truyÖn cæ tÝch? - Nh©n vËt cña truyÖn cæ tÝch lµ ai? - Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch nh­ thÕ nµo? 5. TruyÖn ngô ng«n (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ truyÖn ngô ng«n? 6. TruyÖn c­êi (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ truyÖn c­êi? 7. Tôc ng÷ - ThÕ nµo lµ tôc ng÷? 8. C©u ®è (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ c©u ®è? 9. Ca dao (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ ca dao? 10. VÌ (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ vÌ? - Nh÷ng biÕn cè lín lao g¾n víi c¶ céng ®ång - Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö theo xu h­íng lã t­ëng ho¸ + Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ nöa ng­êi, nöa thÇn nh­: S¬n Tinh, Thuû Tinh… + Xu h­íng lÝ t­ëng ho¸: Nh©n d©n göi vµo ®ã ­íc m¬ kh¸t väng cña m×nh. - TruyÖn cæ tÝch kÓ vÒ sè phËn nh÷ng con ng­êi b×nh th­êng trong x· héi cã ph©n chia ®¼ng cÊp, thÓ hiÖn tinh thÇn nh©n ®¹o vµ l¹c quan cña nh©n d©n lao ®éng - Néi dung truyÖn cæ tÝch th­êng ®Ò cËp tíi 2 vÊn ®Ò c¬ b¶n: mét kÓ vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña ng­êi nghÌo khæ, hai lµ v­¬n lªn ­íc m¬ kh¸t väng ®æi ®êi (nh©n ®¹o, l¹c quan). - Nh©n vËt th­êng lµ em ót, con riªng, th©n phËn må c«i. - Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch lµ quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o. - TruyÖn viÕt theo ph­¬ng thøc tù sù d©n gian rÊt ng¾n gän, kÕt cÊu chÆt chÏ. Nh©n vËt lµ ng­êi, bé phËn cña ng­êi, lµ vËt (phÇn lín lµ c¸c con vËt). Tõ ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vµ triÕt lÝ s©u s¾c. - TruyÖn c­êi thuéc dßng tù sù d©n gian rÊt ng¾n, cã kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn x©y dùng trªn c¬ së m©u thuÉn trong cuéc sèng lµm bËt lªn tiÕng c­êi nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ vµ phª ph¸n. - Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ¶nh, vÇn, nhÞp ®óc kÕt nh÷ng kinh ngiÖm thùc tiÔn th­êng ®­îc dïng trong ng«n ng÷ giao tiÕp hµng ngµy cña nh©n d©n. - Lµ nh÷ng bµi v¨n vÇn hoÆc c©u nãi cã vÇn m« t¶ vËt ®ã b»ng nh÷ng h×nh ¶nh, h×nh t­îng kh¸c l¹ ®Ó ng­êi nghe t×m lêi gi¶i nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, rÌn luyÖn t­ duy vµ cung cÊp nh÷ng tri thøc th«ng th­êng vÒ ®êi sèng. 17 11. TruyÖn th¬ (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ truyÖn th¬? 12. ChÌo (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ chÌo? - Lµ nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh d©n gian th­êng lµ nh÷ng c©u h¸t cã vÇn ®iÖu ®· t­íc bá ®i tiÕng ®Öm, tiÕng l¸y nh»m diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m con ng­êi. - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ vÒ c¸c sù kiÖn diÔn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o vµ b×nh luËn. - Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giÇu chÊt IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña ch÷ t×nh diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ suy nghÜ cña con ng­êi khi h¹nh phóc løa ®«i vµ sù c«ng b»ng x· héi bÞ t­íc v¨n häc d©n gian. 1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri ®o¹t. thøc v« cïng phong phó vÒ ®êi - T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt kiùo yÕu tè tr÷ sèng cña d©n téc. t×nh vµ trµo léng ca ngîi nh÷ng tÊm g­¬ng ®¹o ®øc (H/S ®äc phÇn I) vµ phª ph¸n ®¶ kÝch mÆt tr¸i cña x· héi. 2.V¨n häc d©n gian cã trÞ gi¸o dôc gi¸o dôc s©u s¾c (H/S ®äc) - TÝnh gi¸o dôc cña v¨n häc d©n gian ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? 3. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt to lín cña v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß quan träng trong nÒn v¨n häc d©n téc (H/S ®äc) - V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ nghÖ - Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nh©n d©n ®èi víi cuéc sèng quanh m×nh. §ã lµ nh÷ng kinh nghiÖm mµ nh©n d©n ®· ®óc kÕt tõ kÕt sèng. - Tri thøc Êy l¹i ®­îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ cña nh©n d©n nã còng sinh ®éng hÊp dÉn ng­êi nghe. - Gi¸o dôc tinh thÇn nh©n ®¹o, t«n vinh nh÷ng gi¸ trÞ con ng­êi, yªu th­¬ng con ng­êi vµ ®Êu tranh kh«ng mÖt mái ®Ó gi¶i phãng con ng­êi khái ¸p bøc bÊt c«ng. - Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña v¨n häc d©n gian ta ph¶i kÓ ®Õn tõng thÓ lo¹i. - NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt ch­a cã vµ ch­a ph¸t triÓn, v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß chñ ®¹o. e. Tham Kh¶o - Hå ChÝ Minh, Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ c¸n bé v¨n häc, 30-10-1958. 18 - Vò Ngäc Phan, B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ s­u tËp v¨n häc d©n gian, 12-1954. - §ç B×nh TrÞ, v¨n häc d©n gian ViÖt Nam, Gi¸o tr×nh §¹i häc S­ ph¹m Hµ Néi, Nxb Gi¸o dôc, 1991. - §Þnh Gia Kh¸nh, v¨n ho¸ d©ngian, Nxb Khoa häc x· héi, 1989. ......................................................................................................................................... TiÕt: ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y (TrÝch sö thi §¨m S¨n) Ng­êi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m… A.Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: 1.N¾m ®­îc ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt x©y dùng kiÓu nh©n vËt anh hïng sö thi.NghÖ thuËt miªu t¶ vµ sö dông ng«n tõ cña sö thi anh hïng. 2. Qua ®o¹n trÝch nhËn thøc ®­îc lÏ sèng, niÒm vui cña mçi ng­êi chØ cã thÓ cã ®­îc trong cuéc chiÕn ®Êu v× danh dù , h¹nh phóc vµ sù thÞnh v­îng cho mäi ng­êi (ý thøc céng ®ång) B.Ph ­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh GV tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. 19 D. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV & HS I.§äc – T×m hiÓu 1.TiÓu dÉn (gäi HS ®äc) -Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn tr×nh bÇy néi dung g×? - Dùa vµo SGK,em h·y tãm t¾t thËt ng¾n gän sö thi §¨m S¨n? Yªu cÇu cÇn ®¹t - Giíi thiÖu vµ tãm t¾t néi dung sö thi §¨m S¨n. - Cã 2 lo¹i sö thi lµ: Sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh hïng. - Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n: Theo tËp tôc Chuª nuª (nèi d©y) §¨n S¨n ph¶i lÊy hai chÞ em H¬ NhÞ vµ H¬ BhÞ. §¨m S¨n trë thµnh tï tr­ëng giÇu nhÊt vïng. C¸c tï tr­ëng kh¸c nh­ Mtao Mx©y vµ Mtao Mng­ lîi dông §¨m S¨n lªn rÉy cïng t«i tí ®· ®Õn bu«n lµng, c­íp H¬ NhÞ vÒ lµm vî. C¶ hai lÇn §¨m S¨n ®Òu chiÕn th¾ng vµ uy danh cña chµng cµng lõng lÉy. T×nh cê gÆp thÇn c©y Smuk c©y linh hån cña hai vî, §¨m S¨n cïng t«i tí chÆt ®æ, hai vî chÕt. §¨m S¨n cÇu cøu trêi. Trêi cho thuèc, hai vî §¨m S¨n sèng l¹i. Cuèi cïng, §¨m S¨n t×m ®­êng lªn trêi ®Ó hái N÷ thÇn mÆt trêi lµm vî. ViÖc kh«ng thµnh, chµng tøc giËn bá vÒ vµ chÕt ngËp trong rõng, x¸m ®en nh·o nh­ bïn n­íc. Hån §¨m S¨n biÕn thµnh con ruåi bay vµo miÖng chÞ g¸i H¬ ¢ng. ChÞ g¸i cã mang sinh ra §¨m S¨n – ch¸u, lín lªn l¹i ®i tiÕp con ®­êng cña ng­êi cËu anh hïng. - §o¹n trÝch n»m ë ®o¹n gi÷a t¸c phÈm. Tiªu ®Ò nµy lµ do ng­êi so¹n s¸ch ®Æt ra. 2. §o¹n trÝch - VÞ trÝ ®o¹n trÝch vµ tiªu ®Ò do ai ®Æt? - Gåm cã 6 nh©n vËt: (H/S ®äc theo c¸ch ph©n vai. 1. §¨m S¨n GV h­íng dÉn c¸c em ®äc cho 2. Mtao Mx©y ®óng giäng ®iÖu cña sö thi vµ 3. T«i tí phèi hîp víi tõng nh©n vËt). 4. D©n lµng 5. ¤ng trêi 6. Ng­êi kÓ chuyÖn - SGK - Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã - Chñ ®Ò: Em h·y nªu chñ ®Ò - Chñ ®Ò: Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨m S¨n vµ thï ®Þch Mtao Mx©y, cuèi cïng §¨m S¨n ®· th¾ng. cña ®o¹n trÝch §ång thêi thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña lò lµng vÒ ng­êi anh hïng cña m×nh. II. §äc - hiÓu 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan