Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
PhÇn I
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
Ngµy 18 th¸ng 9 n¨m 2008
C¸c qui luËt di truyÒn
Buæi 1
C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vµ c¸c phÐp lai ®îc sö dông
t×m ra c¸c quy luËt di truyÒn
I. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n
1. TÝnh tr¹ng: Lµ ®Æc ®iÓm vÒ h×nh th¸i, cÊu t¹o, sinh lý cña c¬ thÓ nhê ®ã cã thÓ
ph©n biÖt ®îc c¬ thÓ nµy víi c¬ thÓ kh¸c.
- Cã hai lo¹i tÝnh tr¹ng:
+ TÝnh tr¹ng t¬ng øng: lµ nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c nhau cña cïng mét tÝnh tr¹ng.
+ TÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n: lµ hai tÝnh tr¹ng t¬ng øng cã biÓu hiÖn tr¸i ngîc nhau.
2. CÆp gen t¬ng øng: Lµ cÆp gen n»m ë vÞ trÝ t¬ng øng trªn cÆp NST t¬ng ®ång
vµ qui ®Þnh mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng øng hoÆc nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng kh«ng t¬ng øng
( di truyÒn ®a hiÖu).
3. Alen: Lµ nh÷ng tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña cïng mét gen.
4. Gen alen: Lµ c¸c tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña cïng mét gen tån t¹i trªn mét vÞ trÝ
nhÊt ®Þnh cña cÆp NST t¬ng ®ång cã thÓ gièng nhau hoÆc kh¸c nhau vÒ sè lîng
thµnh phÇn, tr×nh tù ph©n bè c¸c Nuclª«tÝt.
5. Gen kh«ng alen: Lµ c¸c tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña c¸c cÆp gen kh«ng t¬ng øng
tån t¹i trªn c¸c NST kh«ng t¬ng ®ång hoÆc n»m trªn cïng mét NST thuéc mét
nhãm liªn kÕt.
6. KiÓu gen: Lµ tæ hîp toµn bé c¸c gen trong tÕ bµo cña c¬ thÓ thuéc mét loµi
sinh vËt.
7. KiÓu h×nh: Lµ tËp hîp toµn bé c¸c tÝnh tr¹ng cña c¬ thÓ. KiÓu h×nh thay ®æi
theo giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn cña m«i trêng. Trong thùc tÕ khi ®Ò cËp ®Õn
kiÓu h×nh ngêi ta chØ quan t©m ®Õn mét hay mét sè tÝnh tr¹ng.
8. Gièng thuÇn chñng: Lµ gièng cã ®Æc tÝnh di truyÒn ®ång nhÊt vµ æn ®Þnh, thÕ
hÖ con kh«ng ph©n li vµ cã kiÓu h×nh gièng bè mÑ.
9. TÝnh tr¹ng tréi: Lµ tÝnh tr¹ng biÓu hiÖn khi cã kiÓu gen ë d¹ng ®ång hîp tö
tréi hoÆc dÞ hîp tö.
+ Tréi hoµn toµn: Lµ hiÖn tîng gen tréi ¸t chÕ hoµn toµn gen lÆn dÉn ®Õn thÓ dÞ
hîp biÓu hiÖn kiÓu h×nh tréi.
+ Tréi kh«ng hoµn toµn: Lµ hiÖn tîng gen tréi ¸t chÕ kh«ng hoµn toµn gen lÆn
dÉn ®Õn thÓ dÞ hîp biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng trung gian.
10. TÝnh tr¹ng lÆn: Lµ tÝnh tr¹ng chØ xuÊt hiÖn khi kiÓu gen ë tr¹ng th¸i ®ång hîp
tö lÆn
11. §ång hîp tö: Lµ kiÓu gen cã hai gen t¬ng øng gièng nhau.
12. DÞ hîp tö: Lµ kiÓu gen cã hai gen t¬ng øng kh¸c nhau.
13. Di truyÒn: Lµ hiÖn tîng truyÒn ®¹t c¸c ®Æc tÝnh cña bè mÑ, tæ tiªn cho c¸c thÕ
hÖ con ch¸u.
14. BiÕn dÞ: Lµ hiÖn tîng con sinh ra kh¸c bè mÑ vµ kh¸c nhau ë nhiÒu chi tiÕt,
®«i khi cã thªm nh÷ng ®Æc ®iÓm míi hoÆc kh«ng biÓu hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña
bè mÑ.
15. Giao tö thuÇn khiÕt: Lµ giao tö chØ chøa mét nh©n tè di truyÒn trong cÆp
nh©n tè di truyÒn ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö.
II. C¸c phÐp lai ®îc sö dông ®Ó t×m ra c¸c quy luËt di
truyÒn
1. Lai thuËn nghÞch: Lµ phÐp lai thay ®æi vÞ trÝ cña bè mÑ ( khi th× dïng d¹ng
nµy lµ bè, khi dïng d¹ng ®ã lµm mÑ) nh»m ph¸t hiÖn ra c¸c ®Þnh luËt di truyÒn
sau:
+ §Þnh luËt di truyÒn gen nh©n vµ gen tÕ bµo chÊt: Khi lai thuËn nghÞch vÒ mét
cÆp tÝnh tr¹ng nµo ®ã nÕu kÕt qu¶ ®êi con kh«ng thay ®æi th× ®ã lµ di truyÒn gen
nh©n, nÕu ®êi con thay ®æi phô thuéc vµo mÑ th× ®ã lµ di truyÒn gen tÕ bµo chÊt
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
VD: Di truyÒn gen nh©n
- Lai thuËn:
P
§Ëu h¹t vµng
x
AA
F1
§Ëu h¹t vµng
Aa
- Lai nghÞch:
P
§Ëu h¹t xanh
x
AA
F1
§Ëu h¹t vµng
Aa
VD: Di truyÒn gen tÕ bµo chÊt
- Lai thuËn:
P
§Ëu h¹t vµng
x
F1
- Lai nghÞch:
P
F1
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
§Ëu h¹t xanh
aa
§Ëu h¹t vµng
aa
§Ëu h¹t xanh
§Ëu h¹t vµng
§Ëu h¹t xanh
x
§Ëu h¹t vµng
§Ëu h¹t xanh
+ §Þnh luËt di truyÒn liªn kÕt vµ ho¸n vÞ gen: Khi lai thuËn nghÞch mµ kÕt qu¶
®êi con thay ®æi vÒ tØ lÖ ph©n li kiÓu gen, kiÓu h×nh kh¸c tØ lÖ ph©n li ®éc lËp th× ®ã
lµ di truyÒn liªn kÕt gen vµ ho¸n vÞ gen
VD:
- PhÐp lai thuËn: Khi lai ruåi ®ùc F1 m×nh x¸m c¸nh dµi víi ruåi c¸i m×nh ®en,
c¸nh côt ®îc kÕt qu¶ FB 1 x¸m dµi : 1 ®en côt
Liªn kÕt gen
- PhÐp lai nghÞch: Khi lai ruåi c¸i F 1 m×nh x¸m c¸nh dµi víi ruåi c¸i m×nh ®en,
c¸nh côt ®îc kÕt qu¶ FB 0,41 x¸m dµi : 0,41 ®en côt : 0,009 x¸m côt : 0,09 ®en
dµi
Ho¸n vÞ gen
+ §Þnh luËt di truyÒn gen liªn kÕt trªn NST giíi tÝnh X
VD:
- PhÐp lai thuËn: Khi lai ruåi c¸i m¾t ®á víi ruåi ®ùc m¾t tr¾ng, kÕt qu¶ thu ®îc
toµn ruåi m¾t ®á
- PhÐp lai nghÞch: Khi lai ruåi c¸i m¾t tr¾ng víi ruåi ®ùc m¾t ®á, kÕt qu¶ thu ®îc
1 ruåi c¸i m¾t ®á : 1 ruåi ®ùc m¾t tr¾ng
2. Lai ph©n tÝch:
- Kh¸i niÖm: Lµ phÐp lai gi÷a c¬ thÓ mang kiÓu h×nh tréi cha biÕt kiÓu gen víi c¬
thÓ mang kiÓu h×nh lÆn. NÕu ®êi con lai kh«ng ph©n tÝnh th× c¬ thÓ mang tÝnh
tr¹ng tréi cã kiÓu gen ®ång hîp tö tréi, nÕu ®êi con lai ph©n tÝnh th× c¬ thÓ mang
kiÓu h×nh tréi cã kiÓu gen dÞ hîp.
- Lai ph©n tÝch ®îc sö dông ®Ó ph¸t hiÖn c¸c quy luËt di truyÒn sau:
+ Di truyÒn tréi lÆn cña ®Þnh luËt Men §en: lai ph©n tÝch vÒ mét gen x¸c ®Þnh
mét tÝnh tr¹ng, kÕt qu¶ cã tØ lÖ kiÓu h×nh lµ 1 : 1
P
§Ëu h¹t vµng
x
§Ëu h¹t xanh
AA
aa
F1
§Ëu h¹t vµng
Aa
P
§Ëu h¹t vµng
x
§Ëu h¹t xanh
Aa
aa
F1
§Ëu h¹t vµng
:
§Ëu h¹t xanh
Aa
aa
+ Di truyÒn t¬ng t¸c nhiÒu gen x¸c ®Þnh mét tÝnh tr¹ng trong trêng hîp t¬ng t¸c
bæ trî, ¸t chÕ, céng gép víi tØ lÖ kiÎu h×nh cña phÐp lai ph©n tÝch vÒ mét tÝnh tr¹ng
lµ 1 : 1 : 1 : 1 hoÆc 1 : 2 :1 hoÆc 3 : 1
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
* P
gµ mµo hå ®µo
x
gµ mµo h×nh l¸
AaBb
aabb
F1
1AaBb : 1 Aabb : 1 aaBb : 1aabb
1 hå ®µo : 1 hoa hång : 1 h¹t ®Ëu : 1 h×nh l¸
* P
C©y cao
x
C©y thÊp
AaBb
aabb
F1
1AaBb : 1 Aabb : 1 aaBb : 1aabb
1 cao:
3 thÊp
* P
BÝ dÑt
x
BÝ dµi
AaBb
aabb
F1
1AaBb : 1 Aabb : 1 aaBb : 1aabb
1 bÝ dÑt :
2 bÝ trßn:
1 bÝ dµi
+ §Þnh luËt di truyÒn liªn kÕt (hoÆc ®a hiÖu gen): NÕu lai ph©n tÝch vÒ hai cÆp
tÝnh tr¹ng trë lªn mµ cã tØ lÖ kiÓu h×nh 1 : 1 th× ®ã lµ di truyÒn liªn kÕt hoÆc ®a
hiÖu gen
+ §Þnh luËt di truyÒn ho¸n vÞ gen: NÕu lai ph©n tÝch vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng trë lªn
mµ cã tØ lÖ kiÓu h×nh kh¸c 1 : 1 : 1 : 1 th× ®ã lµ di truyÒn ho¸n vÞ gen
3. Ph©n tÝch kÕt qu¶ ph©n li kiÓu h×nh ë F2
Khi cho lai F1 víi nhau, cã thÓ ph¸t hiÖn ra c¸c ®Þnh luËt di truyÒn sau:
+ §Þnh luËt ph©n tÝnh trong lai mét cÆp tÝnh tr¹ng do mét cÆp gen chi phèi cã
hiÖn tîng tréi hoµn toµn hoÆc kh«ng hoµn toµn
F1
§Ëu h¹t vµng
x
§Ëu h¹t vµng
Aa
Aa
F2
KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
3 vµng
1 xanh
F1
Hoa hång
x
Hoa hång
Aa
Aa
F2
KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
1 ®á : 2 hång : 1 tr¾ng
+ §Þnh luËt di truyÒn t¬ng t¸c nhiÒu gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng: NÕu khi lai
mét tÝnh tr¹ng mµ cã tØ lÖ kiÓu h×nh 9 : 3 : 3 : 1 hoÆc 9 : 7 hoÆc 9 : 6 : 1 hoÆc
9: 3 : 4 hoÆc 12 : 3 : 1 hoÆc 13 : 3 hoÆc 15 : 1 th× c¸c trêng hîp trªn lµ t¬ng t¸c
gen kiÓu bæ trî, ¸t chÕ, céng gép
+ §Þnh luËt di truyÒn ®éc lËp: NÕu lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng mµ tØ lÖ c¸c
tÝnh tr¹ng ®ã nghiÖm ®óng c«ng thøc kiÓu h×nh (3 : 1) n th× c¸c tÝnh tr¹ng ®ã di
truyÒn ®éc lËp
+ §Þnh luËt di truyÒn liªn kÕt: NÕu lai hai cÆp tÝnh tr¹ng do hai cÆp gen chi phèi
mµ tØ lÖ kiÓu h×nh ë F 2 lµ 3 : 1 hoÆc 1 : 2: 1 th× c¸c tÝnh tr¹ng di truyÒn liªn kÕt
hoµn toµn
+ §Þnh luËt ho¸n vÞ gen: NÕu lai hai cÆp tÝnh tr¹ng do hai cÆp gen chi phèi mµ tØ
lÖ kiÓu h×nh ë F2 kh¸c 9 : 3 : 3 : 1 th× c¸c tÝnh tr¹ng di truyÒn liªn kÕt kh«ng hoµn
toµn.
III. C©u hái lý thuyÕt
1. Di truyÒn lµ g×? BiÕn dÞ lµ g×?
2. ThÕ nµo lµ tÝnh tr¹ng? cã mÊy lo¹i tÝnh tr¹ng? Tr×nh bµy c¸c d¹ng tÝnh
tr¹ng?
3. ThÕ nµo lµ kiÓu gen? KiÓu h×nh? Ph©n biÖt ®ång hîp tö vµ dÞ hîp tö?
4. Tr×nh bµy c¸c phÐp lai ®îc sö dông ®Ó t×m ra c¸c qui luËt di truyÒn?
5. ThÕ nµo lµ lai thuËn nghÞch? PhÐp lai thuËn nghÞch ®îc sö dông ®Ó t×m ra
c¸c qui luËt di truyÒn nµo?
6. ThÕ nµo lµ lai ph©n tÝch? PhÐp lai ph©n tÝch ®îc dïng ®Ó t×m ra c¸c qui luËt
di truyÒn nµo?
7. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch kÕt qu¶ ph©n li kiÓu h×nh ë F 2 ®îc dïng ®Ó t×m ra c¸c
qui luËt di truyÒn nµo?
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
Ngµy 25 th¸ng 9 n¨m 2008
Buæi 2 + 3
Quy luËt tréi lÆn hoµn toµn
vµ quy luËt tréi lÆn kh«ng hoµn toµn
I. Qui luËt tréi lÆn hoµn toµn
Quy luËt nµy ®îc ph¶n ¸nh qua ®Þnh luËt 1 vµ 2 cña Men §en
- Néi dung: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau bëi mét cÆp tÝnh
tr¹ng t¬ng ph¶n th× F1 ®ång tÝnh vÒ tÝnh tr¹ng tréi vµ F2 ph©n tÝnh 3 tréi : 1 lÆn
HoÆc: Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö , mçi nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè
di truyÒn sÏ ph©n li vÒ mçi giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt nh thÕ hÖ P.
- ThÝ nghiÖm: Khi lai ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng h¹t víi h¹t xanh ®îc F1 toµn h¹t
vµng, F2 thu ®îc tØ lÖ 3 vµng : 1 xanh
P
§Ëu h¹t vµng
x
§Ëu h¹t xanh
AA
aa
F1
§Ëu h¹t vµng
Aa
F1 x F1 §Ëu h¹t vµng
x
§Ëu h¹t vµng
Aa
Aa
F2
KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
3 vµng
1 xanh
- C¬ chÕ:
+ Gen A ®øng c¹nh gen a trong thÓ dÞ hîp kh«ng bÞ hoµ lÉn mµ vÉn gi÷ nguyªn
b¶n chÊt, khi gi¶m ph©n sÏ cho hai giao tö A vµ a
+ Sù tæ hîp ngÉu nhiªn cña c¸c lo¹i giao tö F 1 sÏ cho F2 víi tØ lÖ kiÓu gen lµ
1AA : 2Aa : 1aa
+ Do A ¸t hoµn toµn a nªn KG AA vµ Aa ®Òu cã KH tréi
- §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng:
+ P thuÇn chñng
+ 1 gen qui ®Þnh 1 tÝnh tr¹ng
+ Tréi hoµn toµn
+ Sè c¸ thÓ lai ®ñ lín
II. Quy luËt tréi lÆn kh«ng hoµn toµn
- Néi dung: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng
t¬ng ph¶n th× F1 biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng trung gian gi÷a bè vµ mÑ cßn F 2 ph©n tÝnh víi
tØ lÖ 1 tréi : 2 trung gian : 1 lÆn
P
Hoa ®á
x
Hoa tr¾ng
AA
aa
F1
Hoa hång
Aa
F1 x F1 Hoa hång
x
Hoa hång
Aa
Aa
F2
KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
1 ®á : 2 hång : 1 tr¾ng
III. C©u hái lý thuyÕt
1. Tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña Men§en vÒ lai mét cÆp tÝnh tr¹ng? ViÕt s¬ ®å lai
vµ gi¶i thÝch theo quan ®iÓm cña Men§en vµ theo quan ®iÓm cña di truyÒn
häc hiÖn ®¹i? Nªu néi dung vµ ®iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña qui luËt ph©n li?
2. Nªu vÝ dô vÒ hiÖn tîng tréi kh«ng hoµn toµn? ViÕt s¬ ®å lai vµ nªu néi dung
cña qui luËt tréi kh«ng hoµn toµn?
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
3. So s¸nh quy luËt tréi lÆn hoµn toµn vµ quy luËt tréi kh«ng hoµn toµn?
IV. Ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp
1. NhËn d¹ng c¸c bµi to¸n thuéc c¸c qui lô©t Men §en
a. Trêng hîp 1:
- NÕu ®Ò bµi ®· nªu ®iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña ®Þnh luËt Men®en:
+ 1 gen qui ®Þnh 1 tÝnh tr¹ng
+ Tréi hoµn toµn
+ C¸c cÆp gen n»m trªn c¸c cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c nhau
b. Trêng hîp 2:
- NÕu ®Ò bµi ®· x¸c ®Þnh tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh ë ®êi con
+ NÕu lai mét cÆp tÝnh tr¹ng cho kiÓu h×nh cã c¸c tØ lÖ sau ®©y: 100%; 1 : 1; 3 :1;
2 : 1 (tØ lÖ gen g©y chÕt); 1 : 2 :1 (di truyÒn trung gian)
+ Khi lai hai hay nhiÒu tÝnh tr¹ng cho kiÓu h×nh cã c¸c tØ lÖ sau (1 : 1) n , (3 : 1)n,
(1 : 2 : 1)n …
c. Trêng hîp 3:
- NÕu ®Ò bµi kh«ng cho x¸c ®inh tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh mµ chØ cho mét kiÓu h×nh
nµo ®ã ë con lai
+ Khi lai mét cÆp tÝnh tr¹ng, tØ lÖ kiÓu h×nh ®îc biÕt b»ng hoÆc lµ béi sè cña
25% (hoÆc 1/4)
+ Khi lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng, tØ lÖ kiÓu h×nh ®îc biÕt b»ng hoÆc lµ béi
sè cña 6,25% (hoÆc 1/16)
2. C¸ch gi¶i bµi tËp thuéc ®Þnh luËt Men§en
Thêng qua 3 bíc:
- Bíc 1: Qui íc gen
+ NÕu ®Ò bµi cha qui íc gen th× cÇn x¸c ®Þnh tÝnh tréi lÆn dùa vµo c¸c tØ lÖ quen
thuéc råi qui íc
- Bíc 2: BiÖn luËn ®Ó x¸c ®Þnh KG, KH cña cÆp bè mÑ
- Bíc 3: LËp s¬ ®å lai, nhËn xÐt tØ lÖ KG, KH vµ gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu kh¸c cña
bµi
3. Bµi tËp vËn dông
Bµi 1: ë lóa, h¹t ®ôc tréi hoµn toµn so víi h¹t trong. Cho lóa h¹t ®ôc thuÇn chñng
thô phÊn víi lóa h¹t trong
a. X¸c ®Þnh kÕt qu¶ thu ®îc ë F1 vµ F2
b. NÕu cho c©y F1 vµ F2 cã h¹t g¹o ®ùc nãi trªn lai víi nahu th× kÕt qu¶ nh thÕ
nµo?
Gi¶i:
Qui íc
A : ®ôc
a : trong
a.
C©y P cã g¹o h¹t trong cã kiÓu gen: aa
C©y P cã g¹o h¹t trong cã kiÓu gen: AA
S¬ ®å lai:
P
G¹o h¹t ®ôc
x
G¹o h¹t trong
AA
aa
G
A
a
F1
G¹o h¹t ®ôc
Aa
F1 x F1 G¹o h¹t ®ôc
x
G¹o h¹t ®ôc
Aa
Aa
G F1
A, a
A, a
F2
KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
3 ®ôc :
1 trong
b. C©y F1 cã kiÓu gen: Aa, F2 cã kiÓu gen: AA, Aa
S¬ ®å lai:
P
G¹o h¹t ®ôc
x
G¹o h¹t ®ôc
AA
Aa
G
A
A, a
F1
G¹o h¹t ®ôc
AA : Aa
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
P
G¹o h¹t ®ôc
x
G¹o h¹t ®ôc
Aa
Aa
G
A, a
A, a
F1 KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
3 ®ôc :
1 trong
Bµi 2: ë cµ chua, tÝnh tr¹ng th©n cao lµ tréi hoµn toµn so víi tÝnh tr¹ng th©n thÊp.
H·y x¸c ®Þnh:
a. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña c©y bè mÑ ph¶i nh thÕ nµo ®Ó cã F1 ph©n li theo
tØ lÖ 1 cao : 1 thÊp?
b. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña c©y bè mÑ ph¶i nh thÕ nµo ®Ó cã F1 ph©n li theo
tØ lÖ 3 cao : 1 thÊp?
c. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña c©y bè mÑ ph¶i nh thÕ nµo ®Ó cã F1 ®ång tÝnh c©y
cao?
Gi¶i:
Qui íc
A: cao
a : thÊp
a. F1 ph©n tÝnh theo tØ lÖ 1 cao : 1 thÊp suy ra F 1 cã 2 kiÓu tæ hîp gen do ®ã 1 c¬
thÓ P cho ra hai giao tö A vµ a , 1 c¬ thÓ cho ra 1 giao tö lÆn a
KiÓu gen t¬ng øng cña P lµ Aa vµ aa
S¬ ®å lai:
P
C©y cao
x
C©y thÊp
Aa
aa
G
A, a
a
F1
KG
Aa : aa
KH
1 cao : 1 thÊp
b. F1 ph©n tÝnh theo tØ lÖ 3 cao : 1 thÊp suy ra F 1 cã 4 kiÓu tæ hîp gen do ®ã P cho
ra hai giao tö A vµ a t¬ng ®¬ng ¬ r c¶ hai c¬ thÓ
KiÓu gen t¬ng øng cña P lµ Aa
S¬ ®å lai:
P
C©y cao
x
C©y thÊp
Aa
Aa
G
A, a
A, a
F1
KG
1AA : 2Aa : aa
KH
3 cao : 1 thÊp
c. F1 ®ång tÝnh c©y cao
KH c©y cao cã kiÓu gen t¬ng øng lµ AA, Aa, cã 3 kh¶ n¨ng:
Kh¶ n¨ng 1: KiÓu gen cña F1 lµ AA , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA
S¬ ®å lai:
P
C©y cao
x
C©y cao
AA
AA
G
A
A
F1
KG
AA
KH
100% cao
Kh¶ n¨ng 2: KiÓu gen cña F1 lµ Aa , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA vµ aa
S¬ ®å lai:
P
C©y cao
x
C©y thÊp
AA
aa
G
A
a
F1
KG
Aa
KH
100% cao
Kh¶ n¨ng 3: KiÓu gen cña F1 lµ AA : Aa , kiÓu gen t¬ng øng cña P lµ AA vµ Aa
S¬ ®å lai:
P
C©y cao
x
C©y cao
AA
Aa
G
A
A, a
F1
KG
1AA : 1Aa
KH
100% cao
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
Bµi 3: ë mét loµi ®Ëu cã hai kiÓu h×nh hoa ®á vµ hoa tr¾ng. TÝnh tr¹ng nµy ®îc qui
®Þnh bëi 1 cÆp gen alen trªn NST thêng. Khi lai hai c©y ®Ëu hoa ®á víi nhau, F 1
toµn hoa ®á. Cho F1 t¹p giao th× F2 nh thÕ nµo?
Gi¶i:
- TÝnh tr¹ng mµu s¾c ®îc qui ®Þnh bëi 1 cÆp gen alen n»m trªn NST thêng mµ chØ
cã hai kiÓu h×nh nªn tÝnh tr¹ng nµy tu©n thep qui luËt tréi lÆn hoµn toµn
- Qui íc:
A : hoa ®á
a : hoa tr¾ng
Cã hai trêng hîp
- TH 1: NÕu kiÓu h×nh hoa ®á lµ tréi
+ KiÓu gen t¬ng øng cña KH hoa ®á lµ AA hoÆc Aa
+ KG t¬ng øng cña P, F1 , F 2 cã thÓ cã hai kh¶ n¨ng
Kh¶ n¨ng 1:
S¬ ®å lai:
P
Hoa ®á
x
Hoa ®á
AA
AA
G
A
A
F1
KG
AA
KH
100% Hoa ®á
S¬ ®å lai:
F1 xF1
Hoa ®á
x
Hoa ®á
AA
AA
G
A
A
F2
KG
AA
KH
100% Hoa ®á
Kh¶ n¨ng 2
S¬ ®å lai:
P
Hoa ®á
x
Hoa ®á
AA
Aa
G
A
A, a
F1
KG
1AA : 1Aa
KH
100% Hoa ®á
F1 x F 1
C¸c phÐp lai TØ lÖ phÐp lai
§ùc C¸i
1 1 1
AA x AA
x
AA x Aa
Aa x AA
Aa x Aa
2 2 4
1 1 1
x
2 2 4
1 1 1
x
2 2 4
1 1 1
x
2 2 4
TØ lÖ kiÓu gen F2
1
AA
4
1
AA : 1 Aa
8
8
1
AA : 1 Aa
8
8
1
AA : 2 Aa
16
16
:
1
16
aa
Tæng céng : - TØ lÖ KG: 9 AA : 6 Aa : 1 aa
- TØ lÖ KH: 15 ®á : 1 tr¾ng
16
16
16
Bµi 4: ë ®Ëu hµ lan, ®Æc ®iÓm tÝnh tr¹ng h×nh d¹ng cña h¹t do mét gen qui ®Þnh.
Cho giao phÊn hai c©y ®Ëu thu ®îc F1, cho F1 tiÕp tôc gia phÊn víi nhau thu ®îc 3
kÕt qu¶:
- PL 1: F1 h¹t tr¬n x h¹t tr¬n thu ®îc F2: 735 h¹t tr¬n : 247 h¹t nh¨n
- PL 2: F1 h¹t tr¬n x h¹t tr¬n thu ®îc F2: 100% h¹t tr¬n
- PL 1: F1 h¹t tr¬n x h¹t nh¨n thu ®îc F2: 100% h¹t tr¬n
a. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai cho mçi trêng hîp trªn
b. Rót ra nhËn xÐt vÒ kiÓu h×nh vµ kiÓu gen cña P? ViÕt s¬ ®å lai vµ gi¶i thÝch?
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
Gi¶i:
1. S¬ ®å lai tõ F1 ®Õn F2:
a. Trêng hîp 1:
F2 cho tØ lÖ 735 h¹t tr¬n : 247 h¹t nh¨n = 3 : 1 suy ra h¹t tr on lµ tréi so víi h¹t
nh¨n. Qui íc: A: h¹t tr¬n
a: h¹t nh¨n
F2 cho tØ lÖ 3 : 1 suy ra F1 cã kiÓu gen dÞ hîp Aa
S¬ ®å lai:
F1 xF1
H¹t tr¬n
x
H¹t tr¬n
Aa
Aa
G
A, a
A, a
F2 KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
3 tr¬n :
1 nh¨n
b. Trêng hîp 2:
F2 ®Òu cã h¹t tr¬n, F2 ®ång tÝnh tréi suy ra hai c©y F 1 mang kiÓu gen AA hoÆc
Aa
S¬ ®å lai 1:
F1 xF1
H¹t tr¬n
x
H¹t tr¬n
AA
AA
G
A
A
F2
KG
AA
KH
100% H¹t tr¬n
S¬ ®å lai 2:
F1 xF1
H¹t tr¬n
x
H¹t tr¬n
AA
Aa
G
A
A, a
F2
KG
1AA : 1Aa
KH
100% H¹t tr¬n
c. Trêng hîp 3:
F2 ®Òu cã h¹t tr¬n, F2 ®ång tÝnh tréi suy ra hai c©y F1 mang kiÓu gen AA vµ aa
S¬ ®å lai:
F1 xF1
H¹t tr¬n
x
H¹t nh¨n
AA
aa
G
A
a
F2
KG
Aa
KH
100% h¹t tr¬n
2. NhËn xÐt vÒ P:
F1 xuÊt hiÖn c¸c kiÓu gen AA, Aa, aa. Suy ra hai c¬ thÓ P t¹o ®îc 3 kiÓu gen nªn P
cã kiÓu gen Aa.
S¬ ®å lai:
P
H¹t tr¬n
x
H¹t tr¬n
Aa
Aa
G
A, a
A, a
F1 KG
1AA : 2Aa : 1aa
KH
3 tr¬n :
1 nh¨n
Bµi tËp vÒ nhµ:
Bµi 1: ë bß, tÝnh tr¹ng kh«ng sõng lµ tréi so víi tÝnh tr¹ng cã sõng. Cho bß ®ùc
kh«ng sõng giao phèi víi 3 bß c¸i A, B, C ®îc kÕt qu¶ sau:
- Víi bß c¸i A cã sõng sinh ra bª A cã sõng
- Víi bß c¸i B kh«ng sõng sinh ra bª B cã sõng
- Víi bß c¸i C cã sõng sinh ra bª C kh«ng sõng
H·y x¸c ®Þnh kiÓu di truyÒn cña bß ®ùc, 3 bß c¸I, 3 bª con
Bµi 2: ë d©u t©y, tÝnh tr¹ng mµu qu¶ cã 3 KH lµ §á, hång, tr¾ng. Khi lai c©y qu¶
®á víi nhau thu ®îc thÕ hÖ sau toµn qu¶ ®á. Khi lai qu¶ hång víi nhau thu ®îc 1
®á : 2 hång : 1 tr¾ng
a. Cã thÓ gi¶i thÝch phÐp lai trªn nh thÕ nµo?
b. KG vµ KH ë F1 nh thÕ nµo khi cho:
- Qu¶ hång x qu¶ ®á
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
- Qu¶ hång x qu¶ tr¾ng
- Qu¶ ®á x qu¶ tr¾ng
c. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh ë F2 nh thÕ nµo khi cho F1 cña phÐp lai (Hång x ®á) t¹p
giao víi nhau?
d. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh ë F2 nh thÕ nµo khi cho F1 cña phÐp lai (Hång x ®á) tù
thô phÊn víi nhau?
Bµi 3: ë c¸ chÐp cã hai KH lµ c¸ chÐp trÇn vµ c¸ chÐp v¶y. Khi lai c¸ chÐp v¶y víi
c¸ chÐp v¶y thu ®îc toµn c¸ chÐp v¶y. Khi lai c¸ chÐp trÇn víi c¸ chÐp v¶y thu ®îc
1 trÇn : 1 v¶y. Khi lai c¸c chÐp trÇn víi nhau lu«n thu ®îc tØ lÖ ph©n tÝnh(2trÇn : 1
v¶y). Cã thÓ gi¶i thÝch c¸c phÐp lai trªn nh thÕ nµo?
Bµi 4: ë hoa mâm chã, tÝnh tr¹ng mµu s¾c hoa cã 3 KH lµ §á, hång, tr¾ng. Khi
lai hoa ®á víi nhau thu ®îc thÕ hÖ sau toµn hoa ®á. Khi lai hoa tr¾ng víi nhau thu
®îc thÕ hÖ sau toµn hoa tr¾ng. Khi lai hoa hång víi nhau thu ®îc 1 ®á : 2 hång : 1
tr¾ng
a. Cã thÓ gi¶i thÝch phÐp lai trªn nh thÕ nµo?
b. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh ë F2 nh thÕ nµo khi cho F1 cña phÐp lai (Hång x ®á)
t¹p giao víi nhau?
c. KiÓu gen vµ kiÓu h×nh ë F 2 nh thÕ nµo khi cho F1 cña phÐp lai (Hång x ®á) tù
thô phÊn víi nhau?
Bµi 5: ë cµ chua, qu¶ ®á lµ tréi so víi qu¶ vµng. §em lai 2 thø cµ chua víi nhau ®îc F1 ®ång nhÊt vÒ mµu qu¶. LÊy F1 giao phÊn víi c©y cµ chua cha biÕt kiÓu gen ®îc F2 cho tØ lÖ 63 ®á : 60 vµng
a. X¸c ®Þnh KG cña c©y cµ chua ®em lai víi c©y F1
b. ViÕt s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2
Bµi 6: ë mét loµi thùc vËt gen A qui ®Þnh tÝnh tr¹ng h¹t vµng lµ tréi so víi gen a
qui ®Þnh tÝnh tr¹ng h¹t xanh lµ lÆn. Cho c©y h¹t vµng dÞ hîp tö tù thô phÊn ®îc
241 c©y lai F1
a. X¸c ®Þnh tØ lÖ vµ sè lîng c¸c lo¹i kiÓu h×nh ë F1 . TÝnh tr¹ng mµu s¾c cña
h¹t lai F1 ®îc thÓ hiÖn trªn c©y thuéc thÕ hÖ nµo?
b. Trung b×nh mçi qu¶ cã 5 h¹t, tØ lÖ c¸c qu¶ ®Ëu cã tÊt c¶ h¹t vµng hoÆc ®Òu
xanh lµ bao nhiªu? TØ lÖ c¸c qu¶ cã c¶ h¹t xanh , h¹t vµng lµ bao nhiªu?
Bµi 7: ë cµ chua, mµu qu¶ ®îc qui ®Þnh bëi mét cÆp gen vµ tÝnh tr¹ng qu¶ ®á lµ
tréi so víi qu¶ vµng. Cho giao phÊn hai c©y P thu ®îc F1, cho F1 tiÕp tôc gia phÊn
víi nhau thu ®îc 3 kÕt qu¶:
- PL 1: F1 qu¶ ®á x qu¶ ®á thu ®îc F2: 289 qu¶ ®á : 96 qu¶ vµng
- PL 2: F1 qu¶ ®á x qu¶ ®á thu ®îc F2: 320 qu¶ ®á
- PL 3: F1 qu¶ ®á x qu¶ vµng thu ®îc F2: 315 qu¶ ®á
a. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai cho mçi trêng hîp trªn
b. Rót ra nhËn xÐt vÒ kiÓu h×nh vµ kiÓu gen cña P? ViÕt s¬ ®å lai vµ gi¶i thÝch?
Bµi 8: Cho chuét ®u«I th¼ng giao phèi víi chuét du«I cong. F 1 thu ®îc tØ lÖ chuét
®u«I th¼ng vµ chuét ®u«I cong ngang nhau. TiÕp tôc cho F1 t¹p giao víi nhau.
a. LËp s¬ ®å lai tõ P ®Õn F1
b. Cã bao nhiªu kiÓu giao phèi cã thÓ cã vµ tØ lÖ % cña tõng kiÓu giao phèi trren
tæng sè c¸c phÐp lai F1 lµ bao nhiªu?
c. TØ lÖ % tõng kiÓu gen xuÊt hiÖn ë F2 lµ bao nhiªu?
Ngµy 9 th¸ng 10 n¨m 2008
Buæi 4 + 5
Quy luËt ph©n li ®éc lËp
I. Quy luËt ph©n li ®éc lËp
- ThÝ nghiÖm: Men §en cho lai 2 dßng ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng vÒ 2 cÆp tÝnh
tr¹ng t¬ng ph¶n h¹t vµng tr¬n víi h¹t xanh nh¨n thu ®îc F1 toµn h¹t vµng tr¬n, cho
F1 tù thô phÊn ®îc F2 víi tØ lÖ 9 v¶ng tr¬n : 3 vµng nh¨n : 3 xanh tr¬n : 1 xanh
nh¨n
- C¬ chÕ:
+ Cã sù ph©n li ®éc lËp cña c¸c gen trong gi¶m ph©n t¹o giao tö
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
+ Cã sù tæ hîp tù do cña c¸c giao tö trong thô tinh
- S¬ ®å lai:
P
Vµng tr¬n
x
Xanh nh¨n
AABB
aabb
GP
AB
ab
F1
AaBb
100% Vµng tr¬n
F1 x F1 Vµng tr¬n
x
Vµng tr¬n
AaBb
AaBb
G F1
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2 KG 9 (A-B-)
: 3 (A-bb)
:
3 (aaB-) :
1aabb
KH 9 vµng tr¬n : 3 vµng nh¨n : 3 xanh tr¬n : 1 xanh nh¨n
- Néi dung: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ hai hay nhiÒu cÆp
tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n th× sù di truyÒn cña cÆp tÝnh tr¹ng nµy kh«ng phô thuéc vµo
sù di truyÒn cña cÆp tÝnh tr¹ng kh¸c
HoÆc: C¸c nh©n tè di tryÒn ®· ph©n li ®éc lËp trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö
- §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng:
+ P thuÇn chñng
+ Mçi gen qui ®Þnh 1 tÝnh tr¹ng
+ Tréi hoµn toµn
+ Sè c¸ thÓ ph¶i lín
+ C¸c cÆp gen n»m trªn c¸c cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c nhau
- C«ng thøc c¬ b¶n:
+ Sè kiÓu giao tö do F1 t¹o ra: 2n
+ Sè hîp tö ë F2: 4n
+ Sè lo¹i kiÓu h×nh ë F2: 2n
+ Sè lo¹i kiÓu gen ë F2: 3n
+ TØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh ë F2: (3 : 1)n
+ TØ lÖ ph©n li kiÓu gen ë F2: (1 : 2 : 1)n
II. C©u hái lý thuyÕt
1. Tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña Men§en vÒ lai hai cÆp tÝnh tr¹ng? Gi¶I thÝch theo
quan ®iÓm cña Men §en vµ di truyÒn häc hiÖn ®¹i? ViÕt s¬ ®å lai vµ nªu néi dung
qui luËt? Qui luËt ®óng trong trêng hîp nµo?
2. So s¸nh ®Þnh luËt ph©n li vµ ®Þnh luËt ph©n li ®éc lËp?
IIi. Bµi tËp
Bµi 1: Cho c¸c thá cã cïng KG giao phèi víi nhau, thu ®îc F1 nh sau:
57 thá ®en, l«ng th¼ng : 20 thá ®en, l«ng xï : 18 thá tr¾ng l«ng th¼ng: 6 thá tr¾ng
l«ng xï . BiÕt mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ng vµ ph©n li ®éc lËp
a. X¸c ®Þnh tÝnh tréi lÆn vµ lËp s¬ ®å lai
b. Cho thá tr¾ng, l«ng th¼ng giao phèi víi thá tr¾ng l«ng xï th× kÕt qu¶ nh thÕ
nµo?
Gi¶i:
a. X¸c ®Þnh tÝnh tréi lÆn:
- XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña l«ng:
§en : tr¾ng = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra l«ng ®en lµ tréi so víi
l«ng tr¾ng. Qui íc : A l«ng ®en
a l«ng tr¾ng
- XÐt tÝnh tr¹ng vÒ ®é th¼ng cña l«ng:
Th¼ng : xï = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra l«ng th¼ng lµ tréi so víi
l«ng xï. Qui íc : B l«ng th¼ng
b l«ng xï
F1 thu ®îc tØ lÖ xÊp xØ 9:3:3:1 lµ tØ lÖ cña ph©n li ®éc lËp vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng do
®ã P dÞ hîp vÒ hai cÆp gen AaBb vµ KH lµ l«ng ®en th¼ng
S¬ ®å lai:
P
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F1
9(A-B-)
:
3(A-bb)
:
3(aaB-)
: 1aabb
9 ®en th¼ng :
3 ®en xï
: 3 tr¾ng th¼ng
: 1 tr¾ng xï
b. Thá l«ng tr¾ng th¼ng P cã KG: aaBB hay aaBb
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Thá l«ng tr¾ng xï cã KG : aabb
- TH 1: P aaBB x aabb
- TH 2: P aaBb x aabb
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
Bµi 2: Cho F1 giao phÊn víi 3 c©y kh¸c, thu ®îc kÕt qu¶ nh sau
- Víi c©y 1 thu ®îc 6,25% c©y thÊp , qu¶ vµng
- Víi c©y 2 thu ®îc 75% c©y cao qu¶ ®á vµ 25% c©y cao qu¶ vµng
- Víi c©y 3 thu ®îc 75% c©y cao qu¶ ®á vµ 25% c©y thÊp qu¶ ®á
Cho biÕt mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ng vµ c¸c gen n»m trªn c¸c NST thêng kh¸c
nhau. H·y biÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai cho mçi trêng hîp
Gi¶i:
XÐt tÝnh tr¹ng tréi lÆn
- XÐt PL 2:
®á : vµng = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li do ®ã ®á lµ tréi so víi vµng.
Qui íc: A ®á
a vµng
- XÐt PL 3:
Cao : thÊp = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li do ®ã cao lµ tréi so víi thÊp.
Qui íc: B cao
b thÊp
1. XÐt phÐp lai F1 víi c©y thø nhÊt:
F2 cã tØ lÖ 6,25% = 1/16 c©y thÊp, qu¶ vµng do ®ã F 2 cã 16 tæ hîp = 4 x 4 suy
ra F1 vµ c©y 1 dÞ hîp vÒ hai cÆp gen AaBb vµ cã KH c©y cao, qu¶ ®á
S¬ ®å lai:
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
9(A-B-)
: 3(A-bb)
:
3(aaB-)
: 1aabb
9 cao ®á :
3 cao vµng
: 3 thÊp ®á
: 1 thÊp vµng
2. XÐt phÐp lai víi c©y 2
F2 cho tØ lÖ 100% c©y cao. Do F 1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Aa nªn phÐp lai nµy chØ cã
thÓ lµ AA x Aa
F2 cho tØ lÖ 3 ®á : 1 vµng nªn phÐp lai lµ
Bb x Bb
VËy c©y thø 2 cã KG lµ AABb . S¬ ®å lai:
F1
AaBb
x
AABb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab
F2 KG AABB : AABb : AaBB : AaBb : AABb : AAbb : AaBb : Aabb
KH 3 cao ®á : 1 cao vµng
3. XÐt phÐp lai víi c©y 3
F2 cho tØ lÖ 100% qu¶ ®á. Do F 1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Bb nªn phÐp lai nµy chØ cã
thÓ lµ BB x Bb
F2 cho tØ lÖ 3 cao : 1 thÊp nªn phÐp lai lµ
Aa x Aa
VËy c©y thø 2 cã KG lµ AaBB . S¬ ®å lai:
F1
AaBb
x
AaBB
G
AB, Ab, aB, ab
AB, aB
F2 KG AABB : AaBB : AABb : AaBb : AaBB : aaBB : AaBb : aaBb
KH 3 cao ®á : 1 thÊp ®á
Bµi 3: ë ®Ëu Hµ Lan, cho 10 c©y ®Ëu cã kiÓu h×nh hoa ®á, mäc ë th©n, kiÓu gen
gièng nhau tù thô phÊn. §êi F1 thu ®îc 210 c©y hoa ®á, mäc ë th©n : 72 c©y hoa
tr¾ng, mäc ë th©n : 69 c©y hoa ®á , mäc ë ngän : 24 c©y hoa tr¾ng, mäc ë ngän
a. Gi¶I thÝch kÕt qu¶ vµ lËp s¬ ®å lai
b. NÕu c©y hoa ®á, mäc ë th©n cña F1 sinh ra tõ phÐp lai trªn lai ph©n tÝch th×
®êi con lai sÏ nh thÕ nµo vÒ KG vµ KH?
Gi¶i:
a. Gi¶I thÝch vµ lËp s¬ ®å lai:
- XÐt tÝnh tr¹ng vÒ mµu s¾c cña hoa:
§á : tr¾ng = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra hoa ®á lµ tréi so víi hoa
tr¾ng. Qui íc : A hoa ®á
a hoa tr¾ng
- XÐt tÝnh tr¹ng vÒ c¸ch mäc cña hoa:
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
Mäc ë th©n : mäc ë ngän = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li suy ra tÝnh
tr¹ng mäc ë th©n lµ tréi so víi mäc ë ngän.
Qui íc : B mäc ë th©n
b mäc ë ngän
F1 thu ®îc tØ lÖ xÊp xØ 9:3:3:1 lµ tØ lÖ cña ph©n li ®éc lËp vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng do
®ã P dÞ hîp vÒ hai cÆp gen AaBb
S¬ ®å lai:
P
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F1
9(A-B-)
:
3(A-bb)
:
3(aaB-)
: 1aabb
9 hoa ®á, mäc ë th©n
3 hoa tr¾ng, mäc ë th©n
3 hoa ®á, mäc ë ngän
1 hoa tr¾ng, mäc ë ngän
Bµi 4: ë mét loµi c«n trïng, cho F1 giao phèi víi 3 c¬ thÓ kh¸c, thu ®îc kÕt qu¶
nh sau:
- Víi c¸ thÓ 1 thu ®îc 6,25% th©n ®en, l«ng ng¾n
- Víi c¸c thÓ 2 thu ®îc 75% th©n x¸m l«ng dµi vµ 25% th©n x¸m l«ng ng¾n
- Víi c¸c thÓ 3 thu ®îc 75% th©n x¸m l«ng dµi vµ 25% th©n ®en l«ng dµi
Cho biÕt mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ng vµ c¸c gen n»m trªn c¸c NST thêng kh¸c
nhau. H·y biÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai cho mçi trêng hîp
Gi¶i:
XÐt tÝnh tr¹ng tréi lÆn
- XÐt PL 2:
L«ng dµi : l«ng ng¾n = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li do ®ã dµi lµ tréi
so víi ng¾n. Qui íc: A l«ng dµi
a l«ng ng¾n
- XÐt PL 3:
X¸m : ®en = 3 : 1 . §©y lµ tØ lÖ cña quy luËt ph©n li do ®ã x¸m lµ tréi so víi
®en. Qui íc: B x¸m
b ®en
1. XÐt phÐp lai F1 víi c©y thø nhÊt:
F2 cã tØ lÖ 6,25% = 1/16 th©n ®en, l«ng ng¾n do ®ã F 2 cã 16 tæ hîp = 4 x 4 suy
ra F1 vµ c©y 1 dÞ hîp vÒ hai cÆp gen AaBb
S¬ ®å lai:
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
9(A-B-)
: 3(A-bb)
:
3(aaB-)
: 1aabb
9 X¸m Dµi :
3 X¸m Ng¾n
: 3 §en dµi
: 1 ®en ng¾n
2. XÐt phÐp lai víi c©y 2
F2 cho tØ lÖ 100% th©n x¸m. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Aa nªn phÐp lai nµy chØ cã
thÓ lµ AA x Aa
F2 cho tØ lÖ 3 dµi : 1 ng¾n nªn phÐp lai lµ
Bb x Bb
VËy c¸ thÓ thø 2 cã KG lµ AABb . S¬ ®å lai:
F1
AaBb
x
AABb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab
F2 KG AABB : AABb : AaBB : AaBb : AABb : AAbb : AaBb : Aabb
KH 3 cao ®á : 1 cao vµng
3. XÐt phÐp lai víi c©y 3
F2 cho tØ lÖ 100% l«ng dµi. Do F1 dÞ hîp vÒ cÆp gen Bb nªn phÐp lai nµy chØ cã
thÓ lµ BB x Bb
F2 cho tØ lÖ 3 x¸m : 1 ®en nªn phÐp lai lµ
Aa x Aa
VËy c¸c thÓ thø 3 cã KG lµ AaBB . S¬ ®å lai:
F1
AaBb
x
AaBB
G
AB, Ab, aB, ab
AB, aB
F2 KG AABB : AaBB : AABb : AaBb : AaBB : aaBB : AaBb : aaBb
KH 3 cao ®á : 1 thÊp ®á
Bµi 5: TiÕn hµnh lai hai thø lóa thuÇn chñng: th©n cao, h¹t trßn víi th©n thÊp, h¹t
dµi, ngêi ta thu ®îc F1 toµn th©n cao h¹t dµi. Cho F 1 tù thô phÊn®îc F2 cã kiÓu
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
h×nh th©n thÊp h¹t trßn chiÕm tØ lÖ 1/16. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai tõ P ®Õn F 2.
Trong c¸c kiÓu h×nëp F2 th× kiÓu h×nh nµo lµ biÕn dÞi tæ hîp?
Gi¶i:
P thuÇn chñng th©n cao, h¹t trßn lai th©n thÊp h¹t dµi ®îc F1 toµn th©n cao, h¹t dµi
suy ra th©n cao h¹t dµi lµ tréi so víi th©n thÊp h¹t trßn.
Quy íc: A th©n cao
a th©n thÊp
B h¹t dµi
b h¹t trßn
F2 thu ®îc kiÓu h×nh th©n thÊp h¹t trßn chiÕm tØ lÖ 1/16 chøng tá F 2 cã 16 tæ hîp
giao tö = 4 x 4 lo¹i giao tö suy ra F1 dÞ hîp vÒ hai cÆp gen vµ cã kiÓu gen AaBb
S¬ ®å lai
P
AAbb
x
aaBB
G
Ab
aB
F1
AaBb
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
9(A-B-)
: 3(A-bb)
:
3(aaB-)
: 1aabb
9 cao dµi : 3 cao trßn
: 3 thÊp dµi
: 1 thÊp trßn
KiÓu h×nh : cao dµi vµ thÊp trßn lµ biÕn dÞ tæ hîp
Bµi tËp vÒ nhµ
Bµi 1: Cho hai dßng lóa thuÇn chñng th©n cao h¹t bÇu lai víi th©n thÊp h¹t dµi thu
®îc F1 toµn th©n cao h¹t dµi. Cho F1 lai ph©n tÝch kÕt qu¶ thu ®îc FB cã 10000 c©y
trong ®ã cã 2498 c©y th©n thÊp h¹t bÇu.
a. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2
b. Cho F1 giao phÊn víi nhau th× kÕt qu¶ F2 nh thÕ nµo
Bµi 2: ë mét loµi, P thuÇn chñng c©y cao, qu¶ dµi lai víi c©y thÊp qu¶ trßn. F 1 thu
®îc toµn c©y cao qu¶ trßn. Cho F 1 tù thô phÊn ®îc F2 36000 c©y trong ®ã cã kiÓu
h×nh th©n cao qu¶ dµi lµ 8640 c©y. BiÕt mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ng, gen n»m
trªn NST thêng,qu¸ tr×nh GP b×nh thêng. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai.
Bµi 3: Cho hai c¬ thÓ thùc vËt cïng loµi kh¸c nhau vÒ 3 cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n
thuÇn chñng, F1 thu ®îc 100% c©y cao, qu¶ ®á h¹t trßn. Sau ®ã cho c©y F 1 lai víi
c©y kh¸c cïng loµi thu ®îc thÕ hÖ lai gåm : 802 cao vµng dµi : 199 cao vµng trßn :
798 thÊp ®á trßn : 201 thÊp ®á dµi, BiÕt mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ng
a. H·y x¸c ®Þnh quy luËt di truyÒn chi phèi ®ång thêi 3 tÝnh tr¹ng trªn
b. ViÕt c¸c kiÎu gen cã thÓ cã cña P vµ F1 (kh«ng cÇn viÕt s¬ ®å lai)
Bµi 4: Khi lai cµ chua qu¶ ®á trßn víi cµ chua qu¶ vµng bÇu, F 1 thu ®îc 100% ®á
trßn. Cho F1 tù thô phÊn thu ®îc 1500 c©y trong ®ã cã 990 cÊy ®á trßn. H·y gi¶I
thÝch vµ viÕt s¬ ®å lai tõ P ®Õn F2 biÕt mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ngvµ c¸c c©y
F1 cã qu¸ tr×nh gi¶m ph©n t¹o giao tö gièng nhau
Bµi 5: XÐt c¸c gen n»m trªn NSt thêng, mçi gen qui ®Þnh mét tÝnh tr¹ng. Khi tiÕn
hµnh lai 2 c¸ thÓ víi nhau thu ®îc kÕt qu¶: 136 l«ng ®en dµi : 45 l«ng ®en ng¾n :
44 l«ng n©u dµi : 15 l«ng n©u ng¾n. BiÕt kh«ng cã hiÖn tîng ho¸n vÞ gen víi tÇn sè
50%. Gi¶I thÝch vµ x¸c ®Þnh kiÓu gen cña 2 c¸ thÓ ®em lai
Bµi 6:
a. Trong mét phÐp lai gi÷a hai con chuét l«ng dµi , mµu x¸m víi nhau , qua nhiÒu
løa ®Î, ngêi ta thu ®îc thÕ hÖ F1 cã tØ lÖ ph©n li KH nh sau: 88 con cã l«ng dµi : 29
con l«ng dµi mÇu tr¾ng : 28 l«ng ng¾n mµu x¸m : 9 con l«ng ng¾n mµu tr¾ng. H·y
x¸c®Þnh xem kiÓu h×nh nµo lµ tréi, lÆn. ViÕt s¬ ®å lai vµ gi¶i thÝch
b. Trong mét phÐp lai kh¸c gi÷a hai con chuét l«ng dµi mµu x¸m víi nhau ngêi ta
thu ®îc thÕ hÖ lai F1 cã tØ lÖ KH : 90 dµi x¸m : 27 dµi tr¾ng. BiÖn luËn vµ viÕt s¬
®å lai
Ngµy 18 th¸ng 10 n¨m 2008
Buæi 6 + 7
Quy luËt t¬ng t¸c gen
I. Quy luËt di truyÒn t¬ng t¸c nhiÒu gen qui ®Þnh mét
tÝnh tr¹ng
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
- Néi dung: Lµ hiÖn tîng c¸c cÆp gen kh«ng alen n»m trªn c¸c cÆp NST t¬ng ®ång
kh¸c nhau cïng t¬ng t¸c qui ®Þnh mét cÆp tÝnh tr¹ng.
- T¬ng t¸c t¹o nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp cã ý nghÜa ®èi víi chän gièng vµ tiÕn ho¸
- S¬ ®å lai chung:
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb
: 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb
a. KiÓu t¬ng t¸c bæ trî: T¬ng t¸c bæ trî gi÷a 2 gen tréi kh«ng alen hoÆc 2 gen lÆn
kh«ng alen lµm xuÊt hiÖn c¸c tØ lÖ:
+ TØ lÖ 9 : 7
VD: Cho F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh th©n cao tù thô phÊn, F 2 cho tØ lÖ 9 cao : 7
thÊp
Gi¶i thÝch: KG 9 (A-B-) qui ®Þnh th©n cao
KG 3(A-bb), 3(aaB-), 1 aabb qui ®Þnh th©n thÊp
+ TØ lÖ 9 : 6 : 1
VD: Cho bÝ F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh qu¶ dÑt tù thô phÊn, F 2 cho tØ lÖ 9 dÑt :
6 trßn : 1 dµi
Gi¶i thÝch: KG 9 (A-B-) qui ®Þnh qu¶ dÑt
KG 3(A-bb), 3(aaB-) qui ®Þnh qu¶ trßn
KG 1 aabb qui ®Þnh th©n thÊp
+ TØ lÖ 9 : 3 : 4
VD: Cho thá F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh l«ng tr¾ng t¹p giao, F 2 cho tØ lÖ 9
tr¾ng: 3 n©u : 4 x¸m
Gi¶i thÝch: KG 9 (A-B-) qui ®Þnh l«ng tr¾ng
KG 3(A-bb) qui ®Þnh l«ng n©u
KG 3(aaB-), 1 aabb qui ®Þnh l«ng x¸m
+ TØ lÖ 9 : 3 : 3 : 1
VD: Cho gµ F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh mµo qu¶ ®µo t¹p giao, F2 cho tØ lÖ 9
mµo qu¶ ®µo: 3 mµo hoa hång: 3 mµo qu¶ ®Ëu : 1 mµo h×nh l¸
Gi¶i thÝch: KG 9 (A-B-) qui ®Þnh mµo qu¶ ®µo
KG 3(A-bb) qui ®Þnh mµo hoa hång
KG 3(aaB-) qui ®Þnh mµo qu¶ ®Ëu
KG 1 aabb qui ®Þnh mµo h×nh l¸
b. KiÓu t¬ng t¸c ¸t chÕ: bao gåm ¸t chÕ do gen tréi hoÆc gen lÆn nµy ¸t chÕ biÓu
hiÖn kiÓu h×nh cña gen lÆn tréi vµ gen lÆn kh«ng alen kh¸c lµm xuÊt hiÖn c¸c tØ lÖ:
+ TØ lÖ 13 : 3
VD: Cho chuét F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh l«ng tr¾ng t¹p giao, F 2 cho tØ lÖ 13
tr¾ng : 3 n©u
Gi¶i thÝch: Qui íc: A ¸t chÕ
a kh«ng ¸t chÕ
B l«ng n©u b l«ng tr¾ng
KG 9 (A-B-) , 3(A-bb) , 1 aabb qui ®Þnh l«ng tr¾ng
KG 3(aaB-) qui ®Þnh l«ng n©u
+ TØ lÖ 12 : 3 : 1
VD: Cho thá F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh l«ng tr¾ng t¹p giao, F 2 cho tØ lÖ 12
tr¾ng : 3 n©u : 1 x¸m
Gi¶i thÝch: Qui íc: A ¸t chÕ ®ång thêi qui ®Þnh l«ng tr¾ng
a kh«ng ¸t chÕ
B l«ng n©u b l«ng x¸m
KG 9 (A-B-) , 3(A-bb) qui ®Þnh l«ng tr¾ng
KG 3(aaB-) qui ®Þnh l«ng n©u
KG 1 aabb qui ®Þnh l«ng x¸m
c. KiÓu t¬ng t¸c céng gép: X¶y ra gi÷a c¸c gen tréi alen hoÆc kh«ng alen cho tØ lÖ
15 : 1
VD: Cho lóa F1 dÞ hîp 2 cÆp gen, kiÓu h×nh h¹t ®á tù thô phÊn, F 2 cho tØ lÖ 15 ®á :
1 tr¾ng
Gi¶i thÝch: §©y lµ kiÓu t¸c ®éng trong ®ã c¸c gen ®èng gãp 1 phÇn nh nhau vµo sù
biÓu hiÖn cña tÝnh tr¹ng trong 15 c©y h¹t ®é th× ®é dËm nh¹t cña mµu phô thuéc
vµo sè gen tréi cã trong kiÓu gen
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
KG 9 (A-B-) , 3(A-bb) 3(aaB-) qui ®Þnh h¹t mµu ®á
KG 1 aabb qui ®Þnh h¹t mµu tr¾ng
Ii. C©u hái lý thuyÕt
1. Tr×nh bµy c¸c kiÓu t¸c ®éng qua l¹i gi÷a 2 gen kh«ng alen?M«I kiÓu t¸c ®äng
cho mét vÝ dô ?
2. So s¸nh quy luËt t¬ng t¸c gen víi quy luËt ph©n li ®éc lËp?
3. So s¸nh kiÓu t¬ng t¸c bæ trî 9 : 6 : 1 vµ kiÓu t¬ng t¸c ¸t chÕ 12 : 3 : 1gi÷a 2 gen
kh«ng alen?
III. Ph¬ng ph¸p gi¶I bµi tËp
1. NhËn d¹ng bµi to¸n thuéc quy luËt t¬ng t¸c gen
- NÕu ®Ò bµi ®· cho biÕt hoÆc tõ d÷ liÖu cña bµi to¸n cho phÐp x¸c ®Þnh ®îc cã
mét cÆp tÝnh tr¹ng nµo ®ã do hai cÆp gen trë lªn qui ®Þnh
2. C¸ch gi¶i
- NÕu cho lai mét cÆp tÝnh tr¹ng th× thùc hiÖn qua 3 bíc:
+ Ph©n tÝch tØ lÖ kiÓu h×nh con lai tõ ®ã x¸c ®Þnh kiÓu t¬ng t¸c råi qui íc gen
+ BiÖn luËn x¸c ®Þnh kiÓu gen cña P
+ LËp s¬ ®å lai
- NÕu cho lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng còng thùc hiÖn qua 3 bíc:
+ Qui íc gen: Ph©n tÝch tõng tÝnh tr¹ng ë con lai ®Ó x¸c ®Þnh tØ lÖ ph©n li cña
tõng tÝnh tr¹ng
+ X¸c ®Þnh kiÓu gen cña bè mÑ: ph©n tÝch xem ngoµi t¬ng t¸c gen conf cã quy
luËt di truyÒn nµo tham gia chio phèi phÐp lai
+ LËp s¬ ®å lai, gi¶I quyÕt yªu cÇu cña ®Ò bµi
3, Bµi tËp vËn dông
* Bµi t©p 1: ë mét loµi thùc vËt gåm 4 thø hoa: 3 thø hoa tr¾ng, 1 hoa ®á
- TH 1: hoa ®á x hoa tr¾ng, ®îc F1 cã tØ lÖ 36 hoa ®á : 60 hoa tr¾ng
- TH 2: hoa tr¾ng x hoa tr¾ng, ®îc F1 toµn hoa ®á. TiÕp tôc cho F1 tù thô phÊn ®îc F2 gåm 225 hoa tr¾ng vµ 175 hoa ®á
- TH 3: cho hai c©y giao phÊn víi nhau ®îc F1 cã tØ lÖ 75% hoa tr¾ng vµ 25% hoa
®á
BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai cho mçi trêng hîp. Cho biÕt gen n»m trªn NST thêng
Gi¶i:
1. XÐt TH 2:
F2 cã tØ lÖ 225 hoa ®á : 175 hoa tr¾ng = 9 : 7 , lµ tØ lÖ cña t¬ng t¸c gen kÓu bæ trî
F2 cã 16 tæ hîp giao tö suy ra F1 dÞ hîp hai cÆp gen AaBb
S¬ ®å lai
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb
: 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb
KG: 9(A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb
KH 9 ®á
: 7 tr¾ng
Suy ra: KG (A-B-) quy ®Þnh hoa ®á
KG (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb qui ®Þnh hoa tr¾ng
VËy s¬ ®å lai tõ P ®Õn F1 lµ
P
AAbb (tr¾ng) x
aaBB (Tr¾ng)
G
Ab
aB
F1
AaBb 100% hoa ®á
2. XÐt TH 1:
F1 cho tØ lÖ 36 hoa ®á : 60 hoa tr¾ng = 3 : 5 = 8 tæ hîp = 4 x 2 giao tö suy ra c¬ thÓ
P t¹o ra 4 lo¹i giao tö cã kiÓu gen AaBb cßn c¬ thÓ P cßn l¹i t¹o ra 2 lo¹i giao tö
cã KG Aabb hoÆc aaBb
S¬ ®å lai 1
P
AaBb
x
Aabb
G
AB, Ab, aB, ab
Ab, ab
F1 KG AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb
KH 3 ®á : 5 tr¾ng
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
S¬ ®å lai 2
P
AaBb
x
aaBb
G
AB, Ab, aB, ab
aB, ab
F1 KG AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb
KH 3 ®á : 5 tr¾ng
3. XÐt TH 3
F1 cã tØ lÖ 75% tr¾ng : 25 % ®á = 3 : 1 = 4 tæ hîp
- NÕu F1 = 4 tæ hîp = 2 x 2 suy ra c¬ thÓ dem lai ®Òu dÞ hîp 1 cÆp gen. s¬ ®å lai
phï hîp:
P
aaBb
x
Aabb
G
aB, ab
Ab, ab
F1 KG AaBb : aaBb : Aabb : aabb
KH 3 tr¾ng : 1 ®á
- NÕu F1 = 4 tæ hîp = 4 x 1 suy ra c¬ thÓ dem lai mét bªn dÞ hîp 2 cÆp gen, mét
bªn ®ång hîp tñ. s¬ ®å lai phï hîp:
P
AaBb
x
aabb
G
AB, Ab, aB, ab
ab
F1 KG AaBb : Aabb : aaBb : aabb
KH 3 tr¾ng : 1 ®á
* Bµi tËp 2: Cho F1 lai víi 3 c¸c thÓ kh¸c ®Ó xÐt h×nh d¹ng qu¶ thu ®îc:
- Víi c¸ thÓ 1: thu ®îc 24 c©y cã qu¶ dÑt : 32 c©y cã qu¶ trßn : 8 c©y cã qu¶ dµi
- Víi c¸ thÓ 2: thu ®îc 16 c©y cã qu¶ dÑt : 32 c©y cã qu¶ trßn : 16 c©y cã qu¶ dµi
- Víi c¸ thÓ3: thu ®îc 36 c©y cã qu¶ dÑt : 24 c©y cã qu¶ trßn : 4 c©y cã qu¶ dµi
BiÖn luËn vµ lËp s¬ ®å lai cho mçi phÐp lai trªn.
Gi¶i:
1. XÐt TH 3:
F2 cã tØ lÖ 36 c©y cã qu¶ dÑt : 24 c©y cã qu¶ trßn : 4 c©y cã qu¶ dµi = 9 : 6 : 1 , lµ tØ
lÖ cña t¬ng t¸c gen kÓu bæ trî
F2 cã 16 tæ hîp giao tö suy ra F1 dÞ hîp hai cÆp gen AaBb
S¬ ®å lai
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb
: 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb
KG: 9(A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb
KH 9 dÑt
: 6 trßn
: 1 dµi
Suy ra: KG (A-B-) quy ®Þnh qu¶ dÑt
KG (A-bb) : (aaB-) qui ®Þnh qu¶ trßn
KG
aabb qui ®Þnh qu¶ dµi
2. XÐt TH 1:
F2 cho tØ lÖ 24 c©y cã qu¶ dÑt : 32 c©y cã qu¶ trßn : 8 c©y cã qu¶ dµi = 3 : 4 : 1 = 8
tæ hîp = 4 x 2 giao tö suy ra c¬ thÓ P t¹o ra 4 lo¹i giao tö cã kiÓu gen AaBb cßn c¬
thÓ P cßn l¹i t¹o ra 2 lo¹i giao tö cã KG Aabb hoÆc aaBb
S¬ ®å lai 1
P
AaBb
x
Aabb (qu¶ trßn)
G
AB, Ab, aB, ab
Ab, ab
F1 KG AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb
KH 3 dÑt : 4 trßn : 1 dµi
S¬ ®å lai 2
P
AaBb
x
aaBb (qu¶ trßn)
G
AB, Ab, aB, ab
aB, ab
F1 KG AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb
KH 3 dÑt : 4 trßn : 1 dµi
3. XÐt TH 2:
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
F2 cho tØ lÖ 16 c©y cã qu¶ dÑt : 32 c©y cã qu¶ trßn : 16 c©y cã qu¶ dµi = 1 : 2 : 1 =
4 tæ hîp suy ra c¬ thÓ ®em lai víi F1 chØ t¹o ra 1 lo¹i giao tö. S¬ ®å lai phï hîp
P
AaBb
x
aabb
G
AB, Ab, aB, ab
ab
F1 KG AaBb : Aabb : aaBb : aabb
KH 1 dÑt : 2 trßn : 1 dµi
* Bµi tËp 3: Cho chuét F1 cã KG gièng nhau giao phèi víi 3 c¸c thÓ kh¸c ®Ó xÐt
h×nh d¹ng qu¶ thu ®îc:
- Víi c¸ thÓ 1: thu ®îc 75% chuét l«ng ®en : 12,5% chuét l«ng x¸m: 12,5% chuét
l«ng tr¾ng
- Víi c¸ thÓ 2: thu ®îc 75% chuét l«ng ®en : 18,75% chuét l«ng x¸m: 6,25%
chuét l«ng tr¾ng
- Víi c¸ thÓ 3: thu ®îc 50% chuét l«ng ®en : 37,5% chuét l«ng x¸m: 12,5% chuét
l«ng tr¾ng
BiÖn luËn vµ lËp s¬ ®å lai cho mçi phÐp lai trªn.
Gi¶i:
1. XÐt TH 2:
F2 cã tØ lÖ 75% chuét l«ng ®en : 18,75% chuét l«ng x¸m: 6,25% chuét l«ng tr¾ng
= 12 : 3 : 1 , lµ tØ lÖ cña t¬ng t¸c gen kÓu ¸t chÕ
F2 cã 16 tæ hîp giao tö suy ra F1 dÞ hîp hai cÆp gen AaBb
S¬ ®å lai
F1
AaBb
x
AaBb
G
AB, Ab, aB, ab
AB, Ab, aB, ab
F2
1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb
: 1 AAbb : 2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb
KG: 9(A-B-) : 3 (A-bb) : 3 (aaB-) : 1 aabb
Qui íc: A: ¸t chÕ ®ång thêi qui ®Þnh l«ng ®en
a kh«ng ¸t chÕ
B : l«ng x¸m
b : l«ng tr¾ng
Suy ra: KG (A-B-), (A-bb) : quy ®Þnh l«ng ®en
KG (aaB-) qui ®Þnh x¸m
KG
aabb qui ®Þnh l«ng tr¾ng
TØ lÖ ë F2 lµ 12 ®en : 3 x¸m : 1 tr¾ng
2. XÐt TH 1:
F2 cho tØ lÖ 75% chuét l«ng ®en : 12,5% chuét l«ng x¸m: 12,5% chuét l«ng tr¾ng
= 6 : 1 : 1 = 8 tæ hîp = 4 x 2 giao tö suy ra c¬ thÓ ®em lai víi F 1 t¹o ra 2 lo¹i giao
tö cã KG Aabb (phï hîp)
S¬ ®å lai 1
P
AaBb
x
Aabb (l«ng ®en)
G
AB, Ab, aB, ab
Ab, ab
F1 KG AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb
KH 6 ®en : 1 x¸m : 1 trt¾ng
3. XÐt TH 3:
F2 cho tØ lÖ 50% chuét l«ng ®en : 37,5% chuét l«ng x¸m: 12,5% chuét l«ng tr¾ng
= 4 : 3 : 1 = 8 tæ hîp suy ra c¬ thÓ ®em lai víi F 1 t¹o ra 2 lo¹i giao tö. S¬ ®å lai
phï hîp
S¬ ®å lai 2
P
AaBb
x
aaBb (l«ng x¸m)
G
AB, Ab, aB, ab
aB, ab
F1 KG AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb
KH 4 ®en : 3 x¸m : 1 tr¾ng
Bµi tËp vÒ nhµ
* Bµi 1: ë mét laßi thùc vËt, mµu s¾c hoa ®îc qui ®Þnh bëi 2 gen kh«ng alen t¬ng
t¸c t¹o nªn. KG cã 2 gen tréi A vµ B cho hoa mµu ®á, thiÕu mét trong 2 gen cho
hoa mµu håg, mµu hoa tr¾ng do gen lÆn qui ®Þnh, c¸c gen n»m trªn NST thêng
1. Cho hai c©y cã gen t¬ng ph¶n nhau giao phÊn, F1 ®îc toµn hoa ®á. F1 giao phÊn
th× F2 nh thÕ nµo?
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
2. Cho F1 nãi trªn giao phÊn víi mét c©y kh¸c, thu dîc KH 3 ®á : 4 hång : 1
tr¾ng. X¸c ®Þnh c©y lai víi F1 vµ lËp s¬ ®å lai
3. NÕu ®Ó ngay F1 ph©n li víi tØ lÖ 1 ®á: 2 hång: 1 tr¾ng th× ph¶p chän cÆp bè mÑ
nh thÕ nµo? LËp s¬ ®å minh ho¹
* Bµi tËp 2: Cho lai gi÷a hai c©y thuµn chñng thu ®îc F1. Cho F1 giao phÊn víi
nhau, trong sè 544 c©y thu ®îc cã 306 c©y th©n cao cßn lai th©n thÊp.
1. X¸c ®Þnh quy luËt di truyÒn chi phèi vµ lËp s¬ ®å lai
2. Lai gi÷a hai c©y thu ®îc tØ lÖ lµ 3 cao : 5 thÊp. X¸c ®Þnh KG, KH cña bè mÑ vµ
lËp s¬ ®å lai
* Bµi 3: Cho hai nßi thuÇn chñng cïng loµi giao phèi thu ®îc F1 . Cho F1 giao phèi
víi nhiÒu c¸ thÓ kh¸c cho kÕt qu¶:
- Víi c¸ thÓ 1: thu ®îc tØ lÖ 6 l«ng tr¾ng: 1 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m
- Víi c¸ thÓ 2: thu ®îc tØ lÖ 4 l«ng tr¾ng: 3 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m
- Víi c¸ thÓ 3: thu ®îc tØ lÖ 2 l«ng tr¾ng: 1 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m
- Víi c¸ thÓ 4: thu ®îc tØ lÖ 12 l«ng tr¾ng: 3 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m
BiÖn luËn vµ lËp s¬ ®å lai cho mçi TH trªn. Cho biÕt gen n»m trªn NST thêng
Ngµy 25 th¸ng 10 n¨m 2008
Buæi 8 + 9
Quy luËt liªn kÕt gen vµ ho¸n vÞ gen
I. Quy luËt liªn kÕt gen
- Néi dung: Lµ hiÖn tîng c¸c gen cïng n»m trªn mét NST h×nh thµnh nhãm gen
liªn kÕt, cïng ph©n li vµ cïng tæ hîp trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh.
Sè nhãm gen liªn kÕt thêng t¬ng øng víi sè NST ®¬n trong bé NST ®¬n béi cña
loµi.
- ThÝ nghiÖm: Moocgan cho lai hai dßng ruåi giÊm thuÇn chñng th©n x¸m c¸nh
dµi víi th©n ®en c¸nh côt ®ùc F 1 toµn th©n x¸m c¸nh dµi. Cho ®ùc F 1 lai ph©n tÝch
víi ruåi c¸i th©n ®en c¸nh côt thu ®îc FB cã tØ lÖ KH lµ 1 x¸m dµi : 1 ®en côt
- Gi¶i thÝch: Khi cho ruåi ®ùc F 1 lai ph©n tÝch th× c¬ thÓ c¸i ®ång hîp tö lÆn vÒ 2
cÆp gen chØ t¹o ra 1 lo¹i giao tö, ruåi ®ùc dÞ hîp vÒ 2 cÆp gen ttrong trêng hîp nµy
chØ t¹o ra 2 lo¹i giao tö chøng tá 2 cÆp gen nµy cïng tån t¹i trªn 1 NST vµ liªn kÕt
hoµn toµn víi nhau
- C¬ chÕ: Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh, c¸c gen n»m trªn cïng mét
NST ph©n li cïng nhau vµ tæ hîp cïng nhau t¹o nhãm gen liªn kÕt
- S¬ ®å lai:
P
X¸m dµi
x
§en côt
GP
F1
AB
AB
ab
ab
AB
AB
ab
ab
100% X¸m dµi
AB
ab
Lai ph©n tÝch ®ùc F1
x
ab
ab
G F1
AB , ab
ab
AB
ab
FB KG
:
ab
ab
KH
1 x¸m dµi : 1 ®en côt
- §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng:
+ Tréi hoµn toµn
+ Mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng
+ C¸c gen cïng n»m trªn mét NST
+ Sè c¸ thÓ ph¶i lín
II. Quy luËt ho¸n vÞ gen
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
- Néi dung: Lµ hiÖn tîng trao ®æi gent¬ng óng gi÷a c¸c cr«matÝt trong cïng 1 cÆp
NST kÐp t¬ng ®ång
- Nguyªn nh©n: Do sù tiÕp hîp dÉn ®Õn trao ®æi chÐo gi÷a c¸c cr«matÝt trong cïng
cÆp NST kÐp t¬ng ®ång ë kú ®Çu cña lÇn ph©n bµo I gi¶m ph©n
- §iÒu kiÖn ®Ó HVG cã nghÜa: c¬ thÓ ph¶i chøa tõ 2 cÆp gen dÞ hîp trë lªn (trêng
hîp ®ång hîp tö hoÆc chØ cã 1 cÆp gen dÞ hîp th× c¸c giao tö t¹o ra gièng víi trêng
hîp LKG hoµn toµn)
- ThÝ nghiÖm: Cho ruåi c¸i F1 lai ph©n tÝch víi ruåi ®ùc th©n ®en c¸nh côt thu ®îc
FB víi 4 kiÓu h×nh tØ lÖ kh«ng b»ng nhau lµ 0,41 x¸m dµi : 0,41 ®en côt : 0,09 x¸m
côt : 0,09 ®en dµi
- Gi¶i thÝch: C¸ thÓ c¸i trong ph¸t sinh giao tö ë lÇn gi¶m ph©n I ®· x¶y ra hiÖn tîng trao ®æi chÐo gi÷a hai cr«matÝt kh¸c nguån gèc trong cÆp NST kÐp t¬ng ®ång
chøa hai cÆp gen AB t¹o nªn 4 lo¹i giao tö víi tØ lÖ 0,41 AB : 0,41 ab : 0,09 Ab :
ab
0,09 aB
- S¬ ®å lai:
AB
ab
Lai ph©n tÝch c¸i F1
x
ab
ab
G F1
0,41AB : 0,41ab
ab
0,09 Ab : 0,09 aB
FB KG
0,41 AB : 0,41 ab : 0,09 Ab : 0,09 aB
ab
ab
ab
ab
KH 0,41 x¸m dµi : 0,41 ®en côt: 0,09 x¸m côt : 0,09 ®en dµi
- C«ng thøc tÝnh tÇn sè ho¸n vÞ gen:
+ Trong lai ph©n tÝch:
TSHVG = Sè c¸c thÓ cã HVG/ Tæng sè c¸ thÓ thu ®îc trong ®êi lai ph©n tÝch
+ Dùa vµo lo¹i giao tö cã LKG hoÆc HVG:
TSHVG = % 1 lo¹i giao tö ho¸n vÞ x sè lo¹i giao tö ho¸n vÞ
= 100% - (% 1 lo¹i giao tö liªn kÕt x sè lo¹i giao tö liªn kÕt)
- §iÒu kiÖn ®Ó x¶y ra HVG:
+ 2 cÆp gen alen qui ®Þnh c¸c tÝnh tr¹ng cÇn nghiªn cøu ph¶i cïng n»m trªn mét
cÆp NST t¬ng ®ång
+ Kho¶ng c¸ch gi÷a 2 gen alen nµy ph¶I ®ñ lín : kho¶ng c¸ch cµng lín th× tÇn
sè HVG cµng cao
+ Mét trong hai c¬ thÓ bè mÑ hoÆc c¶ 2 c¬ thÓ bè mÑ ph¶i dÞ hîp tö ë hai cÆp
gen nµy
+ Kh¶ n¨ng sèng vµ thô tinh cña c¸c lo¹i giao tö b×nh thêng vµ giao tö ho¸n vÞn
ph¶i t¬ng ®èi ®ång ®Òu
+ Gen qui ®Þnh tÝnh tr¹ng Ýt chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh
II. C©u hái lý thuyÕt
1. Tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña moocgan vÒ lai hai cÆp tÝnh tr¹ng? G¶I thÝch cña
Moocgan vÒ hiÖn tîng liªn kÕt gen hoµn toµn? ViÕt s¬ ®å lai vµ nªu néi dung quy
luËt?
2. Tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña moocgan vÒ lai hai cÆp tÝnh tr¹ng? G¶I thÝch cña
Moocgan vÒ hiÖn tîng liªn kÕt gen kh«ng hoµn toµn? ViÕt s¬ ®å lai vµ nªu néi
dung quy luËt?
3. Nªu ViÕt s¬ ®å lai vµ nªu ®iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña quy luËt liªn kÕt gen vµ
ho¸n vÞ gen?
4. So s¸nh quy luËt liªn kÕt gen vµ quy luËt ho¸n vÞ gen?
5. So s¸nh quy luËt ph©n li ®éc lËp vµ quy luËt liªn kÕt gen hoµn toµn?
6. So s¸nh quy luËt ph©n li ®éc lËp vµ quy luËt ho¸n vÞ gen?
7. So s¸nh quy luËt liªn kÕt gen vµ quy luËt t¬ng t¸c gen?
8. So s¸nh quy luËt liªn kÕt gen kh«ng hoµn toµn vµ quy luËt t¬ng t¸c gen?
IiI. Ph¬ng ph¸p gi¶I bµi tËp
1, NhËn d¹ng bµi to¸n thuéc quy luËt liªn kÕt gen hoµn toµn
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
Trêng THCS Lª Th¸nh T«ng
Gi¸o ¸n båi dìng sinh häc 9
- NÕu ®Ò bµi cho hoÆc cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè: lai hai hay nhiÒu cÆp
tÝnh tr¹ng, cã quan hÖ tréi lÆn, Ýt nhÊt mét c¬ thÓ ®em lai dÞ hîp 2 cÆp gen, tØ lÖ
con lai gièng víi tØ lÖ lai mét cÆp tÝnh tr¹ng, c¬ thÓ dem lai cã 3 cÆp gen n»m trªn
hai cËp NST t¬ng ®ång,
2, NhËn d¹ng bµi to¸n thuéc quy luËt liªn kÕt gen kh«ng hoµn toµn(HVG)
- NÕu lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng, cã quan hÖ tréi lÆn cho tØ lÖ ë con lai kh«ng
ph¶I tØ lÖ cña Ph©n li ®éc lËp vµ liªn kÕt gen
3, C¸ch gi¶i: 3 bíc:
+ Qui íc gen
+ X¸c ®Þnh KG cña bè mÑ: x¸c ®Þnh xem thuéc DT LK hoµn toµn hay ho¸n vÞ
gen, chän mét kiÓu h×nh ë con lai ®Ó ph©n tÝhc x¸c ®Þnh kiÓu liªn kÕt hoÆc x¸c
®Þnh tÇn sè HVG
+ LËp s¬ ®å lai
4, Bµi tËp vËn dông
* Bµi tËp 1: ë bím t»m, hai tÝnh tr¹ng kÐn mµu tr¾ng, h×nh dµi tréi hoµn toµn so
víi kÐn mµu vµng, h×nh bÇu dôc. Hai gen qui ®Þnh hai cÆp tÝnh tr¹ng nãi trªn n»m
trªn c×ng mét cÆp NST t¬ng ®ång. §em giao phèi riªng rÏ 5 bím t»m ®ùc ®Òu cã
kiÓu h×nh kÐm mµu tr¾ng, h×nh dµi víi 5 bím t»m c¸i ®Òu cã kiÓu h×nh kÐn mµu
vµng, h×nh bÇu dôc. KÕt qu¶ thu ®îc :
- ë PL 1: 100% kiÓu h×nh gièng bè
- ë pL 2: bªn c¹nh c¸c con mang kiÓu h×nh gièng bè cßn xuÊt hiÖn thªm con cã
KH kÐn mµu tr¾ng h×nh bÇu dôc
- ë PL 3: bªn c¹nh c¸c con mang kiÓu h×nh gièng bè cßn xuÊt hiÖn thªm con cã
KH kÐn mµu vµng h×nh dµi
- ë PL 4: bªn c¹nh c¸c con mang kiÓu h×nh gièng bè vµ mÑ cßn xuÊt hiÖn hai kiÓu
h×nh míi lµ kÐn mµu tr¾ng h×nh bÇu dôc vµ kÐn vµng h×nh dµi víi tØ lÖ 8,25% cjo
mçi KH míi
- ë PL 5: còng cho 4 kiÓu h×nh nh ë PL 4 nhng mçi KH míi cã tØ lÖ 41,75%.
BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai cho mçi trêng hîp
Gi¶i:
Qui íc : A: kÐn mµu tr¾ng
a: kÐn mµu vµng
B: h×nh dµi
b h×nh bÇu dôc
Bím t»m bè trong 5 PL ®Òu m¨ng tÝnh tr¹ng tréi, c¸c bím t»m mÑ ®Òu cã KH kÐn
mµu vµng, h×nh bÇu dôc cã KG ab , chØ t¹o ra 1 lo¹i giao tö ab nªn kiÓu h×nh ë bab
ím t»m con phô thuäc vµo bè
1. XÐt PL 1: toµn bé con cã KH gièng bè suy ra bè chØ t¹o ra 1 giao tö AB nªn bè
cã KG lµ AB
AB
S¬ ®å lai:
P
Tr¾ng, dµi
x
vµng bÇu dôc
AB
AB
ab
ab
GP
AB
ab
AB
F1
100% Tr¾ng, dµi
ab
2. XÐt PL 2:
Bªn c¹nh KH gièng bè xuÊt hiÖn thªm KH kÐn tr¾ng, h×nh bÇu dôc
- §Ó con cã KH gièng bè th× bè ph¶I t¹o ra giao tö AB
- §Ó con cã KH kÐn tr¾ng, h×nh bÇu dôc th× bè ph¶I t¹o ra giao tö Ab
VËy bím t»m bè cã KG AB
Ab
S¬ ®å lai:
P
Tr¾ng, dµi
x
vµng bÇu dôc
Gi¸o viªn: TrÞnh Quèc ThÞnh
Tæ:Khoa häc tù nhiªn
- Xem thêm -