Tài liệu Giáo án bồi dưỡng học sinh giỏi môn ngữ văn lớp 6

GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 Ngµy so¹n : Ngµy gi¶ng: TiÕt : 1 + 2+3 ÔN TẬP VĂN HỌC DÂN GIAN Tìm hiểu truyền thuyết:Con rồng cháu tiên Bánh chưng bánh giầy A- môc tiªu cÇn ®¹t - Gióp h/s biÕt c¸ch c¶m nhËn c¸c chi tiÕt truyÖn d©n gian , đặc biệt là nội dung , ý nghĩa của 2 văn bản “ Con rồng cháu tiên và “ Bánh chưng bánh giầy - RÌn kÜ n¨ng c¶m thô v¨n häc - Gi¸o dôc truyÒn thèng yªu níc th¬ng nßi, lßng tù hµo d©n téc B- ChuÈn bÞ : Gv:C©u hái, néi dung «n luyÖn Hs:§äc c¸c v¨n b¶n ®· häc . C- HOẠT ĐỘNG d¹y häc . 1-Tổ chức : Sĩ số : 6A 6B 2-KiÓm tra bµi cò :xen trong giê 3- Bµi míi Tiết 1+2: Ôn tập văn bản : Con rồng cháu tiên , bánh chưng bánh giầy. ? Em hiÓu thÕ nµo lµ truyÒn I. Kh¸i niÖm truyÒn thuyÕt thuyÕt ? TruyÒn thuyÕt lµ thÓ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ c¸c nh©n vËt vµ sù kiÖn cã liªn quan ®Õn lÞch sö thêi qu¸ khø, thêng cã yÕu tè tëng tîng, k× ¶o. truyÒn thuyÕt thÓ hiÖn th¸i ®é vµ c¸ch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n ®èi víi c¸c sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö ®îc kÓ. 2- C¸c truyÖn truyÒn thuyÕt ®· häc Các truyền thuyết mà em đã - Gi¶i thÝch nguån gèc cao quý cña d©n téc VN. ThÓ hiÖn íc nguyÖn ®oµn kÕt anh em gi÷a c¸c được học đề cập đến những -d©n téc trªn ®Êt níc VN . vấn đề gì? - Dïng nhiÒu yÕu tè tëng tîng k× ¶o ®Ó cuéc sèng lµm ¨n vµ XD nÒn v¨n hiÕn buæi ®Çu cña tæ tiªn ta trë nªn th¬ méng vµ giµu tÝnh lÝ tëng. - Võa ca ngîi k× tÝch v¨n ho¸, chÕ biÕn hai lo¹i b¸nh míi vµ quý cña d©n téc còng lµ ®Ò cao nghÒ trång lóa, võa thÓ hiÖn t×nh c¶m ¬n nghÜa cña thÕ hÖ con ch¸u ®èi víi trêi ®Êt, tæ tiªn - Th«ng qua cuéc ra trËn vµ chiÕn th¾ng thÇn tèc cña chó bÐ Giãng míi 3 tuæi, truyÖn ph¶n ¸nh søc m¹nh ®oµn kÕt cña céng ®ång, cña thiªn nhiªn ®Êt níc trong cuéc chiÕn ®Êu chèng ngo¹i x©m vµ thÓ hiÖn ý thøc d©n téc, ý thøc lÞch sö cña nh©n d©n VN. - Sù ra ®êi k× l¹. - Hµnh ®éng k× l¹ . - Sù kÕt thóc k× l¹. - C¸c yÕu tè k× ¶o lµm cho c¸c sù kiÖn vµ nh©n vËt linh thiªng h¬n, ®ång thêi sù x¸c ®Þnh kh«ng gian vµ têi gian cô thÓ ®· t¹o ra niÒm tin cho ngêi nghe vÒ nh÷ng ®iÒu cã thùc cña truyÖn kÓ. - Gi¶i thÝch hiÖn tîng lò lôt, nªu cao vai trß vµ íc m¬ chinh phôc tù nhiªn, më réng ®Þa bµn s¶n xuÊt cña ngêi anh hïng v¨n ho¸ cïng toµn 1 Giáo án BD Ngữ Văn 6 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 thÓ d©n V¨n Lang buæi ®Çu dùng níc - Ca ngîi tÝnh chÊt chÝnh nghÜa, tinh thÇn yªu níc, lßng yªu chuéng hoµ b×nh cña nh©n d©n vµ th¾ng lîi vÎ vang cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n ë thÕ kØ XV do Lª Lîi l·nh ®¹o. Ôn tập các truyền thuyết đã học ? Theo em truyền thuyết con I. V¨n b¶n " Con Rång, ch¸u Tiªn" rồng cháu tiên có nội dung 1. Néi dung: Gi¶i thÝch nguån gèc cao ®Ñp cña d©n gì? téc VN, ®ång thêi thÓ hiÖn niÒm tù hµo d©n téc, tinh thÇn ®oµn kÕt quÝ b¸u gi÷a mäi ngêi trªn kh¾p ®Êt níc. 2. C¸c sù kiÖn chÝnh - L¹c Long Qu©n kÕt duyªn cïng ¢u C¬. - ¢u C¬ sinh ra c¸i bäc 100 trøng. - Vî chång chia con: 50 con xuèng biÓn theo cha, 50 con lªn nói theo mÑ. Trong truyền thuyết đó có - Ngêi con trëng theo mÑ lªn nói ®îc lËp lµm những sự việc chính nào? vua, hiÖu lµ Hïng V¬ng, lÊy tªn níc lµ V¨n Lang. - Ngêi VN tù hµo lµ con Rång, ch¸u Tiªn. 3. Tãm t¾t truyÖn. ThÇn Rång L¹c Long Qu©n kÕt duyªn cung thÇn Tiªn ¢u C¬. ¢u C¬ sinh ®Î ra mét c¸i bäc 100 trøng, në ra 100 con trai. Vî chång sèng víi nhau mét thêi gian LLQ ph¶i trë vÒ Em hãy tóm tắt lại nội dung thñy cung, hä chia tay nhau, 50 ngêi con theo cha xuèng biÓn, 50 ngêi con theo mÑ lªn non, câu chuyện theo các sự việc hä hÑn nhau khi nµo cã viÖc th× cïng gióp ®ì trên? nhau. Ngêi con trëng theo mÑ lªn nói ®îc phong lµm vua, hiÖu Hïng V¬ng, ®ãng ®« ë Phong Ch©u, ®Æt tªn níc lµ v¨n Lang. C¸c ®êi sau nèi ng«i ®Òu lÊy hiÖu lµ Hïng V¬ng. Ngêi VN tù hµo lµ con ch¸u c¸c vua Hïng, cã chung nguån gèc lµ con Rång, ch¸u Tiªn. Hãy tìm các chi tiết thể hiện tính chất kỳ lạ lớn lao đẹp đẽ của Lạc Long Quân và Âu Cơ 4. C¸c chi tiÕt thÓ hiÖn tÝnh chÊt k× l¹, lín lao, ®Ñp ®Ï vÒ nguån gèc vµ h×nh d¹ng cña LLQ vµ ¢.C¬. - K× l¹, lín lao, ®Ñp ®Ï vÒ nguån gèc vµ h×nh d¹ng. + LLQ vµ ¢C ®Òu lµ "thÇn". LQ lµ thÇn nßi Rång, ë díi níc, con thÇn Long N÷. ¢u C¬ dßng Tiªn, ë trªn nói, thuéc dßng hä ThÇn N«ng - VÞ thÇn chñ tr× nghÒ n«ng, d¹y loµi ngêi trång trät vµ cµy cÊy. + LLQ " søc kháe v« ®Þch, cã nhiÒu phÐp l¹", cßn ¢u C¬ " Xinh ®Ñp tuyÖt trÇn" - Sù nghiÖp më níc. LLQ "gióp d©n diÖt trõ Ng Tinh, Hå Tinh, Méc Tinh" - nh÷ng loµi yªu qu¸i lµm h¹i d©n lµnh ë vïng biÓn, ®ång b»ng, rõng nói, tøc nh÷ng n¬i d©n ta thuë Êy khai ph¸, æn ®Þnh cuéc sèng. ThÇn cßn "d¹y d©n c¸ch trång trät, ch¨n nu«i vµ ¨n ë" 5. ý nghÜa cña truyÖn. Giáo án BD Ngữ Văn 6 2 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 - Gi¶i thÝch, suy t«n nguån gèc cao quÝ, thiªng liªng cña céng ®ång ngêi ViÖt. Tõ bao ®êi, ngêi ViÖt tin vµ tù hµo vÒ nguån gèc, dßng gièng Tiªn, Rång rÊt ®Ñp, rÊt cao quý, linh thiªng cña m×nh. - §Ò cao nguån gèc chung vµ biÓu hiÖn ý nguyÖn ®oµn kÕt, thèng nhÊt cña nh©n d©n ta ë mäi miÒn ®Êt níc. II. B¸nh chng, b¸nh giÇy Nêu ý nghĩa của truyện ? GV hướng dẫn hs tìm hiểu truyền thuyết “ Bánh chưng bánh giầy”theo các nội dung sau: Nội dung của truyện Cá sự kiện chính Tóm tắt được truyện và nêu ý nghĩa 1. Néi dung. TruyÒn thuyÕt BCBG ®Ò cao lßng t«n kÝnh ®èi víi Trêi, §Êt vµ biÕt ¬n s©u s¾c ®èi víi tæ tiªn; ®ång thêi ca ngîi tµi n¨ng s¸ng t¹o cña con ngêi. 2. C¸c sù kiÖn chÝnh. - Vua Hïng chon ngêi nãi ng«i víi ®iÒu kiÖn ai lµm võa ý vua trong ngµy lÔ Tiªn V¬ng. - Lang Liªu ®îc thÇn m¸ch b¶o. - Chµng lµm 2 thø b¸nh ®Ó d©ng lªn tÕ lÔ Tiªn V¬ng. - Lang Liªu ®îc chän lµ ngêi nèi ng«i vua. - Tõ ®ã, nh©n d©n ta cã tôc lÖ lµm b¸nh chng, b¸nh giÇy ®Ó thê cóng «ng bµ tæ tiªn. 3. Tãm t¾t Hïng V¬ng thø 16 muèn t×m trong sè 20 ngêi con trai mét ngêi thËt tµi ®øc ®Ó nèi ng«i nªn ®· ra ®iÒu kiÖn: kh«ng nhÊt thiÕt lµ con trëng, ai lµ ngêi lµm vµ ý vua cha trong lÔ Tiªn v¬ng sÏ ®îc nèi ng«i vua. C¸c lang ®ua nhau biÖn lÔ hËu, l¹. Riªng Lang Liªu (con thø 18) nghÌo,mÑ bÞ vua cha ghÎ l¹nh, b¨n kho¨n cha biÕt s¾m lÔ vËt g×. Mét ®ªm, trongn giÊc méng, ®îc thÇn linh m¸ch b¶o. TØnh dËy, theo lêi thÇn, Liªu lµm hai thø b¸nh vu«ng vµ trßn, dÒu b»ng g¹o nÕp, ®ç xanh, thÞt lîn lµm nh©n ®Ó d©ng lÔ. Vua rÊt võa ý, chän b¸nh cña chµng ®Ó tÕ lÔ. Sau ®ã, vua ®Æt tªn b¸nh lµ b¸nh chng, b¸nh trßn lµ b¸nh giÇy vµ truyÒn ng«i cho Lang Liªu. Tõ ®ã, b¸nh chng, b¸nh giÇy lµ hai thø b¸nh kh«ng thÓ thiÕu trong m©m cç ngµy tÕt cña nh©n d©n ta. 4. ý nghÜa Gi¶i thÝch nguån gèc cña b¸nh chng, b¸nh giÇy.Ph¶n ¸nh thµnh tùu v¨n minh n«ng nghiÖp ë buæi ®Çu dùng níc víi th¸i ®é ®Ò cao lao ®éng, ®Ò cao nghÒ n«ng vµ thÓ hiÖn sù thê kÝnh trêi ®Êt, tæ tiªn, x©y dùng phong tôc, tËp qu¸n trªn c¬ së coi träng nh÷ng phong tôc thiªng liªng vµ giµu ý nghÜa cña nh©n d©n ta, ca ngîi truyÒn thèng ®¹o lÝ cao ®Ñp cña dt ViÖt Nam. Tiết 3:Hướng dẫn hs luyện tập * Luyện tập 1- Bài tập 1: SGK ? Nh÷ng truyÖn nµo cña c¸c d©n téc ViÖt Nam Giáo án BD Ngữ Văn 6 3 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 còng gi¶i thÝch nguån gèc d©n téc t¬ng tù nh truyÖn trªn? - "Qu¶ trøng to në ra con ngêi" (Mêng) - "Qu¶ bÇu mÑ" (Kh¬ mó) ? Sù gièng nhau cña c¸c truyÖn ®ã ph¶n ¸nh ®iÒu g×? => Sù gièng nhau Êy kh¼ng ®Þnh sù gÇn gòi vÒ céi nguån vµ sù giao lu v¨n ho¸ gi÷a c¸c d©n téc. Bài tập 2: Hãy kể lại truyện “ con rồng cháu tiên” GV hướng dẫn hs tập kể lại Lập dàn ý truyện theo bố cục a-Më bµi :Giíi thiÖu L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬ b-Th©n bµi : *Bíc 1 cho h/s t×m hiÓu®Ò - L¹c Long Qu©n gÆp ¢u C¬ ,hai ngêi kÕt duyªn -ThÓ lo¹i :V¨n tù sù . thµnh vî chång cïng sèng h¹nh phóc trong cung -Néi dung :truyÖn truyÒn ®iÖn Long trang. thuyÕt ®· häc - ¢u C¬ cã thai bµ sinh ra mét c¸i bäc cã 100 -Ph¹m vi (Bèn truyÖn ®· häc ) trøng sau në thµnh 100 ngêi con trai, cac con *Bíc 2 Cho h/s t×m ý kh«ng cÇn bó mím mµ vÉn lín nhanh nh thæi, ?truyÖn cã nh÷ng ý chÝnh nµo bÐo tèt hång hµo kháe m¹nh nh thÇn. ? - L¹c Long Qu©n sèng trªn c¹n kh«ng quen, thÇn *Bíc 3 LËp dµn ý trë vÒ thñy cung. ¢u C¬ mét m×nh nu«i con vÊt ?Bè côc bµi v¨n tù sù gåm v¶. mÊy phÇn ?néi dung tõng - 2 ngêi chia con 50 con theo mÑ lªn rõng, 50 phÇn ? con theo cha xuèng biÓn chia nhau cai qu¶n c¸c -Ba phÇn :Më bµi,Th©n bµi ph¬ng. KÕt bµi - Con trëng cña ¢u c¬ lªn lµm vua lÊy hiÖu Hïng V¬ng ®Æt tªn níc lµ V¨n Lang ®ãng ®« ë Phong Ch©u – Sau nµy nhêng ng«i cho con trëng. c. KÕt bµi: Nh©n d©n ta tù hµo m×nh lµ con Rång ch¸u Tiªn Bài tập1 SGK:T12 - §Ò cao nghÒ n«ng, ®Ò cao sù thê kÝnh trêi, ®Êt vµ tæ tiªn cña nh©n d©n ta. «ng cha ta ®· x©y phong tôc tËp qu¸n cña m×nh tõ nh÷ng ®iÒu ? ý nghÜa của phong tôc ngµy dùng gi¶n dÞ nhng rÊt thiªng liªng, giµu ý nghÜa. tÕt nh©n d©n ta làm bánh Quang c¶nh ngµy TÕt, nh©n d©n ta lµm 2 lo¹i b¸nh nµy cßn cã ý nghÜa gi÷ g×n nÐt ®Ñp v¨n ho¸ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ lµm sèng l¹i c©u chuyÖn "B¸nh chng, b¸nh giÇy? - Cha «ng ®· x©y dùng nªn mét phong tôc, tËp qu¸n ®Ñp, gi¶n dÞ mµ thiªng liªng, giµu ý nghÜa => v¨n ho¸ truyÒn thèng ®Ëm b¶n s¾c d©n téc. ChØ ra vµ ph©n tÝch 1 chi tiÕt mµ em thÝch nhÊt? V×sao? 2- Bµi 2 sgkT/12: - Lang Liªu n»m méng thÊy thÇn ®Õn => chi tiÕt thÇn kú, hÊp dÉn => Nªu bËt gi¸ trÞ h¹t g¹o, tr©n träng s¶n phÈm con ngêi tù lµm - Lêi vua nãi víi mäi ngêi vÒ hai lo¹i b¸nh: §©y lµ c¸ch "®äc", c¸ch"thëng thøc"nhËn xÐt vÒ v¨n ho¸. 4- Củng cố :GV hệ thống lại nội dung bài học Nhắc nhở ý thức học tập của học sinh Giáo án BD Ngữ Văn 6 4 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 5- Hướng dẫn hs về nhà : Học bài – làm bài tập tìm hiểu tiếp truyền thuyết Thánh Gióng…. BT: Hãy kể lại nội dung truyền thuyết “ Bánh chưng bánh giầy” theo các sự việc đã nêu =============================== Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 4+5+6 luyÖn tËp vÒ TỪ VÀ cÊu t¹o tõ TV , TỪ MƯỢN A. Môc ®Ých yªu cÇu : Gióp häc sinh : - HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc vÒ cÊu t¹o tõ. - Cñng cã vµ më réng kiÕn thøc vÒ cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt , ph©n biÖt tõ ®¬n, tõ phøc; tõ ghÐp, tõ l¸y. - RÌn kü n¨ng ph©n lo¹i,kü n¨ng tù cÊu t¹o tõ ,t¹o lËp tõ míi tõ mét tõ gèc . - Gióp häc sinh më réng , tÝch luü vèn tõ vµ lùa chän sö dông tõ khi nãi ,viÕt. B.Chuẩn bị : GV : SGK , tài liêu tham khảo Hs : SGK , vở ghi Ho¹t ®éng d¹y häc : 1.Tæ chøc: SÜ sè: 6A : 6B : 2. KiÓm tra: KiÓm tra sù chuÈn bÞ s¸ch vë cña häc sinh . 3. Bµi míi: Tiết 1: Lý thuyết I. KiÕn thøc c¬ b¶n cÇn n¾m v÷ng : 1- Từ và cấu tạo từ tếng việt Tõ lµ g× ? H·y ph©n biÖt tõ 1. + Tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt dïng ®Ó ®Æt ®¬n vµ tõ phøc ? Cho vÝ dô c©u. minh ho¹ + TiÕng lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn tõ . - Tõ ®¬n lµ tõ chØ gåm mét tiÕng . VÝ dô: S¸ch , bót ,®iÖn , tr¨ng . . . - Tõ phøc lµ tõ gåm hai hay nhiÒu tiÕng. VÝ dô : s¸ch vë, s¸ch bót, tr¨ng sao . ?ThÕ nµo lµ tõ ghÐp ? tõ 2. + Nh÷ng tõ phøc ®îc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp l¸y ? Cho vÝ dô? c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa gäi lµ tõ ghÐp . VÝ dô : QuÇn ¸o , cá c©y, hoa l¸ ... + Nh÷ng tõ phøc cã quan hÖ l¸y ©m gi÷a c¸c tiÕng gäi lµ tõ l¸y . VÝ dô : xanh xanh .xinh xinh , long lanh ... * §Ñp v« cïng, Tæ quèc ta ¬i ! T×m tõ ghÐp , tõ l¸y trong Rõng cä, ®åi chÌ, ®ång xanh ngµo ng¹t ®o¹n th¬ sau ; N¾ng chãi S«ng L«, hß « tiÕng h¸t ChuyÕn phµ dµo d¹t bÕn níc B×nh Ca. §¸p ¸n : - Tõ ghÐp: -V« cïng, Tæ quèc ,S«ng L«, tiÕng h¸t, bÕn níc ,B×nh Ca - Tõ l¸y : Ngµo ng¹t ,d¹t dµo 2-Tõ mîn . Giáo án BD Ngữ Văn 6 5 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 1-Kh¸i niÖm . ?ThÕ nµo lµ tõ mîn ?Vai - Tõ mîn lµ nh÷ng tõ cña mét ng«n ng÷ kh¸c mµ trß cña tõ mîn trong tiÕng tiÕng VÞªt cha cã tõ thÝch hîp ®Ó biÓu thÞ nªn ®îc ViÖt ? nhËp vµo tiÕng ViÖt dïng theo qui t¾c cña tiÕng ViÖt. §©y lµ mét trong nh÷ng c¸ch lµm giµu tiÕng ViÖt. ViÖc vay mîn nh thÕ chÝnh lµ mét biÖn ph¸p tÝch cùc lµm cho vèn tõ TV ®îc ®Çy ®ñ, phong phó thªm. - Bé phËn tõ mîn quan trong nhÊt lµ tõ H¸n ViÖt. ?Khi sö dông tõ mîn cÇn Ngoµi ra TV cßn mîn tõ cña mét sè ng«n ng÷ kh¸c chó ý nh÷ng nguyªn t¾c nh Anh, Ph¸p, Nga... nµo ? - C¸ch viÕt: + §èi víi nh÷ng tõ ®îc ViÖt hãa th× viÕt nh tiÕng ViÖt. + §èi víi nh÷ng tõ mîn cha ®îc Viªth hãa, nhÊt lµ nh÷ng tiÕng gåm trªn hai tiÕng th× nªn dïng dÊu g¹ch nèi ®Ó nèi c¸c tiÕng l¹i víi nhau. Tiết 2+3: II. LuyÖn tËp : Bµi tËp 1: Cho ®o¹n trÝch sau a, §o¹n v¨n trÝch trong “ Ýt l©u sau ,¢u C¬ cã mang , ®Õn kú sinh ,chuyÖn thËt l¹ , nµng sinh ra mét bäc tr¨m trøng, tr¨m trøng në v¨n b¶n nµo ? ra mét tr¨m ngêi con hång hµo, ®Ñp ®Ï l¹ thêng. b, C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm §µn con kh«ng cÇn bó mím mµ tù lín nhanh nh thæi, cÊu to¹ tõ, em h·y mÆt mòi kh«i ng«, tuÊn tó, khoÎ m¹nh nh thÇn .” ph©n lo¹i tõ? * §¸p ¸n : a, §o¹n v¨n trÝch trong v¨n b¶n “Con Rång Ch¸u c, C¸c tæ hîp ng«n Tiªn” ng÷ :MÆt mòi, tr¨m b, C¸c tõ trong ®o¹n v¨n ®îc ph©n lo¹i nh sau : trøng cã ph¶i lµ tõ l¸y Tõ ®¬n Tõ phøc kh«ng ?V× sao Tõ ghÐp Từ láy Ýt, l©u ,sau, cã mang ¢u C¬, l¹ thêng, ®ªn, kú sinh, chuyÖn bó mím , mÆt mòi Tuấn tú thËt l¹, nµng, sinh, kh«i ng«, khoÎ hồnghào ra, mét, c¸i, bäc, në, m¹nh đẹp đẽ ra, ngêi, con GV gợi ý hướng dẫn hs làm c, C¸c tõ : mÆt mòi, tr¨m trøng kh«ng ph¶i lµ tõ l¸y mÆc dï cã sù gièng nhau vÒ phô ©m ®Çu cña hai tiÕng nhng ®©y chØ lµ sù ngÉu nhiªn. - Tõ “mÆt mòi ”®îc cÊu t¹o b»ng c¸ch ghÐp hai tiÕng cã nghÜa “mÆt +mòi dïng ®Ó chØ vÎ mÆt nãi chung. - Tõ “tr¨m trøng” lµ mét tæ hîp tõ gåm hai tõ : + “tr¨m” lµ sè tõ, “trøng”lµ danh tõ + “tr¨m trøng” lµ mét côm danh tõ Bµi tËp 2 :Cho c¸c tõ díi ®©y, em h·y t¸ch riªng c¸c tõ l¸y ? §Êt ®ai, c©y cá, ruéng rÉy, vu«ng v¾n, bao bäc, ngay ng¾n, cêi cît, tíng t¸, thít tha, thÉn thê, trong tr¾ng, téi lçi, b©ng khu©ng, må m¶, ®ãn ®îi Êm ¸p, tèt t¬i, th¬m th¶o, th¬m tho. §¸p ¸n : C¸c tõ l¸y lµ : Vu«ng v¾n, ngay ng¾n, thít tha, thÉn thê, b©ng khu©ng, Êm ¸p,th¬m tho. Bµi tËp 3 : Cho c¸c tõ ®¬n : xanh, tr¾ng, vµng . Giáo án BD Ngữ Văn 6 6 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 a, Em h·y t¹o c¸c tõ l¸y vµ tõ ghÐp ? b,T×m nh÷ng c©u th¬ cã c¸c tõ : xanh, tr¾ng, vµng ? c, Trong c¸c c©u th¬ sau tõ “ xanh” ®îc dïng víi chøc vô g× ? “ Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc” (Mïa xu©n nho nhá –Thanh H¶i) “Tr©u vÒ xanh l¹i Th¸i B×nh Nøa mai gµi chÆt mèi t×nh ngîc xu«i” ( ViÖt B¾c –Tè h÷u) + §¸p ¸n: a, Tõ ®¬n Tõ l¸y Tõ ghÐp Gv giao bài tập hs lên xanh xanh xanh, xanh xanh biÕc, xanh ng¾t, bản trình bày , gv nhận xao xanh non, xanh thÉm , xanh r×, xanh mít, xét xanh rên. Tr¾ng tr¨ng tr¾ng, tr¨ng trong, tr¨ng nân ,tr¾ng hång,tr¨ng tinh ,tr¾ng hÕu,tr¨ng phau , tr¨ng xo¸, tr¾ng d·, tr¾ng bãng. vµng vµng vµng, vµng vµng t¬i, vµng míi, vät vµng xuém, vµng mît, vµng gißn, vµng kim, vµng nh¹t, vµng rùc, vµng ®Ëm. b, + C¸c c©u th¬ cã tõ “xanh”: -Cá non xanh tËn tr©n trêi.(“TruyÖn KiÒu”- NguyÔn Du) GV cho hs trao đổi thảo luận tìm ra cá câu có từ : Xanh , trắng vàng - Rõng cä, ®åi trÌ, ®ång xanh ngµo ng¹t. (“ Ta ®i tíi” Tè H÷u) - §õng xanh nh l¸, b¹c nh v«i. (“ Mêi TÇu”- Hå Xu©n H¬ng) - Tre xanh xanh tù bao giê ChuyÖn ngµy xa ®· cã bê tre xanh (TreVÖt Nam – NguyÔn Duy) - Sãng cá xanh t¬i gîn tíi trêi Bao c« th«n n÷ h¸t trªn ®åi ( Mïa xu©n chÝn – Hµn M¹c Tö) + C¸c c©u th¬ cã tõ tr¾ng: - Cá non xanh gîn ch©n trêi Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa (TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du) - ChÞ Êy n¨m nay cßn g¸nh thãc Däc bê s«ng tr¾ng n¾ng chang chang (Mïa xu©n chÝn –Hµn M¹c Tö) - Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßn Ba ch×m b¶y næi víi níc non ( B¸nh tr«i níc- Hå Xu©n H¬ng) + C¸c c©u th¬ cã tõ vµng : ...Nh con chim chÝch nh¶y trªn ®êng vµng ( Lîm- Tè H÷u) Vên r©m dËy tiÕng ve ng©n B¾p d©y vµng h¹t ®Çy s©n n¾ng ®µo (Khi con tu hó- Tè H÷u) Anh ®i t×m giÆc,t«i t×m anh Giáo án BD Ngữ Văn 6 7 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 Ngêi lÝnh trêng trinh ¸o mong manh Mçi bíc, vµng theo ®ång lóa chÝn Lu vui tõng m¸i nøa nhµ tran (Lªn T©y B¾c- Tè H÷u) c, Chøc vô ng÷ ph¸p cña tõ “xanh”. -Trong c©u “Tr©uvÒ xanh l¹i Th¸i B×nh” tõ “xanh”lµm vÞ ng÷. - Trong c©u “Mäc gi÷a dßng s«ng xanh”tõ “xanh” lµm ®Þnh ng÷ . Bµi tËp 4:. Cho c¸c ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬ sau: - Tr¨ng /®· /lªn./ MÆt s«ng/ lÊp lo¸ng/ ¸nh vµng/.Nói /Trïm /c¸t tr¾ng/ ®øng/ s÷ng sõng/ bªn/ bê s«ng/ thµnh mét/ khèi/ tÝm/ th©m thÉm./ Díi/ ¸nh tr¨ng/ lÊp l¸nh,/dßng s«ng/ s¸ng rùc/ lªn,/ nh÷ng /con sãng/ nhá l¨n t¨n, /gîn ®Òu /m¬n man /vç nhÑ/ vµo hai/ bªn/ bê c¸t /ph¼g l×. - Mét h«m /bµ ra /®ång /thÊy /mét/ vÕt ch©n /to, liÒn /®Æt /bµn ch©n /m×nh/ lªn/ ím/ thö xem/ thua /kÐm bao nhiªu. - Long lanh /®¸y níc /in trêi Thµnh /x©y /khãi biÕc/ non /ph¬i/ bãng vµng Díi tr¨ng /quyªn /®·/ gäi /hÌ §Çu têng /löu lùu /lËp lßa/ ®©m b«ng. Bµi tËp 5. h·y xÐp c¸c c©u phøc in nghiªng trong c©u díi ®©y thµnh hai lo¹i; tõ ghÐp vµ tõ l¸y. H·y x¸c ®Þnh sè tiÕng trong c¸c ®o¹n v¨n, " Nh©n d©n ghi nhí c«ng ¬n Ch÷ §ång Tö, lËp ®o¹n th¬ trªn. ®Òn thê ë nhiÒu níi bªn s«ng Hång. Còng tõ n¨m ®ã, Ph©n tÝch cÊu t¹o cña c¸c tõ trong ®o¹n v¨n, suèt mÊy mïa xu©n, cv¶ mét vïng bê b·i s«ng Hång l¹i ®oan th¬. n« nøc lµm lÏ, më héi ®Ó tëng nhí «ng" * Gîi ý: -Tõ l¸y: Bê b·i - Tõ ghÐp: ®Òn thê, ghi nhí. Bµi tËp 5: ®Æt c©u víi c¸c tõ sau ®©y: ChËp ch÷ng, khanh kh¸ch, nøc në, h«ng hµo, lói lo. * Gîi ý: - Ch¸u bÐ chËp ch÷ng ®i trong s©n nhµ. - TiÕng cêi kh¸nh kh¸ch vang lªn. - Nãi xong cËu bÐ ßa khãc nøc në. - §é nµy da dÎ cô cã vÎ hång hµo h¬n tríc. - Chim hãt lÝu lo trong vên. Bµi tËp 6. X¸c ®Þnh c¸c tõ mîn, nguån gèc mîn trong c¸c c©u sau ®©y: - Chó bÐ ®øng dËy, v¬n vai mét c¸i, bçng biÕn thµnh mét tr¸ng sÜ, m×nh cao h¬n trîng, oai phong, lÉm liÖt. - Mô vî kh«ng thÌm nh×n, ra lÖnh ®uæi ®i. Bon thÞ vÖ x« tíi ®uæi «ng l·o ra ngoµi, bon vÖ binh còng ch¹y ®Ðn tuèt g¬m däa chÐm. Nh©n d©n kh«ng râ ®Çu ®u«i còng ch¹y l¹i chÕ giÔu «ng l·o. * Gîi ý - C¸c tõ mîn: G¹ch ch©n. - Nguån gèc: TÊt c¶ c¸c tõ trªn ®Òu mîn tõ nguèn tiÕng Giáo án BD Ngữ Văn 6 8 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 H¸n. Bµi tËp 7: H·y kÓ tªn mét sè tõ mîn cã nguån gèc tõ tiÕng Anh, GV gợi ý hướng dẫn hs Nga, Ph¸p... * Gîi ý: làm bài tập - mÐt, ra-®i-«, Mooc-phin, Ma-ket-tinh, ghi ®«ng, gacba-ga,... Bµi tËp 8. H·y x¸c ®Þnh nghÜa cña tõng tiÕng t¹o thµnh c¸c tõ H¸n ViÖt sau: - Quèc gia: quèc- Níc, gia- nhµ => Nhµ níc. - Quèc kú: quèc - níc, kú - cê => Cê cña mét níc. - Cêng quèc: cêng - m¹nh, => Níc m¹nh - ¸i quèc: ¸i- yªu => Yªu níc. - Hoan hØ: hoan- vui, hØ - mõng => Vui mõng - §¹i diÖn: ®¹i - thay, diÖn - mÆt => thay mÆt....( S¸ch më réng vèn tõ H¸n ViÖt) - Bµi tËp 9: Cho tõ “ ¨n” em h·y t¹o thµnh c¸c tõ ghÐp vµ ph©n thµnh hai lo¹i tõ ghÐp ®¼ng lËp vµ tõ ghÐp chÝnh phô. Hướng dẫn Tõ ghÐp ®¼ng lËp: ¨n nãi, ¨n häc, ¨n diÖn, ¨n ch¬i, lam ¨n, ¨n ë, ¨n nh»m. Tõ ghÐp chÝnh phô: ¨n ®ong, ¨n ®øt, ¨n cãp, ¨n b¸m, ¨n gian, ¨n thua, ¨n hiÕp, ¨n v¹, ¨n ý, ¨n hít, ¨n ngêi, ¨n ¶nh, ¨n nhêi, ¨n chÆn, ¨n quþt, ¨n vông, ¨n vÑn, ¨n kh¸ch, ¨n tiÒn, ¨n bÈn, ¨n cíp, ¨n gi¸... GV gợi ý hướng dẫn hs làm bài tập 4 Cñng cè : Kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt b»ng s¬ ®å sau: Tõ Giáo án BD Ngữ Văn 6 9 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 Tõ ®¬n Tõ phøc Tõ ghÐp Tõ ghÐp ®¼ng lËp Tõ l¸y Tõ ghÐp chÝnh phô Tõ l¸y toµn bé Tõ l¸y bé phËn 5. Híng dÉn vÒ nhµ: - N¾m v÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o tõ và từ mượn - Lµm bµi tËp 3 phÇn b - Bµi tËp 4: Cho tõ “ học” em h·y t¹o thµnh c¸c tõ ghÐp vµ ph©n thµnh hai lo¹i tõ ghÐp ®¼ng lËp vµ tõ ghÐp chÝnh phô. - Bµi tËp 5: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n t¶ c¶nh thiªn nhiªn mµ em yªu thÝch . H·y ph©n lo¹i tõ ®¬n, tõ ghÐp, tõ l¸y trong ®o¹n v¨n. - ¤n tËp vÒ tõ nhiÒu nghÜa. ============================= Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng: TiÕt 7+8+9: ÔN TẬP VĂN HỌC DÂN GIAN( tiếp) Tìm hiểu truyền thuyết:Thánh Gióng, Sơn tinh thuỷ tinh, sự tích Hồ Gươm A- môc tiªu cÇn ®¹t - Gióp h/s biÕt c¸ch c¶m nhËn c¸c chi tiÕt truyÖn d©n gian , đặc biệt là nội dung , ý nghĩa của văn bản Thánh Gióng, Sơn tinh thuỷ tinh, sự tích Hồ Gươm - RÌn kÜ n¨ng c¶m thô v¨n häc - Gi¸o dôc truyÒn thèng yªu níc th¬ng nßi, lßng tù hµo d©n téc B- ChuÈn bÞ : Gv:C©u hái, néi dung «n luyÖn Hs:§äc c¸c v¨n b¶n ®· häc . C- HOẠT ĐỘNG d¹y häc . 1-Tổ chức : Sĩ số : 6A 6B 2-KiÓm tra bµi cò :Tóm tắt truỵện Thánh Gióng 3- Bµi míi Tiết 1+2: Ôn tập văn bản :Thánh Gióng, Sơn tinh thuỷ tinh, sự tích Hồ Gươm III- Th¸nh Giãng 1. Néi dung. ?Hãy nêu nội dung TruyÒn thuyÕt TG ca ngîi ngêiv anh hïng lµng tuyền thuyết Thánh Giãng ®· cã c«ng diÖt giÆc ¢n cøu níc thêi vua Hïng V¬ng thø s¸u. TruyÖn thÓ hiÖn søc m¹nh cña d©n téc ta, Gíong ®ång thêi ph¶n ¸nh íc m¬, kh¸t väng cã søc m¹nh v« ®Þch ®Ó ®¸nh ®uæi kÎ thï, b¶o vÖ ®Êt níc cña nh©n d©n ta thêi xa xa. 2. C¸c sù kiÖn chÝnh. - Thêi vua Hïng V¬ng thø 6 cã hai vî chång «ng l·o Trong tuyện có nhưng sinh ®îc mét ngêi con lªn 3 mµ vÉn cha biÕt nãi biÕt cêi. sự việc chính nào? - GiÆc ¢n x©m lîc bê câi níc ta, cËu bÐ bçng cÊt tiÕng 10 Giáo án BD Ngữ Văn 6 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 nãi vµ xin ®i ®¸nh giÆc. - Tõ ®ã, cËu bÐ ¨n rÊt kháe, bµ con hµng xãm gãp g¹o nu«i Giãng. - Giãng v¬n vai trë thµnh tr¸ng sÜ, mÆc ¸o gi¸p, cìi ngùa s¾t, cÇm roi s¾t vµ x«ng th¼ng ®Õn n¬i cã giÆc. - Roi s¾t g·y, Giãng nhæ bôi tre bªn ®êng lµm vò khÝ ®¸nh tan qu©n giÆc. - Tan giÆc, Giãng lªn ®Ønh nói råi bay th¼ng lªn trêi. - Nh©n d©n lËp ®Òn thê, vµ më héi hµng n¨m ®Ó tëng nhí Giãng. - C¸c dÊu vÕt cßn l¹i; ao, hå, tre ®»ng ngµ. 3. Tãm t¾t. §êi Hïng V¬ng thø 6, ë lµng Giãng cã hai vî chång lµm ruéng. Mét h«m bµ vî ra ®ång, ím ch©n m×nh vµo vÐt ch©n l¹, råi cã thai, sau sinh ra mét cËu bÐ kh«i ng«, nhng 3 tuæi mµ ch¼ng biÕt nãi, biÕt cêi. Khi giÆc ¢n x©m lîc níc ta. Gièng bçng cÊt tiÕng nãi yªu cÇu nhµ vua s¾m roi s¾t, ngùa s¾t ®Ó ®i ®¸nh giÆc. Sau Em hãy tóm tắt lại ®ã, truyện thánh Gióng? Giãng ¨n rÊt kháe, bµ con xãm lµng gãp g¹o, nu«i chó. Giãng lín nhan h nh thæi, v¬n vai thµnh mét tr¸ng sÜ cao lín, hïng m¹nh. NhËn ®îc c¸c thø cÇn thiÐt, Giãng nh¶y lªn ngùa, vung roi ®i d¸nh giÆc. GiÆc tan, Giãng lªn nói Sãc vµ bay vÒ trêi. Nh©n d©n nhí ¬n, lËp ®Òn thê, Hïng V¬ng phong Giãng lµ Phï §æng Thiªn V¬ng. ®Õn b©y giê vÉn cßn c¸c dÊu tÝch: ao, hå, tre d»ng ngµ, lµng Ch¸y vµ Héi lµng Phï §æng- héi Giãng ®Ó kØ niÖm. 4. ý nghÜa h×nh tîng Giãng. - Lµ h×nh tîng tiªu biÓu ®Çu tiªn vÒ ngêi anh hïng ®¸nh giÆc cøu níc cña d©n téc ViÖt Nam. - Sinh tõ nh©n d©n, ®îc nh©n d©n nu«i dìng, mang trong m×nh søc m¹nh cña nh©n d©n, chiÕn ®Êu anh hïng vµ chiÕn th¾ng vÎ vang. - Ph¶i cã h×nh tîng khæng lå, ®Ñp vµ kh¸i qu¸t nh Th¸nh Giãng míi nãi ®îc lßng yªu níc, kh¶ n¨ng vµ scs m¹nh quËt khëi cña d©n téc ta trong cuéc ®Êu tranh chèng giÆc ngo¹i x©m. 5. ý nghÜa cña mét sè chi tiÕt tiªu biÓu Qua tìm hiểu và phân a. TiÕng nãi ®Çu tiªn cña Giãng lµ tiÕng nãi ®ßi ®¸nh giÆc. tích nhân vật , em - ca ngîi ý thøc ®¸nh giÆc, cøu níc trong h×nh tîng hãy nêu ý nghĩa của Giãng. ý thøc ®èi víi ®Êt níc ®îc ®Æt lªn ®Çu tiªn víi ngêi anh hïng. hình tượng Gióng - ý thøc ®¸nh giÆc, cøu níc t¹o cho ngêi anh hïng nh÷ng kh¶ n¨ng, hµnh ®éng kh¸c thêng, thÇn k×. - Giãng lµ h×nh ¶nh nh©n d©n> Nh©n d©n, lóc b×nh thêng th× ©m thÇm lÆng lÏ gièng nh Giãng 3 n¨m kh«ng nãi, ch¼ng cêi. Nhng khi níc nhµ gÆp c¬n nguy biÕn, th× hä mÉn c¶m, ®øng ra cøu níc ®Çu tiªn, còng nh Giãng vua võa kªu gäi, ®· ®¸p lêi cøu níc, kh«ng chê dÕn lêi kªu gäi thø hai. b. Giãng ®ßi ngùa s¾t, roi s¾t, ¸o gi¸p s¾t ®Ó ®i ®¸nh Trong truyện có một giÆc. GËy s¾t g·y, Giãn nhæ bôi tre bªn ®êng ®Ó ®i số chi tiết tiêu biểu ®¸nh giÆc. hãy chỉ ra những chi - §Ó ®¸nh th¾ng ®îc giÆc, d©n téc ta ph¶i chuÈn bÞ l¬ng tiết ấy và nêu ý nghĩa thùc tõ nh÷ng c¸i b×nh thêng nh c¬m, cµ, l¹i ph¶i ®a c¶ Giáo án BD Ngữ Văn 6 11 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 nh÷ng thµnh tùu v¨n hãa, kÜ thuËt: ngùa s¾t, roi s¾t, ngùa s¾t vµo cuéc chiÕn ®Êu. - Giãng ®¸nh giÆc kh«ng chØ b»ng vò khÝ, mµ b»ng c¶ c©y cá cña ®¸t níc, b»ng nh÷ng g× cã thÓ giÕt ®îc giÆc. " Ai cã sóng dïng sóng, ai cã g¬m dïng g¬m, kh«ng cã g¬m th× dïng cuèc, thuæng, g¹y géc" ( Hå ChÝ Minh) c. Bµ con hµng xãm gãp g¹o nu«i Giãng. - Giãng lín lªn b»ng nh÷ng thøc ¨n ®å mÆc cña nh©n d©n. Søc m¹nh dòng m·nh cña Giãng ®îc nu«i dìng tõ nh÷ng c¸i b×nh thêng, gi¶n dÞ. - Nh©n d©n ta rÊt yªu níc, ai cóng mong Giãng lín nhanh ®Ó ®¸nh giÆc cøu níc. - C¶ d©n lµng ®ïm bäc, nu«i dìng Giãng. Giãng ®©u chØ lµ con cña mét bµ mÑ, mµ cña mäi ngêi, cña nh©n d©n. Giãng lµ h×nh ¶nh tîng trng cho søc m¹nh cña toµn d©n. - Ngµy nay ë héi Giãng ngêi ta vÉn tæ chøc thi nÊu c¬m ,h¸i cµ nuuoi Giãng. ®©y lµ h×nh thøc t¸i hiÖn qu¸ khø giµu ý nghÜa. d. Giãng lín nhanh nh thæi, v¬n vai thµnh tr¸ng sÜ. - GiÆc ®Õn. ThÕ níc rÊt nguy. Chó bÐ Giãmg ®· v¬n vai ®øng dËy, biÕn thµnh tr¸ng sÜ, oai phong lÉm liÖt. Sù v¬n vai cña Giãng cã liªn qiuan ®Õn truyÖn cæ d©n gian.. Thêi cæ, nh©n d©n ta quan niÖm ngêi anh hïng ph¶i khæng lå vÒ thÓ x¸c, søc m¹nh, chiÕn c«ng. ThÇn Trô Trêi, S¬n Tinh... ®Òu lµ nh÷ng nh©n vËt khæng lå. C¸i v¬n vai cña Giãng lµ ®Ó ®¹t ®Õn sù phi thêng Êy. - Trong ttruyÖn, dêng nh viÖc cøu níc cã søc m¹nh lµm cho Giãng lín lªn.. Kh«ng lín lªn nhanh lµm sao ®¸p øng ®îc nhiÖm vô cøu níc. Cuéc chiÕn ®Êu ®ßi hái d©n téc ta ph¶i v¬n m×nh phi thêng nh vËy. Giãng v¬n vai lµ tîng ®µi bÊt hñ vÒ sù trëng thµnh vît bËc, vÒ hïng khÝ, tinh thÇn cña mét d©n téc tríc n¹n ngo¹i x©m. Khi lÞch sö ®Æt ra vÊn ®Ò sèng cßn cÊp b¸ch, khi t×nh thÐ ®ßi hái d©n téc vôt lín dËy nh Th¸nh Giãng, tù m×nh thay ®æi t thÕ, tÇm vãc cña m×nh. ®. §¸nh giÆc xong Giãng cëi ¸o gi¸p s¾t ®Ó bay th¼ng vÒ trêi. - Giãng ra ®êi phi thêng th× ra ®i còng phi thêng. Nh©n d©n yªu mÕn, tr©n träng, muèn gi÷ m·i h×nh ¶nh ngêi anh hïng, nªn ®· ®Ó Giãng vÒ câi v« biªn bÊt tö.. H×nh tîng Giãng ®îc bÊt tö hãa b»ng c¸ch Êy. Bay lªn trêi, Giãng lµ non níc, ®Êt níc, lµ biÓu tîng cña ngêi d©n V¨n Lang. Giãng sèng m·i. - §¸nh giÆc xong, Giãng kh«ng trë vÒ nhËn phÇn thëng, kh«ng hÒ ®ßi hái c«ng danh. DÊu tÝch cña Giãng ®Ó l¹i trªn xø së. IV. V¨n b¶n: S¬n Tinh, Thñy Tinh 1. C¸c sù viÖc chÝnh - Vua Hïng kÐn rÓ. - S¬n Tinh vµ Thñy Tinh cïng ®Ôn cÇu h«n MÞ N¬ng. - Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn kÐn rÓ. - S¬n Tinh ®em sÝnh lÔ ®Õn tríc, cíi ®îc MÞ N¬ng. - Thñy Tinh ®Õn sau, kh«ng lÊy ®îc vî, ®em qu©n ®uæi theo cíp MÞ N¬ng. - Hai thÇn ®¸nh nhau quyÕt liÖt, cuèi cïng Thñy Tinh ph¶i rót qu©n vÒ. - Tõ ®ã, h»ng n¨m Thñy Tinh vÉn ®em qu©n lªn ®¸nh Giáo án BD Ngữ Văn 6 12 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 S¬n Tinh, nhng ®Òu thÊt b¹i. 2. Tãm t¾t truyÖn Hs tự tóm tắt 3. ý nghÜa. - Gi¶i thÝch hiÖn tîng lò lôt h»ng n¨m ë ®ång b»ng S«ng Hång. - ThÓ hiÖn søc m¹nh vµ mong muèn cña ngêi ViÖt cæ muèn chÕ ngù thiªn tai. - Suy t«n, ca ngîi c«ng lao cña c¸c Vua Hïng. 4. C¶m nhËn vÒ c¸c nh©n vËt: S¬n Tinh, Thñy Tinh, Vua Hïng, MÞ N¬ng vµ cuéc chiÕn cña hai thÇn. * C¶m nhËn vÒ S¬n Tinh: - ThÇn nói tµi giái, yªu MÞ N¬ng. - §îc Hïng V¬ng u ¸i trong cuéc ®ua tµi. - §ång thêi trë thµnh kÎ thï truyÒn kiÕp cña Thñy Tinh. - H»ng n¨m kiªn cêng chiÕn ®Êu chèng Thñy Tinh ®Ó b¶o vÖ vî hiÒn vµ ®Êt ®ai xø së. - H×nh tîng hãa søc m¹nh vµ ý chÝ cña ngêi ViÖt cæ Gv hướng dẫn hs tìm trong cuéc ®Êu tranh chèng lò lôt vµ m¬ íc chinh phôc hiểu nội dung truyện lò lôt ®Ó b¶o vÖ ®Êt ®ai, quª h¬ng, xø së. *C¶m nhËn vÒ nh©n vËt Thñy Tinh: sơn tinh thuỷ tinh - ThÇn níc tµi giái, yªu MÞ N¬ng. theo các nội dung - V× kh«ng ®îc Hïng V¬ng u ¸i nªn chËm ch©n trong cuéc thi tµi. trên - Næi giËn, ghen tu«ng dai d¼ng, h»ng n¨m vÉn d©ng níc lªn ®¸nh S¬n Tinh ®Ó b¸o thï nhng kh«ng th¾ng. - H×nh tîng nghÖ thuËt hãa vÒ søc m¹nh cña lò lôt trªn nh÷ng dßng s«ng ë ®ång b»ng b¾c B¾c Bé. * C¶m nhËn vÒ nh©n vËt Vua Hïng * C¶m nhËn vÒ nh©n vËt MÞ N¬ng - Nêu các sự việc * C¶m nhËn ®îc cuéc chiÕn gi÷a hai thÇn. chính trong truyện -D÷ déi, ¸c liÖt, hai thÇn ngang søc ngang tµi. - Tóm tắt truyện - Sù ®èi lËp gi÷a søc m¹nh hoang d¹i cña thiªn nhiªn, lò b·o vµ søc m¹nh chèng chäi cña ngêi ViÖt cæ ®Ó b¶o vÖ - Nêu ý nghĩa của quª h¬ng, ®Êt ®ai vµ cuéc sèng. truyện V. Sù tÝch hå g¬m 1. C¸c sù viÖc chÝnh - Lª ThËn nhÆt ®îc lìi KiÕm ë díi níc. - Lª Lî ®Õn th¨m Lª ThËn lìi g¬m ph¸t s¸ng. - Lª Lîi nhÆt ®îc chu«i g¬m trªn rõng. - Lª Lîi ®¸nh tan qu©n Minh x©m lîc. - Rïa thÇn lªn ®ßi l¹i g¬m thÇn ë hå T¶ Väng. - Hå T¶ Väng ®æi tªn thµnh Hå G¬m. 2. Tãm t¾t. Hs tự tóm tắt Em có nhận xét gì về *Thảo luận các nhân vật trong truyện ? Hãy nêu cảm - Chµng ®¸nh c¸ Lª ThËn b¾t ®îc lìi g¬m ë díi níc, Lª Lîi thÊy ¸nh s¸ng l¹ ®ã lµ chu«i g¬m n¹m ngäc ë ngän nghĩ cảu em về các c©y ®a.§em lìi g¬m ë díi níc tra vµo chu«i g¬m nhÆt nhân vật đó ®îc ë ngän ®a l¹i võa nh in.Lª ThËn n©ng g¬m lªn ®Çu d©ng cho Lª Lîi. - ý nghÜa : C¸c nh©n vËt nhÆt ®îc lìi g¬m ë díi níc, chu«i g¬m ë trªn rõng cho thÊy kh¶ n¨ng cøu níc cã ë kh¾p n¬i tõ miÒn s«ng níc ®Õn vïng rõng,tõ miÒn biÓn Giáo án BD Ngữ Văn 6 13 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 ®Õn nói cao. C¸c bé phËn cña thanh g¬m khíp l¹i võa nh in ®iÒu ®ã cã nghÜa nguyÖn väng cña nh©n d©n ta lµ nhÊt trÝ trªn díi mét lßng, ®ßng thêi ®Ò cao vai trß cña minh chñ.G¬m s¸ng ngêi hai ch÷ thuËn thiªn: §©y lµ c¸i vá hoang ®êng ®Ó nãi lªn ý mu«n d©n giao cho Lª Lîi vµ nghÜa qu©n tr¸ch nhiÖm ®¸nh giÆc, tr¸ch nhiÖm cøu níc. 3. ý nghÜa. - Ca ngîi tÝnh chÊt chÝnh nghÜa, tÝnh chÊt nh©n d©n vµ chiÕn th¾ng vÎ vang cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh x©m lîc. - Gi¶i thÝch tªn gäi hå Hoµn KiÕm. - ThÓ hiÖn kh¸t väng hßa b×nh cña d©n téc. Truyền thuyết : Sự tích Hồ Gươm GV gợi ý cho hs tìm hiểu ? Lª Lîi ®É nhËn g¬m thÇn nh thÕ nµo?C¸ch Long Qu©n cho nghÜa qu©n Lam S¬n vµ Lª Lîi mîn g¬m thÇn cã ý nghÜa g×? Tiết 3: Kiểm tra Đề bài : Câu 1:Trong các chi tiết sau , chi tiết nào không có tính chất kỳ ảo A- Lạc Long Quân là vị thần thuộc nòi Rồng B- Âu cơ sinh ra một cái bọc có một trăm trứng C- Đàn con không cần bú mớm mà lớn nhanh như thổi D- Vua hùng đóng đô ở Phong Châu Câu 2:Các từ :bánh chưng, bánh giầy , nem công chả phượng , sơn hào , hải vị thuộc loại từ nào? A- Từ đơn B- Từ láy Giáo án BD Ngữ Văn 6 14 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 C- Từ ghép Câu 3:Tìm nh÷ng tõ l¸y miªu t¶ tiÕng khãc, tiÕng cêi ?d¸ng ®iÖu, ©m thanh cña giäng nãi ? Câu 4:Hãy kể tóm tắt truyện Thánh Gióng: Đáp án Câu 1:D Câu 2:C Câu 3:Tìm từ láy: * Từ láy tả tiếng khóc:-Nøc në, nghÑn ngµo, tØ ti,rng røc, nØ non, tøc tëi, Êm øc, ... *Tõ l¸y t¶ tiếng cười :-Ha h¶, h« hè, khanh kh¸ch, toe toÐt, hi hÝ, ha ha, khóc khÝch, ... *Tõ l¸y t¶ dáng điệu ?Lom khom, ®ñng ®Ønh, nghªnh ngang, khÖnh kh¹ng, lõ ®õ, l¶ lít, ôc Þch, lªnh khªnh, vªnh v¸o, . * Từ láy tả âm thanh của giọng nói: Khµn khµn, «ng æng, lÌ nhÌ, lÐo nhÐo, oang oang, sang s¶ng, thá thÎ, trÇm trÇm, thñ thØ , ... Câu 4:Kể tóm tắt xong phải đảm bảo được các sự việc chính: - Thêi vua Hïng V¬ng thø 6 cã hai vî chång «ng l·o sinh ®îc mét ngêi con lªn 3 mµ vÉn cha biÕt nãi biÕt cêi. - GiÆc ¢n x©m lîc bê câi níc ta, cËu bÐ bçng cÊt tiÕng nãi vµ xin ®i ®¸nh giÆc. - Tõ ®ã, cËu bÐ ¨n rÊt kháe, bµ con hµng xãm gãp g¹o nu«i Giãng. - Giãng v¬n vai trë thµnh tr¸ng sÜ, mÆc ¸o gi¸p, cìi ngùa s¾t, cÇm roi s¾t vµ x«ng th¼ng ®Õn n¬i cã giÆc. - Roi s¾t g·y, Giãng nhæ bôi tre bªn ®êng lµm vò khÝ ®¸nh tan qu©n giÆc. - Tan giÆc, Giãng lªn ®Ønh nói råi bay th¼ng lªn trêi. - Nh©n d©n lËp ®Òn thê, vµ më héi hµng n¨m ®Ó tëng nhí Giãng. - C¸c dÊu vÕt cßn l¹i; ao, hå, tre ®»ng ngµ. 4- Củng cố : - GV thu bài nhận xét giờ kỉêm tra - Hệ thống lại nội dung bài học 5- Hướng dẫn hs về nhà : - Học ôn bài và làm bài tập - Ôn lại các kiến thức về văn tự sự giờ sau ôn tập ===================== Ngày soạn : Ngày dạy: Tiết 19+11+12 ÔN TẬP VỀ VĂN TỰ SỰ I. Môc đích yêu cầu : Giáo án BD Ngữ Văn 6 15 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 - Gióp häc sinh: n¾m v÷ng h¬n c¸c yÕu tè trong v¨n tù sù vµ c¸c thao t¸c kÜ n¨ng lµm bµi v¨n tù sù. - RÌn kÜ n¨ng x©y dùng t×nh tiÕt vµ lËp dµn bµi. II. Chuẩn bị GV : Soạn bài , tài liệu tham khảo Hs : SGK , vở ghi III- Ho¹t ®éng d¹y häc 1, Tæ chøc: sÜ sè: 6A: 6B: 2, KÓm tra: Tự sự là gì ? Hãy nêu phương thức tự sự ? 3, Bµi míi: Tiết 1+2: Ôn tập phần lý thuyết I- Phần lý thuyết Tự sự là gì ? Hãy nêu 1- Khái niệm tự sự : phương thức tự sự ? -Tự sự: Là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc , sự việc này dẫn đên sự việc khác cuối cùng dẫn đến một kết thúc thể hiện một ý nghĩa =>Tự sự giúp người kể giải thích sự việc , tìm hiểu con người nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen chê 2- Đặc điểm vai trò của tự sự : a-Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n trong v¨n b¶n tù sù lµ: ? Bµi v¨n tù sù bao 1, Chñ ®Ò: lµ vÊn ®Ò chñ yÕu mµ ngêi viÕt muèn ®Æt ra gåm nh÷ng yÕu tè nµo? trong v¨n b¶n. §Æc ®iÓm , vai trß cña 2, Nh©n vËt: biÓu hiÖn ë lai lÞch, tªn gäi, ch©n dung, mçi yÕu tè ®ã? nh©n vËt lµ kÎ thùc hiÖn c¸c sù viÖc; hµnh ®éng, tÝnh chÊt cña nh©n vËt béc lé chñ ®Ò cña t¸c phÈm. Cã nh©n vËt chÝnh diÖn vµ nh©n vËt ph¶n diÖn. 3, Sù viÖc: sù viÖc do nh©n vËt g©y ra, s¶y ra cô thÓ trong thêi gian, ®Þa ®iÓm cã nguyªn nh©n, diÔn biÕn, kÕt qu¶. Sù viÖc ®îc s¾p xÕp theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Sù viÖc béc lé tÝnh chÊt, phÈm chÊt cña nh©n vËt nh»m thÓ hiÖn tëng cña ngêi kÓ muèn biÓu ®¹t. 4, Cèt chuyÖn: lµ chuçi c¸c sù viÖc nèi tiÕp nhau trong kh«ng gian, thêi gian. + Cèt chuyÖn ®îc t¹o bëi hÖ thèng c¸c t×nh tÕt, mang mét nghÜa nhÊt ®Þnh. 5, Miªu t¶: miªu t¶ lµm næi bËt ch©n dung nh©n vËt t¶ khung c¶nh lµm nÒn cho c©u chuyÖn, miªu t¶ lµm næi bËt hµnh ®éng, t©m tr¹ng c¶ nh©n vËt. 6, YÕu tè biÓu c¶m: biÓu c¶m nh»m thÓ hiÖn th¸i ®é cña ngêi viÕt tríc nh©n vËt, sù viÖc nµo ®ã. ?Em h·y nªu c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n khi lµm b- C¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n khi lµm bµi v¨n tù sù : bµi v¨n tù sù 1, T×m hiÓu ®Ò. 2, X¸c ®Þnh chñ ®Ò. 3, X©y dùng nh©n vËt 4, X©y dùng cèt chuyÖn, sù viÖc, t×nh huèng. 5, X¸c ®Þnh ng«i kÓ, thø tù kÓ. 6, LËp dµn bµi. Lời văn giới thiệu nhân 7, ViÕt bµi v¨n, ®o¹n v¨n vật và sự việc trong + Lêi v¨n giíi thiÖu nh©n vËt: giíi thiÖu hä, tªn, lai lÞch, quan hÖ, ®Æc ®iÓm h×nh d¸ng, tÝnh t×nh văn tự sự ? cña nh©n vËt.( KÕt hîp miªu t¶ ®Ó lam næi bËt ch©n dung nh©n vËt.) 16 Giáo án BD Ngữ Văn 6 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 +Lêi v¨n kÓ sù viÖc: th× kÓ c¸c hµnh ®éng, viÖc lµm, kÕt qu¶, sù thay ®æi do hµnh ®éng Êy ®em l¹i . + §o¹n v¨n : cèt truyÖn ®îc thÓ hiÖn qua mét chuçi c¸c t×nh tiÕt .Mçi t×nh tiÕt thêng ®îc kÓ b»ng mét ®o¹n v¨n .Mçi ®o¹n v¨n cã mét c©u chèt (c©u chñ ®Ò ) nãi lªn ý chÝnh cña c¶ ®o¹n , c¸c c©u cßn l¹i bæ sung , minh ho¹ cho c©u chñ ®Ò.(Trong v¨n tù sù c©u chñ ®Ò thêng lµ c©u v¨n giíi thiÖu mét sù viÖc nµo ®ã ) II- Bài tập : *Đề bài :H·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn truyÒn thuyÕt ®· häc mµ em thÝch nhÊt . *Bíc 1 : T×m hiÓu ®Ò -ThÓ lo¹i :V¨n tù sù . GV cho h/s t×m hiÓu ®Ò -Néi dung :truyÖn truyÒn thuyÕt ®· häc -Ph¹m vi (Bèn truyÖn ®· häc ) Cho h/s t×m ý :?truyÖn cã nh÷ng ý chÝnh nµo ? *Bíc 2 :Tìm ý Hướng dẫn hs lập dàn ý?Bè côc bµi v¨n tù sù gåm mÊy phÇn ?néi dung tõng phÇn ? *Bíc 3: LËp dµn ý a-Më bµi :- Giíi thiÖu nh©n vËt ,sù viÖc . b-Th©n bµi :-Tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc (sù viÖc nµo x¶y ra tríc kÓ tríc ,sù viÖc nµo x¶y ra sau kÓ sau ) c-KÕt bµi :-kÕt thóc sù viÖc GV hướng dẫn hs lập dàn ý? ? Më ®Çu c©u chuyÖn giíi thiÖu nh÷ng nh©n vËt nµo vµ sù viÖc g×? ? PhÇn th©n bµi cã mÊy sù viÖc lµ nh÷ng sù viÖc nµo? * Bước 4: hướng dẫn hs viết bài: VD: Kể lại truyện “ Con rồng cháu tiên” a-Më bµi :Giíi thiÖu L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬ b-Th©n bµi : - L¹c Long Qu©n gÆp ¢u C¬ ,hai ngêi kÕt duyªn thµnh vî chång cïng sèng h¹nh phóc trong cung ®iÖn Long trang. - ¢u C¬ cã thai bµ sinh ra mét c¸i bäc cã 100 trøng sau në thµnh 100 ngêi con trai, cac con kh«ng cÇn bó mím mµ vÉn lín nhanh nh thæi, bÐo tèt hång hµo kháe m¹nh nh thÇn. - L¹c Long Qu©n sèng trªn c¹n kh«ng quen, thÇn trë vÒ thñy cung. ¢u C¬ mét m×nh nu«i con vÊt v¶. - 2 ngêi chia con 50 con theo mÑ lªn rõng, 50 con theo cha xuèng biÓn chia nhau cai qu¶n c¸c ph¬ng. - Con trëng cña ¢u c¬ lªn lµm vua lÊy hiÖu Hïng V¬ng ®Æt tªn níc lµ V¨n Lang ®ãng ®« ë Phong Ch©u – Sau nµy nhêng ng«i cho con trëng. c. KÕt bµi: Nh©n d©n ta tù hµo m×nh lµ con Rång ch¸u Tiªn ? C©u chuyÖn cã kÕt thóc nh thÕ nµo Tiết 3: Luyện tập Em h·y vËn dông c¸c thao t¸c kü n¨ng c¬ b¶n ®Ó lµm bµi v¨n tù sù theo ®Ò bµi díi ®©y . III. Bµi tËp vận dông : * §Ò bµi : §Êt níc ta cã nhiÒu loµi c©y quý , g¾n bã víi ®êi sèng con ngêi. H·y chän mét loµi c©y quen thuéc vµ dïng c¸ch nh©n ho¸ ®Ó loµi c©y ®ã tù kÓ vÒ ®êi sèng cña nã. + Gîi ý : - Chñ ®Ò: Lîi Ých cña c©y xanh ®èi víi con ngêi. - Nh©n vËt : Tre ( Cä, dõa, lóa…) Giáo án BD Ngữ Văn 6 17 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 - Ng«i kÓ : Ng«i thø nhÊt( t«i) - Thø tù kÓ : Thø tù tù nhiªn (tríc - sau ) - Cèt truyÖn – sù viÖc : X©y dùng cèt truyÖnvµ GV hướng dẫn hs lập sù viÖc phï hîp víi loµi c©y mµ m×nh lùa chän. dàn ý: - L©p dµn ý :S¾p xÕp c¸c sù viÖc ®· x©y dùng theo tr×nh tù duíi ®©y : + Më bµi : Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ tªn gäi, lai lÞch , hä hµng + Th©n bµi : KÓ vÒ ®Æc ®iÓm sèng ,®Æc ®iÓm h×nh d¸ng ( theo ®Æc ®iÓm ®Æc trng cña loµi c©y ®· lùa chän ) KÓ vÒ c«ng dông, Ých lîi vµ sù g¾n bã cña loµi c©y ®ã ®èi víi ®êi sèng con ngêi KÓ nh÷ng suy nghÜ cña loµi c©y ®ã vÒ sù khai th¸c vµ b¶o vÖ cña con ngêi. + KÕt bµi : - Mong muèn vÒ sù ph¸t triÓn vµ ®îc b¶o tån trong t¬ng lai Đề bài : - Kể về người bạn thân của em . I-Tìm hiểu đề . -Thể loại :văn tự sự . *Cho h/s đọc lại đề : *Hướng đẫn h/s xác -Nội dung : người bạn thân. định nội dung yêu cầu Giáo viên : Giới hạn :bạn có nhiều :Bạn học ,bạn chơi ,bạn cùng lớp,cùng sở thích ...Là bạn thân từ nhiều của đề ra : năm ,gần nhà ,cùng trường đã quen nhau lâu cùng nhau chia ngọt sẻ bùi ,cùng giúp đỡ nhau học tập . ?Với đề bài này em cần II-Lập ý lập được những ý nào? -Giới thiệu tên bạn thân và lí do quen thân . -Giới thiệu sơ qua về hình dáng, tính nết cũng như sở thích . -Tình cảm của em với bạn . ?Thông thường một bài văn kể chuyện gồm có mấy phần ?Nội dung từng phần -Một bài văn kể chuyện gồm có ba phần : -Mở bài ,thân bài,kết bài .?Phần mở bài người viết phải làm được việc gì ?Phần thân bài em kể theo trình tự nào ?Ngoại hình ?Tính cách, phẩm chất em kể theo thứ tự nào ?Tính tình? III-Lập dàn ý : 1-Mở bài : -Giới thiệu tên ,tuổi, mức độ tình cảm 2-Thân bài : -Tả sơ qua về hình dáng,(ngoại hình) +Khuôn mặt, mái tóc, hàm răng, dáng người, trang phục. +Cách nói năng ... -Tả tập trung :Tính cách, phẩm chất. -Tính tình vui vẻ, hòa nhã, cởi mở,luôn giúp đỡ các bạn trong lớp. -Cách sống, cách làm việc, +Việc học bài và làm bài ở lớp cũng như ở nhà ? +Các công việc khác như :chấp hành nền nếp, lao động, tham gia hoạt động thể dục thể thao? + Thái độ đối với bạn bè trong lớp, trong trường, Giáo án BD Ngữ Văn 6 18 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 ?Cách sống và cách +Tinh thần đấu tranh phê và tự phê ... làm việc?Th¸i ®é ®åi víi b¹n bÌ trong líp ? ?Tinh thÇn ®Êu tranh phª vµ tù phª ? ?Phần kết bài theo em 3-Kết bài : cần phải nêu được nội -Tình cảm của em dối với bạn ? dung gì? 4 Cñng cè : - C¸c yÕu tè c¬ b¶n trong bµi v¨n tù sù . - C¸c thao t¸c kü n¨ng khi lµm bµi v¨n tù sù . 5. Híng dÉn vÒ nhµ : - ViÕt hoµn thiÖn bµi v¨n theo ®Ò bµi trªn. ======================= Ngày soạn: Ngày dạy : Tiết 13+14+15 luyÖn tËp vÒ NGHĨA CỦA TỪ +tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ I.Môc đích yêu cầu : - Gióp häc sinh cñng cè kiÕn thøc vÒ nghÜa cña tõ, tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. - RÌn kü n¨ng gi¶i nghÜa tõ vµ më réng vèn tõ cho häc sinh. II.Chuẩn bị GV : SGK , Tài liệu Hs : SGK , Vở ghi III Ho¹t ®«ng d¹y häc 1. Tæ chøc: sÜ sè: 6A: 6B: 2. KiÓm tra: Phân biệt từ ghép đăng lập và từ ghép chính phụ trong các câu sau về học tập ? Tõ ghÐp ®¼ng lËp: Học hành , học hỏi , học tập Tõ ghÐp chÝnh phô: Học đường , học bạn , học thầy , học thức , học vẹt , học dốt học tủ , học may , học mốt… 3, Bµi míi Tiết 1+2 I. KiÕn thøc c¬ b¶n cÇn n¾m v÷ng: NghÜa cña tõ lµ g×? 1-Nghĩa của từ: Cho vÝ dô? NghÜa cña tõ lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ( sù vËt, hµnh ®éng, tr¹ng th¸i ®Æc ®iÓm, thÓ chÊt, sè lîng, quan hÖ) Có mấy cách giải * Cach giải thích nghĩa của từ: 2cách thích nghĩa của từ? - Trình bày khái niệm mà từ biểu thị Lưu ý : §Ó hiÓu s©u - Đưa ra từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa s¾c ý nghÜa cña tõ, cã thÓ ®a ra cïng lóc c¸c VÝ dô :Tõ : Trung thùc : Giáo án BD Ngữ Văn 6 19 GIÁO ÁN BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN LỚP 6 tõ ®ång nghÜa vµ tr¸i - §ång nghÜa : ThËt thµ, th¼ng th¾n,... nghÜa - Tr¸i nghÜa : Dèi tr¸, l¬n lÑo, ... 2-Tõ nhiÒu nghÜa: lµ nh÷ng tõ cã kh¶ n¨ng biÓu thÞ nhiÒu sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm kh¸c nhau. - Tõ nhiÒu nghÜa lµ hiÖn tîng thªm nghÜa míi cho tõ cã s½n mµ kh«ng cÇn ph¶i t¹o ra tõ míi , nh»m ®¸p øng nhu cÇu biÓu thÞ nh÷ng kh¸i niÖm míi, gäi tªn nh÷ng sù ?ThÕ nµo lµ tõ nhiÒu vËt míi mµ con ngêi nhËn thøc ®îc vµo tiÕng nãi nghÜa?và hiện tượng 3- HiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ lµ hiÖn tù¬ng thay chuyển nghĩa của từ? ®æi nghÜa cña tõ t¹o ra tõ nhiÒu nghÜa - - lµ hiÖn tîng thªm nghÜa míi cho tõ , thay ®æi nghÜa cho tõ, mµ kh«ng cÇn ph¶i t¹o thªm tõ míi ®îc gäi lµ hiÑn tîng chuyÓn nghÜa cu¶ tõ - NghÜa ban ®Çu cña tõ lµm c¬ së h×nh thµnh c¸c nghÜa kh¸c gäi lµ nghÜa gèc. C¸c nghÜa h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc gäi lµ nghÜa chuyÓn VÝ dô: L¸: mét bé phËn cña c©y xanh cã d¹ng b¶n dÑt. L¸: chØ mét bé phËn trªn c¬ thÓ ngêi cã h×nh d¹ng b¶n dÑt gièng c¸i l¸: l¸ gan, l¸ l¸ch, l¸ phæi. -NghÜa gèc: nghÜa xuÊt hiÖn tõ ®Çu lam c¬ së cho viÖc xuÊt hiÖn c¸c nghÜa kh¸c. - NghÜa chuyÓn: lµ nghÜa ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc. II- Luyện tập: Bµi tËp 1: Em h·y chØ ra c¸c nÐt nghÜa mµ tõ “ xu©n” cã thÓ biÓu thÞ? lÊy vÝ dô minh ho¹? §¸p ¸n: - Xu©n: chØ mïa ®Çu tiªn trong mét n¨m tõ th¸ng riªng ®Õn hÕt th¸ng 3(©m lÞch). VD: “ Mïa xu©n lµ tÕt tr«ng c©y”. (B¸c Hå) - Xu©n: chØ mét n¨m. VD: “§Êt níc m×nh ®Ñp ®Êy mÊy ngh×n xu©n” “ Ba xu©n ®· tr«i qua” “ KÕt trµng hoa d©ng bÈy m¬i chÝn mïa xu©n - Xu©n: chØ tuæi trÎ, søc trÎ. VD: tuæi xu©n, søc xu©n. - Mçi n¨m mét tuæi nh ®uæi xu©n ®i. - Xu©n: chØ cuéc sèng t¬i ®Ñp VD: “ Lµm cho ®Êt níc cµng ngµy cµng xu©n.” “ Xu©n ¬i xu©n em míi tíi ®· tr¨m n¨m Mµ cuéc sèng ®· tng bõng ngµy héi’ ( Bµi ca mïa xu©n 1961- Tè H÷u) “ Giã rÐt thæi ®æi mïa, n¾ng räi Hµnh qu©n xa ... më lèi xu©n sang” Bµi tËp 2: a, Em h·y chØ râ nghÜa gèc vµ nghÜa chuyÓn cña tõ “ ch©n”. §¸p ¸n: - NghÜa gèc: ch©n lµ mét bé phËn trªn c¬ thÓ ngêi hoÆc ®éng vËt . VD: “ BÇm ra ruéng cÊy bÇm run Ch©n léi díi bïn tay cÊy m¹ non” - NghÜa chuyÓn: chØ mét bé phËn cña sù vËt tiÕp gi¸p víi mÆt ®Êt: ch©n bµn , ch©nghÕ, ch©n m©y. b, T×m mét thµnh ng÷ cã tõ “ ch©n” thö gi¶i nghÜa thµnh ng÷ ®ã? Giáo án BD Ngữ Văn 6 20