Tài liệu Giáo án bài bếp lửa

BẾP LỬA I. MUÏC TIEÂU CAÀN ÑAÏT: Giuùp Hs: -Bằng Việt- - Caûm nhaän ñöôïc nhöõng tình caûm, caûm xuùc chaân thaønh cuûa nhaân vaät tröõ tình – ngöôøi chaùu vaø hình aûnh ngöôøi baø giaøu tình thöông, giaøu ñöùc hy sinh trong baøi thô. - Thaáy ñöôïc ngheä thuaät dieãn taû caûm xuùc thoâng qua hoài töôûng keát hôïp vôùi mieâu taû, töï söï, bình luaän cuûa taùc giaû trong baøi thô. II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC * Giaùo vieân: SGK – saùch tham khaûo, giaùo aùn. * Hoïc sinh: SGK, vôû soaïn. III. KIEÅM TRA BAØI CUÕ: - Ñoïc thuoäc loøng vaø phaân tích 1 ñoaïn thô em thích trong baøi thô “Ñoaøn thuyeàn ñaùnh caù”? IV. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC: Hoaït ñoäng 1: Giôùi thieäu baøi môùi Trong baøi thô “Tieáng gaø tröa” – Xuaân Quyønh, anh lính treû treân ñöôøng haønh quaân, nghe tieáng gaø gaùy tröa laïi chôït nhôù tôùi baø mình khum khum soi tröùng vaø maéng yeâu chaùu ñöøng nhìn gaø ñeû maø lang maët. Tình caûm baø chaùu thaät caûm ñoäng. Tieát hoïc hoâm nay caùc em seõ caûm nhaän tình caûm thieâng lieâng baø chaùu qua hình aûnh beáp löûa. Hoạt động của GV Hoaït ñoäng cuûa Noäi dung ghi baûng troø Hoạt động 2: Đọc – tìm hiểu I. Đọc – tìm hiểu chung chung -GV hướng dẫn đọc – đọc mẫu cho các em. Bài thơ là dòng cảm xúc của người cháu nhớ về bà qua hình ảnh bếp lửa. Giọng đọc thể hiện sự thiết tha nhớ nhung. -HS đđọc -GV gọi HS đọc. Hs đọc chú thích 1. Tác giả: ? Em hãy giới thiệu đôi nét về tác giả Bằng Việt? Cá nhân ? Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào? ? Bài thơ được sáng tác theo thể thơ gì ? Em hiểu như thế nào là “đinh ninh, ấp iu”? Gv hướng dẫn đọc: giọng tình cảm, chậm rãi, tha thiết, xúc động. ? Hình ảnh nào khơi nguồn cảm xúc để tác giả viết bài thơ ? Đoạn thơ nào nói lên điều này? ? Khổ thơ 2,3,4,5 tác giả tâm tình với chúng ta điều gì? ? Khổ thơ 6 nói gì? ? Khổ thơ cuối cho em hiểu gì về tình cảm của tác giả Cá nhân Sinh năm:1941 -Quê: Thạch Thất - Hà Tây. -Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến. -Hiện chủ tịch hội nhà văn. Hs đọc Hình ảnh bếp lửa – khổ 1 Hồi tưởng những kỉ niệm bên bà, những suy nghĩ về bà thời kháng chiến Hình ảnh bếp lửa và những suy ngẫm về bà trong hiện tại. 2. Tác phẩm: - Sáng tác năm 1963, khi tác giả là sinh viên học ở nước ngoài. - Thể thơ: 8 chữ Hoạt động 3 : Đọc – hiểu văn bản ? Hình ảnh nào khơi nguồn cho cảm xúc nỗi nhớ của tác giả? -GV chiếu hình ảnh bếp lửa ? Hình ảnh ấy lặp lại mấy lần? Hình ảnh bếp lửa được hình dung trong trí nhớ của tác giả ntn? - Em hiểu thế nào là “chờn vờn, ấp iu? (Tích hợp: Tiếng Việt)  Chờn vờn là từ láy tượng hình vừa giúp ta hình dung làn sương sớm đang bay nhè nhẹ quanh bếp lửa vừa gợi cái mờ nhòa của hình ảnh kí ức theo thời gian. Từ ấp iu là một sang tạo mới mẻ của tác giả. Đó không phải là từ láy, từ ghép đơn II. Đọc – hiểu văn bản: Hs đọc khổ thơ đầu Bếp lửa 1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho cảm xúc hồi tưởng về bà: Một bếp lửa : -chờn vờn - ấp iu - chờn vờn: là mờ ảo lúc to, lúc nhỏ, lúc lên, lúc xuống … ấp iu: là nâng niu, vén khéo. -> Điệp ngữ,từ láy “chờn vờn”. thuần mà là sự kết hợp và biến thể của hai từ ấp ủ, nâng niu, ấp iu gợi đến bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người nhóm bếp. ? Chính vì thế mà tác giả bày tỏ điều gì ? Hình ảnh “ biết mấy nắng mưa” biểu tượng cho điều gì. ? Hình ảnh đó đã khơi nguồn cảm xúc gì của người cháu. - Cuộc đời vất vả nhiều lo toan của bà. Hs đọc khổ 2 -> 5 Gv chuyển ý: Và rồi biết bao kỉ niệm tuổi thơ và hình ảnh về người bà sống lại. -HS đọc khổ 2->5 Chiếu đoạn thơ ? Nhớ lại quá khứ, tác giả nhớ lại những tháng năm cuộc sống ntn Hình ảnh, chi tiết nào ám ảnh mãi trong tâm trí của tác giả đến nỗi bây giờ mỗi lần nghĩ lại vẫn xúc động vô cùng? Vì sao? -GV chiếu đoạn thơ ?Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong đoạn thơ trên ?”Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi” cho em liên tưởng đến thời gian nào của cuộc kháng chiến (Tích hợp môn lịch sử). ?Tác giả dùng phương thức biểu đạt nào (Tích hợp: Tập làm Văn) ?Tác dụng của phương thức biểu đạt đó Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. => Hình ảnh khơi nguồn cho dòng hồi tưởng, nỗi nhớ thương về bà. Hs tìm chi tiết đầy khó khăn vất vả khi Pháp xâm lược. -Hs trả lời. -Những năm đầu của cuộc kháng chiến -Tự sự , miêu tả, biểu cảm Hs đọc đoạn “ Tám …. xa” ? Bếp lửa không chỉ đánh thức kỉ niệm của tuổi thơ lên 4 mà còn đánh - Tiếng chim quen 2. Hình ảnh bếp lửa và những kỉ niệm về bà tuổi ấu thơ: Lên 4 tuổi …quen mùi khói …đói mòn, đói mỏi ….khô rạc ngựa gầy -> thành ngữ, từ ngữ gợi hình. => tuổi thơ đói khổ Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt … … sóng mũi cay -> Tả thực => Tuổi ấu thơ thiếu thốn, nhọc nhằn nhưng đậm bóng hình bếp lửa của bà. Tám năm … cùng bà thức them kỉ niệm nào nữa? Kỉ niệm thuộc của đồng quê ấy gắn liền với âm thanh nào bỗng trở thành -GV chiếu phần tình thương không thể thiếu của kỉ niệm. Cháu nhớ ? Sau hình ảnh chi tiết “mùi tiếng “tu khói …khói” còn hình ảnh nào gợi hú …..xa”. sự liên tưởng của nhân vật trữ tình ?Tìm các biện pháp nghệ thuật và nêu tác dụng của bpnt đó (Tích hợp :Tiếng việt) ? Tiếng chim tu hú vang vọng trong trí nhớ của tác giả, giúp tác giả nhớ lại những gì về bà? ?Tìm các biện pháp nghệ thuật và nêu tác dụng của bpnt đó.  Bà không chỉ là người bà mà còn là người cha, người mẹ luôn hiện diện bên cạnh sự lớn lên của cháu. Vẫn cứ liên quan đến bếp lửa và bà nhưng giờ đây còn vấn vít tiếng -Hs đọc khổ thơ chim tu hú. Nhà thơ như đắm chìm “ Năm … dai trong suy tưởng để trò chuyện với tu dẳng” hú, trách nó sao không ở bên bà để bà đỡ cô đơn - Vững vàng vượt ? Tuổi thơ của cháu luôn có bà bên qua thử thách khốc cạnh. Hai con người một già, một liệt của chiến tranh trẻ sống gần nhau nên rất hiểu nhau. làm tròn nhiệm vụ Những năm tháng bên bà, cháu nhận hậu phương để ra điều gì đáng quý ở người bà than người đi xa yên yêu của mình? lòng. ? Lời dặn của bà với cháu cho ta cảm nhận điều gì ở người phụ nữ tưởng chừng như yếu đuối này? ? Bà là hình ảnh của những người - Bếp lửa của bà mẹ Việt Nam anh hùng yêu nước, đâu chỉ có ngọn lửa nhóm lửa Tu hú kêu …bà nhớ không bà Điệp ngữ -> gợi nhớ kỉ niệm Bà : - kể chuyện - bảo cháu nghe - dạy cháu làm - chăm cháu học -> điệp ngữ => Bà là thế giới tình thương của cháu luôn hiện diện bên cạnh sự lớn lên của cháu, tình bà ấm áp bên “ bếp lửa” - Giặc đốt làng -> nhà cháy -> bà vững long, đinh ninh -> dặn “ Bố … bình yên” -> giọng thơ tâm tình => Bà là hiện than của người phụ nữ Việt Nam truyền thống với những phẩm chất đáng quí hi sinh, chịu thương chịu khó, tần tảo. giàu lòng hi sinh. ? Chính vì vậy mà từ hình ảnh bếp lửa cụ thể giờ đã chuyển đổi sang một biểu tượng khác. Đó là gì? ? Từ “bếp lửa” bình dị, quen thuộc người cháu nhận ra bao điều “kì diệu và thiêng liêng”? cụ thể được nhen lên bằng rơm, bằng củi. ở đó còn có ngọn lửa thiêng liêng trong long bà, ngọn lửa của long yêu thương, niềm tin, sức sống thầm lặng mà mãnh liệt. ?Câu thơ đó gợi cho em suy nghĩ gì về bà Gv chuyển ý: ?Kỉ niệm bên bà đã in sau trong kí ức của cháu. Giờ trong hiện taị đã được tác giả suy ngẫm qua những hình ảnh thơ nào. -Giáo viên chiếu đoạn thơ. ? Có từ ngữ được lặp đi lặp lại nhiều lần trong khổ thơ, đó là từ nào? ? Điệp từ “nhóm” trong từng câu thơ có những ý nghĩa giống và khác nhau ntn Hs đọc khổ thơ “ Lận đận … mưa” - Điểm chung đều gắn với hành động nhóm bếp, nhóm lửa nhưng khác nhau ở ý nghĩa cụ thể. - Nhóm bếp lửa ấp iu để sưởi ấm cho bà qua cái lạnh buốt của sương sớm. ? Mỗi lần từ nhóm được lặp lại là mỗi lần bà thắp lên điều gì trong cháu -Hs trả lời ? Chính vì thế mà tác giả đã phải thốt lên điều gì Gv : Từ “bếp lửa” bình dị, quen thuộc người cháu nhận ra bao điều “ kì diệu và thiệng liêng”. Ngọn lửa Bếp lửa – ngọn lửa : ủ sẵn - niềm tin -> điệp ngữ , chuyển đổi hình tượng thơ. => Bà không chỉ là người nhóm lửa mà còn là người giữ lửa, truyền lửa, ngọn lửa của lòng yêu thương, niềm tin. 3. Hình ảnh bếp lửa và những suy ngẫm về bà trong hiện tại: Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục ……….bây giờ -Nhóm : - bếp lửa ấp iu - niềm yêu thương - khoai sắn - xôi gạo - tâm tình tuổi nhỏ -> hình ảnh cụ thể đan xen trừu tượng => Bếp lửa của bà thắp lên trong cháu những giá trị của tình người, nuôi lớn cháu cả tâm hồn và thể chất. -Ôi kì lạ - thiêng liêng bếp lửa -> Câu thơ cảm than, bình luận từ bàn tay bảo bọc yêu thương của bà đã nuôi lớn tuổi thơ cháu không chỉ về thể chất mà còn cả tâm hồn. Gv chuyển ?Giờ ở phương xa nghĩ về bà, về bếp lửa của bà, cháu có tâm sự gì -GV chiếu ?Emcó suy nghĩ gì về tâm sự ấy của người cháu -HS đọc 3 câu cuối -Tình yêu quê ?Lớn hơn tình yêu thương đó là tình hương cảm thiêng liêng gì -GV chiếu câu hỏi thảo luận: (3phút) -HS thảo luận nhóm ?Qua hình ảnh bếp lửa thấy được tinh cảm bà cháu. Em rút ra bài học gì về cách ứng xử với ông bà, cha mẹ người thân trong gia đình (Tích hợp: Nếp sống văn minh thanh -HS trả lời lịch? ?Bài thơ đã thành công gì về nội dung và nghệ thuật. => Bếp lửa của bà là tâm hồn, là phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cháu, đem đến cho cháu bao điều thiêng liêng và kì diệu. 4. Hình ảnh bếp lửa niềm thương nhớ khôn nguôi về bà: Cháu đi xa … Vẫn chẳng quên nhắc nhở “ Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa”? => Bà, bếp lửa của bà hiện thân của nghĩa tình, của cội nguồn, nâng đỡ cháu trên bước đường đời. => Bà là quê hương. III. Toång keát 1. Ngheä thuaät: Keát hôïp mieâu taû, bieåu caûm, töï söï vaø bình luaän. 2. Noäi dung: Nhöõng kyû nieäm xuùc ñoäng veà baø vaø tình baø chaùu. 4. Củng cố: Biểu hiện Nêu cảm nhận của em khi học xong văn bản, những cụ thể. 5. Hướng dẫn về nhà 1. Hoïc thuộc lòng bài thơ. 2. Laøm baøi. 3. Chuaån bò , soạn bài: Ánh trăng.