bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi
------------------------
Tèng xu©n ®é
Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm A/H5N1 vµ
®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông v¾c xin cóm gia cÇm
t¹i ®Þa bµn Qu¶ng Ninh
LUËN V¡N TH¹C Sü N¤NG NGHIÖP
Chuyªn ngµnh: Thó y
M sè
: 60.62.50
Gi¶ng viªn h−íng dÉn: TS. NguyÔn B¸ Hiªn
Hµ Néi 2009
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
i
Lêi cam ®oan
- T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n
lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ m«n häc vÞ nµo.
- T«i xin cam ®oan r»ng c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®
®−îc chØ râ nguån gèc.
Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 2009
T¸c gi¶
Tèng Xu©n §é
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
i
Lêi c¶m ¬n
Trong thêi gian häc tËp, rÌn luyÖn t¹i tr−êng vµ lµm ®Ò tµi luËn v¨n
Th¹c sü t«i ® nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Ban gi¸m HiÖu nhµ
tr−êng, ViÖn sau ®¹i häc, khoa Thó y vµ c¸c thÇy, c« cña tr−êng §¹i häc
N«ng nghiÖp Hµ Néi. §Õn nay t«i ® hoµn thµnh luËn v¨n Th¹c sü n«ng
nghiÖp víi ®Ò tµi “ Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm A/H5N1 vµ ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ sö dông v¾c xin cóm gia cÇm t¹i ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Ninh”. Nh©n
dÞp nµy t«i xin bµy tá biÕt ¬n ch©n thµnh tíi Ban gi¸m HiÖu nhµ tr−êng, c¸c
Phßng ban chøc n¨ng, ViÖn sau ®¹i häc, Ban chñ nhiÖm khoa Thó y vµ toµn
thÓ c¸c thÇy, c« ® tËn t×nh gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp.
§Æc biÖt t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi ThÇy h−íng dÉn, TS. NguyÔn
B¸ Hiªn chñ nhiÖm bé m«n Vi sinh - TruyÒn nhiÔm thó y.
T«i xin c¶m ¬n tíi Ban lnh ®¹o, c¸n bé Chi côc Thó y tØnh Qu¶ng
Ninh, ® t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi luËn
v¨n Th¹c sü.
Qua ®©y t«i xin c¶m ¬n b¹n bÌ, ®ång nghiÖp ® th−êng xuyªn gióp
®ì, t¹o mäi ®iÒu kiÖn vµ dµnh cho t«i sù ®éng viªn quý b¸u trong suèt thêi
gian häc tËp, nghiªn cøu vµ qu¸ tr×nh hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 9 n¨m 2009
T¸c gi¶
Tèng Xu©n §é
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
ii
Danh môc viÕt t¾t
AI
:
Avian Influenza
FAO
:
Food and Agriculture Organization
GMT :
Genomic Mean Titer
HA
:
Hemagglutination Assay
HI
:
Hemagglutination Inhibition
HPAI :
Hight Pathogenic Avian Influenza
ARN
:
Acid Ribonucleoic
DAN
:
Acid Deoxyribonucleoic
LPAI :
Low Pathogenic Avian Influenza
M
:
Matrix
N
:
Neuraminidase
NK
:
Natural Killer
OIE
:
Office International Epizooties
RT/PCR:
Reverse Transcription Polimenase Chain Riaction
WHO :
World Health Organization
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
iii
Môc lôc
Trang
Lêi cam ®oan........................................................................................
Lêi c¶m ¬n............................................................................................
Danh môc viÕt t¾t..................................................................................
Môc lôc................................................................................................
Danh môc b¶ng.....................................................................................
Danh môc ®å thÞ....................................................................................
1.
i
ii
iii
iv
viii
x
Më ®Çu.........................................................................................
1
1.1- §Æt vÊn ®Ò…………………………………………………….....
1.2- Môc tiªu ®Ò tµi……………………………………………………
1.3- ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi.........................................
1
2.
4
3
3
Tæng quan tµi liÖu...............................................................
2.1- LÞch sö bÖnh cóm gia cÇm............................................................
2.1.1- LÞch sö bÖnh cóm gia cÇm trªn thÕ giíi....................................
2.1.2- BÖnh cóm gia cÇm ë ViÖt Nam................................................
2.2- C¨n bÖnh cóm gia cÇm.................................................................
2.2.1- H×nh th¸i vµ cÊu tróc cña virus cóm A.....................................
2.2.2- Kh¸ng nguyªn cña virus cóm..................................................
2.2.3- §Æc tÝnh nu«i cÊy vµ l−u gi÷ virus cóm gia cÇm......................
2.2.4- §Æc tÝnh sinh hãa......................................................................
2.2.5- §éc lùc cña virus......................................................................
2.2.6- Kh¶ n¨ng biÕn chñng cña virus………………………………
2.2.7- Søc ®Ò kh¸ng cña virus...........................................................
2.3- DÞch tÔ häc bÖnh cóm gia cÇm................................................
2.3.1- §éng vËt c¶m nhiÔm.........................................................
2.3.2- Loµi vËt mang virus...........................................................
2.3.3- Sù truyÒn l©y.....................................................................
2.4- TriÖu chøng vµ bÖnh tÝch cña bÖnh cóm gia cÇm.........................
2.4.1- TriÖu chøng.............................................................................
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
4
4
5
7
7
8
9
9
9
10
11
11
11
12
12
13
13
iv
2.4.2- BÖnh tÝch..................................................................................
2.5- Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n bÖnh cóm gia cÇm...................................
2.6- Phßng chèng bÖnh cóm gia cÇm....................................................
2.7- §¸p øng miÔn dÞch chèng virus cóm ë gia cÇm............................
2.7.1- MiÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu........................................................
2.7.2- MiÔn dÞch ®Æc hiÖu..................................................................
2.8- Sö dông v¾c xin phßng chèng bÖnh cóm gia cÇm………………..
2.8.1- C¸c lo¹i v¾c xin ®ang dïng hiÖn nay…………………………
2.8.2- T×nh h×nh sö dông v¾c xin cóm gia cÇm trªn thÕ giíi………
2.8.3- Mét sè chó ý khi sö dông v¾c xin phßng chèng cóm gia cÇm..
2.9- T×nh h×nh sö dông v¾c xin cóm gia cÇm ë ViÖt Nam.....................
14
3. Néi dung, nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
22
3.1- Néi dung nghiªn cøu...................................................................
3.1.1- §iÒu tra t×nh h×nh dÞch cóm gia cÇm trªn ®Þa bµn Qu¶ng Ninh
c¸c n¨m 2007-2009...............................................................................
3.1.2- X¸c ®Þnh møc ®é l−u hµnh cña virus H5N1 (tû lÖ nhiÔm tõng
loµi) trªn ®µn gia cÇm t¹i Quang Ninh (gia cÇm nu«i trong ®µn, gia
cÇm nhËp lËu, gia cÇm l−u th«ng trªn thÞ tr−êng)..................................
3.1.3- §¸nh gi¸ ®¸p øng miÔn dÞch cña gia cÇm ®èi víi v¾c xin cóm
®−îc sö dông giai ®o¹n 2007-2009, ®iÒu kiÖn thùc ®Þa t¹i Qu¶ng Ninh.....
3.1.4- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng xÈy ra dÞch cóm gia cÇm trªn c¬ së gi¸m
s¸t sù l−u hµnh cña virus cóm, ®Ò ra gi¶i ph¸p phßng chèng...............
3.2- §èi t−îng nghiªn cøu....................................................................
3.3- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ...............................................................
3.4- NguyÔn liÖu, dông cô vµ c¸c ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm...................
3.4.1- Nguyªn liªu, dông cô nghiªn cøu............................................
3.4.2- Ph−¬ng ph¸p lÊy, xö lý mÉu.....................................................
3.4.3- Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh kh¸ng nguyªn......................................
3.4.4- Ph−¬ng ph¸p ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ……………………………
3.4.5- Xö lý sè liÖu………………………………………………….
22
4. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn..............................................................
33
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
14
15
15
15
16
18
18
19
20
21
22
22
22
22
22
22
23
23
23
24
31
32
v
4.1- ¶nh h−ëng cña dÞch virus cóm A H5N1 tíi ngµnh ch¨n nu«i gia
cÇm t¹i Qu¶ng Ninh..............................................................................
4.1.1- T×nh h×nh ch¨n nu«i gia cÇm mét sè n¨m gÇn ®©y t¹i Qu¶ng Ninh.
4.1.2- §iÒu tra vÒ thiÖt h¹i kinh tÕ do dÞch cóm gia cÇm t¹i Qu¶ng Ninh...
4.1.3- §iÒu tra kÕt qu¶ tiªm phßng v¾c xin cóm cho ®µn gia cÇm
cña tØnh Qu¶ng Ninh qua c¸c n¨m 2007-2008………………………..
4.2- Gi¸m s¸t sù l−u hµnh cña virus cóm H5N1 trªn ®µn gia cÇm ch−a
®−îc tiªm phßng t¹i Qu¶ng Ninh n¨m 2007..........................................
4.2.1- KiÓm tra huyÕt thanh ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ kh¸ng virus Cóm
A H5N1 trªn ®µn gia cÇm ch−a tiªm v¾c xin n¨m 2007 .....................
4.2.2- KiÓm tra kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm A H5N1 trong huyÕt
thanh ®µn thñy cÇm ch−a tiªm phßng………………………………..
4.2.3- KiÓm tra ph¸t hiÖn virus trong æ nhíp cña gia cÇm ch−a tiªm
phßng v¾c xin b»ng ph−¬ng ph¸p RT/PCR....................................................
4.2.4- KÕt qu¶ gi¸m s¸t virus cóm gia cÇm t¹i c¸c chî, c¸c ®iÓm giÕt mæ.....
4.2.5- Gi¸m s¸t l−u hµnh cña virus trªn ®µn gµ nhËp lËu vµo Qu¶ng Ninh....
4.3- §¸nh gi¸ ®¸p øng miÔn dÞch chèng virus cóm ë gia cÇm sau tiªm
phßng t¹i Qu¶ng Ninh n¨m 2007……………………………………..
4.3.1- Gi¸m s¸t huyÕt thanh ®èi víi c¸c ®µn gia cÇm, thñy cÇm trªn
®Þa bµn Qu¶ng Ninh n¨m 2007………………………………………..
4.3.2- HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ (HI) kh¸ng virus cóm Subtype H5 cña gµ
sau tiªm phßng n¨m 2007.....................................................................
4.3.3- KiÓm tra hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm Subtype H5 cña
®µn vÞt sau tiªm phßng n¨m 2007.........................................................
4.3.4- So s¸nh ®¸p øng miÔn dÞch chèng virus cóm cña gµ vµ vÞt ®
tiªm phßng n¨m 2007………………………………………………
4.4- Gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm gia cÇm ®Þa bµn Qu¶ng Ninh n¨m 2008
4.4.1- Gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm gia cÇm trªn ®µn gia cÇm, thuû cÇm
ch−a tiªm phßng n¨m 2008............................................................................
4.4.2- Gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm gia cÇm t¹i c¸c chî, c¸c ®iÓm
giÕt mæ n¨m 2008……………………………………………………..
4.4.3- Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm trªn gia cÇm nhËp lËu t¹i
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
33
33
34
36
37
37
39
41
42
43
44
44
47
49
51
54
54
55
56
vi
Qu¶ng Ninh………………………………………………………….
4.5 - §¸nh gi¸ ®¸p øng miÔn dÞch chèng virus cóm gia cÇm ë ®µn gµ,
vÞt sau tiªm phßng trªn ®Þa bµn Qu¶ng Ninh n¨m 2008……………..
4.5.1- HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 ®µn gia cÇm, thñy
cÇm ®Þa bµn Qu¶ng Ninh n¨m 2008…………………………………
4.5.2- HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 cña gµ sau tiªm
phßng n¨m 2008..................................................................................
4.5.3- HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 cña vÞt sau tiªm
phßng n¨m 2008....................................................................................
57
57
60
61
4.5.4- So s¸nh ®¸p øng miÔn dÞch cña gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2008
62
4.6- Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm H5N1 n¨m 2009..........................
4.6.1- Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm H5N1 trªn ®µn gµ, vÞt ch−a
tiªm phßng.............................................................................................
4.6.2- Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm trªn gµ t¹i chî vµ c¸c ®iÓm giÕt mæ
4.6.3- Gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm trªn gµ nhËp lËu.........................
4.7. §¸nh gi¸ ®¸p øng miÔm dÞch chèng cóm ë gia cÇm trªn ®Þa bµn
tØnh n¨m 2009.......................................................................................
4.7.1. Gi¸m s¸t huyÕt thanh ®èi víi ®µn gµ, vÞt sau tiªm phßng trªn
®Þa bµn Qu¶ng Ninh n¨m 2009.............................................................
4.7.2. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ (HI) kh¸ng virus cóm subtype H5 cña gµ sau tiªm
phßng……………………………………………………………………...
4.7.3. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 cña ®µn vÞt sau tiªm phßng n¨m
2009………………………………………………………………………...
4.7.4. So s¸nh ®¸p øng miÔm dÞch cña gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2009.
4.8 - So s¸nh ®¸p øng miÔn dÞch gia cÇm cña c¸c ®Þa ph−¬ng n¨m 2007- 2009.
4.9- So s¸nh ®¸p øng miÔn dÞch chèng virus cóm cña gµ vµ vÞt trong
03 n¨m 2007-2009...............................................................................
65
65
67
68
69
69
71
72
73
75
77
4.10- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ch−¬ng tr×nh sö dông v¾c xin cóm gia
78
cÇm trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Ninh........................................................
5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ..................................................................... 80
5.1- KÕt luËn..........................................................................................
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
80
vii
5.2- §Ò nghÞ........................................................................................... 80
Danh môc b¶ng
B¶ng 4.1: Sè l−îng gia cÇm, s¶n phÈm gia cÇm cña tØnh Qu¶ng Ninh
2002-2008..............................................................................................
B¶ng 4.2: KÕt qu¶ ®iÒu tra thiÖt h¹i do dÞch cóm gia cÇm t¹i Qu¶ng
Ninh qua c¸c n¨m 2004-2009...............................................................
B¶ng 4.3: KÕt qu¶ tiªm phßng v¾c xin cóm gia cÇm ………………...
B¶ng 4.4: Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus trong huyÕt thanh
cña gµ ch−a tiªm phßng v¾c xin.............................................................
B¶ng 4.5: Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus trong huyÕt thanh
thñy cÇm ch−a tiªm phßng v¾c xin……………………………………
B¶ng 4.6: KÕt qu¶ xÐt nghiÖm virus trong dÞch æ nhíp cña gia cÇm
ch−a tiªm phßng v¾c xin……………………………………………
B¶ng 4.7: KÕt qu¶ xÐt nghiÖm virus cóm gia cÇm t¹i c¸c chî, c¸c
®iÓm giÕt mæ…………………………………………………………..
33
35
36
38
40
41
42
B¶ng 4.8: KÕt qu¶ gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm H5N1 gµ nhËp lËu..... 43
B¶ng 4.9: Ph©n bè hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm trong huyÕt
thanh cña gµ, vÞt sau tiªm phßng n¨m 2007……..……………………
B¶ng 4.10: KÕt qu¶ kiÓm tra hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5
trong huyÕt thanh gµ ® tiªm phßng n¨m 2007......................................
B¶ng 4.11: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm Subtype H5 ë vÞt sau
tiªm phßng n¨m 2007............................................................................
B¶ng 4.12: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5N1 trong huyÕt
thanh cña gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2007………………………..
B¶ng 4.13: So s¸nh tû lÖ b¶o hé theo ®µn gµ vµ vÞt ® tiªm phßng n¨m 2007..
45
48
50
51
52
B¶ng 4.14: KÕt qu¶ gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm t¹i Qu¶ng Ninh n¨m 2008 55
B¶ng 4.15: KÕt qu¶ gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm gia cÇm t¹i c¸c 56
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
viii
chî, c¸c ®iÓm giÕt mæ…………………………………………………
B¶ng 4.16. KÕt qu¶ gi¸m s¸t virus cóm H5N1 trªn gµ nhËp lËu........... 57
B¶ng 4.17: HiÖu gi¸ kh¸ng virus cóm H5 trªn ®µn gia cÇm, thñy cÇm
t¹i Qu¶ng Ninh sau tiªm phßng 2008…………………………………
B¶ng 4.18: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 gµ sau tiªm
phßng n¨m 2008....................................................................................
B¶ng 4.19: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm Subtype H5 vÞt sau
tiªm phßng n¨m 2008............................................................................
B¶ng 4.20: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 cña gµ vµ vÞt sau
tiªm phßng n¨m 2008...................................................................................
B¶ng 4.21: Tû lÖ b¶o hé theo ®µn ë gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2008....
58
60
61
63
63
B¶ng 4.22: KÕt qu¶ gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm t¹i Qu¶ng Ninh n¨m 2009... 66
B¶ng 4.23: KÕt qu¶ gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm gia cÇm t¹i c¸c
chî, c¸c ®iÓm giÕt mæ…………………………………………………
B¶ng 4.24: KÕt qu¶ gi¸m s¸t l−u hµnh virus cóm gia cÇm trªn gµ
nhËp lËu..................................................................................................
B¶ng 4.25: HiÖu gi¸ khµng thÓ (HI) kh¸ng virus cóm (H5) cña gµ vµ
vÞt sau tiªm phßng n¨m 2009.................................................................
B¶ng 4.26: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 cña gµ sau tiªm
phßng n¨m 2009………………...……………………………………
B¶ng 4.27: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm subtype H5 cña vÞt
sau tiªm phßng n¨m 2009………………..……………………………
B¶ng 4.28: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 cña gµ vµ vÞt sau
tiªm phßng n¨m 2009…………………………………………………
B¶ng 4.29: Tû lÖ b¶o hé theo ®µn ë gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2009
B¶ng 4.30: §¸p øng miÔn dÞch chèng virus cóm cña ®µn gia cÇm ë c¸c
®Þa ph−¬ng cña tØnh Qu¶ng Ninh tõ n¨m 2007-2009...................................
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
67
68
69
71
72
73
74
75
ix
B¶ng 4.31: So s¸nh ®¸p øng miÔn dÞch gµ, vÞt n¨m 2007-2009……… 77
Danh môc ®å thÞ
BiÓu ®å 1: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ (HI) kh¸ng virus cóm trong huyÕt
46
thanh gia cÇm ® tiªm phßng…………………………………………
BiÓu ®å 2: Tû lÖ b¶o hé c¸ thÓ ®µn gia cÇm sau tiªm phßng n¨m 2007 47
BiÓu ®å 3: So s¸nh hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 trong
53
huyÕt thanh cña gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2007…………………
BiÓu ®å 4: So s¸nh tû lÖ b¶o hé c¸ thÓ cña gµ vµ vÞt sau tiªm phßng n¨m 2007 53
BiÓu ®å 5: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ b¶o hé................................................... 59
BiÓu ®å 6: Tû lÖ b¶o hé......................................................................... 59
BiÓu ®å 7: So s¸nh hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 gi÷a gµ vµ
64
vÞt sau tiªm phßng ®ît 2 n¨m 2008……………………………………
BiÓu ®å 8: So s¸nh tû lÖ b¶o hé c¸ thÓ, theo ®µn cña gµ vµ vÞt sau tiªm
65
phßng n¨m 2008....................................................................................
BiÓu ®å 9: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ (HI) kh¸ng virus cóm trong huyÕt
70
thanh gia cÇm ® tiªm phßng………………………………………….
BiÓu ®å 10: Tû lÖ b¶o hé c¸ thÓ cña ®µn gµ, vÞt sau tiªm phßng ®ît 1
71
n¨m 2009...............................................................................................
BiÓu ®å 11: So s¸nh hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng virus cóm H5 gi÷a gµ 74
vµ vÞt sau tiªm phßng ®ît 1 n¨m 2009...................................................
BiÓu ®å 12: Tû lÖ b¶o hé theo c¸ thÓ vµ theo ®µn cña gµ vµ vÞt sau
75
tiªm phßng n¨m 2009..........................................................................
BiÓu ®å 13: So s¸nh tû lÖ b¶o hé c¸ thÓ gi÷a 03 n¨m 2007-2009 theo
76
c¸c ®Þa ph−¬ng……………………………………………………..….
BiÓu ®å 14: So s¸nh tû lÖ b¶o hé theo c¸ thÓ vµ theo ®µn cña gµ vµ 78
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
x
vÞt® tiªm phßng trong 3 n¨m 2007-2009..............................................
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
xi
1. Më ®Çu
1.1- §Æt vÊn ®Ò
Do cã chñ tr−¬ng ph¸t triÓn ch¨n nu«i cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, nh÷ng
n¨m gÇn ®©y ngµnh ch¨n nu«i gia cÇm ® vµ ®ang ®−îc chó träng víi viÖc
®Çu t− khoa häc kü thuËt, nghiªn cøu vÒ gièng, thøc ¨n, thó y vµ hîp t¸c
quèc tÕ, liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c quèc gia cã nÒn ch¨n nu«i tiªn tiÕn.
§µn gia cÇm t¨ng tr−ëng nhanh víi hµng ngµn trang tr¹i ®ñ mäi quy m« vµ
hµng tr¨m triÖu con gia cÇm, thñy cÇm c¸c lo¹i, ®©y lµ ngµnh cã thÕ m¹nh
ë n−íc ta ®em l¹i lîi nhuËn cao cho ng−êi ch¨n nu«i vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ
cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.
MÆc dï ® ®−îc quan t©m ®Çu t−, h×nh thµnh nhiÒu xÝ nghiÖp, trang
tr¹i ch¨n nu«i gia cÇm tËp trung víi c¬ së vËt chÊt hiÖn ®¹i, quy m« lín vµ
¸p dông quy tr×nh ch¨n nu«i tiªn tiÕn. Song nh×n chung hÖ thèng ch¨n
nu«i gia cÇm ë ViÖt Nam nãi chung vµ t¹i Qu¶ng Ninh nãi riªng hiÖn nay
vÉn chñ yÕu theo quy m« hé gia ®×nh, ph©n t¸n r¶i r¸c trong khu d©n c−
nªn khã kiÓm so¸t dÞch bÖnh, ®Æc biÖt lµ c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm, trong ®ã
cã dÞch cóm gia cÇm ®éc lùc cao (HPAI).
BÖnh cóm gia cÇm ®−îc biÕt tõ l©u sau nh÷ng vô dÞch g©y ra cho
c¸c ®µn gia cÇm ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, dÞch
cóm gia cÇm ®éc lùc cao (HPAI- Highly Pathogenic Avian Influenza)
xuÊt hiÖn vµ ® giÕt chÕt hµng chôc triÖu gia cÇm trªn thÕ giíi, ®ång thêi
hµng tû gia cÇm ph¶i tiªu hñy b¾t buéc ®Ó tr¸nh l©y lan, g©y thiÖt h¹i lín
cho ngµnh ch¨n nu«i vµ kinh tÕ c¸c n−íc cã dÞch.
Nguyªn nh©n cña HPAI lµ lo¹i virus cóm Type A, lo¹i virus cã kh¶
n¨ng biÕn chñng rÊt m¹nh, bÖnh l©y lan rÊt nhanh víi tû lÖ nhiÔm vµ chÕt
rÊt cao.. Kh«ng nh÷ng thÕ, bÖnh cßn l©y sang c¸c lo¹i ®éng vËt cã vó kh¸c
vµ ®Æc biÖt nguy hiÓm lµ cã thÓ l©y sang ng−êi g©y tö vong hoÆc ¶nh
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
1
h−ëng lín ®Õn søc khoÎ. ThÕ giíi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ xÈy ra
mét ®¹i dÞch cóm ë ng−êi mµ nguyªn nh©n do c¸c chñng cóm gia cÇm
biÕn ®æi thµnh nh÷ng lo¹i míi thÝch nghi g©y bÖnh ë ng−êi.
Tõ n¨m 2003 ®Õn nay ® cã 7 ®ît dÞch cóm gia cÇm bïng ph¸t ë
ViÖt Nam g©y thiÖt h¹i rÊt lín vÒ kinh tÕ, x héi. C¸c biÖn ph¸p phßng
chèng dÞch nh−: khoanh vïng tiªu hñy hµng lo¹t, cÊm bu«n b¸n, vËn
chuyÓn, tiªu ®éc s¸t trïng, thùc hiÖn an toµn sinh häc... ® gãp phÇn dËp
t¾t ®−îc dÞch song tèn kÐm, g©y « nhiÔm m«i tr−êng. BÖnh cóm chØ ®−îc
khèng chÕ vÉn t¸i ph¸t lÎ tÎ ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng.
HiÖn nay, sö dông v¾c xin cóm tiªm phßng cho toµn ®µn gia cÇm lµ
biÖn ph¸p ®−îc Côc Thó y chØ ®¹o thùc hiÖn quyÕt liÖt ë ViÖt Nam vµ ®
thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ t−¬ng ®èi tÝch cùc trong c«ng t¸c phßng chèng
dÞch cóm gia cÇm.
ViÖc t×m hiÓu kh¶ n¨ng l−u hµnh cña virus cóm gia cÇm ë m«i
tr−êng ch¨n nu«i n«ng hé, gia cÇm l−u th«ng trªn thÞ tr−êng, ®Æc biÖt gia
cÇm nhËp lËu lµ rÊt cÇn thiÕt, nh»m t×m hiÓu vµ ®−a ra nh÷ng th«ng tin
®¸nh gi¸ vÒ sù tån l−u cña virus ngoµi thùc ®Þa. §iÒu nµy còng nãi lªn
nguy c¬ bïng ph¸t c¸c æ dÞch cóm gia cÇm trong thêi gian gÇn ®©y. ViÖc
®¸nh gi¸ ®¸p øng miÔn dÞch cña gia cÇm ®èi víi v¾c xin cóm vµ kh¶o s¸t
kh¶ n¨ng b¶o hé cña v¾c xin trong ®iÒu kiÖn thùc ®Þa lµ yªu cÇu quan
träng nh»m t×m hiÓu hiÖu qu¶ sö dông v¾c xin.. §Ó cã thÓ ®−a ra nh÷ng
®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ vÊn ®Ò trªn cÇn ph¶i nghiªn cøu, thu thËp sè liÖu
trong nhiÒu n¨m. Tõ hai yÕu tè trªn cã thÓ ®−a ra chiÕn l−îc phï hîp
trong phßng chèng - khèng chÕ dÞch Cóm gia cÇm ë ViÖt Nam.
Víi nh÷ng môc tiªu trªn, chóng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi:
“Gi¸m s¸t sù l−u hµnh virus cóm A/H5N1 vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö
dông v¾c xin cóm gia cÇm t¹i ®Þa bµn tØnh Qu¶ng Ninh”.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
2
1.2- Môc tiªu ®Ò tµi
- §¸nh gi¸ thiÖt h¹i do bÖnh cóm gia cÇm víi ngµnh ch¨n nu«i tØnh
Qu¶ng Ninh.
- §¸nh gi¸ møc ®é l−u hµnh cña virus cóm A/ H5N1 (Tû lÖ nhiÔm
tõng loµi) trªn ®µn gia cÇm t¹i Qu¶ng Ninh.
- §¸nh gi¸ ®¸p øng miÔn dÞch chèng cóm ë gia cÇm ®èi víi v¾c xin
cóm ®−îc sö dông giai ®o¹n 2007 - 2009 t¹i Qu¶ng Ninh tõ ®ã x¸c ®Þnh
kh¶ n¨ng b¶o hé cña v¾c xin cóm gia cÇm trong ®iÒu kiÖn thùc ®Þa t¹i
Qu¶ng Ninh.
- §¸nh gi¸ nguy c¬ xÈy ra dÞch cóm gia cÇm trªn c¬ së gi¸m s¸t sù
l−u hµnh cña virus cóm.
1.3- ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
Khi ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu sù l−u hµnh cña virus cóm gia cÇm vµ tû lÖ
hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ b¶o hé sau tiªm phßng, chóng t«i ® ý thøc ®−îc tÝnh
phøc t¹p, khã kh¨n trong qu¸ tr×nh hîp t¸c víi c¸c hé ch¨n nu«i, t− th−¬ng
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Hy väng r»ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ
gãp phÇn ®−a ra nh÷ng th«ng tin chi tiÕt, nh÷ng sè liÖu cô thÓ, ®¸ng tin cËy,
nh÷ng khuyÕn c¸o vµ c¶nh b¸o vÒ nguyªn nh©n bïng ph¸t cóm gia cÇm tíi
ng−êi ch¨n nu«i vµ c¬ quan qu¶n lý vÒ thó y trªn ®Þa bµn. KÕt qu¶ thùc tÕ
trong viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tiªm phßng trong phßng chèng cóm gia cÇm nguyªn nh©n cña sù thµnh c«ng vµ thÊt b¹i trong chiÕn l−îc tiªm phßng. §Ò
xuÊt c¸c biÖn ph¸p trong phßng, chèng cóm gia cÇm t¹i Qu¶ng Ninh.
Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gióp cho c¸c nhµ ch¨n nu«i
cã nh÷ng biÖn ph¸p phßng, chèng h÷u hiÖu ®èi víi dÞch cóm gia cÇm,
nh»m h¹n chÕ tèi ®a sù l©y lan vµ bïng ph¸t cóm gia cÇm, n©ng cao n¨ng
suÊt ch¨n nu«i, ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng, an toµn cho søc kháe ng−êi
tiªu dïng.
KÕt qu¶ nghiªn cøu còng cho thÊy râ h¬n tÝnh chÊt dÞch tÔ häc sù tån
l−u cña virus, con ®−êng l©y bÖnh vµ hiÖu qu¶ cña biÖn ph¸p chèng dÞch.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
3
2. Tæng quan tµi liÖu
2.1- LÞch sö bÖnh cóm gia cÇm
2.1.1- LÞch sö bÖnh cóm gia cÇm trªn thÕ giíi
BÖnh cóm gia cÇm xuÊt hiÖn tõ c¸ch ®©y rÊt l©u, lÇn ®Çu tiªn ®−îc
Hypo crates m« t¶ rÊt kü tõ n¨m 412 tr−íc c«ng nguyªn. N¨m 1173, c¸c æ
dÞch cóm ®−îc Hirsch tæng hîp chi tiÕt. N¨m 1580, mét ®¹i dÞch xÈy ra víi
c¸c triÖu chøng gièng nh− cóm xuÊt hiÖn. Tõ ®ã ng−êi ta ghi nhËn cã 31
®¹i dÞch xÈy ra gièng nh− cóm. Trong h¬n 100 n¨m qua ® cã 4 vô ®¹i dÞch
cóm ë ng−êi xÈy ra vµo c¸c n¨m: 1889, 1918, 1957 vµ 1968. N¨m 1918 ®¹i
dÞch cóm xÈy ra ë Ch©u ¢u do virus cóm Type A H1N1 g©y ra ®−îc gäi lµ
dÞch cóm T©y Ban Nha, khiÕn cho khoảng 20 triÖu ng−êi chÕt. §Õn n¨m
1957 virus H2N2 xuÊt hiÖn ë MiÒn Nam Trung Quèc g©y ra bÖnh cóm
Ch©u ¸. N¨m 1968 ®Õn l−ît virus H3N2 lµ nguån gèc g©y bÖnh cóm Hång
C«ng. N¨m 1977 virus cóm H1N1 quay trë l¹i g©y bÖnh cóm ë Nga nh−ng
kh«ng nghiªm träng nh− n¨m 1918, (Bruschke C. 2007) [29].
* N¨m 1878 bÖnh cóm gia cÇm ®−îc ph¸t hiÖn ë Italia. ë giai ®o¹n
nµy bÖnh ®−îc coi lµ bÖnh dÞch h¹ch gia cÇm vµ ®Õn n¨m 1955 nguyªn
nh©n cña bÖnh ®−îc x¸c ®Þnh lµ do virus Type A (H7N1 vµ H7N7) [ 1 ].
HÇu hÕt c¸c lo¹i gia cÇm ®Òu mÉn c¶m víi Ýt nhÊt mét lo¹i virus cóm.
Vµo n¨m 1957 vµ 1968, cã nhiÒu æ dÞch cóm gia cÇm thÓ ®éc lùc cao do
virus H5 vµ H7 g©y nªn cho gµ vµ gµ t©y. GÇn ®©y virus cóm gia cÇm Type
A Subtype H5 ® v−ît qua “hµng rµo loµi” l©y bÖnh trùc tiÕp tõ gµ sang
ng−êi. Thuû cÇm, ®Æc biÖt lµ vÞt trë thµnh vËt tµng tr÷ vµ trung gian truyÒn
l©y sang c¸c loµi kh¸c, l©y sang c¶ ng−êi (T« Long Thµnh, 2004) [15].
* T×nh h×nh bÖnh cóm gia cÇm thÓ ®éc lùc cao trªn thÕ giíi.
Hµn Quèc: DÞch cóm gia cÇm xÈy ra tõ 12/12/2003 ®Õn 24/3/2004
chñng virus g©y bÖnh chñ yÕu lµ H5N1 vµ tæng sè gia cÇm bÞ tiªu huû lµ
400.000 con, chØ cã mét æ dÞch cóm do chñng H5N2 g©y ra vµo 10/12/2004.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
4
NhËt B¶n: Thêi gian diÔn ra dÞch cóm gia cÇm tõ 27/01/2004 ®Õn
05/3/2004 nguyªn nh©n do virus chñng H5N1.
Trung Quèc: DÞch cóm gia cÇm do H5N1 xÈy ra vµo 27/01/2004 ë
tØnh Qu¶ng T©y, sau ®ã lan ra 15 tØnh thµnh kh¸c, ®Æc biÖt c¸c tØnh biªn
giíi víi ViÖt Nam ®Òu cã dÞch.
Cam Pu Chia: DÞch cóm gia cÇm H5N1 xÈy ra tõ 24/01/2004.
Lµo: DÞch cóm H5N1 xÈy ra tõ 27/01/2004 ®Õn 13/02/2004.
Nga: XÈy ra c¸c æ dÞch H5N1 gia cÇm vµ thuû cÇm ë Sibªri vµ virus
thuéc chñng cã ®éc lùc cao gièng nh− chñng virus cña Trung Quèc vµo
th¸ng 7/2005.
Hoa Kú: 25/3/2004, xuÊt hiÖn æ dÞch cóm gia cÇm chñng ®éc lùc
thÊp (H7N2).
Ai CËp: Trong n¨m 2004 cã æ dÞch xÈy ra trªn vÞt hoang d vµ
chñng virus x¸c ®Þnh ®−îc lµ H10N7.
Sau khi dÞch cóm gia cÇm bïng ph¸t mét sè n−íc c«ng bè khèng
chÕ ®−îc dÞch, mét sè n−íc l¹i t¸i bïng ph¸t trë l¹i, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn
trong lÞch sö cóm gia cÇm xÈy ra trªn diÖn réng vµ diÔn biÕn phøc t¹p ë
c¸c n−íc Ch©u ¸ (T« Long Thµnh, 2004)[16 ].
2.1.2- BÖnh cóm gia cÇm ë ViÖt Nam
Theo Côc Thó y [ 3 ] æ dÞch ®Çu tiªn bïng ph¸t t¹i ViÖt Nam vµo
cuèi 12/2003 ®Õn nay cã thÓ chia thµnh 7 ®ît chÝnh.
* §ît dÞch thø nhÊt (Tõ th¸ng 12/2003 ®Õn 30/3/2004): LÇn ®Çu tiªn
dÞch cóm gia cÇm xuÊt hiÖn vµo cuèi th¸ng 12/2003 ë tØnh Hµ T©y, Long
An vµ TiÒn Giang. DÞch l©y lan rÊt nhanh chØ trong vßng 2 th¸ng ®Õn ngµy
27/2/2004, dÞch ® xuÊt hiÖn ë 2.574 x, 381 huyÖn vµ 57 tØnh thµnh trong
c¶ n−íc. Tæng sè gµ vµ thuû cÇm m¾c bÖnh, chÕt vµ tiªu huû lµ h¬n 43,9
triÖu con, trong ®ã cã 30,4 triÖu con gµ, thuû cÇm 13,5 triÖu con chiÕm
16,79% tæng ®µn. Ngoµi ra cßn cã 14,76 triÖu con chim cót vµ c¸c lo¹i
chim kh¸c bÞ chÕt vµ tiªu huû.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
5
* §ît dÞch thø 2 (Tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 11/2004): Trong giai ®o¹n
nµy, dÞch ph¸t ra r¶i r¸c víi quy m« nhá, hé gia ®×nh ch¨n nu«i. BÖnh xuÊt
hiÖn ë 46 x, ph−êng; 32 huyÖn, quËn, thÞ x thuéc 17 tØnh. Tæng sè gia
cÇm tiªu huû trong giai ®o¹n nµy lµ 84.078 con, trong ®ã gµ lµ 55.999
con, vÞt 8.132 con vµ chim cót 19.947 con.
* §ît dÞch thø 3 (Tõ th¸ng 12/2004 ®Õn 5/2005): Sè x, ph−êng cã
dÞch 670 t¹i 182 huyÖn, thÞ thuéc 36 tØnh thµnh phè (15 tØnh phÝa B¾c, 21
tØnh phÝa Nam). Tæng sè gia cÇm tiªu huû lµ 1.847.213 con (gµ 470.495;
ngan, vÞt 825.689 con; chim cót 551.029 con) dÞch xuÊt hiÖn ë tÊt c¶ c¸c
tØnh thµnh thuéc ®ång b»ng S«ng Cöu Long.
* §ît dÞch thø 4 (Tõ th¸ng 10/2005 ®Õn 01/2006): DÞch xÈy ra ë ba
miÒn víi 24 tØnh thµnh, trong ®ã miÒn Nam cã 3 tØnh (B¹c Liªu, §ång
Th¸p, Long An), miÒn Trung cã 3 tØnh (Thanh Ho¸, NghÖ An, Qu¶ng TrÞ)
vµ 18 tØnh thuéc miÒn B¾c (Hµ Néi, Hoµ B×nh, B¾c Giang, Th¸i B×nh,
H−ng Yªn, H¶i D−¬ng, Phó Thä, B¾c Ninh, B¾c C¹n, VÜnh Phóc, H¶i
Phßng, Qu¶ng Ninh, S¬n La, Yªn B¸i, Th¸i Nguyªn, Ninh B×nh, Cao
B»ng, Hµ Giang). Tæng sè gia cÇm chÕt vµ tiªu huû lµ 3.972.943 con (gµ
1.338.523 con; ngan, vÞt 2.135.116 con; chim c¶nh 499.304 con).
* §ît dÞch thø 5 (Tõ th¸ng 12/2006 ®Õn 04/3/2007): T¹i 83 x,
ph−êng, thÞ trÊn ë 33 huyÖn thuéc 11 tØnh thµnh trong c¶ n−íc. ë giai
®o¹n nµy dÞch kh«ng g©y thµnh dÞch lín mµ lÎ tÎ, r¶i r¸c cã thÓ chia thµnh
nhiÒu ®ît. Tæng sè gia cÇm chÕt vµ tiªu huû 99.040 con (gµ 11.950; ngan,
vÞt 87.090 con).
* §ît dÞch thø 6 (Tõ ®Çu th¸ng 5 t¹i NghÖ An ®Õn 21/6/2007): DÞch
cóm t¸i ph¸t t¹i 18 tØnh thµnh trong c¶ n−íc, sau ®ã ®Õn th¸ng 8/2007 cã 23
tØnh cã dÞch lµ: NghÖ An, Qu¶ng Ninh, CÇn Th¬, S¬n La, Nam §Þnh, §ång
Th¸p, B¾c Giang, H¶i Phßng, Ninh B×nh, B¾c Ninh, Hµ Nam, VÜnh Phóc,
H−ng Yªn, Qu¶ng Nam, Th¸i B×nh, Phó Thä, Hµ TÜnh, Cao B»ng, Cµ Mau,
§iÖn Biªn, Qu¶ng B×nh, Th¸i Nguyªn vµ Trµ Vinh. Tæng sè gia cÇm m¾c
bÖnh, chÕt vµ tiªu huû lµ 294.849 con (gµ 21.525 con; vÞt, ngan 273.324
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
6
con). Sau khi bÞ khèng chÕ trong vßng mét th¸ng, ®Õn th¸ng 10/2007 dÞch
l¹i t¸i ph¸t trªn ®Þa bµn c¸c tØnh Trµ Vinh, Qu¶ng TrÞ, Nam §Þnh, Cao
B»ng, Hµ Nam vµ BÕn Tre.
* §ît dÞch thø 7 (Tõ ®Çu n¨m 2008 ®Õn nay):
Nh×n chung tõ n¨m 2008 ®Õn nay dÞch cóm gia cÇm chØ xÈy ra ë
diÖn hÑp, l¸c ®¸c ë c¸c ®Þa ph−¬ng, kh«ng ph¸t ra diÖn réng. N¨m 2008
cã tæng sè 80 x ë 54 huyÖn thuéc 27 tØnh, thµnh. Tæng sè gia cÇm bÖnh,
chÕt vµ tiªu hñy 106.058 con (gµ 40.525 con, vÞt 61.027 con, ngan 4.506
con). §Çu n¨m 2009 ®Õn nay diÔn biÕn dÞch cóm gia cÇm gi¶m nhÑ h¬n,
dÞch quy m« nhá ë c¸c ®Þa ph−¬ng cã 67 x ë 33 huyÖn thuéc 16 tØnh
thµnh. Tæng sè gia cÇm bÖnh, chÕt vµ tiªu hñy lµ 99.584 con (gµ 23.037
con, vÞt 75.478 con, ngan 1.060 con).
2.2- C¨n bÖnh cóm gia cÇm
2.2.1- H×nh th¸i vµ cÊu tróc cña virus cóm A
Virus g©y bÖnh cóm gia cÇm lµ virus cóm TypeA mét trong bèn
nhãm thuéc Orthomyxoviridae, bao gåm c¸c nhãm virus cóm A, nhãm
virus cóm B, nhãm virus cóm C vµ nhãm Thogovirus. Virus g©y bÖnh cóm
gia cÇm nhãm A lµ nh÷ng virus ARN sîi ©m tÝnh, vá bäc lµ glycoprotein
víi c¸c kh¸ng nguyªn bÒ mÆt cã ho¹t tÝnh g©y ng−ng kÕt hång cÇu
Hemagglutinin (HA) vµ Neuraminidase (NA) vµ protein ®Öm matrix (MA).
§ã lµ nh÷ng gai, mÊu cã ®é dµi 10-14µm, ®−êng kÝnh 4-6 µm.
Nucleocapsid bao bäc nh©n cña virus lµ tËp hîp nhiÒu protein ph©n
®o¹n, cã cÊu tróc ®èi xøng xo¾n, ®é dµi 130-150µm. HÖ gen cña virus
chøa duy nhÊt axit Ribonucleic (ARN) mét sîi, cã cÊu tróc lµ sîi ©m chia
thµnh t¸m ph©n ®o¹n, m hãa cho c¸c lo¹i protein lµ HA, NA, NP, M1,
M2, PB1, PB2, PA, NS1 vµ NS2 [1].
Ph©n ®o¹n 1-3 m hãa cho protªin PB1, PB2 vµ PA lµ c¸c protªin cã
chøc n¨ng cña Enzimepolymeaza, cã vai trß b¶o vÖ sù sao chÐp vµ phiªn
dÞch ARN cña h¹t virus.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
7
Ph©n ®o¹n 4 m hãa cho HA, cã chøc n¨ng b¸m dÝnh vµo thô thÓ
cña tÕ bµo. §Ó h×nh thµnh ®Æc tÝnh truyÒn nhiÔm cña virus, protªin H ph¶i
ph©n thµnh c¸c tiÓu phÇn HA1 vµ HA2. Protªin HA cã tû lÖ biÕn ®æi cao
2/1000 ph©n tö ë mçi vÞ trÝ cña mçi ®êi virus do lçi ho¹t tÝnh enzime khã
tr¸nh khái cña virus.
Ph©n ®o¹n 5 m hãa cho protªin Nucleprotein (NP).
Ph©n ®o¹n 6 lµ gen chÞu tr¸ch nhiÖm tæng hîp protªin
Neuraminidaza (NA) cã vai trß nh− Enzime, gióp gi¶i phãng ARN virus
tõ Endosome vµ t¹o h¹t virus míi.
Ph©n ®o¹n 7 m hãa cho 2 tiÓu phÇn ®Öm M1 vµ M2 (Matrix
protªin) lµm gi¸ ®ì ë líp néi m¹c vá virus.
Ph©n ®o¹n 8, víi ®é dµi t−¬ng ®èi æn ®Þnh sÏ m hãa cho 2 tiÓu
phÇn kh«ng cÊu tróc NS1 vµ NS2 cã chøc n¨ng chuyÓn ARN tõ nh©n ra
kÕt hîp víi M1, kÝch thÝch phiªn m, chèng Interferon.
2.2.2- Kh¸ng nguyªn cña virus cóm
YÕu tè ng−ng kÕt hång cÇu (Haemagglutinin, viÕt t¾t lµ HA hoÆc H) vµ
Enzime trung hßa (Neuraminidase, viÕt t¾t lµ NA hoÆc N) lµ nh÷ng kh¸ng
nguyªn cã vai trß quan träng trong miÔn dÞch b¶o hé. Cã tÊt c¶ 16 biÕn thÓ
HA tõ H1 ®Õn H16 vµ 9 biÕn thÓ NA (ký hiÖu tõ N1 ®Õn N9).
Haemagglutinin ®−îc coi lµ yÕu tè võa quyÕt ®Þnh tÝnh kh¸ng nguyªn, võa
quyÕt ®Þnh ®éc lùc cña virus cóm A[ 9 ].
Mçi mét hîp thÓ kh¸ng nguyªn HA vµ NA t¹o nªn mét Subtype vÒ
huyÕt thanh häc, gi÷a c¸c Subtype kh«ng hoÆc rÊt Ýt cã ph¶n øng chÐo.
§©y lµ trë ng¹i cho viÖc nghiªn cøu v¾c xin.
C¸c chñng virus cóm ®−îc ký hiÖu theo danh ph¸p víi trËt tù tªn
serotype/loµi nhiÔm/n¬i ph©n lËp/sè hiÖu chñng/thêi gian ph©n lËp/lo¹i h×nh
Suptype HA (H) NA (N). VÝ dô: Virus cóm cã ký hiÖu A/GS/Hång
K«ng/437-9/99/H5N1, cã nghÜa lµ virus cóm A; loµi m¾c lµ ngçng, ph©n lËp
t¹i Hång K«ng sè hiÖu chñng 437 thêi gian ph©n lËp 9/99, Suptype H5N1.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp………
8
- Xem thêm -