Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
1
Më ®Çu
T
rong kinh doanh, tranh chÊp tån t¹i nh− mét tÊt yÕu: cã thÓ ë d¹ng
tranh chÊp hiÖn t¹i, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt hoÆc tranh chÊp t−¬ng l¹i. C¸c
mèi quan hÖ cµng nhiÒu, cµng phøc t¹p th× kh¶ n¨ng x¶y ra tranh chÊp cµng lín, bÊt
chÊp mét khung ph¸p lý cã hoµn chØnh ®Õn ®©u - bëi kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c bªn
còng tu©n thñ ph¸p luËt mét c¸ch nghiªm chØnh. §Æc biÖt trong th−¬ng m¹i Quèc tÕ,
lÜnh vùc mµ c¸c bªn tham gia cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tËp qu¸n kinh doanh, ng«n ng÷
vµ c¶ c¸c ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ rÊt kh¸c nhau, th× tranh chÊp l¹i cµng lín, c¶ vÒ mÆt quy
m« vµ kh¶ n¨ng x¶y ra tranh chÊp. ChØ cÇn mét sù sai lÖnh nhá trong c¸ch hiÓu, xuÊt
ph¸t tõ bÊt ®ång ng«n ng÷ lµ ®D cã thÓ dÉn ®Õn tranh chÊp. §©y lµ ch−a nãi ®Õn vÊn
®Ò phøc t¹m h¬n lµ v¨n ho¸ vµ tËp qu¸n kinh doanh. Ch¼ng h¹n nh− hµng nhËp khÈu
vµo Trung Quèc b¾t buéc ph¶i cã mD sè, mD v¹ch, vµ ®iÒu nµy ®−îc coi lµ ®−¬ng
nhiªn ®èi víi c¸c nhµ nhËp khÈu Trung Quèc vµ do ®ã cã thÓ g©y thiÖt h¹i cho nhµ
xuÊt khÈu nÕu kh«ng chó ý ®Õn ®iÒu ®ã trong tho¶ thuËn hîp ®ång. Hay nh− quy
®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng cña Hoa Kú kh«ng hoµn toµn gièng víi c¸c ®iÒu
kiÖn c¬ së giao hµng cña Phßng Th−¬ng m¹i quèc tÕ (Incoterm) mµ nÕu kh«ng
nghiªn cøu kü c¸c bªn cã thÓ dÉn ®Õn tranh chÊp vÒ c¸c kho¶n chi phÝ giao hµng,…
Tr−íc khi b¾t ®Çu mét th−¬ng vô, c¸c chñ thÓ kh«ng bao giê muèn cã
tranh chÊp x¶y ra. Tuy nhiªn, nã vÉn cã thÓ x¶y ra do nh÷ng nguyªn nh©n chñ
quan vµ kh¸ch quan. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ó h¹n chÕ ®Õn møc thÊp
nhÊt kh¶ n¨ng x¶y ra tranh chÊp lµ ®iÒu lu«n ®−îc quan t©m. Nh−ng mét khi
tranh chÊp ®D x¶y ra, hoÆc ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho b¶n th©n trong tr−êng hîp
x¶y ra tranh chÊp, th× vÊn ®Ò lùa chän mét ph−¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp
còng cÇn ®−îc quan t©m thÝch ®¸ng, sao cho tranh chÊp ®−îc gi¶i quyÕt tho¶
®¸ng víi chi phÝ vÒ thêi gian, c«ng søc vµ tiÒn b¹c lµ Ýt nhÊt.
Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp hay ®−îc ¸p dông hiÖn
nay lµ th«ng qua träng tµi kinh tÕ. Cã nhiÒu −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy so
víi c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c: nh− tÝnh b¶o mËt, ®é tin cËy cao…. khiÕn nã trë
thµnh mét biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp phæ biÕn nhÊt trªn thÕ giíi. Vµ v×
vËy cã thÓ nãi ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m trong tµi ®D vµ ®ang tõng b−íc gãp
phÇn vµo viÖc hoµn thiÖn m«i tr−êng kinh doanh, ®¶m b¶o cho viÖc kinh
doanh ®−îc æn ®inh.
§−îc sù ®ång ý cña tr−êng §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n, cña khoa
Th−¬ng m¹i vµ d−íi sù h−íng dÉn trùc tiÕp cña thÇy NguyÔn Anh TuÊn, em ®D
vÒ thùc tËp tèt nghiÖp t¹i TTTTQuèc tÕ bªn c¹nh phßng TM & CN ViÖt nam,
®Ó häc hái nghiªn cøu vµ t×m hiÓu s©u thªm vÒ vÊn ®Ò "Gi¶i quyÕt c¸c tranh
chÊp trong th−¬ng m¹i Quèc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay". Sau ®©y lµ b¶n b¸o
c¸o tæng hîp vÒ TTTTQuèc tÕ: mét sè nÐt chÝnh cña Trung t©m, kÕt qu¶ ho¹t
®éng trong thêi gian qua vµ ph−¬ng h−íng ho¹t ®éng s¾p tíi. Em còng xin
ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c chó, c¸c anh chÞ ë TTTTtrong
thêi gian em ®Õn thùc tËp ë Trung t©m vµ mong r»ng em sÏ tiÕp tôc ®−îc c¸c
anh, chÞ h−íng dÉn chØ b¶o trong thêi gian tíi.
1
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
2
Ch−¬ng 1
Kh¸i qu¸t vÒ tranh chÊp th−¬ng m¹i vµ
gi¶i quyÕt tranh chÊp th−¬ng m¹i b»ng
thñ tôc träng tµi
1.1. Tranh chÊp th−¬ng m¹i
1.1.1. Tranh chÊp kinh tÕ
1.1.1.1. Kh¸i niÖm
Ngay tõ xa x−a, khi Nhµ n−íc cßn ch−a h×nh thµnh th× mäi ng−êi ®D
tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ trao ®æi s¶n phÈm hµng ho¸ theo c¸c
ph−¬ng thøc gi¶n ®¬n kh¸c nhau. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, lÞch sö ra ®êi vµ
ph¸t triÓn cña kinh tÕ cã tõ rÊt l©u tr−íc khi Nhµ n−íc xuÊt hiÖn vµ ®−a ra nx
chÕ ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ, xD héi cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t
triÓn cña c¸c quan hÖ kinh tÕ xD héi, tranh chÊp còng ph¸t sinh vµ ®Æt ra nhu
cÇu ®−îc gi¶i quyÕt sao cho c«ng b»ng vµ hîp lý nhÊt trong bèi c¶nh kinh tÕ chÝnh trÞ - xD héi ®ã.
ThuËt ng÷ "tranh chÊp" nãi chung ®−îc hiÓu lµ sù bÊt ®ång, m©u thuÉn
vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn liªn quan. Nh÷ng bÊt ®ång,
m©u thuÉn nµy cã thÓ ph¸t sinh tõ nh÷ng quan hÖ xD héi do nhiÒu ngµnh luËt
®iÒu chØnh nªn chóng ®−îc gäi theo ngµnh luËt ®ã. VÝ dô: Tranh chÊp vÒ tiÒn
l−¬ng gi÷a ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng ®−îc gäi lµ tranh chÊp
lao ®éng. T−¬ng tù nh− vËy, tranh chÊp d©n sù, tranh chÊp ®Êt ®ai ... nh÷ng
tranh chÊp râ lµ cã liªn quan ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña c¸c bªn. Do ®ã chóng cã
thÓ ®−îc gäi lµ tranh chÊp kinh tÕ theo nghÜa réng. Mét ®Æc tr−ng cña c¸c
tranh chÊp kinh tÕ theo nghÜa réng ®ã lµ c¸c chñ thÓ tham gia vµo quan hÖ nµy
kh«ng nh»m môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn.
Trong ph¹m vi hÑp, quan hÖ kinh tÕ lµ quan hÖ giD c¸c chñ thÓ kinh
doanh trong lÜnh vùc kinh tÕ. KÓ tõ khi n−íc ta cã ph¸p luËt vÒ hîp ®ång kinh
tÕ, nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ gäi lµ tranh chÊp
2
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
3
kinh tÕ, ®ã lµ sù bÊt ®ång quan ®iÓm cña c¸c bªn vÒ viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ
nghÜa vô ph¸t sinh tõ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ. Song trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng më cöa vµ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ hiÖn nay, tranh chÊp kinh tÕ kh«ng
chØ ®¬n thuÇn lµ tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ, mµ cßn nhiÒu lo¹i tranh chÊp
kh¸c, ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh nh−: tranh chÊp giD c«ng
ty vµ c¸c thµnh viªn c«ng ty; gi÷a c¸c thµnh viªn c«ng ty víi nhau, c¸c tranh
chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu...
Tãm l¹i: "tranh chÊp kinh tÕ lµ tranh chÊp trong quan hÖ kinh doanh "
Kinh doanh nh− quy ®Þnh t¹i Kho¶n 2 - §iÒu 3 - LuËt doanh nghiÖp "Lµ viÖc
thùc hiÖn mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t−, tõ s¶n
xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ tr−êng nh»m môc
®Ých sinh lêi" Chñ thÓ cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c
®¬n vÞ kinh tÕ, v× thÕ cã thÓ cã mét kh¸i niÖm vÒ tranh chÊp kinh tÕ nh− sau:
"Tranh chÊp kinh tÕ lµ nh÷ng bÊt ®ång, xung ®ét, m©u thuÉn x¶y ra ë c¸c
doanh nghiÖp, ®¬n vÞ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh thµnh lËp, tæ chøc ho¹t ®éng vµ
gi¶i thÓ doanh nghiÖp".
1.1.1.2. Ph©n lo¹i tranh chÊp kinh tÕ
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng më, nhiÒu thµnh phÇn c¸c quan hÖ kinh
doanh rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Tranh chÊp kinh tÕ còng v× vËy mµ phøc t¹p
kh«ng kÐm. ViÖc ph©n lo¹i tranh chÊp kinh tÕ gióp chóng ta ®¬n gi¶n ho¸
®−îc chóng vµ cã c¸ch xa phï hîp.
* Theo mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ th× tranh chÊp kinh tÕ cã thÓ lµ:
- Tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, gi÷a
ph¸p nh©n víi c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh doanh.
- Tranh chÊp gi÷a c¸c c«ng ty víi c¸c thµnh viªn c«ng ty hoÆc gi÷a c¸c
thµnh viªn c«ng ty liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, tæ chøc ho¹t ®éng vµ gi¶i thÓ
c«ng ty.
- C¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu.
- C¸c tranh chÊp kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt
* Tranh chÊp trong hîp ®ång kinh tÕ vµ tranh chÊp ngoµi hîp ®ång kinh tÕ.
3
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
4
* Tranh chÊp kinh tÕ trong n−íc vµ tranh chÊp kinh tÕ cã yÕu tè n−íc ngoµi.
* Theo lÜnh vùc kinh doanh th× gåm: tranh chÊp th−¬ng m¹i, tranh chÊp
vÒ tµi chÝnh, tranh chÊp ®Çu t−, tranh chÊp vÒ b¶o hiÓm, tranh chÊp vÒ vËn
chuyÓn hµng ho¸...
* Theo thÈm quyÒn gi¶i quyÒn th× gåm cã tranh chÊp do Toµ ¸n gi¶i
quyÕt vµ tranh chÊp do c¸c tæ chøc kh¸c gi¶i quyÕt.
* Theo sè l−îng ®−¬ng sù trong tranh chÊp gåm cã tranh chÊp liªn quan
®Õn hai bªn vµ tranh chÊp liªn quan ®Õn nhiÒu bªn.
1.1.2. Tranh chÊp th−¬ng m¹i
1.1.2.1. Kh¸i niÖm
Mét c¸ch ®¬n gi¶n cã thÓ hiÓu tranh chÊp th−¬ng m¹i lµ tranh chÊp ph¸t
sinh trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i. §iÒu 238 LuËt th−¬ng m¹i ViÖt Nam nªu ra
kh¸i niÖm vÒ tranh chÊp th−¬ng m¹i "lµ tranh chÊp ph¸t sinh do viÖc kh«ng
thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng hîp ®ång trong ho¹t ®ång th−¬ng m¹i".
T¹i Kho¶n 2 - §iÒu 5 còng quy ®Þnh "ho¹t ®éng th−¬ng m¹i lµ viÖc thùc
hiÖn mét hay nhiÒu hµnh vi th−¬ng m¹i cña th−¬ng nh©n, bao gåm viÖc mua
b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô th−¬ng m¹i vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng
m¹i nh»m môc ®Ých lîi nhuËn hoÆc nh»m thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ xD
héi".
Tuy nhiªn, hµnh vi th−¬ng m¹i gåm nh÷ng hµnh vi nµo lµ ®iÒu ®¸ng
quan t©m h¬n c¶. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã nhiÒu quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ hµnh
vi th−¬ng m¹i:
ë ViÖt Nam, §iÒu 45 LuËt th−¬ng m¹i quy ®Þnh c¸c lo¹i hµnh vi th−¬ng
m¹i gåm:
1. Mua b¸n hµng ho¸
2. §¹i diÖn cho th−¬ng nh©n
3. M«i giíi th−¬ng m¹i
4. Uû th¸c mua b¸n hµng ho¸
5. §¹i lý mua b¸n hµng ho¸
4
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
5
6. Gia c«ng trong th−¬ng m¹i
7. §Êu gi¸ hµng ho¸
8. DÞch vô giao nhËn hµng ho¸
9. §Êu thÇu hµng ho¸
10. DÞch vô gi¸m ®Þnh hµng ho¸
11. KhuyÕn m¹i
12. Qu¶ng c¸o th−¬ng m¹i
13. Tr−ng bµy giíi thiÖu hµng ho¸
14. Héi chî, triÓn lDm th−¬ng m¹i
Tuy vËy, ngo¹i diªn cña kh¸i niÖm hµnh vi th−¬ng m¹i ë c¸c n−íc cã
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn cã ph¹m vi réng h¬n nhiÒu. ë Anh nãi riªng
vµ céng ®ång Anh ng÷ nãi chung thuËt ng÷ "Commerce" kh«ng ®ång nhÊt víi
"trade", mµ nã bao gåm c¶ "trade", "bank", "insurrance" , "transport", ... hay
nãi mét c¸ch kh¸c th−¬ng m¹i bao gåm c¶ viÖc mua, b¸n, c¸c s¶n phÈm v«
h×nh cã tÝnh chÊt ®Æc thï kh¸c. T¸c ®éng th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng "th−êng
xuyªn, ®éc lËp vµ m−u cÇu lîi nhuËn", vµ theo luËt th−¬ng m¹i cña Ph¸p, ho¹t
®éng th−¬ng m¹i bao gåm:
1. Mua b¸n ®éng s¶n víi môc ®Ých b¸n l¹i ®Ó kiÕm lêi
2. Ho¹t ®éng trung gian trong viÖc mua b¸n ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n.
3. Cho thuª ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n.
4. ChÕ t¹o vµ chuyªn chë
5. Ho¹t ®éng ®æi tiÒn vµ ng©n hµng
6. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp
Vµ tranh chÊp th−¬ng m¹i lµ tranh chÊp trong c¸c ho¹t ®éng trªn. Trong
giíi h¹n cña bµi viÕt ë ®©y chØ lµm râ tranh chÊp trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i
®D ®−îc quy ®Þnh t¹i luËt th−¬ng m¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc tõ ngµy
01/01/1998.
1.1.2.2. Ph©n lo¹i tranh chÊp th−¬ng m¹i
Tranh chÊp th−¬ng m¹i còng lµ mét tranh chÊp kinh tÕ, do ®ã tranh chÊp
th−¬ng m¹i cã thÓ lµ:
5
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
6
* Theo ph¹m vi lDnh thæ: Tranh chÊp th−¬ng m¹i trong n−íc vµ tranh
chÊp th−¬ng m¹i quèc tÕ.
* Tranh chÊp hai bªn vµ tranh chÊp nhiÒu bªn
* Tranh chÊp liªn quan ®Õn nghÜa vô thùc hiÖn hîp ®ång cña c¸c bªn
- Tranh chÊp do ng−êi mua kh«ng thùc hiÖn hay thùc hiÖn kh«ng ®óng
theo quy ®Þnh cña hîp ®ång.
- Tranh chÊp do ng−êi b¸n kh«ng thùc hiÖn hay thùc hiÖn kh«ng ®óng
theo quy ®Þnh hîp ®ång.
* Tranh chÊp hiÖn t¹i vµ tranh chÊp t−¬ng lai. Tranh chÊp hiÖn t¹i lµ
tranh chÊp ®D x¶y ra ®ang cÇn ®−îc gi¶i quyÕt. Tranh chÊp t−¬ng lai ®−îc hiÓu
lµ tranh chÊp cã thÓ x¶y ra vµ viÖc gi¶i quyÕt ®−îc dù liÖu trong mét ®iÒu
kho¶n cña hîp ®ång.
* Theo nghiÖp vô giao dÞch
- Tranh chÊp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸
- Tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸
- Tranh chÊp liªn quan ®Õn viªc thanh to¸n
* Theo tÝnh ph¸p lý cña hîp ®ång (gåm cã gi¸ trÞ ph¸p lý vµ hiÖu lùc cña
hîp ®ång)
- Tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông sai chÕ ®é ký kÕt hîp ®ång
Vi ph¹m nguyªn t¾c ký kÕt
C¨n cø ký kÕt kh«ng hîp ph¸p
Chñ thÓ ký kÕt hîp ®ång kh«ng hîp ph¸p, hîp lÖ
- Tranh chÊp liªn quan ®Õn néi dung cña hîp ®ång
- Tranh chÊp liªn quan ®Õn c¸ch thøc ký kÕt hîp ®ång
* Theo tiÕn tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång
- Tranh chÊp trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång
- Tranh chÊp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång
+ Do ng−êi b¸n kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ nghÜa
vô cña m×nh nh− ®D tho¶ thuËn trong hîp ®ång (liªn quan ®Õn nghÜa vô giao
hµng, cung cÊp chøng tõ hµng ho¸, th«ng qua kiÓm ®Þnh...).
6
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
7
+ Do ng−êi mua kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng nghÜa
vô cña m×nh trong hîp ®ång (kh«ng më L/C ®óng h¹n, thanh to¸n chËm hay
kh«ng thanh to¸n, kh«ng hoÆc tr× hoDn viÖc nhËn hµng).
1.1.2.3. Tranh chÊp th−¬ng m¹i.
* Tranh chÊp th−¬ng m¹i lµ tranh chÊp ph¸t sinh tõ nh÷ng quan hÖ cã do
ngµnh luËt th−¬ng m¹i ®iÒu chØnh, v× vËy nã cã nh÷ng ®Æc tr−ng kh¸c biÖt so
víi tranh chÊp d©n sù, tranh chÊp lao ®éng.
Thø nhÊt, tranh chÊp th−¬ng m¹i th−êng lµ nguyªn nh©n ph¸t sinh thiÖt
h¹i vÒ vËt chÊt ®èi víi c¸c bªn khi c¸c bªn cã sù tho¶ thuËn th«ng nhÊt mét
c¸ch gi¶i quyÕt cã lîi nhÊt cho c¶ hai bªn. Kh¸c víi c¸c tranh chÊp kh¸c, tranh
chÊp th−¬ng m¹i th−êng cã gi¸ trÞ lín ®−îc ph¸t sinh trong viÖc ®Çu t− vèn, tµi
s¶n nh»m thu lîi nhuËn. Tranh chÊp n¶y sinh sÏ ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng
kinh tÕ cña kh«ng nh÷ng c¸c ®−¬ng sù mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn c¸c chñ thÓ
kinh doanh kh¸c.
Thø hai, quan hÖ th−¬ng m¹i vµ bÊt ®ång gi÷a c¸c bªn trong quan hÖ
th−¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó tranh chÊp ph¸t sinh. Ho¹t ®éng th−¬ng
m¹i cña doanh nghiÖp lµ ho¹t ®éng thiÕt lËp mét m¹ng l−íi c¸c hµnh vi th−¬ng
m¹i, mµ môc tiªu cña c¸c bªn khi tham gia vµo c¸c quan hÖ nµy lµ lîi nhuËn.
C¸c bªn tuy hîp t¸c, song vÉn canh tranh nhau ®Ó thu vÒ ®−îc lîi Ých nhiÒu
nhÊt. ChÝnh v× thÕ sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn bÊt ®ång trong viÖc
gi¶i thÝch vÒ quyÒn vµ nghÜa vô, còng nh− qu¸ tr×nh thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa
vô ®ã cña c¸c bªn - ®ã chÝnh lµ nh÷ng tranh chÊp th−¬ng m¹i.
Thø ba, tranh chÊp th−¬ng m¹i lµ tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c chñ thÓ
®−îc Nhµ n−íc thõa nhËn quyÒn doanh nghiÖp cã chøc n¨ng kinh doanh ®ã lµ
c¸c doanh nghiÖp. V× vËy kh«ng ph¶i tranh chÊp nµo ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng
kinh doanh còng lµ tranh chÊp th−¬ng m¹i. Lµ tranh chÊp th−¬ng m¹i khi c¸c
®¬n vÞ kinh tÕ cã ®¨ng ký kinh doanh thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (c¸c
doanh nghiÖp Nhµ n−íc, C«ng ty TNHH, C«ng ty cæ phÇn, Doanh nghiÖp t−
nh©n, Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, hé kinh doanh c¸ thÓ ).
7
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
8
Thø t−, tranh chÊp th−¬ng m¹i cã tÝnh chÊt ®a d¹ng, phøc t¹p, tõ tranh
chÊp nµy cã thÓ dÉn ®Õn tranh chÊp kh¸c. §ã lµ tÝnh phøc t¹p vµ ®a d¹ng cña
c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ cã lîi Ých kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng. MÆt kh¸c, mua b¸n trao ®æi lµ ho¹t ®éng diÔn ra th−êng xuyªn, liªn
tôc, c¸c chñ thÓ cïng mét lóc cã thÓ thiÕt lËp nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ khiÕn
cho nh÷ng mèi quan hÖ nµy t¹o thµnh mét chuçi quan hÖ cã liªn quan ®Õn nhau
khiÕn cho nÕu tranh chÊp ph¸t sinh ë quan hÖ nµy sÏ rÊt cã thÓ dÉn ®Õn tranh
chÊp trong mèi quan hÖ kh¸c. Ch¼ng h¹n doanh nghiÖp A vay tiÒn cña ng©n hµng
®Ó mua nguyªn vËt liÖu cña doanh nghiÖp B vµ b¸n s¶n phÈm cho doanh nghiÖp
C theo c¸c hîp ®ång ®D ký. NÕu doanh nghiÖp B kh«ng cung cÊp ®óng nguyªn
vËt liÖu nh− ®D tho¶ thuËn th× doanh nghiÖp A còng sÏ kh«ng giao ®−îc hµng cho
bªn C nh− trong hîp ®ång vµ kh«ng thu håi ®−îc vèn ®Çu t− ®Ó tr¶ cho ng©n
hµng. Tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a doanh nghiÖp A vµ doanh nghiÖp B; doanh
nghiÖp A vµ doanh nghiÖp C; doanh nghiÖp A vµ ng©n hµng.
1.1.2.4. TÝnh tÊt yÕu tån t¹i tranh chÊp th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng.
Kinh tÕ thÞ tr−êng lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ xD héi, s¶n phÈm ®−îc s¶n
xuÊt ra ®Ó b¸n, trao ®æi trªn thÞ tr−êng, mäi yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra ®Òu lµ
®èi t−îng tù do mua b¸n trªn thÞ tr−êng kÓ c¶ s¶n phÈm chÊt x¸m. Kinh tÕ thÞ
tr−êng lµ nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ ho¸ rÊt cao, môc ®Ých cña c¸c chñ thÓ khi tham
gia vµo kinh tÕ thÞ tr−êng lµ lîi nhuËn, lîi nhuËn cµng cao cµng tèt.
Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã quyÒn tù chñ rÊt cao vµ
hä cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc thiÕt lËp c¸c quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng m¹i
cña m×nh miÔn lµ kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy c¸c
quan hÖ th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. TÝnh phøc t¹p
vµ chång chÐo ®an xen cña c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i Èn chøa mét nguy c¬ cao
ph¸t sinh tranh chÊp. ChØ mét trôc trÆc nhá trong "m¾t xÝch" sÏ lµm kÐo theo
hµng lo¹t c¸c trôc trÆc kh¸c vµ lµm n¶y sinh tranh chÊp.
C¸c chñ thÓ kinh kÕ khi tham gia vµo nh÷ng quan hÖ th−¬ng m¹i mµ hä
cho lµ cã lîi, cã thÓ lµ lîi Ých vËt chÊt hoÆc phi vËt chÊt vµ khi mµ môc ®Ých cã
8
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
9
nguy c¬ kh«ng ®¹t ®−îc còng sÏ lµm ph¸t sinh tranh chÊp. Trong quan hÖ
th−¬ng m¹i, quyÒn lîi cña bªn nµy còng t−¬ng øng víi mét nghÜa vô cña bªn
kia, ®iÒu ®ã khiÕn cho xung ®ét lîi Ých sÏ ph¸t sinh nÕu c¸c bªn kh«ng ®i ®Õn
mét tho¶ thuËn thèng nhÊt dung hoµ ®−îc quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña hä. §¶m
b¶o nguyÒn t¾c cïng cã lîi trong quan hÖ th−¬ng m¹i.
§Æc biÖt trong th−¬ng m¹i quèc thÕ sù kh¸c nhau vÒ tËp qu¸n kinh
doanh còng lµ mét lý do quan träng dÉn ®Õn tranh chÊp. TËp qu¸n kinh doanh
ë ®©y ®−îc hiÓu lµ toµn bé c¸c quyÕt ®Þnh luËt ph¸p, quy t¾c thùc hµnh, th«ng
lÖ... trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i ë mçi quèc gia, mçi khu vùc kinh tÕ. Mét
hµnh vi ®−îc coi lµ hîp ph¸p ë quèc gia nµy nh−ng rÊt cã thÓ lµ hµnh vi vi
ph¹m ph¸p luËt ë n−íc kh¸c. Ch¼ng h¹n theo quy ®Þnh nhËp khÈu cña Trung
Quèc, hµng ho¸ nhËp khÈu vµo Trung Quèc b¾t buéc ph¶i in mD sè mD v¹ch
trªn bao b×, nhDn hiÖu hµng ho¸. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng
Trung Quèc nÕu kh«ng t×m hiÓu râ quy ®Þnh nµy vµ xuÊt hµng ch−a ®¨ng ký
vµ in mD sè, mD v¹ch th× sÏ kh«ng ®−îc th«ng qua nhËp khÈu vµ thÕ lµ tranh
chÊp ph¸t sinh. Hay nh− quy ®Þnh vÒ h¹n ng¹ch dÖt may cña Mü kh¸c víi quy
®Þnh cña EU lµ ë lo¹i h¹n ng¹ch tÝnh theo sè l−îng nhËp khÈu....
C¸c rñi ro kh¸ch quan nh−: sù thay ®æi ph¸p luËt, cÊm vËn, chiÕn tranh,
b¹o lo¹t, ®×nh c«ng... ¶nh h−ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn hîp ®ång cña c¸c bªn lµm
ph¸t sinh tranh chÊp. MÆc dï ®ã cã thÓ lµ nh÷ng tr−êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng,
song viÖc gi¶i quyÕt hËu qu¶, ph©n ®Þnh møc thiÖt h¹i cho mçi bªn còng cã thÓ
ph¸t sinh tranh chÊp. Tranh chÊp cßn ph¸t sinh khi mét bªn cho r»ng rñi ro
kh«ng n»m trong c¸c tr−êng hîp ®−îc miÔn tr¸ch.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®¹o ®øc kinh doanh kh«ng ph¶i lóc nµo
còng ®−îc c¸c bªn t«n trong, ®Æc biÖt lµ viÖc gi÷ ch÷ tÝn víi b¹n hµng. V× lîi
nhuËn hä s½n sµng cã nh÷ng hµnh ®éng cè t×nh vi ph¹m hîp ®ång, hoÆc lõa
®µo kh¸ch hµng... lµm thiÖt h¹i cho ®èi t¸c. B¶n th©n môc tiªu lîi nhuËn
kh«ng mang tÝnh ®¹o ®øc nh−ng c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®−îc lîi nhuËn th× cã vµ
tranh chÊp ph¸t sinh, trong tr−êng hîp nµy thuéc vÒ lý do chñ quan. Râ rµng
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng quan hÖ kinh tÕ trë lªn sèng ®éng, ®a d¹ng vµ
9
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 10
phøc t¹p. Môc ®Ých nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trë thµnh ®éng lùc trùc tiÕp cña
c¸c bªn tham gia quan hÖ kinh tÕ th−¬ng m¹i. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, tranh chÊp
lµ mét vÊn ®Ò tÊt yÕu, kh«ng thÓ tr¸nh khái, ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m gi¶i
quyÕt mét c¸ch tho¶ ®¸ng. §iÒu nµy võa lµ mét yªu cÇu nghiªm ngÆt cña
nguyªn t¾c ph¸p chÕ võa lµ mét ®ßi hái bøc xóc cña quan hÖ kinh tÕ nãi chung
vµ quan hÖ th−¬ng m¹i nãi riªng.
1.1.3. Gi¶i quyÕt tranh chÊp th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, tÝnh ®a d¹ng vµ phøc t¹p trong quan
hÖ th−¬ng m¹i lµm cho tranh chÊp th−¬ng m¹i còng trë lªn phøc t¹p vÒ néi
dung, gay g¾t vÒ møc ®é tranh chÊp vµ phong phó h¬n nhiÒu vÒ chñng lo¹i
xuÊt ph¸t tõ lîi nhuËn cña c¸c bªn vµ sù hÊp dÉn cña nÒn kinh tÕ, viÖc gi¶i
quyÕt tranh chÊp lµ hÕt søc quan trong vµ cÇn thiÕt.
1.1.3.1. ý nghÜa cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kÞp thêi vµ hiÖu qu¶.
Khi b¾t ®Çu mét th−¬ng vô, c¸c chñ thÓ kh«ng bao giê muèn tranh chÊp
x¶y ra bëi tranh chÊp ®ång nghÜa víi sù ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh
cña hä, lµm gi¸n ®o¹n qu¸ tr×nh kinh doanh, tèn thêi gian chi phÝ vµ c«ng søc
®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Kh«ng nh÷ng thÕ cßn liªn quan ®Õn chñ thÓ kh¸c cã
quan hÖ víi c¸c bªn tranh chÊp, uy tÝn cña chñ thÓ trªn th−¬ng tr−êng cã thÓ bÞ
¶nh h−ëng, còng nh− c¸c yÕu tè kh¸c thuéc vÒ bÝ mËt kinh doanh cã thÓ bÞ tiÕt
lé hoÆc bÞ lîi dông...
Gi¶i quyÕt tranh chÊp kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ c¸c tranh chÊp cho phÐp h¹n
chÕ ®Õn møc tèi thiÓu sù gi¸n ®o¹n cña s¶n xuÊt kinh doanh còng nh− ®Æt ë
møc chi phÝ thÊp nhÊt. Song, quan träng ®ã lµ ph¶i b¶o vÖ mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ lîi Ých hîp ph¸p vµ chÝnh ®¸ng cña c¸c bªn khi tham gia vµo kinh tÕ
th−¬ng m¹i.
Gi¶i quyÕt tèt tranh chÊp lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh
tÕ. Muèn cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× c¸c quan hÖ xD héi nãi chung vµ
quan hÖ kinh tÕ th−¬ng m¹i nãi riªng ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt,
ph¶i ®¶m b¶o b»ng ph¸p luËt. ViÖc ®Çu tiªn lµ h¹n chÕ c¸c tranh chÊp cã thÓ
10
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 11
x¶y ra b»ng c¸ch ®Æt ra c¸c chÕ ®Þnh vµ chÕ tµi t¹o thµnh mét "s©n ch¬i" lµnh
m¹nh vµ c«ng b»ng. Khi tranh chÊp x¶y ra ph¶i cã c¸c thñ tôc, biÖn ph¸p ®Ó
gi¶i quyÕt, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt kÞp thêi th× hËu qu¶ sÏ d©y d−a kÐo dµi vµ
thiÖt h¹i rÊt lín. §iÒu ®ã kh«ng nh÷ng lµm thiÖt h¹i, k×m hDm ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ mµ cßn g©y nªn mét khuyÕt ®iÓm lín cña m«i tr−êng kinh doanh, c¸c
chñ thÓ sau tranh chÊp cã thÓ "quay l−ng" l¹i víi nhau ®è kþ vµ kh«ng tin
t−ëng lÉn nhau. Mét t©m lý yªn t©m lµm ¨n kinh tÕ, m¹nh d¹n ®Çu t− sÏ gãp
phÇn c¶i thiÖn nÒn kinh tÕ.
Gi¶i quyÕt hËu qu¶ kÞp thêi tranh chÊp cßn cã ý nghÜa cùc kú quan trong
viÖc qu¶n lý xD héi b»ng ph¸p luËt, võa th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh
nghiËp, võa gãp phÇn t¹o m«i tr−êng ph¸p lý cã kû c−¬ng. Trong s¶n xuÊt
kinh doanh t¹o niÒm tin, thùc hiÖn c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng cho c¸c doanh
nghiÖp trong n−íc vµ ngoµi n−íc. Thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶.
TÝnh hiÖu qu¶ ®−îc xÐt ë hai gãc ®é hiÖu qu¶ chuyªn m«n vµ hiÖu qu¶
kinh tÕ. Muèn vËy trong khi tiÕn hµnh mét h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp
nµo còng ph¶i tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c.
1.1.3.2. C¸c nguyªn t¾c gi¶i quyÕt tranh chÊp.
Dùa trªn c¬ së tù do vµ tù chñ trong kinh doanh, b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p
luËt, viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c sau:
- Nguyªn t¾c tù ®Þnh ®o¹t: Theo nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn tr−íc hÕt lµ ë
chç c¸c bªn cã quyÒn tho¶ thuËn ph−¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp cã lîi nhËt
cã thÓ lµ tù th−¬ng l−îng, hoÆc th«ng qua trung gian hoµ gi¶i, hoÆc th«ng qua
mét h×nh thøc tµi ph¸n. Sau ®ã c¸c bªn cã thÓ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tham gia
tè tông mµ cã thÓ uû quyÒn cho ng−êi kh¸c tham gia tè tông, cã quyÒn nhê
luËt s− hoÆc ng−êi kh¸c b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña m×nh. Cuèi cïng khi ®D
®−a tranh chÊp ra träng tµi hoÆc toµ ¸n c¸c bªn cã quyÒn hoµ gi¶i hoÆc thay
®æi néi dung ®¬n kiÖn hoÆc rót ®¬n kiÖn.
- Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt: Ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých
chÝnh ®¸ng cña c¸c bªn kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ, sè vèn, tµi s¶n.
11
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 12
- Nguyªn t¾c hoµ gi¶i: Tr−íc hÕt c¸c bªn ph¶i tiÕn hµnh tù hoµ gi¶i, chØ
khi nµo kh«ng hoµ gi¶i ®−îc míi nhê ®Õn c¸c c¬ quan tµi ph¸n gi¶i quyÕt. Khi
thô lý vô ¸n c¸c c¬ quan tµi ph¸n còng tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p hoµ gi¶i vµ
c«ng nhËn hoµ gi¶i tr−íc khi xÐt xö. (Quy ®Þnh t¹i §iÒu 35 ph¸p lÖnh gi¶i
quyÕt vô ¸n tranh chÊp kinh tÕ, §iÒu 35 quy t¾c tè tông träng tµi trong n−íc vµ
§iÒu 35 quy t¾c tè tông cña trung t©m trong tµi quèc tÕ ViÖt Nam).
- Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt tranh chÊp nhanh chãng vµ kÞp thêi, ®¶m b¶o
h¹n chÕ gi¸n ®o¹n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Ho¹t ®éng kinh doanh ®−îc
thùc hiÖn theo chu tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn, v× vËy ë bÊt kú mét c«ng ®o¹n nµo
x¶y ra trôc trÆc ®Òu dÉn ®Õn ¶nh h−ëng toµn bé qu¸ tr×nh kinh doanh. Gi¶i
quyÕt tranh chÊp kh«ng ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch nhanh chãng kÞp thêi sÏ ¶nh
h−ëng tíi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh cña chñ thÓ kinh doanh. Nhanh
chãng, kÞp thêi nh−ng ph¶i døt ®iÓm, ®¹t hiÖu qu¶ thi hµnh cao nh»m b¶o vÖ
lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn.
Ngoµi ra, xuÊt ph¸t tõ møc ®é lîi Ých cña doanh nghiÖp, viÖc gi¶i quyÕt
tranh chÊp ph¶i quan t©m ®Õn mét sè yªu cÇu sau:
Thø nhÊt, lµ gi¶i quyÕt ®−íc tranh chÊp víi chi phÝ thÊp nhÊt vÒ tiÒn b¹c vµ
thêi gian chi phÝ ®Ó bá ra gi¶i quyÕt tranh chÊp còng lµ chi phÝ kinh doanh, v× vËy
khi ph¸t sinh tranh chÊp lµ n¶y sinh thªm chi phÝ. §Æt ra yªu cÇu ph¶i h¹n chÕ ë
møc thÊp nhÊt c¸c chi phÝ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh nµy. C¸c bªn nªn
lùa chän gi¶i quyÕt víi chi phÝ thÊp nhÊt, ®ång thêi c¸c c¬ quan gi¶i quyÕt tranh
chÊp còng ph¶i tÝnh ®Õn yªu cÇu nµy ®Ó ®Æt ra nh−ng quy ®Þnh phï hîp, t¹o
niÒm tin cho ng−êi kinh doanh.
Thø hai, ph¶i b¶o vÖ ®−îc uy tÝn cña c¸c bªn trong th−¬ng tr−êng. Trong
qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp, kh«ng bªn nµo ®−îc ®−a ra bÊt kú mét th«ng
tin nµo ngoµi ph¹m vi gi¶i quyÕt tranh chÊp, nh»m h¹ uy tÝn hay ¶nh h−ëng
tiªu cùc ®Õn h×nh ¶nh cña ®èi ph−¬ng trªn th−¬ng tr−êng, tr−íc c«ng luËn, hay
tr−íc tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp.
Thø ba, gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¶i b¶o ®¶m c¸c yÕu tè bÝ mËt trong kinh
doanh trong ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó cã ®−îc thµnh c«ng th× c¸c chñ thÓ ®Òu
12
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 13
cã nh÷ng bÝ quyÕt riªng cña m×nh v× vËy hä kh«ng muèn ®Ò ng−êi kh¸c biÕt.
Khi mµ quyÒn kinh doanh ®−îc coi lµ hîp ph¸p th× quyÒn gi÷ bÝ mËt trong
kinh doanh còng ®−îc ph¸p luËt b¶o hé.
Trong c¸c ph−¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp chØ cã th«ng qua toµ ¸n lµ
xÐt xö c«ng khai nh−ng ngay c¶ trong tr−êng hîp c¸c bªn kiÖn ra toµ, th× yªu
cÇu vÒ tÝnh b¶o mËt vµ uy tÝn còng ®−îc t«n träng nh− quy ®Þnh ë §iÒu 7 ph¸p
lÖnh vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ: "C¸c vô ¸n kinh tÕ ®−îc xÐt xö
c«ng khai trõ tr−êng hîp cÇn gi÷ bÝ mËt Nhµ n−íc hoÆc gi÷ bÝ mËt cña ®−¬ng
sù theo yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña hä".
Trong nÒn kinh tÕ, cã nhiÒu ph−¬ng thøc vµ lo¹i h×nh gi¶i quyÕt tranh
chÊp kh¸c nhau, tÊt c¶ ®Òu nh»m gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, quyÒn
vµ lîi Ých cña c¸c bªn ®Òu ®−îc b¶o ®¶m. C¸c kh¶ n¨ng, h×nh thøc vµ biÖn
ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp ®−îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt cña mçi quèc gia
thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ xD héi cña quèc gia ®ã. §ã lµ viÖc gi¶i quyÕt
tranh chÊp th«ng qua mét c¬ quan tµi ph¸n cã ®¬n kiÖn, hoÆc gi¶i quyÕt tranh
chÊp th«ng qua thñ tôc ®¬n kiÖn.
1.1.3.3. C¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp.
a. Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng th−¬ng l−îng.
§©y lµ biÖn ph¸p c¸c bªn ¸p dông tr−íc khi ®i kiÖn khi ph¸p sinh tranh
chÊp. C¸c bªn sÏ ®−a ra trao ®æi bµn b¹c c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt
chung cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. C¸c bªn cã thÓ trùc tiÕp hoÆc th«ng qua
®¹i diÖn gÆp nhau ®µm ph¸n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh. §¹i diÖn
cñ7a mçi bªn cã thÓ lµ gi¸m ®èc, lµ ng−êi ®−îc gi¸m ®èc uû quyÒn hoÆc luËt s−
thay mÆt doanh nghiÖp ®ã tham gia vµo qu¸ tr×nh th−¬ng l−îng. ViÖc th−¬ng
l−îng cã thÓ tiÕn hµnh trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c h×nh thøc trao ®æi th«ng
tin.
Trong h×nh thøc th−¬ng l−îng, c¸c bªn cã quyÒn tù do ý trÝ, b×nh ®¼ng,
cïng nhau xem xÐt vÊn ®Ò trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh.
NÕu c¸c bªn ®¹t ®−îc sù tho¶ thuËn th× coi nh− tranh chÊp ®−îc gi¶i quyÕt.
13
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 14
BiÖn ph¸p th−¬ng l−îng lµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm
®−îc thêi gian vµ chi phÝ ®èi víi mçi bªn. ViÖc th−¬ng l−îng cßn thÓ hiÖn sù
thiÖn chÝ th−¬ng l−îng cña c¸c bªn trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp, sau khi ®D
tho¶ thuËn thèng nhÊt c¸c bªn vÉn gi÷ ®−îc mèi quan hÖ tèt víi nhau trong c¸c
th−¬ng vô sau nµy, còng nh− gi÷ ®−îc uy tÝn vµ b¶o vÖ ®−îc bÝ mÊt kinh doanh.
Tuy vËy biÖn ph¸p nµy th−êng chØ thµnh c«ng khi c¸c bªn cïng cã thiÖn
chÝ trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp, nÕu mét trong c¸c bªn tá ra qu¸ nãng véi,
khiªu khÝch th× qu¸ tr×nh th−¬ng l−îng coi nh− thÊt b¹i. MÆt kh¸c, nÕu m©u
thuÉn qu¸ phøc t¹p c¸c bªn kh«ng gi÷ ®−îc c¸ch ®¸nh gi¸ kh¸ch quan th× rÊt
khã tho¶ hiÖp. HoÆc nÕu tranh chÊp liªn quan ®Õn nhiÒu bªn, tranh chÊp mµ
viÖc gi¶i quyÕt nã n»m ngoµi kh¶ n¨ng cña c¸c bªn th× ph¶i cã mét bªn thø ba
hoÆc mét c¬ quan hoµ gi¶i míi gi¶i quyÕt ®−îc chø th−¬ng l−îng kh«ng gióp
Ých g× nhiÒu.
b. Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng trung gian hoµ gi¶i.
Hoµ gi¶i lµ h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn th«ng qua mét
ng−êi thø ba gäi lµ hoµ gi¶i viªn. Hoµ gi¶i viªn ®−îc c¸c ®−¬ng sù chän cã
nghÜa vô "trung lËp" t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì c¸c bªn tranh chÊp ®¹t ®−îc mét
gi¶i ph¸p ®Ó ®iÒu hoµ lîi Ých kh¾c phôc m©u thuÉn bÊt ®ång ®D ph¸t sinh.
Hoµ gi¶i viªn sÏ tiÕn hµnh häp kÝn víi riªng tõng bªn hoÆc häp chung
víi c¶ hai bªn ®Ó t×m hiÓu kü néi dung tranh chÊp, ®−a ra nh÷ng lý gi¶i, ph©n
tÝch cho c¸c bªn thÊy râ lîi Ých cña m×nh vµ cña bªn kia ®Ó cïng t×m ra mét
gi¶i ph¸p thèng nhÊt gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp t×nh hîp lý. Hoµ gi¶i viªn
kh«ng cã quyÒn h¹n g× ®Ó ra quyÕt ®Þnh hoÆc ¸p ®Æt mét gi¶i ph¸p nµo ®èi víi
c¸c bªn, còng nh− kh«ng thÓ ®−a ra c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi.
Hoµ gi¶i lµ h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp mang tÝnh chÊt tù nguyÖn, nã
mang ®Çy ®ñ nh÷ng −u ®iÓm cña th−¬ng l−îng. Ngoµi ra, hoµ gi¶i cßn cã
nh÷ng −u ®iÓm khiÕn kh«ng gi¶i quyÕt tranh chÊp dÔ dµng h¬n. Ch¼ng h¹n
hoµ gi¶i viªn th−êng lµ nh÷ng chuyªn gia am hiÓu vÒ vÊn ®Ò ®ang tranh chÊp,
hä l¹i cã mét ®¸nh gi¸ sù viÖc kh¸ch quan h¬n, hoµ gi¶i viªn cã thÓ ®−a ra gi¶i
quyÕt cho c¶ hai bªn cïng tham kh¶o, hä th−êng cã nh÷ng ph©n tÝch chÝnh
14
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 15
x¸c, râ rµng c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ trong tranh chÊp, tõng b−íc gì tõng b−íc
"mót" bÊt ®ång.
Hoµ gi¶i còng chØ thµnh c«ng khi hai bªn cã thiÖn chÝ gi¶i quyÕt tranh
chÊp vµ nh×n chung thÓ thøc nµy kh«ng cã gi¸ trÞ b¾t buéc trõ khi c¸c bªn ®¹t
®−îc sù tho¶ thuËn. NÕu c¸c bªn cø kh¨ng kh¨ng b¶o thñ th× tranh chÊp còng
kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc v× hoµ gi¶i viªn kh«ng ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh buéc
c¸c bªn ph¶i thi hµnh.
Ng−êi trung gian hoµ gi¶i ®−îc chän th«ng qua sù thèng nhÊt tho¶ thuËn
cña c¸c bªn. §ã cã thÓ lµ c¸c tranh chÊp trong lÜnh vùc chuyªn m«n cña hä.
Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt trong th−¬ng m¹i quèc tÕ trung
gian hoµ gi¶i cã thÓ lµ mét tæ chøc ChÝnh phñ nh− ®¹i sø qu¸n c¸c trung t©m
xóc tiÕn th−¬ng m¹i... hoÆc lµ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ .
Hai ph−¬ng thøc trªn cã gi¶i quyÕt tranh chÊp thµnh c«ng hay kh«ng
®Òu phô thuéc rÊt lín vµo sù tù nguyÖn vµ thiÖn ý cña c¸c bªn. ThiÕu nh÷ng
yÕu tè ®ã viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp sÏ thÊt b¹i. Do ®ã cÇn gi¶i quyÕt b»ng
nh÷ng ph−¬ng thøc kh¸c, quyÕt ®Þnh cña c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¶i
®−îc tu©n thñ. Ng−êi cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m sau khi kh«ng thµnh c«ng trong
viÖc ¸p dông cña c¸c biÖn ph¸p trªn (hoÆc bá qua) cã thÓ kiÖn ra toµ ¸n hoÆc
träng tµi ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh.
c. Gi¶i quyÕt tranh chÊp theo thñ tôc toµ ¸n.
§iÒu 1 ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ®D quy ®Þnh vÒ quyÒn
yªu cÇu Toµ ¸n b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p nh− sau "c¸ nh©n, ph¸p nh©n,
theo thñ tôc do ph¸p luËt quy ®Þnh, cã quyÒn khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ− ®Ó yªu cÇu
toµn ¸n b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh''.
Tranh chÊp kinh tÕ nãi chung vµ tranh chÊp th−¬ng m¹i nãi riªng ®−îc
kiÖn ®èi vµ xÐt xö ë toµ kinh tÕ. Toµ ¸n cã thÈm quyÒn xÐt xö c¸c tranh chÊp
ph¸p sinh tõ tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ− trong n−íc kÓ c¶ thñ tôc gi¶i
quyÕt ph¸ s¶n doanh nghiÖp.
ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña toµ ¸n ®−îc ph©n cÊp, theo lDnh thæ vµ theo
sù lùa chän cña nguyªn ®¬n.
15
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 16
+ ThÈm quyÒn theo cÊp:
Toµ ¸n nh©n d©n cÊp huyÖn gi¶i quyÕt theo thñ tôc s¬ thÈm nh÷ng tranh
chÊp hîp ®ång kinh tÕ mµ gi¸ trÞ thÊp d−íi 50 triÖu, trõ nh÷ng tranh chÊp cã
yÕu tè n−íc ngoµi.
Toµ ¸n nh©n d©n cÊp tØnh gi¶i quyÕt theo thñ tôc s¬ thÈm c¸c vô ¸n kinh
tÕ− thuéc thÈm quyÒn cña Toµ ¸n nh©n d©n cÊp huyÖn.
Toµ ¸n kinh tÕ Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao chØ xÐt xö gi¸m ®èc thÈm vµ t¸i
thÈm c¸c vô ¸n kinh tÕ.
Toµ ¸n phóc thÈm Toµ ¸n nh©n d©n tèi cac xÐt xö phóc thÈm c¸c b¶n ¸n
s¬ thÈm cña toµ ¸n kinh tÕ Toµ ¸n nh©n d©n cÊp huyÖn.
+ ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt theo lDnh thæ: Toµ ¸n cÊp cã thÈm quyÒn xÐt
xö s¬ thÈm lµ Toµ ¸n n¬i bÞ ®¬n cã trô së hoÆc c− tró. NÕu vô ¸n chØ liªn quan
®Õn bÊt ®éng s¶n th× toµ ¸n cã n¬i cã bÊt ®éng s¶n gi¶i quyÕt.
+ Theo yªu cÇu gi¶i quyÕt cña nguyªn ®¬n: Nguyªn ®¬n cã quyÒn lùa
chän Toµ ¸n ®Ó yªu cÇu gi¶i quyÕt trong c¸c tr−êng hîp sau: Toµ ¸n an cã tµi
s¶n, n¬i cã trô së hoÆc n¬i c− tró cña bÞ ®¬n hoÆc chi nh¸nh cña bÞ ®¬n.
Toµ ¸n n¬i thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ nÕu c¸c bÞ ®¬n cã trô së hoÆc n¬i
c− tró kh¸c nhau, th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n n¬i c− tró hoÆc cã trô
së cña mét trong c¸c bÞ ®¬n gi¶i quyÕt vô ¸n.
NÕu vô ¸n cã liªn quan ®Õn bÊt ®éng s¶n th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu
Toµ ¸n n¬i cã bÊt ®éng s¶n hoÆc n¬i c− tró cña bÞ ®¬n gi¶i quyÕt, hoÆc chän
mét trong c¸c n¬i nÕu liªn quan ®Õn bÊt ®éng s¶n ë nhiÒu n¬i.
§èi víi tranh chÊp cã yÕu tè n−íc ngoµi x¶y ra ë ViÖt Nam, Toµ ¸n còng
cã thÈm quyÒn xÐt xö, trõ tr−êng hîp ®iÒu −íc quèc tÕ mµ Céng hoµ xD héi
chñ nghÜa ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c.
Muèn ®−a tranh chÊp ra kiÖn ë Toµ ¸n nguyªn ®¬n ph¶i cã ®¬n vµ tµi
liÖu chøng minh cho yªu cÇu cña m×nh, ®ång thêi ph¶i t¹m øng ¸n phÝ. Tr−íc
khi xÐt xö Toµ sÏ tiÕn hµnh hoµ gi¶i. NÕu hoµ gi¶i thµnh th× thÈm ph¸n lËp
biªn b¶n hßa gi¶i thµnh vµ coi ®©y nh− lµ quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, b»ng kh«ng
còng lËp biªn b¶n hoµ gi¶i kh«ng thµnh vµ tiÕp tôc xÐt xö. ViÖc xÐt xö gåm xÐt
16
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 17
xö s¬ thÈm vµ phóc thÈm (nÕu cã). Sau phiªn s¬ thÈm, nÕu kh«ng nhÊt trÝ víi
quyÕt ®Þnh cña Toµ th× c¸c ®−¬ng sù vÉn cã quyÒn kh¸ng c¸o theo thñ tôc phóc
thÈm, trong thêi gian 10 ngµy, lªn Toµ ¸n trªn mét cÊp. B¶n ¸n phóc thÈm sau
khi tuyªn th× cã hiÖu lùc ph¸p luËt ngay vµ kh«ng ®−îc quyÒn kh¸ng c¸o.
Trong mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt sau khi thi hµnh ¸n, cã thÓ cã nh÷ng
phiªn gi¸m ®èc thÈm vµ t¸i thÈm.
Gi¶i quyÕt tranh chÊp theo thñ tôc tè tông t¹i Toµ ¸n th−êng lµ gi¶i ph¸p
cuèi cïng cña c¸c bªn bëi quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n cã tÝnh c−ìng chÕ rÊt cao v×
®−îc ®¶m b¶o b»ng bé m¸y thi hµnh vµ gi¸m s¸t thi hµnh ¸n cña Nhµ n−íc.
Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh thô lý vµ xÐt xö , Toµ ¸n cã thÓ ®−a ra nh÷ng "biÖn
ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi" nh− t¹m gi÷ tµi s¶n, phong to¶ tµi kho¶n... ®Ó b¶o vÖ
b»ng chøng, b¶o ®¶m viÖc thi hµnh ¸n.
Tuy nhiªn, tranh chÊp kinh tÕ trªn thÕ giíi th−êng Ýt ®−îc kiÖn ra Toµ ¸n
vÞ nhiÒu lý do. Tr−íc hÕt ®ã lµ trong thñ tôc Toµ ¸n, quyÒn tù quyÕt cña c¸c
®−¬ng sù ë møc thÊp nhÊt so víi c¸c ph−¬ng thøc kh¸c, ph¸p luËt can thiÖp
trong toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp. C¸c bªn sÏ ph¶i tu©n thñ theo
nh÷ng thñ tôc cøng nh¾c, b¾t buéc, phøc t¹p vµ kÐo dµi, ¸n phÝ l¹i th−êng cao.
Thø hai, mét khi ®D ®−a tranh chÊp ra Toµ th× nh÷ng bÝ mËt kinh doanh còng
nh− uy tÝn cña doanh nghiÖp sÏ kh«ng ®−îc b¶o toµn, cho dï doanh nghiÖp lµ
bªn th¾ng kiÖn. Thø ba, khi ®D kiÖn tông tr−íc Toµn th× quan hÖ hîp t¸c gi÷a
hai bªn khã cã thÓ duy tr×, doanh nghiÖp sÏ mÊt mét ®èi t¸c, mét b¹n hµng
nghÜa lµ mÊt nguån lîi do quan hÖ kinh tÕ ®em l¹i.
d. Gi¶i quyÕt tranh chÊp th«ng qua thñ tôc träng tµi
Tranh chÊp th−¬ng m¹i cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt th«ng qua träng tµi kinh
tÕ. §©y lµ mét ph−¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp do c¸c bªn tù tho¶ thuËn lËp
ra nh»m gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c vô tranh chÊp. Träng tµi kinh tÕ tån t¹i tõ rÊt
l©u vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn thÕ giíi nh− ngµy nay v× tè tông cña nã ®D
mang l¹i nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc cho c¸c nhµ doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ë ViÖt
Nam träng tµi phi ChÝnh phñ vÉn cßn ch−a quen thuéc víi ®a sè c¸c nhµ
doanh nghiÖp. PhÇn tiÒp theo, ng−êi viÕt sÏ tËp trung vµo ph−¬ng ph¸p gi¶i
quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i quèc tÕ.
17
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 18
1.2. Trong tµi kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng thñ tôc
trong tµi.
1.2.1. Träng tµi.
1.2.1.1. Kh¸i niÖm.
Theo tõ ®iÓn luËt häc cña Black's "Träng tµi lµ c¬ quan xÐt xö do c¸c
bªn ®−¬ng sù tho¶ thuËn thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a chÝnh c¸c bªn
®−¬ng sù ®ã. Thµnh phÇn cña trong tµi do c¸c bªn ®−¬ng sù tho¶ thuËn gi¶i
quyÕt ®Þnh "
Theo §iÒu 1, NghÞ ®Þnh 116/CP vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña träng tµi
kinh tÕ quy ®inh: "Träng tµi kinh tÕ lµ tæ chøc xD héi nghÒ nghiÖp cã thÈm
quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ; c¸c tranh chÊp gi÷a c«ng
ty vµ c¸c thµnh viªn c«ng ty; gi÷a c¸c thµnh viªn cña c«ng ty víi nhau; c¸c
tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu.
ë ViÖt Nam vµ c¸c n−íc xD héi chñ nghÜa tr−íc ®©y cßn cã hÖ thèng
träng tµi kinh tÕ cña Nhµ n−íc, chÞu sù lDnh ®¹o trùc tiÕp cña Héi ®ång Bé
tr−ëng hoÆc Uû ban nh©n d©n cïng cÊp vµ chÞu sù chØ ®¹o, gi¸m s¸t cña träng
tµi kinh tÕ cÊp trªn. C¸c c¬ quan träng tµi nµy ho¹t ®éng nh− mét c¬ quan Nhµ
n−íc cã chøc n¨ng qu¶n lý c«ng t¸c hîp ®ång kinh tÕ vµ xö lý c¸c vi ph¹m
hîp ®ång kinh tÕ.
1.2.1.2. C¸c h×nh thøc träng tµi kinh tÕ.
§¸p øng nhu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp vèn ®a d¹ng vµ phøc t¹p, t¹o ®iÒu
kiÖn cho c¸c bªn tranh chÊp thùc hiÖn quyÒn lùa chän cña m×nh ®èi víi c¸c
h×nh thøc träng tµi kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã thÓ ®−îc phÇn ra
theo nh÷ng tiªu thøc sau:
a. C¨n cø vµo quy chÕ tæ chøc gåm träng tµi vô viÖc (träng tµi AD -HOC) vµ träng tµi
th−êng trùc
Träng tµi AD-HOC: Lµ lo¹i h×nh träng tµi kh«ng cã c¬ quan th−êng trùc
do c¸c bªn tranh chÊp lËp ra ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mµ hä yªu cÇu. Träng tµi AD
- HOC kh«ng cã quy chÕ ho¹t ®éng riªng vµ chØ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò xong th×
gi¶i t¸n.
18
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 19
Khi ¸p dông h×nh thøc träng tµi AD - HOC, c¸c bªn ph¶i tù tho¶
thuËn vµ lËp ra quy t¾c tè tông, lùa chän träng tµi viªn vµ ®Þa ®iÓm xÐt xö.
VÒ c¬ b¶n c¸c bªn kh«ng bÞ rµng buéc bëi c¸c quy ®Þnh ph¸p lý vÒ tè tông
khi mµ hä vÉn ®¶m b¶o ®−îc nguyªn t¾c kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh xÐt
xö tr−êng hîp cña hä.
Gi¶i quyÕt b»ng träng tµi AD - HOC kh¸ ®¬n gi¶n, nhanh chãng vµ tiÕt
kiÖm ®−îc chi phÝ do kh«ng ph¶i tr¶ phÝ cho bé m¸y hµnh chÝnh. §©y lµ biÖn
ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp mÒm dÎo, linh ho¹t, ph¸n quyÕt cña träng tµi AD HOC vÉn ®−îc c«ng nhËn cã gi¸ trÞ chung thÈm vµ ®−îc thi hµnh.
§Ó thuËn lîi h¬n trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp th× khi lùa chän
träng tµi vô viÖc, c¸c bªn nªn tho¶ thuËn quy t¾c tè tông trong hîp ®ång ®Ó khi
muèn ¸p dông th× chØ cÇn dÉn chiÕu. Trong tr−êng hîp cÇn thiÕt, c¸c bªn cã thÓ
söa ®æi, bæ sung mét sè chi tiÕt cho phï hîp víi tÝnh chÊt tõng vô viÖc. ViÖc ¸p
dông c¸c quy t¾c nµy kh«ng ®ßi hái c¸c bªn ph¶i tr¶ thªm bÊt kú mét kho¶n lÖ
phÝ nµo mµ l¹i cã thÓ mang l¹i cho c¸c bªn mét c¸ch thøc gi¶i quyÕt nhanh.
Tuy nhiªn träng tµi vô viÖc cßn cã nh−îc ®iÓm lµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã
phô thuéc vµo tinh thÇn hîp t¸c toµn diÖn cña c¸c bªn tranh chÊp vµ cÇn cã sù
hç trî cña mét hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ hoµn chØnh. Nguyªn t¾c "tù do lùa
chän" sÏ chØ lµ h×nh thøc nÕu c¸c bªn kh«ng cã thiÖn chÝ víi nhau. Tr×nh tù
xÐt xö dÔ bÞ tr× hoDn nÕu c¸c bªn kh«ng thèng nhÊt ®−îc thñ tôc gi¶i quyÕt
hoÆc trë ng¹i trong viÖc lùa chän trong tµi viªn.
Träng tµi vô viÖc trªn thùc tÕ chØ thÝch hîp víi nh÷ng tranh chÊp nhá,
khi c¸c ®−¬ng sù cã sù am hiÓu vÒ ph¸p luËt, dµy d¹n trªn th−¬ng tr−êng vµ cã
kinh nghiÖp tranh tông.
Träng tµi th−êng trùc: bªn c¹nh lo¹i h×nh träng tµi AD - HOC, cßn cã
lo¹i h×nh träng tµi ho¹t ®éng th−êng xuyªn, theo th«ng lÖ quèc tÕ ®−îc gäi lµ
träng tµi th−êng trùc hay träng tµi quy chÕ. Träng tµi th−êng trùc cã ®iÒu lÖ
riªng vµ quy chÕ ho¹t ®éng cô thÓ. Mçi tæ chøc träng tµi quy chÕ ®Òu ®−a ra
mét b¶n quy t¾c tè tông h−íng dÉn tr×nh tù tiÕn hµnh thñ tôc gi¶i quyÕt tranh
chÊp. C¸c trung t©m träng tµi nµy ®−¬c gäi d−íi c¸c tªn nh− Toµ ¸n träng tµi
19
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TTTT quèc tÕ ViÖt Nam 20
(VÝ dô Toµ ¸n träng tµi quèc tÕ, Toµ ¸n träng tµi Lu©n §«n); Trung t©m träng
tµi (VÝ dô Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam, Trung t©m träng tµi quèc tÕ
H«ng k«ng...); hay HiÖp héi träng tµi (HiÖp héi träng tµi Mü...). C¸c Trung
t©m träng tµi ®−îc tæ chøc d−íi d¹ng c«ng ty hoÆc HiÖp héi.
VÒ c¬ cÊu tæ chøc, mçi tæ chøc träng tµi quy chÕ gåm mét bé phËn
th−êng trùc hoÆc ban th− ký nh»m cung cÊp c¸c dÞch vô hµnh chÝnh vµ gi¸m
s¸t viÖc ¸p dông c¸c quy t¾c träng tµi. Thµnh phÇn thø hai kh«ng thÓ thiÕu ë
c¸c tæ chøc träng tµi qui chÕ lµ c¸c träng tµi viªn, hä lµ c¸c luËt s−, c¸c chuyªn
gia giái, giµu kinh nghiÖm trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i, hµng h¶i, b¶o hiÓm...
Träng tµi th−êng trùc lµ h×nh thøc trung gian gi÷a Toµ ¸n vµ Träng tµi
vô viÖc, Träng tµi th−êng trùc gièng träng tµi AD - HOC ë kh¶ n¨ng lùa chän
träng tµi viªn, tuy cã h¹n chÕ h¬n (v× ph¶i chän mét hoÆc tÊt c¶ träng tµi viªn
trong danh s¸ch träng tµi viªn cã s½n cña Trung t©m träng tµi). MÆt kh¸c,
trong tè tông träng tµi th−êng trùc, c¸c bªn ®−¬ng sù buéc ph¶i tu©n theo c¸c
quy chÕ xÐt xö cña tõng Trung t©m träng tµi, bÊt luËn nã cã phøc t¹p hoÆc
kh«ng hîp lý ®Õn møc nµo. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ ®iÒu nµy lµ rÊt hDn h÷u, v×
®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, bªn c¹nh chÊt l−îng cña ®éi ngò träng tµi viªn th× quy
chÕ tè tông cña tõng Trung t©m träng tµi ph¶i rÊt linh ho¹t, cã kh¶ n¨ng ®¸p
øng ®ßi hái cña c¸c nhµ kinh doanh trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp.
Lîi thÕ lín nhÊt cña träng tµi th−êng trùc lµ cã s½n c¸c bé quy t¾c tè
tông träng tµi vµ c¸c bªn ®−¬ng sù chØ cÇn tho¶ thuËn ¸p dông quy t¾c lµ ®ñ
mµ kh«ng cÇn ph¶i tèn c«ng t¹o ra mét bé quy t¾c míi. C¸c b¶n quy t¾c träng
tµi còng ®−îc bæ sung th−êng xuyªn, ®iÒu chØnh cho phï hîp víi sù thay ®æi
cña m«i tr−êng kinh doanh. Nh÷ng ®iÒu nµy rÊt thuËn lîi cho c¸c doanh
nghiÖp míi b−íc vµo nghÒ, hoÆc kh«ng am hiÓu nhiÒu vÒ luËt ph¸p, vÒ thñ tôc
kiÖn tông. NÕu hä kh«ng muèn cã ®iÒu g× bÊt lîi cho m×nh th× hä chän träng
tµi th−êng trùc víi bé quy t¾c cã s½n ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. H¬n n÷a träng
tµi quy chÕ ho¹t ®éng th−êng xuyªn, cã tæ chøc chÆt chÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c
bªn dÔ dµng quy ®Þnh mét tho¶ thuËn träng tµi riªng. Mét −u ®iÓm kh¸c cña
träng tµi quy chÕ lµ vÊn ®Ò lùa chän träng tµi viªn. Trong tr−êng hîp vô viÖc
20
- Xem thêm -