Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lêi më ®Çu
Lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn, xuÊt ph¸t ®iÓm víi mét nÒn kinh tÕ n«ng
nghiÖp l¹c hËu. §¶ng vµ nhµ n-íc ta ®· ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó tõng b-íc c¶i
thiÖn nÒn kinh tÕ n-íc nhµ vµ tiÕn tíi mét x· héi v¨n minh phån thÞnh h¬n- x·
héi XHCN. Gi÷ vai trß v« cïng quan träng, quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng
cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ®ã lµ: "Nguån vèn". Mçi n¨m
chóng ta cÇn hµng chôc tû ®ång vèn dµi h¹n phôc vô ®Çu t- x©y dùng c¬ së h¹
tÇng, ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nguån lùc s¶n xuÊt, hµng tr¨m tû ®ång vèn
ng¾n h¹n phôc vô s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸. Thùc tÕ chøng minh r»ng, hÖ
thèng c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh ®·, ®ang vµ sÏ gi÷ vai trß
nh- mét "Bµ ®ì" ®èi víi nÒn kinh tÕ. Víi ph-¬ng tr©m: "®i vay ®Ó cho vay", c¸c
NHTM vµ c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh ®· vµ ®ang ra søc huy ®éng mäi
nguån vèn ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. MÆc
dï ho¹t ®éng cña c¸c NHTM rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ ch¾c ch¾n sÏ cßn ph¸t
triÓn h¬n n÷a, nh-ng chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß nßng cèt cña ho¹t
®éng tÝn dông- mét trong nh÷ng ho¹t ®éng truyÒn thèng cña c¸c NHTM. Tuy
nhiªn, mÆt tr¸i cña nã, lu«n tån t¹i song hµnh víi ho¹t ®éng tÝn dông ®ã lµ: "rñi
ro". V©ng lu«n tiÒm Èn mét tû lÖ rñi ro rÊt cao, lµ ®Æc tr-ng c¬ b¶n nhÊt cña ho¹t
®éng kinh doanh tÝn dông.
NhËn biÕt ®-îc sù nguy hiÓm cña rñi ro tÝn dông, nªn phßng ngõa vµ h¹n
chÕ rñi ro tÝn dông lu«n ®-îc c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh
quan t©m, thËm chÝ ®Çu t- cho viÖc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch nµy cßn ®-îc ®Æt
lªn hµng ®Çu. Qua thêi gian thùc tÕ, ®-îc sù gióp ®ì cña NHNo HuyÖn Tiªn Du,
em xin m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi: "Gi¶i ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ
rñi ro tÝn dông t¹i NHNo&PTNT HuyÖn Tiªn Du - TØnh B¾c Ninh".
Chuyªn ®Ò nghiªn cøu gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ TDNH vµ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh
doanh tÝn dông t¹i NHTM.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông vµ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn
dông t¹i NHNo&PTNT huyÖn Tiªn du - tØnh B¾c ninh.
Ch-¬ng 3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn
dông t¹i NHNo&PTNT huyÖn Tiªn du - tØnh B¾c ninh.
Tuy nhiªn, do tr×nh ®é nhËn thøc, thêi gian thùc tËp vµ ®iÒu kiÖn h¹n chÕ.
Ch¾c h¼n bµi viÕt cßn nhiÒu thiÕu xãt, kÝnh mong nhËn ®-îc sù gãp ý cña c«
gi¸o §ç Kim H¶o vµ c¸c c« chó c«ng t¸c t¹i NHNo&PTNT HuyÖn Tiªn Du, ®Ó
gióp em hoµn thµnh tèt nhiÖm vô häc tËp cña m×nh.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng 1.
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ TDNH
vµ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh t¹i NHTM.
1.1. TDNH trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
1.1.1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr-êng.
Ngay tõ nh÷ng ngµy s¬ khai cña nÓn kinh tÕ hµng ho¸ th× sù xuÊt hiÖn liÒn
kÌm víi nã lµ quan hÖ tÝn dông, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ë ®©u cã s¶n xuÊt
hµng ho¸ th× ë ®ã cã quan hÖ tÝn dông. Quan hÖ ®ã ®·, ®ang vµ sÏ cßn tån t¹i,
kh«ng ph¶i d-íi mét h×nh thøc duy nhÊt mµ ë nhiÒu, rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c
nhau. ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ th× c¸c h×nh thøc tÝn
dông còng thÓ hiÖn kh¸c nhau. H×nh thøc tÝn dông ®Çu tiªn ®ã lµ cho vay nÆng
l·i, ®Æc ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ l·i xuÊt cho vay rÊt cao, chiÕm gÇn hÕt gi¸ trÞ
s¶n phÈm thÆng d-, cã khi cßn sang c¶ phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm cÇn thiÕt, vµ tÝnh
rñi ro rÊt lín trong qu¸ tr×nh sö dông vèn vay còng nh- trong quan hÖ tÝn dông.
X· héi vµ nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn víi quy luËt tuyÖt ®èi vµ gi¸ trÞ
thÆng d-, do ®ã tÝn dông nÆng l·i kh«ng cßn phï hîp, nã dÇn mÊt ®i ®Ó t¹o ®iÒu
kiÖn cho tÝn dông th-¬ng m¹i (TDTM) ra ®êi. Tuy nhiªn TDTM còng chØ ®¸p
øng ®-îc phÇn nµo nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.Trong khi ®ã cã mét lo¹i
h×nh tÝn dông -u viÖt h¬n c¶ ®· ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn x· héi,
®ã lµ tÝn dông th-¬ng m¹i (TDNH).
Tõ khi ra ®êi, TDNH ®· kh¼ng ®Þnh vai trß v« cïng quan träng cña m×nh,
vµ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, vµ trë thµnh mét h×nh thøc tÝn dông chñ yÕu
trong nÒn kinh tÕ. Ngµy nay, ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, sù
ph¸t triÓn ®ã cã thÓ nhËn thÊy trªn tÊt c¶ c¸c ph-¬ng diÖn, tõ sù ra ®êi cña c¸c
s¶n phÈm dÞch vô míi cho tíi sù xuÊt hiÖn cña c¸c tËp ®oµn ng©n hµng cã quy
m« toµn cÇu ®-îc t¹o ra tõ lµn sãng s¸p nhËp, hîp nhÊt...Vµ tÊt nhiªn ho¹t ®éng
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
TDNH còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, c¸c môc tiªu lu«n ®-îc ®Ò ra, c¸c chÝnh
s¸ch ngµy cµng hoµn thiÖn ®Ó ho¹t ®éng TDNH ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt.
1.1.2. B¶n chÊt cña TDNH.
§Ó hiÓu vÒ b¶n chÊt cña TDNH, tr-íc tiªn ta ®i t×m hiÓu TÝn dông lµ g×? TÝn
Dông lµ mét giao dÞch vÒ tµi s¶n (tiÒn hoÆc hµng ho¸) gi÷a bªn cho vay (Ng©n
hµng vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c) vµ bªn ®i vay (c¸ nh©n, doanh nghiÖp vµ
c¸c chñ thÓ kh¸c), trong ®ã bªn cho vay chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn ®i vay sö
dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn, bªn ®i vay cã tr¸ch nhiÖm
hoµn tr¶ v« ®iÒu kiÖn vèn gèc vµ l·i cho bªn cho vay khi ®Õn h¹n thanh to¸n.
Nh- vËy tõ ®©y ta cã thÓ thÊy vÒ b¶n chÊt cña TDNH ®ã lµ mét giao dÞch vÒ
tµi s¶n trªn c¬ së hoµn tr¶ vµ cã c¸c ®Æc tr-ng sau:
a/ Tµi s¶n giao dÞch trong quan hÖ TDNH bao gåm 2 h×nh thøc lµ cho vay
(b»ng tiÒn) vµ cho thuª (bÊt ®éng s¶n vµ ®éng s¶n). Trong nh÷ng n¨m 1960 trë
vÒ tr-íc, ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng chØ cã cho vay b»ng tiÒn mÆt, xuÊt
ph¸t tõ nh÷ng ®Æc thï ®ã mµ ®«i khi TÝn dông vµ cho vay ®-îc coi lµ ®ång
nghÜa. Tuy nhiªn tõ nh÷ng n¨m 70 trë l¹i ®©y, dÞch vô cho thuª tµi chÝnh ®· ®-îc
c¸c ng©n hµng vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c cung cÊp cho kh¸ch hµng.
b/ Trªn nguyªn t¾c hoµn tr¶, vËy nªn khi chuyÓn giao tµi s¶n cho ng-êi ®i
vay sö dông, ng-êi cho vay ph¶i cã c¬ së ®Ó tin r»ng m×nh sÏ ®-îc hoµn tr¶ ®óng
h¹n. §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n trong quan hÖ tÝn dông.
c/ Gi¸ trÞ hoµn tr¶ th«ng th-êng sÏ ph¶i lín h¬n gi¸ trÞ khi cho vay, ®Ó thùc
hiÖn ®-îc nguyªn t¾c nµy, ph¶i x¸c ®Þnh ®-¬c l·i xuÊt danh nghÜa lín h¬n tû lÖ
l¹m ph¸t.
1.1.3. Chøc n¨ng cña TDNH.
BÊt kú nÒn s¶n xuÊt nµo, chÕ ®é kinh tÕ nµo th× trong x· héi còng lu«n cã
nh÷ng nguån vèn t¹m thêi nhµn dçi vµ ë nh÷ng chñ thÓ kh¸c l¹i cã nhu cÇu vÒ
vèn. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lóc nµo hä còng t×m ®Õn ®-îc víi nhau, vµ kh«ng ai
kh¸c ®ã chÝnh lµ c¸c ng©n hµng. Lóc nµy c¸c NHTM sÏ gi÷ vai trß lµm trung
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gian ®iÒu hoµ vèn. Do cã uy tÝn ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ, cho nªn viÖc huy
®éng vèn c¸c NHTM diÔn ra cã hiÖu qu¶, nhiÒu chñ thÓ ®· tin t-ëng vµ giao cho
ng©n hµng tµi s¶n cña m×nh dùa trªn quan hÖ tÝn dông. C¸c ng©n hµng sÏ kinh
doanh trªn tµi s¶n nµy b»ng nhiÒu con ®-êng: cÊp tÝn dông, b¶o l·nh, cho thuª tµi
chÝnh. ThËm chÝ c¸c NHTM víi uy tÝn cña m×nh cßn tËn dông ®-îc c¶ nh÷ng
nguån vèn huy ®éng tõ c¸c tæ chøc n-íc ngoµi. §iÒu nµy lµ mét lîi thÕ mµ
kh«ng ph¶i tæ chøc tµi chÝnh nµo còng cã thÓ cã.
1.1.4. C¸c lo¹i TDNH.
Ph©n lo¹i tÝn dông lµ viÖc s¾p xÕp c¸c kho¶n tÝn dông theo tõng nhãm dùa
trªn mét sè tiªu thøc nhÊt ®Þnh. ViÖc ph©n lo¹i tÝn dông cã c¬ së khoa häc lµ tiÒn
®Ò ®Ó thiÕt lËp c¸c quy tr×nh cÊp tÝn dông thÝch hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n trÞ
rñi ro tÝn dông. Ph©n lo¹i tÝn dông dùa trªn c¸c tiªu thøc sau ®©y:
* C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông vèn.
- TÝn dông s¶n xuÊt (tÝn dông cho s¶n xuÊt) lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông mµ
ng©n hµng lÊy ®èi t-îng ®-îc phôc vô trong qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh
doanh cña kh¸ch hµng lµm c¬ së cÊp tÝn dông. §©y lµ lo¹i h×nh tÝn dông kh¸ phæ
biÕn v× c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
- TÝn dông tiªu dïng: Lµ h×nh thøc tÝn dông ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña
c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh. Nguån ®Ó tr¶ nî kh«ng ph¶i trùc tiÕp tõ hiÖu qu¶ sö dông
vèn vay.
- TÝn dông ®Çu t-: lµ lo¹i h×nh tÝn dông ®¸p øng nhu cÇu cho lÜnh vùc x©y
dùng c¬ b¶n, c¬ së vËt chÊt,c¬ së h¹ tÇng, ngoµi ra cßn cã tr-êng hîp chuyÓn
nh-îng c¸c kho¶n vèn gãp, chuyÓn nh-îng quyÒn së h÷u.
- TÝn dông xuÊt nhËp khÈu: lµ lo¹i h×nh tÝn dông ®¸p øng nhu cÇu cña nh÷ng
doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, phôc vô cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸,
kü thuËt trong cho vay kh«ng cã g× kh¸c so víi c¸c lo¹i h×nh kh¸c mµ chØ kh¸c
vÒ ®èi t-îng vµ biÖn ph¸p qu¶n lý.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
*C¨n cø vµo ®èi t-îng cÊp tÝn dông:
- TÝn dông vèn cè ®Þnh: lµ lo¹i h×nh tÝn dông mµ chi phÝ cho viÖc ®Çu t- g¾n
liÒn víi tµi s¶n cè ®Þnh. CÊp tÝn dông diÔn ra trªn c¬ së x¸c ®Þnh ®-îc tµi s¶n ®ã
råi míi ®Çu t-.
- TÝn dông vèn l-u ®éng: lµ lo¹i h×nh tÝn dông ng¾n h¹n (< 12 th¸ng), ®¸p
øng nhu cÇu vÒ tµi s¶n l-u ®éng cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh.
* C¨n cø vµo thêi h¹n cho vay:
- TÝn dông ng¾n h¹n: lµ lo¹i h×nh tÝn dông cã thêi h¹n ®-îc x¸c ®Þnh tõ mét
n¨m trë xuèng, ®-îc thùc hiÖn chñ yÕu d-íi h×nh thøc b»ng tiÒn (chiÕt khÊu,
thÊu chi, øng tr-íc).
- TÝn dông trung h¹n: lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông tõ 1®Õn 5 n¨m. Vèn mµ
ng©n hµng ®-a ra ®-îc cÊu t¹o vµo tµi s¶n, cho vay trung h¹n nh»m khai th¸c
nh÷ng n¨ng lùc tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã vµ cã phÇn mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh.
- TÝn dông dµi h¹n: lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông cã thêi h¹n trªn 5 n¨m.
* C¨n cø vµo nguån gèc tÝn dông: TÝn dông ®-îc chia thµnh tÝn dông trùc
tiÕp vµ tÝn dông gi¸n tiÕp. Trong tÝn dông ng¾n h¹n th× tÝn dông gi¸n tiÕp chiÕm
®a phÇn.
* C¨n cø vµo ph-¬ng thøc thanh to¸n: TÝn dông ®-îc chia thµnh tÝn dông
tr¶ mét lÇn vµ tÝn dông tr¶ gãp. TÝn dông tr¶ mét lÇn lµ lo¹i h×nh tÝn dông mµ
kh¸ch hµng mang tr¶ sè tiÒn vay cña ng©n hµng mét lÇn trong thêi gian ®· tho¶
thuËn, cßn tÝn dông tr¶ gãp lµ h×nh thøc mµ kh¸ch hµng tr¶ phÇn vèn gèc ®· vay
cña ng©n hµng cho ng©n hµng lµm nhiÒu lÇn.
1.1.5. Vai trß cña TDNH.
Trong c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh, c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i gi÷ vÞ trÝ
quan träng nhÊt c¶ vÒ quy m« lÉn tÝnh ®a d¹ng trong ho¹t ®éng. §iÒu ®ã ®-îc
thÓ hiÖn râ nÐt ë vai trß v« cïng to lín cña TDNH:
- TDNH lµ c«ng cô tµi trî vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. XuÊt ph¸t tõ c¬ chÕ qu¶n lý
tÝn dông chÆt chÏ, tõ kh©u thÈm ®Þnh cho vay ®Õn gi¸m s¸t, qu¶n lý tÝn dông.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- TDNH lµ c«ng cô cña nhµ n-íc ®iÒu tiÕt khèi l-îng tiÒn tÖ trong nÒn kinh
tÕ, kiÓm so¸t tiÒn vµo l-u th«ng qua kªnh tÝn dông. TDNH tho¶ m·n nhu cÇu tiÕt
kiÖm vµ më réng ®Çu t- cña nÒn kinh tÕ. Khi thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy, ng©n hµng
®øng ra lµm cÇu nèi gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t-.
- TDNH lµ ho¹t ®éng chñ yÕu m¹ng l¹i lîi nhuËn cho b¶n th©n c¸c ng©n
hµng. Vèn cña ng©n hµng ®-îc sö dông vµo hai môc ®Ých:
+ kh«ng sinh lêi nh-: dù tr÷, mua s¾m tµi s¶n phôc vô tæ chøc s¶n xuÊt kinh
doanh cña m×nh.
+ sinh lêi nh-: tÝn dông, cho thuª tµi chÝnh…
MÆt kh¸c ta thÊy cho thuª tµi chÝnh cã møc rñi ro cao vµ bÞ giíi h¹n bëi
nguån vèn sö dông, nªn nhu cÇu ®Çu t- vµo nã kh«ng lín. VËy nªn ®a sè nguån
vèn cña ng©n hµng lµ ®Çu t- cho ho¹t ®éng tÝn dông.
1.1.6. Ho¹t ®éng TDNH.
Ho¹t ®éng TDNH lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ cung øng c¸c dÞch vô
ng©n hµng víi néi dungth-êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp
tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n kh¸c.
Nh- vËy, ho¹t ®éng tÝn dông nãi chung vµ ho¹t ®éng TDNH nãi riªng lµ
ho¹t ®éng t¹o lËp nguån vèn ®Ó cho vay, chuyÓn nh-îng quyÒn së h÷u vèn cho
c¸c tæ chøc, c¸ nh©n víi ®iÒu kiÖn hoµn tr¶ l¹i mét l-îng gi¸ trÞ lín h¬n sau mét
thêi gian ®-îc tho¶ thuËn tr-íc. Ho¹t ®éng tÝn dông chØ kh¸c so víi c¸c ho¹t
®éng tÝn dông kh¸c ë chç quan hÖ tÝn dông ®-îc diÔn ra qua mét trung gian lµ
c¸c NHTM.ChÝnh v× vËy trong ho¹t ®éng TDNH cã mét sè ®iÓm kh¸c biÖt so víi
c¸c ho¹t ®éng tÝn dông kh¸c. Nã bao gåm c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu sau:
- Ho¹t ®éng cho vay (cÊp tÝn dông)
- Ho¹t ®éng huy ®éng vèn
- ChiÕt khÊu th-¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n.
- B¶o l·nh.
- Cho thuª tµi chÝnh.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong ®ã ho¹t ®éng cho vay vµ huy ®éng vèn vÉn lu«n ®ãng vai trß chñ
®¹o. Tuy nhiªn, song hµnh víi ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét tû lÖ rñi ro tiÒm Èn rÊt
cao. ChÝnh v× vËy, viÖc phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng TDNH lµ
mét vÊn ®Ò rÊt ®-îc quan t©m.
1.2. Rñi ro trong ho¹t ®éng cña NHTM.
1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ rñi ro tÝn dông:
Ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét ho¹t
®éng rÊt nh¹y c¶m, mäi biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ-x· héi ®Òu nhanh chãng t¸c
®éng ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng, nã cã thÓ g©y x¸o chén bÊt ngê vµ dÉn ®Õn
sù gi¶m xót trÇm träng vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Do vËy
ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM lu«n chøa ®ùng nh÷ng rñi ro "tiÒm Èn", nã cã
thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo. VËy rñi ro lµ g×?
Rñi ro lµ nh÷ng thiÖt h¹i tiÒm tµng ngoµi ý muèn cña c¸c ng©n hµng.
Rñi ro mµ c¸c NHTM th-êng ®Ò cËp ®Õn bao gåm:
-Rñi ro tÝn dông: lµ rñi ro cÇn ®-îc ®Ò cËp tr-íc tiªn ®èi víi ng©n hµng,
Ng©n hµng cho vay vµ ®Çu t- chøng kho¸n. Khi ng-êi vay kh«ng thÓ thanh to¸n
®-îc vèn vµ l·i, nh÷ng kho¶n cho vay, ®Çu t- kh«ng thÓ thu håi nµy sÏ dÇn dÇn
¨n mßn hÕt vèn cña ng©n hµng. Bëi v× vèn tù cã cña ng©n hµngth-êng thÊp h¬n
10% c¸c kho¶n cho vay vµ ®Çu t- chøng kho¸n nªn chØ cÇn mét l-îng nhá c¸c
kho¶n vay vµ ®Çu t- kh«ng thÓ thu håi ®-îc th× vèn cña ng©n hµng sÏ r¬i vµo t×nh
tr¹ng nguy hiÓm kh«ng ®ñ ®Ó g¸nh chÞu thªm bÊt kú kho¶n lç nµo kh¸c.
- Rñi ro l·i suÊt: lµ rñi ro lµm gi¶m lîi nhuËn cña Ng©n hµng do biÕn ®éng
vÒ l·i suÊt trªn thi tr-êng. Ng©n hµng sÏ ph¶i ®-¬ng ®Çu víi rñi ro trong møc
chªnh lÖch l·i suÊt, ®ã lµ do sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin.
- Rñi ro hèi ®o¸i: lµ nh÷ng kho¶n thiÖt h¹i mµ c¸c ng©n hµng ph¶i g¸nh
chÞu do sù thay ®æi vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i. C¸c ng©n hµng th-êng ph¶i ®èi mÆt víi rñi
ro vÒ hèi ®o¸i trong c¸c giao dÞch ngo¹i tÖ. Nh÷ng ®ång tiÒn ®-îc giao dÞch
nhiÒu nhÊt lu«n thay ®æi theo ®iÒu kiÖn, t×nh h×nh trªn thÞ tr-êng. Ng©n hµng
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kinh doanh trªn c¬ së ®ång tiÒn nµy cho m×nh vµ cho kh¸ch hµng lu«n ph¶i ®èi
mÆt víi c¸c rñi ro vÒ thay ®æi bÊt lîi trong tû gi¸.
- Rñi ro thanh kho¶n: lµ rñi ro x¶y ra khi nguån vèn (b»ng tiÒn) cña Ng©n
hµng bÞ thiÕu hôt nghiªm träng kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n, chi tr¶ vµ
Ng©n hµng rÊt khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm hay huy ®éng nguån vèn bï ®¾p víi
chi phÝ hîp lý. NÕu ng©n hµng kh«ng thÓ t¨ng nguån vèn kÞp thêi, sÏ cã thÓ mÊt
nhiÒu kh¸ch hµng vµ dÉn tíi sù gi¶m sót vÒ lîi nhuËn. Khi kh«ng gi¶i quyÕt kÞp
thêi t×nh tr¹ng thiÕu hôt tiÒn dÉn ®Õn viÖc ng-êi göi tiÒn kh«ng ngõng rót vèn vµ
cuèi cïng lµ ng©n hµng l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n cã thÓ sôp ®æ.
(theoTµi liÖu h-íng dÉn nghiÖp vô cho c¸n bé tÝn dông cña NHNo&PTNT
trang 130,131,144)
- Tuy nhiªn trong ®ã cã thÓ nãi rñi ro tÝn dông lµ rñi ro lín nhÊt vµ phøc t¹p
nhÊt. §ã lµ rñi ro vÒ sù tæn thÊt tµi chÝnh (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) xuÊt ph¸t tõ
ng-êi ®i vay kh«ng thùc hiÖn ®-îc nghÜa vô tr¶ nî ®óng h¹n theo hîp ®ång cam
kÕt hoÆc mÊt ®i kh¶ n¨ng thanh to¸n, hoÆc do tõ phÝa ng©n hµng kh«ng tu©n thñ
®óng c¸c b-íc trong quy tr×nh cÊp tÝn dông.(theo gi¸o tr×nh TÝn dông ng©n
hµng).
Rñi ro tÝn dông cã thÓ lµ rñi ro ®äng vèn hoÆc rñi ro mÊt vèn. ChÝnh v× thÕ
mµ ®©y ®-îc coi lµ lo¹i rñi ro nguy hiÓm nhÊt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña
c¸c NHTM. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ th× kh«ng cã mét tæ chøc tÝn dông nµo l¹i
kh«ng gÆp ph¶i rñi ro nµy, cã ®iÒu møc ®é thiÖt h¹i nh- thÕ nµo, vµ c¸c ng©n
hµng cã biÖn ph¸p g× ®Ó kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro lµ thÊp nhÊt.
1.2.2. C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn RRTD:
a/ Nguyªn nh©n kh¸ch quan.
* C¬ chÕ chÝnh trÞ, ph¸p luËt:
- Sù bÊt æn vÒ chÝnh trÞ lµ mét nguyªn nh©n cùc kú quan träng dÉn ®Õn rñi
ro tÝn dông. Tuy nhiªn nÒn chÝnh trÞ ViÖt Nam t-¬ng ®èi æn ®Þnh, mÆt kh¸c ho¹t
®éng d-íi sù gi¸m s¸t cña nhµ n-íc, nhiÒu kho¶n cÊp tÝn dông ®-îc nhµ n-íc
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
can thiÖp, ®iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn h¹n chÕ bít rñi ro cho ho¹t ®éng tÝn dông cña
c¸c NHTM ViÖt Nam.
- Sù ¶nh h-ëng cña ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM thÓ
hiÖn ë c¸c luËt, v¨n b¶n luËt, c¸c th«ng t- h-íng dÉn…viÖc thùc thi luËt, sù tu©n
thñ cña c¸c chñ thÓ kinh doanh. ë n-íc ta viÖc cã mét sè bé luËt cßn trång chÐo,
kh«ng nhÊt qu¸n, hay thay ®æi lµm cho c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ cã phÇn
khã kh¨n, cã thÓ gÆp rñi ro.
* T¸c ®éng tõ nÒn kinh tÕ.
- Chu kú kinh tÕ: khi chu kú kinh tÕ diÔn ra ®Òu ®Æn ë mét møc nhÊt ®Þnh sÏ
gióp ng©n hµng ho¹t ®éng æn ®Þnh, tû lÖ rñi ro thÊp. Khi chu kú kinh tÕ ë møc
qu¸ cao hay qu¸ thÊp th× sÏ lµm cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng gÆp khã kh¨n.§Æc
biÖt nÕu chu kú kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh, ®ét ngét t¨ng hoÆc ®ét ngét gi¶m sÏ lµm
cho c¸c NHTM gÆp rñi ro cao trong ho¹t ®éng kinh doanh cu¶ m×nh.
- L·i suÊt cña ng©n hµng: khi l·i suÊt cña thÞ tr-êng t¨ng lµm cho gia trÞ cña
d- nî vµ nguån ®Òu gi¶m vµ ng-îc l¹i, l·i suÊt thÞ tr-êng gi¶m lµm cho d- nî vµ
nguån ®Òu t¨ng. §èi víi mét ng©n hµng cã c¬ cÊu d- nî vµ c¸c kho¶n vay dµi
h¹n cã tµi s¶n thÕ chÊp víi l·i suÊt cè ®Þnh trong khi vèn huy ®éng l¹i cã kú h¹n
ng¾n th× ng©n hµng cã thÓ bÞ tæn thÊt nÆng nÒ vÒ tµi s¶n khi l·i suÊt thÞ tr-êng
t¨ng lªn.
- Tû gi¸ hèi ®o¸i: Ngµy nay nh÷ng ng©n hµng lín ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro
hèi ®o¸i trong c¸c giao dÞch ngo¹i tÖ, nh÷ng ®ång tiÒn ®-îc giao dÞch nhiÒu nhÊt
lu«n thay ®æi theo ®iÒu kiÖn, t×nh h×nh trªn thÞ tr-êng. Ng©n hµng kinh doanh
trªn c¬ së nh÷ng ®ång tiÒn nµy ph¶i ®èi mÆt víi c¸c rñi ro vÒ sù thay ®æi bÊt lîi
trong tû gi¸.
- Tû lÖ l¹m ph¸t: NÒn kinh tÕ lu«n cã mét tû lÖ l¹m ph¸t nhÊt ®Þnh, ®iªu ®ã
sÏ lµ ®éng lùc cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn nÕu tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng qu¸
cao hoÆc gi¶m qu¸ thÊp ®Òu lµm cho gi¸ trÞ tiÒn tÖ bÞ ¶nh h-ëng, ch¾c ch¾n sÏ t¸c
®éng m¹nh ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
- Nguyªn nh©n x· héi: do nèi sèng, së thÝch tiªu dïng, t©m lý sèng, phong
tôc tËp qu¸n, th¸p d©n sè... tÊt c¶ ®Òu t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng©n hµng. NÕu kh«ng t×m hiÓu kü tÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy, th× ng©n hµng
còng dÔ bÞ thÊt b¹i trong kinh doanh.
- yÕu tè c«ng nghÖ: §©y lµ mét yÕu tè còng rÊt quan träng ®èi víi hiÖu qu¶
ho¹t ®éng kinh doanh cuat mçi ng©n hµng. NÕu c«ng nghÖ cao th× nã sÏ gãp
phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc. Ng-îc l¹i nÕu ë mét ®¬n vÞ nµo c«ng nghÖ cßn
l¹c hËu th× cã thÓ bÞ h¹n chÕ vÒ viÖc tiÕp cËn kh¸ch hµng, ph©n tÝch ®¸nh gi¸
kh¸ch hµng, kiÓm tra gi¸m s¸t tÝn dông sÏ thiÕu chÝnh x¸c.
b/Nguyªn nh©n chñ quan: nguyªn nh©n chñ quan cã thÓ xuÊt ph¸t tõ phÝa
kh¸ch hµng, vµ còng cã thÓ tõ phÝa ng©n hµng.
* Tõ kh¸ch hµng.
- Kh¸ch hµng lµ c¸ nh©n: Rñi ro cã thÓ lµ do ®¹o ®øc cña kh¸ch h¹ng (lõa
®¶o sau khi vay), cã thÓ do tr×nh ®é kÐm dÉn ®Õn ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kh«ng
hîp lý, chÝnh x¸c, hay do nh÷ng rñi ro x¶y ®Õn víi con ng-êi (bÖnh tËt, tai
n¹n...). NÕu kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp th× cã thÓ lµ rñi ro tµi chÝnh, cã thÓ lµ
rñi ro ho¹t ®éng. Chu kú s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh«ng thuËn lîi ®Ó tr¶ nî
®óng h¹n, hoÆc doanh nghiÖp bÞ rñi ro trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña
m×nh.TÊt c¶ nh÷ng lÝ do nµy ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro cho ng©n hµng.
* Tõ phÝa ng©n hµng: Th-êng th× khi nh¾c ®Õn rñi ro tÝn dông, ng-êi ta th-êng chØ
nghÜ ®Õn ®ã lµ do kh¸ch hµng kh«ng chÊp hµnh ®óng nh÷ng tho¶ thuËn víi ng©n hµng,
nh-ng trªn thùc tÕ th× rñi ro l¹i cã thÓ x¶y ra do chÝnh c¸c ng©n hµng nh-: chÝnh s¸ch tÝn
dông kh«ng phï hîp víi m«i tr-êng, kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cña m×nh.
HoÆc do kh«ng chÊp hµnh ®óng quy tr×nh cÊp tÝn dông. Mét nguyªn nh©n n÷a còng cã thÓ
x¶y ra lµ tõ phÝa c¸c c¸n bé ng©n hµng: do tr×nh ®é kÐm hoÆc cè t×nh lµm sai chÕ ®é... §iÒu
nµy mét lÇn n÷a nh¾c nhë c¸c ng©n hµng ph¶i lu«n t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèt nhÊt cho ho¹t
®éng kinh doanh cña m×nh.
** Nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng: §©y lµ mét nguyªn nh©n kh«ng l-êng
tr-íc ®-îc, nã x¶y ra ngoµi dù ®o¸n cña con ng-êi, nh- thiªn tai, ®Þch ho¹, dÞch
bÖnh...ë ViÖt Nam chóng ta lµ mét ®iÓn h×nh vÒ thiªn tai nh- b·o lôt, h¹n h¸n.
Vµ mét nÐt rÊt ®Æc tr-ng cña ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò ®Þch ho¹, chóng ®· tµn ph¸ nÒn
kinh tÕ rÊt nÆng nÒ,mµ kinh doanh ng©n hµng lµ mét ho¹t ®éng rÊt nh¹y c¶m, nã
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®· bÞ ¶nh h-ëng rÊt nhiÒu, thËm chÝ cã lóc cßn bÞ khñng ho¶ng. GÇn ®©y hai dÞch
bÖnh lín ®· c-íp ®i rÊt nhiÒu tiÒn cña cña chóng ta. Cã thÓ ng©n hµng ph¶i gia
h¹n nî cho kh¸ch hµng hoÆc ph¶i xo¸ nî cho mét sè kh¸ch hµng kh«ng cßn kh¶
n¨ng tr¶ nî, sau ®ã rÊt cã thÓ sÏ tiÕp tôc ®Çu t- cho hä n÷a. Nh- vËy, ng©n hµng
®· gi¸n tiÕp ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng rñi ro do thiªn tai g©y ra.
1.2.3. HËu qu¶ cña rñi ro tÝn dông.
Nh- ta ®· biÕt ng©n hµng chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ, chØ
cÇn mét biÕn ®éng nhá trong nÒn kinh tÕ còng ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng cña c¸c
ng©n hµng, vµ ng-îc l¹i khi c¸c ng©n hµng cã vÊn ®Ò nhá sÏ ngay lËp tøc t¸c
®éng ®Õn c¸c chñ thÓ kh¸c trong nÒn kinh tÕ, nh- vô viÖc cña ng©n hµng ¸ ch©u
ch¼ng h¹n, chØ v× mét th«ng tin thÊt thiÖt nµo ®ã mµ lµm cho ng©n hµng chót n÷a
th× mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, cßn ng-êi d©n th× bÊt an khi cã quan hÖ víi ng©n
hµng vµ ®ång lo¹t ®Õn rót tiÒn. §Æc biÖt víi vai trß quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña
c¸c NHTM, nÕu TDNH gÆp rñi ro th× nã sÏ ®Ó l¹i hËu qu¶ kh«n l-êng.
* §èi víi b¶n th©n ng©n hµng:
- Tr-íc tiªn ®ã lµ thu nhËp vµ lîi nhuËn cña ng©n hµng sÏ bÞ gi¶m sót, thËm
trÝ thua lç. Sau ®Õn lµ vÊn ®Ò uy tÝn, khi mét ng©n hµng ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu
qu¶, uy tÝn sÏ bÞ suy gi¶m trÇm träng, kh¸ch hµng å ¹t ®Õn rót tiÒn, hoÆc kh«ng
®Çu t- tiÕp n÷a. Ng©n hµng sÏ kh«ng cã nguån ®Ó kinh doanh, hoÆc thiÕu nguån
lµm cho ho¹t ®éng bÞ gi¸n ®o¹n, cã khi cßn bÞ ngõng l¹i dÉn ®Õn thua lç, thu
nhËp cña nh©n viªn bÞ gi¶m sót, hä sÏ kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn c«ng t¸c tèt, kh«ng
thÓ cèng hiÕn hÕt m×nh cho c¬ quan ®-îc, ®©y l¹i cµng lµ nguyªn nh©n lµm cho
ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®i hÕt khã kh¨n nµy ®Õn khã kh¨n kh¸c. NÕu kh«ng cã
mét quyÕt ®Þnh b×nh tÜnh, ®óng ®¾n sÏ lµm cho ng©n hµng rÊt dÔ ®i vµo thÕ bÕ
t¾c.
* §èi víi nÒn kinh tÕ:
Cã nhµ kinh tÕ ®· tõng nãi nÕu nÒn kinh tÕ lµ mét c¬ thÓ sèng th× hÖ thèng
ng©n hµng ®-îc coi lµ m¹ch m¸u. Khi rñi ro tÝn dông x¶y ra nã kh«ng chØ thiÖt
h¹i cho b¶n th©n, mµ cßn ®Ó l¹i hËu qu¶ v« cïng to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ. Cã
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thÓ chu kú kinh tÕ sÏ bÞ biÕn ®æi, l¹m ph¸t gia t¨ng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh bÞ ®×nh trÖ do kh«ng cã ®ñ nguån vèn, hoÆc n÷a lµ cã thÓ do kh«ng tin
t-ëng vµo ng©n hµng mµ ng-êi d©n gi÷ tiÒn trong nhµ mµ bÞ mÊt c¾p, hay dïng
vµo nh÷ng môc ®Ých kh«ng hîp ph¸p... Ngoµi ra do thu nhËp cña chÝnh nh÷ng
c¸n bé ng©n hµng bÞ gi¶m nªn nhu cÇu tiªu dïng còng gi¶m theo lµm cho hµng
ho¸ mét phÇn bÞ ø ®äng ch¼ng h¹n.
Trªn ®©y chØ lµ ®iÓn h×nh mét sè thiÖt h¹i do rñi ro tÝn dông g©y ra, cßn
mu«n vµn nh÷ng vÊn ®Ò mµ chóng ta kh«ng thÓ liÖt kª hÕt ®-îc, nh- ¶nh h-ëng
®Õn sù an nguy cña nÒn chÝnh trÞ x· héi, nÒn gi¸o dôc, y tÕ quèc phßng...Cã
nh÷ng thiÖt h¹i chóng ta cã thÓ c©n ®o ®-îc, nh-ng còng cã nh÷ng thiÖt h¹i mµ
chóng ta kh«ng thÓ ®ong ®Õm ®-îc. Nh-ng chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng hËu
qu¶ cña rñi ro tÝn dông lµ v« cïng nguy hiÓm. VËy nªn c¸c NHTM, c¸c chñ thÓ
cña nÒn kinh tÕ, tÊt c¶ h·y n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, chÊp hµnh ®óng c¸c
quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó h¹n chÕ tèi ®a nhÊt nh÷ng rñi ro nãi chung vµ rñi ro tÝn
dông nãi riªng.
1.2.4. C¸c dÊu hiÖu nhËn biÕt RRTD:
* DÊu hiÖu nhËn biÕt kho¶n vay cã vÊn ®Ò:
- Ng-êi vay kh«ng thanh to¸n kho¶n vay ®óng h¹n.
- Kú h¹n cña kho¶n vay thay ®æi liªn tôc (chuyÓn gia h¹n kú h¹n cho vay
ng¾n h¹n sang cho vay trung h¹n).
Yªu cÇu gia h¹n nî kÐm hiÖu qu¶ (kh«ng tr¶ nî c¸c kú h¹n).
- Sù tÝch tô bÊt th-êng c¸c kho¶n ph¶i thu (hµng ®-a ®i kh«ng thu ®-îc tiÒn
tån kho cao)...
- ThÊt l¹c c¸c tµi liÖu (kh¸ch hµng b¸o c¸o thÊt l¹c c¸c tµi liÖu).
- Tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ®ñ tiªu chuÈn.
- Kh«ng cã b¸o c¸o hay dù kiÕn vÒ dßng tiÒn (thu nhËp).
- Kh¸ch hµng tr«ng chê ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n ®Ó cã vèn lín h¬n.
- Tr«ng chê cña kh¸ch hµng vµo nh÷ng nguån vèn bÊt th-êng ®Ó tr¶ nî.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* DÊu hiÖu nhËn biÕt chÝnh s¸ch cho vay kÐm hiÖu qu¶:
- Sù ®¸nh gi¸ kh«ng chÝnh x¸c vÒ rñi ro cña kh¸ch hang.
- Cho vay dùa trªn sù thay ®åi bÊt th-êng x¶y ra trong t-¬ng lai (vÝ dô sù
s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp).
- Cho vay kh¸ch hµng høa duy tr× kho¶n tiÒn göi lín trong t-¬ng lai.
- Kh«ng x¸c ®Þnh râ kÕ ho¹ch hoµn tr¶ ®èi víi tõng khoµn vay.
- Cung cÊp tÝn dung lín cho kh¸ch hµng kh«ng thuéc khu vùc thÞ tr-êng
cña m×nh.
- Hå s¬ tÝn dông kh«ng ®Çy ®ñ.
- Cã khuynh h-íng c¹nh tranh th¸i qu¸.
- Cho vay tµi trî c¸c ho¹t ®éng ®Çu c¬.
- ThiÕu nh¹y c¶m ®èi víi m«i tr-êng kinh tÕ thay ®æi.
Trªn ®©y chØ lµ mét sè dÊu hiÖu c¬ b¶n ®Ó nhËn biÕt mét kho¶n vay cã vÊn
®Ò. Ngoµi ra cßn cã mu«n vµn nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c n÷a, cã nhËn biÕt ®-îc hay
kh«ng, ®iÒu ®ã phô thuéc vµo sù nh¹y bÐn cña mçi ng©n hµng, cña mçi nh©n
viªn ng©n hµng.
1.2.5. C¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng
TDNH.
Thùc tÕ ®· chøng minh, ho¹t ®éng TDNH lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh rñi ro
rÊt cao. Nã cã thÓ lµ rñi ro trong lÜnh vùc huy ®éng vèn hay còng cã thÓ tõ ho¹t
®éng cho vay, hay bÊt cø mét ho¹t ®éng nµo.Tuy nhiªn kh«ng ph¶i v× thÕ mµ c¸c
ng©n hµng thu hÑp hay bá nã, bëi nã lµ sù sèng cña bÊt cø tæ chøc tÝn dông nµo.
VËy hä ®·, ®ang vµ sÏ lµm g×, lµm nh- thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ rñi ro ë møc thÊp nhÊt.
a/ X©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông.
- Mçi ng©n hµng ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét chÝnh s¸ch tÝn dông hîp
lý, phï hîp víi m«i tr-êng kinh doanh, víi kh¶ n¨ng cña m×nh. Thùc tÕ c¸c
kho¶n vay lµ lo¹i tµi s¶n lín nhÊt cña c¸c ng©n hµng. V× vËy sù lµnh m¹nh cña
danh môc cho vay quyÕt ®Þnh thu nhËp cña ng©n hµng.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- ChÝnh s¸ch tÝn dông lµ c¸c quy t¾c c¬ b¶n chi phèi sù më réng tÝn dông.
Nã cung cÊp c¬ së cho viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh, gióp ng©n hµng thiÕt lËp kÕ
ho¹ch kinh doanh dµi h¹n ®Ó ho¹t ®éng mét c¸ch chñ ®éng, thay v× ph¶n øng thô
®éng ®èi víi chÝnh s¸ch cña ®èi thñ c¹nh tranh. Nã ph¶i xem xÐt t×nh h×nh kinh
tÕ vµ nh÷ng yªu cÇu cña khu vùc giao dÞch mµ ng©n hµng phôc vô.
- Mét trong nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tÝn dông lµ cung cÊp tèi
®a c¸c dÞch vô tÝn dông cho cac khu vùc phôc vô theo nguyªn t¾c thËn träng, an
toµn vµ thanh kho¶n. V× vËy, mét chÝnh s¸ch tÝn dông ®-îc c«ng bè b»ng v¨n
b¶n lµ thËt sù cÇn thiÕt nh»m thèng nhÊt viÖc xö sù ®èi víi kh¸ch hµng. Nã ph¶i
®-îc x©y dùng mét c¸ch cô thÓ vµ cËp nhËt. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch tÝn dông cßn
ph¶i chØ râ nh÷ng ngo¹i lÖ vµ h¹n chÕ. Nªn linh ®éng, chØ xö lý nh÷ng vÊn ®Ò
lín. Mét chÝnh s¸ch tÝn dông cÇn bao gåm nh÷ng yÕu tè sau:
+ yÕu tè ph¸p luËt: Ng©n hµng cÇn ®-a ra giíi h¹n cho vay hîp ph¸p mét
c¸ch râ rµng ®Ó tr¸nh viÖc vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh cña ng©n hµng vÒ vÊn ®Ò nµy.
+ Quy m« tèi ®a trong danh môc cho vay: Ng©n hµng ph¶i x¸c ®Þnh râ quy
m« tèi ®a cña danh môc. Nã ph¶i ®-îc xem xÐt trong c¸c mèi quan hÖ víi kho¶n
tiÒn göi, víi nguån vèn hay c¸c tiªu chuÈn ®-îc ph©n biÖt râ rµng kh¸c.
+ C¬ cÊu danh môc cho vay: Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt cña
chÝnh s¸ch tÝn dông lµ c¸c lo¹i cho vay mµ ng©n hµng sÏ kh«ng thùc hiÖn, còng
nh- sè l-îng mçi lo¹i lµ bao nhiªu trong danh môc cho vay.
+ Uû quyÒn cho vay: Mçi thµnh viªn ®-îc uû nhiÖm cho vay ph¶i biÕt
chÝnh x¸c møc tÝn dông, còng nh- c¸c tr-êng hîp ®-îc phÐp quyÕt ®Þnh cho vay.
Sù uû quyÒn còng bao gåm c¶ thÊu chi trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña ng-êi ®i vay,
bëi v× mét kho¶n thÊu chi chÝnh lµ sù më réng tÝn dông. Sù uû quyÒn ph¶i ®-îc
xem xÐt bëi c¸c nhµ qu¶n lý cÊp cao vµ ®-îc héi ®ång qu¶n trÞ duyÖt Ýt nhÊt mçi
n¨m mét lÇn.
+ §Þnh gi¸: PhÝ tµi trî cho viÖc cho vay ph¶i bï ®¾p ®-îc chi phÝ huy ®éng,
chi phÝ më réng vµ qu¶n lý tÝn dông, chi phÝ rñi ro thêi h¹n vµ rñi ro tÝn dông.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ §Þa bµn ho¹t ®éng: ViÖc x¸c ®Þnh ph¹m vi ho¹t ®éng cña ng©n hµng chÞu
¶nh h-ëng trùc tiÕp bëi vèn cña ng©n hµng, ®Æc ®iÓm ®Þa lý mµ ng©n hµng ®Æt t¹i
®ã, qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng, sè l-îng nh©n viªn vµ kh¶ n¨ng cña hä.
+ Nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l-îng tÝn dông: Ng©n hµng cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh
nh÷ng tiªu chuÈn ®Þnh tÝnh cña nh÷ng kho¶n tÝn dông ®-îc phÐp thùc hiÖn. Ng©n
hµng cã thÓ chän danh môc c¸c kho¶n cho vay cã chÊt l-îng cao, l·i suÊt thÊp,
møc tæn thÊt do kh«ng thu håi thÊp hay c¸c kho¶n vay víi l·i suÊt cao h¬n, rñi ro
cao h¬n, ®Þnh h-íng t¨ng tr-ëng nhanh h¬n. Nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l-îng nµy sÏ
¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng.
+ TÝnh thanh kho¶n: ChÝnh s¸ch tÝn dông cÇn ph¶i chØ ra tÝnh chÊt, còng nhtÝnh thanh kho¶n cña danh môc cho vay. Cã rÊt nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc
thanh kho¶n cÇn thiÕt cña danh môc cho vay, nh-ng yÕu tè ®Çu tiªn lµ c¬ cÊu c¸c
kho¶n tiÒn göi vµ møc ®é thanh kho¶n cña c¸c tµi s¶n ng¾n h¹n kh¸c. Bëi v× tÝnh
kh«ng æn ®Þnh còng nh- nh÷ng biÕn ®éng thêi vô cña tiÒn göi.
+ Gi¸m s¸t tÝn dông: Kh«ng kÓ nã ®-îc ®Æt tªn hay g¾n cho chøc danh g×
trong mét tæ chøc, viÖc kiÓm so¸t ®-îc thiÕt lËp thËt tèt nhÊt thiÕt ph¶i g¾n víi
chÝnh s¸ch tÝn dông còng nh- c¸c thñ tôc hîp lý vµ quy tr×nh cho vay ph¶i quy
®Þnh cô thÓ. Ng-îc l¹i, nÕu thiÕu c¸c quy ®Þnh vÒ gi¸m s¸t sÏ khã lßng thùc hiÖn
®-îc c¸c chÝnh s¸ch còng nh- c¸c tiªu chuÈn ®· ®-îc ®Ò ra.
(theo Gi¸o tr×nh TÝn dông ng©n hµng trang 72,73,74,75).
ViÖc x©y dùng ®-îc mét chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp sÏ gióp cho ng©n
hµng cã h-íng ®i ®óng ®¾n vµ ®¹t ®-îc kÕt qu¶ cao nhÊt, h¹n chÕ rñi ro ë møc
thÊp nhÊt.
b/ Ph©n tÝch kh¸ch hµng tr-íc vµ trong khi cho vay.
- ViÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng lµ mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng ®èi
víi ho¹t ®éng tÝn dông, ®ã lµ biÖn ph¸p tÝch cùc nhÊt nh»m h¹n chÕ vµ phßng
chèng rñi ro. Bëi cã biÕt ®-îc ®iÒu kiÖn cña kh¸ch hµng, môc ®Ých sö dông vèn
cña kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña kh¸ch hµng…th× míi quyÕt ®Þnh ®-îc cã
thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông hay kh«ng. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng th-êng trªn
c¸c khÝa c¹nh sau:
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ N¨ng lùc ph¸p lý: Ph©n tÝch xem kh¸ch hµng cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p luËt
d©n sù, n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm d©n sù hay kh«ng, ph©n
tÝch vÒ tÝnh ph¸p nh©n, thÓ nh©n. Xem xÐt ®iÒu kiÖn cña kh¸ch hµng, ph¹m vi
giíi h¹n cã thÓ cho vay, vèn tù cã.
+ §¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n chuyªn m«n, n¨ng lùc qu¶n lý vµ uy
tÝn cña ng-êi ®iÒu hµnh. V× ®©y lµ ng-êi ®¹i diÖn cho ®èi t¸c cña ng©n hµng.
§ång vèn cña ng©n hµng cã ®-îc an toµn, sö dông ®óng môc ®Ých hay kh«ng,
phô thuéc rÊt lín vµo ng-êi l·nh ®¹o cña kh¸ch hµng vay.
+ §¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vay, Th«ng qua ®ã ng©n
hµng biÕt ®-îc kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng, hay møc ®é an toµn cña
®ång vèn ®Çu t-, vµ kh¶ n¨ng tù chñ vÒ tµi chÝnh cña kh¸ch hµng.
+ §¸nh gi¸ vÒ c¬ cÊu vèn trong kinh doanh cña kh¸ch hµng, xem xÐt tû lÖ
gi÷a vèn cña doanh nghiÖp víi vèn tõ bªn ngoµi, gi÷a vèn trong kh©u dù tr÷ vµ
vèn trong kh©u lu©n chuyÓn, gi÷a vèn l-u ®éng víi vèn cè ®Þnh… cã hîp lÝ
kh«ng. Ph©n tÝch c¸c kho¶n nî xem c¸c nguån lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp dù
®Þnh sö dông trong kinh doanh.
+ Kh¶ n¨ng thanh to¸n, xem xÐt c¸c nguån mµ kh¸ch hµng cã thÓ sö dông
trong thanh to¸n víi c¸c kho¶n nî cña kh¸ch hµng.
. vèn b»ng tiÒn
. Nî ph¶i thu
. Hµng ho¸ mµ hä cã thÓ ®-a vµo thÞ tr-êng.
. C¸c giÊy tê cã gi¸ mµ hä n¾m gi÷.
. C¸c kho¶n nî cña tæ chøc tÝn dông, d- nî b¹n hµng, nî c¬ quan thuÕ vô,
nî néi bé (l-¬ng).
. N¨ng lùc thanh to¸n ë thêi ®iÓm thanh to¸n, thu thËp th«ng tin vÒ t×nh
h×nh kinh doanh trªn th-¬ng tr-êng.
. Ph©n tÝch b¸o c¸o l-u chuyÓn tiÒn tÖ
. Kh¶ n¨ng sinh lêi: ®Ó biÕt ®-îc ®Çu t- vµo mét ®ång vèn th× kh¶ n¨ng sinh
lêi sÏ lµ bao nhiªu, qua ®ã quyÕt ®Þnh cã nªn ®Çu t- hay kh«ng.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Ph©n tÝch vÒ n¨ng lùc kinh doanh cña kh¸ch hµng: tõ ®ã x¸c ®Þnh ®-îc
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña kh¸ch hµng, vÞ thÕ trªn th-¬ng tr-êng. Nã thÓ hiÖn ë:
thÞ phÇn, chiÕn l-îc kinh doanh, c«ng nghÖ mµ kh¸ch hµng sö dông.
+ Ph©n tÝch vÒ m«i tr-êng kinh doanh, bëi m«i tr-êng kinh doanh lµ yÕu tè
quyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng. Xem m«i tr-êng cã møc ®é
c¹nh tranh cao hay thÊp, cã lîi cho kh¸ch hµng hay kh«ng, m«i tr-êng nµy cã rñi
ro vÒ ngµnh nghÒ hay kh«ng.
VÝ dô: Nhµ n-íc cÊm hót thuèc l¸, nÕu cho vay nhµ m¸y s¶n xuÊt thuèc l¸
th× sÏ bÞ ®¸nh thuÕ cao.
Xem xem c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch c¶ ë tÇm vÜ m« vµ vi m« cã thuËn lîi cho
viÖc kinh doanh cña kh¸ch hµng kh«ng…Nh- vËy ý nghÜa cña viÖc ph©n tÝch
kh¸ch hµng lµ v« cïng to lín, nã lµ c¬ së ®Ó rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch
hµng víi ng©n hµng, ®iÒu nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i
lµm tèt c«ng t¸c ph©n tÝch kh¸ch hµng.
c/ Thùc hiÖn ®¶m b¶o tiÒn vay.
MÆc dï cã thùc hiÖn ®óng chÝnh s¸ch tÝn dông, ph©n tÝch kü kh¸ch hµng,
nh-ng rñi ro th× kh«ng ai cã thÓ l-êng tr-íc ®-îc, chÝnh v× vËy ®Ó gióp ng©n
hµng b¶o ®¶m an toµn vèn vµ g¾n tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng trong viÖc qu¶n lý
vµ sö dông vèn vay cã hiÖu qu¶ th× ng©n hµng cÇn ph¶i thùc hiÖn b¶o ®¶m tÝn
dông. B¶o ®¶m tÝn dông lµ viÖc kh¸ch hµng dïng tµi s¶n cña m×nh hoÆc cã mét
ng-êi thø ba ®øng ra b¶o l·nh, ®Ó lµm ®¶m b¶o cho viÖc vay tiÒn. B¶o ®¶m tiÒn
vay cã thÓ thùc hiÖn d-íi c¸c h×nh thøc sau:
* B¶o ®¶m b»ng tµi s¶n. Lµ h×nh thøc b¶o ®¶m tiÒn vay mµ ë ®ã kh¸ch
hµng cã chuyÓn giao tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña m×nh cho ng©n hµng ®Ó lµm
®¶m b¶o cho viÖc vay tiÒn. Cã thÓ chuyÓn giao trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp (mang tµi
s¶n ®ã ®Õn ng©n hµng) hoÆc gi¸n tiÕp (mang c¸c giÊy tê chøng nhËn quyÒn së
h÷u tµi s¶n ®ã ®Õn ng©n hµng).
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ §iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n:
- VÒ mÆt tµi s¶n: Tµi s¶n ®ã ph¶i thuéc së h÷u cña kh¸ch hµng, cã giÊy tê
chøng minh quyÒn së h÷u cña kh¸ch hµng th× míi ®-îc chuyÓn giao vµ dÔ ph¸t
m¹i khi cÇn thiÕt.
. MÆt kh¸c tµi s¶n ®ã ph¶i ®-îc phÐp l-u th«ng vµ cã tÝnh l-u th«ng cao. Cã
mét sè tµi s¶n quý hiÕm ®Æc biÖt, hoÆc mét sè kh«ng cã tÝnh th«ng dông hoÆc gi¸
trÞ thÊp, th× sÏ kh«ng ®-îc phÐp sö dông lµm ®¶m b¶o.
- ViÖc sö dông tµi s¶n lµm ®¶m b¶o ph¶i ®-îc cam kÕt b»ng hîp ®ång, nã
sÏ rµng buéc vÒ mÆt ph¸p lÝ cña kh¸ch hµng. Trong ®ã thÓ hiÖn quyÒn vµ nghÜa
vô cña mçi bªn ®èi víi viÖc qu¶n lÝ vµ chuyÓn giao tµi s¶n.
B¶o ®¶m b»ng tµi s¶n thÓ hiÖn d-íi hai h×nh thøc:
Thø nhÊt lµ: CÇm cè tµi s¶n, ®ã lµ viÖc bªn ®i vay giao tµi s¶n lµ ®éng s¶n
thuéc së h÷u cña m×nh cho bªn cho vay ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn nghÜa vô ®· tho¶
thuËn tr-íc. NÕu tµi s¶n nµy cã ®¨ng ký quyÒn së h÷u th× cã thÓ ®-îc giao cho
bªn thø ba n¾m gi÷.
Tµi s¶n ®-îc dïng ®Ó cÇm cè th-êng cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
. §a d¹ng ho¸ vÒ chñng lo¹i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh¸ch hµng trong
viÖc sö dông tµi s¶n lµm ®¶m b¶o tiÒn vay. ThuËn lîi cho c¸c ng©n hµng trong
viÖc ®Çu t-.
. HÇu hÕt c¸c tµi s¶n ®-îc chuyÓn giao trùc tiÕp cho ng©n hµng, dÔ b¶o
qu¶n.
. Th-êng nã g¾n víi tÝn dông ng¾n h¹n.
. Gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n nµy th-êng nhá vµ thÞ tr-êng tiªu thô ë ViÖt Nam
cßn míi mÎ.
C¸c tµi s¶n th-êng ®-îc dïng ®Ó cÇm cè bao gåm:
. C¸c giÊy tê cã gi¸: cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, chøng chØ tiÒn göi, sæ
tiÕt kiÖm, th-¬ng phiÕu…Th-êng th× møc tiÒn vay Ên ®Þnh trªn c¸c giÊy tê cã gi¸
nµy rÊt cao (sæ tiÕt kiÖm lµ 100%), cßn l¹i kho¶ng 80% ®Õn 90% gi¸ trÞ cña c¸c
giÊy tê cã gi¸. Nã phô thuéc vµo tÝnh láng, tÝnh chuyÓn nh-îng, møc rñi ro cña
c¸c giÊy tê cã gi¸ nµy.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
. Hµng ho¸: kh¸ch hµng sÏ dïng hµng ho¸ cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o cho kho¶n
tiÒn vay, hµng ho¸ cã thÓ ®-îc chuyÓn giao cho ng©n hµng n¾m gi÷, hoÆc ®Ó t¹i
kho cña kh¸ch hµng, hay cã thÓ göi t¹i kho cña ng-êi thø ba. Tuy nhiªn do ë
ViÖt Nam, hÖ thèng kho cña ng©n hµng kh«ng ®ñ ®¸p øng cho viÖc cÊt gi÷ hµng
ho¸ cña kh¸ch hµng, còng nh- ch-a cã mét tæ chøc hay c¸ nh©n nµo gi¸m ®øng
ra nhËn tr«ng gi÷ hµng ho¸ ®¶m b¶o nµy c¶, vËy nªn h×nh thøc phæ biÕn lµ qu¶n
lÝ hµng ho¸ t¹i kho cña kh¸ch hµng. KiÓm kª sè l-îng, chñng lo¹i hµng ho¸ ®Ó
riªng mét kho kh«ng ®-îc sö dông ®Õn.
. Kim lo¹i quý: C¸c tµi s¶n lo¹i nµy t-¬ng ®èi æn ®Þnh, møc ®é an toµn cao,
ng©n hµng cã thÓ cho vay ®Õn 80% gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®¶m b¶o.
. CÇm cè b»ng hîp ®ång thÇu kho¸n: Khi nhËn lo¹i nµy ng©n hµng cÇn quan
t©m kh¶ n¨ng thanh to¸n cña bªn chñ ®Çu t-, n¨ng lùc thùc hiÖn cña bªn nhËn
thÇu.
. CÇm cè b»ng chøng chØ tiÒn göi: lo¹i tµi s¶n nµy do chÝnh c¸c ng©n hµng
ph¸t hµnh nªn ®é an toµn tuyÖt ®èi.
. Tµu biÓn theo quy ®Þnh cña bé luËt hµng h¶i ViÖt nam, tµu bay theo quy
®Þnh cña luËt hµng kh«ng d©n dông ViÖt nam.
. Ngo¹i tÖ b»ng tiÒn mÆt, sè d- trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i c¸c tæ chøc cung
øng dÞch vô thanh to¸n b»ng tiÒn ViÖt nam vµ ngo¹i tÖ.
. QuyÒn tµi s¶n ph¸t sinh tõ quyÒn t¸c gi¶, quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp,
quyÒn ®ßi nî, quyÒn ®-îc nhËn sè tiÒn b¶o hiÓm, c¸c quyÒn tµi s¶n kh¸c ph¸t
sinh tõ hîp ®ång hoÆc c¸c c¨n cø ph¸p lý kh¸c.
. QuyÒn ®èi víi phÇn vèn gãp trong doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp cã
vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
. QuyÒn khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
. Hoa lîi, lîi tøc, tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay, c¸c ®éng s¶n kh¸c mµ bªn
cÇm cè cã quyÒn nhËn.
Thø hai lµ: ThÕ chÊp tµi s¶n, lµ viÖc kh¸ch hµng sö dông bÊt ®éng s¶n ®Ó
b¶o ®¶m nghÜa vô tr¶ nî.
C¸c tµi s¶n ®-îc phÐp dïng lµm tµi s¶n thÕ chÊp bao gåm:
20