tailieuonthi
Lêi nãi ®Çu
Sau nhiÒu thËp kû x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ViÖt Nam ®ang trong qu¸
tr×nh tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®ang dÇn dÇn khëi s¾c: Tèc ®é
t¨ng trëng ngµy cµng cao, l¹m ph¸t ®îc kiÒm chÕ, s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®êi sèng
nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt.
Hoµ nhÞp vµo sù t¨ng trëng m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ §Êt níc, hÖ thèng
ng©n hµng ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ trong qu¶n
lý vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô nh»m xøng ®¸ng lµ Trung t©m cña hÖ thèng tiÒn tÖ
quèc gia. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t rÊt lín tõ néi bé
nÒn kinh tÕ vµ bªn ngoµi. TÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ cã ý nghÜa rÊt quan
träng, ®ã lµ tiÒn ®Ò lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn vµ sö dông c¸c nguån vèn bªn
ngoµi ®¹t hiÖu qu¶ ®ång thêi ®Ó t¨ng thªm tÝnh ®éc lËp tù chñ cña nÒn kinh tÕ.
HiÖn nay, ë níc ta, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhá, m¸y mãc, thiÕt
bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu...vµ ®ang rÊt cÇn nguån vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó c¶i tiÕn,
n©ng cao chÊt lîng s¶n xuÊt. MÆc dï thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi,
®· t¹o kªnh dÉn vèn trùc tiÕp tíi c¸c doanh nghiÖp vµ x· héi. Nhng vai trß cña
Ng©n hµng Th¬ng m¹i trong viÖc ®Çu t cho t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
vÉn chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng. HÖ thèng ng©n hµng vÉn lµ kªnh dÉn vèn chÝnh
trong nÒn kinh tÕ. Cho nªn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ¶nh
hëng lín ®Õn hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ.
Së giao dÞch I NHNo&PTNT ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc t×m kiÕm, triÓn
khai c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, x©y dùng c¬ cÊu nguån
vèn hîp lý, khai th¸c tiÒm n¨ng vÒ vèn ®Ó ®¶m b¶o nguån vèn æn ®Þnh, tõ ®ã, sö
dông vèn cã hiÖu qu¶ lµ môc tiªu hµng ®Çu ®Æt ra cho Ng©n hµng. Sù ph¸t triÓn
cña Ng©n hµng lµ sù ®ãng gãp, khÝch lÖ vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc. Toµn thÓ ban l·nh ®¹o Ng©n hµng còng nh ®éi ngò c¸n bé c«ng
1
tailieuonthi
nh©n viªn chøc ®ang cè g¾ng kh«ng biÕt mÖt mái kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®Ó
hoµn thµnh nhiÖm vô cña §¶ng vµ Nhµ níc giao.
Sau mét thêi gian thùc tËp t¹i Së giao dÞch I NHNo&PTNT ViÖt Nam,
®îc sù gióp ®ì cña ban l·nh ®¹o, c¸n bé nh©n viªn phßng kinh doanh vµ sù
híng dÉn tËn t×nh cña TiÕn sÜ Vò Duy Hµo, em ®· nghiªn cøu ®Ò tµi “ Gi¶i ph¸p
n©ng cao hiÖu qu¶ Sö dông vèn t¹i Së giao dÞch I NHNo&PTNT ViÖt Nam ”.
Néi dung gåm ba phÇn chÝnh:
Ch¬ng I.
C¬ së lý luËn vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng
Th¬ng m¹i.
Ch¬ng II.
Thùc tr¹ng hiÖu qu¶ Sö dông vèn t¹i Së giao dÞch I
NHNo&PTNT.
Ch¬ng III. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ Sö dông vèn t¹i Së giao dÞch I
NHNo&PTNT.
2
tailieuonthi
Ch¬ng I
C¬ së lÝ luËn vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn
cña Ng©n hµng th¬ng m¹i .
1.1. Kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng Th¬ng m¹i.
1.1.1. Kh¸i niÖm - §Æc ®iÓm cña Ng©n hµng th¬ng m¹i.
1.1.1.1. Kh¸i niÖm.
Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· cã mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u
dµi. Ngay nöa ®Çu thÕ kû 16, ë Ch©u ¢u ®· ra ®êi mét sè ng©n hµng ®Çu tiªn mµ
tiÒn th©n lµ nh÷ng tæ chøc cho vay nÆng l·i. Vµo thêi ®iÓm nµy, ng©n hµng ph¸t
triÓn ë tr×nh ®é thÊp, ho¹t ®éng cña ng©n hµng chØ gãi gän trong lÜnh vùc gi÷ hé
tiÒn vµ cho vay. Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng
cña ng©n hµng th¬ng m¹i còng ®îc tõng bíc ®îc cñng cè vµ hoµn thiÖn,
chuyÓn ho¸ dÇn theo híng ®a n¨ng. Tuy nhiªn ®Õn nay cha cã mét kh¸i niÖm
thèng nhÊt vÒ ng©n hµng th¬ng m¹i do c¸c nhµ kinh tÕ nhËn thÊy cã nh÷ng khã
kh¨n trong viÖc ®Þnh nghÜa “ng©n hµng”, bëi quan niÖm vÒ ng©n hµng thay ®æi
trong kh«ng gian (tËp qu¸n vµ phong tôc cña mçi níc) vµ trong thêi gian (theo
®µ tiÕn triÓn kinh tÕ-x· héi). Theo mét sè chuyªn gia vÒ ng©n hµng trªn thÕ giíi
th× ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ trªn thÞ trêng ®îc quan niÖm lµ “Ng©n hµng lµ
mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ, tu©n thñ
theo ph¸p luËt theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn” . Theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông cña
ViÖt Nam ®îc Quèc héi níc Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam khãa X, kú
häp thø 2 th«ng qua ngµy 12/12/1997 “Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông
®îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c
cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ ho¹t ®éng, c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng gåm ng©n
hµng th¬ng m¹i, ng©n hµng ph¸t triÓn, ng©n hµng ®Çu t, ng©n hµng chÝnh s¸ch,
ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c”.
3
tailieuonthi
1.1.1.2. §Æc ®iÓm cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i.
Tuy nhiªn ®Ó hiÓu râ h¬n kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th¬ng m¹i chóng ta cÇn
xem xÐt ®Æc ®iÓm cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Tríc hÕt, ho¹t ®éng ng©n hµng
th¬ng m¹i lµ h×nh thøc kinh doanh kiÕm lêi, theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn lµ chñ
yÕu. Ng©n hµng thùc hiÖn hai h×nh thøc ho¹t ®éng lµ kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch
vô ng©n hµng. Trong ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ ®îc biÓu hiÖn ë nghiÖp vô
huy ®éng vèn díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau, ®Ó cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng cã
yªu cÇu vÒ vèn víi môc tiªu t×m kiÕm lîi nhuËn. Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ ngêi
“®i vay ®Ó cho vay” nh»m môc ®Ých kiÕm lêi. C¸c ho¹t ®éng dÞch vô ng©n hµng
®îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c nghiÖp cô s½n cã vÒ tiÒn tÖ, thanh to¸n, ngo¹i hèi,
chøng kho¸n, ®Ó cam kÕt thùc hiÖn c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cho kh¸ch hµng trong
mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m môc ®Ých thu phÝ dÞch vô hoÆc hoa hång.
Hai lµ, ho¹t ®éng ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i tu©n thñ theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt, nghÜa lµ chØ khi ng©n hµng th¬ng m¹i tho¶ m·n ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn
kh¾t khe do ph¸p luËt qui ®Þnh nh ®iÒu kiÖn vÒ vèn, ph¬ng ¸n kinh doanh...th×
míi ®îc phÐp ho¹t ®éng trªn thÞ trêng.
Ba lµ, ho¹t ®éng ng©n hµng th¬ng m¹i lµ h×nh thøc kinh doanh cã ®é rñi
ro cao h¬n nhiÒu so víi c¸c h×nh thøc kinh doanh kh¸c vµ thêng cã ¶nh hëng
s©u s¾c tíi c¸c ngµnh kh¸c vµ c¶ nÒn kinh tÕ. Së dÜ nh vËy lµ do trong ho¹t ®éng
ng©n hµng ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ do c¸c ng©n hµng tiÕn hµnh
huy ®éng vèn cña ngêi kh¸c råi ®em vèn ®ã ®Ó cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng
theo nguyªn t¾c hoµn tr¶ vèn vµ l·i trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nªn ®· t¹o rñi
ro cho c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng th¬ng m¹i. Rñi ro ®Õn tõ phÝa ng©n hµng, kh¸ch
hµng vay tiÒn, rñi ro ®Õn tõ nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan. Bëi vËy, ng©n hµng th¬ng
m¹i ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro cao, kÐo theo lµ rñi ro ®èi víi nh÷ng ngêi göi tiÒn ë
ng©n hµng th¬ng m¹i còng nh rñi ro ®èi víi nÒn kinh tÕ. §Ó tr¸nh rñi ro ®¸ng
tiÕc x¶y ra, nh»m kiÓm so¸t, lµm gi¶m nhÑ nh÷ng tæn h¹i do ng©n hµng vì nî g©y
4
tailieuonthi
ra, chÝnh phñ c¸c quèc gia dÆt ra nh÷ng ®¹o luËt riªng, nh»m ®Èm b¶o cho ho¹t
®éng nµy ®îc vËn hµnh an toµn, hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
1.1.2. Chøc n¨ng cña ng©n hµng th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
TÇm quan träng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc thÓ hiÖn qua c¸c chøc
n¨ng cña nã. C¸c nhµ kinh tÕ häc ®· vÝ ng©n hµng th¬ng m¹i lµ tr¸i tim cña nÒn
kinh tÕ. Ng©n hµng hót tiÒn vÒ, b¬m tiÒn ®i v× thÕ c¸c nguån vèn nhµn rçi ®îc
kh¬i th«ng ®a tiÒn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, gióp cho qu¸ tr×nh lu chuyÓn tiÒn
tÖ mét c¸ch hiÖu qu¶. C¸c chøc n¨ng cña ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ ®îc nªu
ra díi nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, nhng bao gåm ba chøc n¨ng chñ yÕu: chøc
n¨ng trung gian tÝn dông, trung gian thanh to¸n, chøc n¨ng t¹o tiÒn cña ng©n
hµng th¬ng m¹i.
1.1.2.1. Ng©n hµng Th¬ng m¹i - trung gian tÝn dông
§©y lµ chøc n¨ng ®Æc trng vµ c¬ b¶n nhÊt cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ
cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thùc
hiÖn chøc n¨ng trung gian tÝn dông, ng©n hµng lµ “cÇu nèi ” gi÷a cung vµ cÇu vèn
trong nÒn kinh tÕ, kh¬i nguån vèn tõ nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi sang nh÷ng
ngêi cã nhu cÇu vÒ vèn.
Trong nÒn kinh tÕ, do c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã nhu cÇu vÒ tiÒn, vèn vµo thêi
®iÓm kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, g©y ra hiÖn tîng thõa, thiÕu t¹m thêi. Ng©n hµng
Th¬ng m¹i lµ ngêi trung gian cã vai trß chuyÓn ®æi kú h¹n nî, thay ®æi thêi kú
®¸o h¹n cña c¸c kho¶n, mãn nî.
Ng©n hµng Th¬ng m¹i huy ®éng vµ tËp trung c¸c nguån vèn tiÒn tÖ t¹m thêi
nhµn rçi cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®Ó h×nh thµnh nguån vèn cho vay; mÆt
kh¸c, trªn c¬ së sè vèn ®· huy ®éng ®îc, ng©n hµng cho vay ®Ó ®¸p øng nhu cÇu
vèn s¶n xuÊt, kinh doanh, tiªu dïng, cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ gãp phÇn ®¶m b¶o
sù vËn ®éng liªn tôc cña guång m¸y kinh tÕ x· héi, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ.
Nh vËy, Ng©n hµng Th¬ng m¹i võa lµ ngêi ®i vay, võa lµ ngêi cho vay.
5
tailieuonthi
Ngµy nay, quan niÖm vai trß trung gian tÝn dông trë nªn biÕn ho¸ h¬n. Sù
ph¸t triÓn cña thÞ trêng tµi chÝnh lµm xuÊt hiÖn c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña chøc
n¨ng nµy. Ng©n hµng cã thÓ ®øng lµm trung gian gi÷a c«ng ty (khi ph¸t hµnh cæ
phiÕu) víi nh÷ng nhµ ®Çu t: ChuyÓn giao c¸c mÖnh lÖnh trªn thÞ trêng chøng
kho¸n; ®¶m nhËn viÖc mua b¸n tr¸i phiÕu c«ng ty. Theo c¸ch nµy Ng©n hµng lµm
trung gian gi÷a ngêi ®Çu t vµ ngêi cÇn vay vèn trªn thÞ trêng. H¬n n÷a, tÝn
dông ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån h×nh thµnh vèn lu ®éng vµ vèn cè
®Þnh cña doanh nghiÖp. V× vËy tÝn dông Ng©n hµng gãp phÇn ®iÒu hoµ vèn trong
nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh liªn tôc, lµ cÇu nèi gi÷a tiÕt
kiÖm, tÝch luü vµ ®Çu t. §a vËt t hµng ho¸ vµo s¶n xuÊt lu th«ng, më réng
nguån vèn thóc ®Èy tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.
Chøc n¨ng tÝn dông cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®îc h×nh thµnh rÊt sím,
ngay tõ lóc h×nh thµnh c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Ngµy nay, th«ng qua chøc
n¨ng trung gian tÝn dông, Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· vµ ®ang thùc hiÖn chøc
n¨ng x· héi cña m×nh, lµm cho s¶n phÈm x· héi ®îc t¨ng lªn, vèn ®Çu t ®îc
më réng vµ tõ ®ã gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng
nh©n d©n.
1.1.2.2. Ng©n hµng Th¬ng m¹i-trung gian thanh to¸n.
ViÖc lµm trung gian thanh to¸n cña Ng©n hµng ngµy nay ®· ph¸t triÓn ®Õn
tÇm møc rÊt ®a d¹ng, kh«ng chØ lµ trung gian truyÒn thèng nh tríc, mµ cßn
qu¶n lý c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n. §©y lµ vai trß ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ rÊt
quan träng, phï hîp víi sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. ë c¸c
níc ph¸t triÓn, phÇn lín c¸c c«ng t¸c thanh to¸n ë trong níc ®îc thùc hiÖn
th«ng qua sÐc vµ phÇn lín sÐc thanh to¸n ë trong níc ®îc thùc hiÖn b»ng thanh
to¸n bï trõ th«ng qua hÖ thèng Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Víi ph¬ng ph¸p c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i h¬n, c¸c NHTM tõng bíc trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c m¸y vi tÝnh vµ c¸c
6
tailieuonthi
ph¬ng tiÖn kü thuËt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn, thanh to¸n bï trõ ®îc nhanh chãng
gi¶m bít chi phÝ vµ cã ®é chÝnh x¸c cao. Qu¸ tr×nh lu th«ng chuyÓn vèn tõ tµi
kho¶n ngêi mua sang tµi kho¶n ngêi b¸n cã mét ®Æc ®iÓm phi vËt chÊt. B»ng
chøng lµ ë c¸c níc, c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sö dông h×nh thøc chuyÓn tiÒn b»ng
®iÖn tö lµ chuyÖn b×nh thêng. Hä thanh to¸n b»ng nèi mang c¸c m¸y vi tÝnh cña
c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i trong níc nh»m thùc hiÖn chuyÓn vèn tõ tµi kho¶n
ngêi mua sang tµi kho¶n ngêi b¸n mét c¸ch nhanh chãng tiÖn lîi.
Nh vËy Ng©n hµng ®· tiÕt kiÖm cho x· héi rÊt nhiÒu vÒ chi phÝ lu th«ng,
®Èy nhanh tèc luËn chuyÓn vèn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh lu th«ng hµng ho¸.
1.1.2.3. Chøc n¨ng t¹o ra tiÒn Ng©n hµng trong hÖ thèng Ng©n hµng hai
cÊp.
Vµo thÕ kû 19, hÖ thèng Ng©n hµng hai cÊp ®· ®îc h×nh thµnh, c¸c Ng©n
hµng kh«ng cßn ho¹t ®éng riªng lÎ mµ ®· t¹o nªn mét hÖ thèng, trong ®ã Ng©n
hµng Trung ¬ng lµ c¬ quan qu¶n lý, vÒ tiÒn tÖ tÝn dông lµ Ng©n hµng cña c¸c
Ng©n hµng cßn c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i, chuyªn kinh doanh tiÒn tÖ.
Nhê ho¹t ®éng trong hÖ thèng mµ c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®· t¹o ra bót
tÖ. ViÖc t¹o ra bót tÖ lµ s¸ng kiÕn quan träng trong lÞch sö ho¹t ®éng Ng©n hµng;
Chøc n¨ng t¹o ra bót tÖ ®îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông vµ ®Çu t
cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i trong mèi quan hÖ tuú thuéc vµo Ng©n hµng trung
¬ng. Nhê nhËn tiÒn ký th¸c cña kh¸ch hµng, Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã kh¶
n¨ng ®Çu t. Nhng khi ®Çu t, Ng©n hµng t¹o ra tiÒn ký th¸c míi, cßn gäi lµ tiÒn
bót tÖ, tiÒn chuyÓn kho¶n Ng©n hµng Th¬ng m¹i trë thµnh ngêi cung øng tiÒn
bót tÖ quan träng, trong nÒn kinh tÕ.
Víi hµng lo¹t c¸c nh©n tè t¸c ®éng ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh t¹o tiÒn, c¸c
nhµ kinh tÕ ®êng thêi ®· ®a ra nhiÒu c«g thøc hoµn chØnh. Ch¼ng h¹n nh
c«ng thøc sau cña gi¸o s ngêi Ph¸p ...P.F. LEHAMAN.
7
tailieuonthi
Sè nh©n tiÒn göi më réng =
1
abr
Trong ®ã:
a: Tû lÖ dù tr÷ ph¸p ®Þnh.
b: Tû lÖ tiÒn mÆt trªn tiÒn göi thanh to¸n
r: Tû lÖ dù tr÷ d thõa trªn tiÒn göi thanh to¸n kh«ng vay hÕt.
TiÒn göi më réng =
1
x tiÒn göi ban ®Çu.
abr
Tãm l¹i, kh¶ n¨ng t¹o tiÒn lµ kh¶ n¨ng biÕn møc tiÒn göi ban ®Çu t¹i mét
Ng©n hµng ®Çu tiªn nhËn tiÒn göi thµnh mét kho¶n tiÒn lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn,
th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n, tÝn dông nhiÒu Ng©n hµng.
Kh¶ n¨ng nµy t¹o ra "béi sè møc cung tiÒn tÖ" liªn quan chÆt chÏ víi viÖc c«ng
cô dù tr÷ b¾t buéc, cña Ng©n hµng trung ¬ng. ChÝnh v× vËy c¸c bót tÖ thùc sù
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ mµ còng cã thÓ g©y nªn nh÷ng tai ho¹ lín. §©y lµ
nh©n tè c¬ b¶n trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i.
Tõ ba chøc n¨ng c¬ b¶n trªn ta còng cã thÓ thÊy ®îc vai trß to lín cña
Ng©n hµng Th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i
®Èy nhanh qu¸ tr×nh thanh to¸n, gi¶m chi phÝ giao dÞch vµ t¹o m«i trêng thuËn
lîi cho qu¸ tr×nh lu chuyÓn vèn cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao chÊt lîng cña qu¸
tr×nh tËp trung vµ ph©n phèi nguån vèn. Ng©n hµng Th¬ng m¹i cßn lµ bé m¸y
t¹o tiÒn, nã cã vai trß quan träng trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gãp
phÇn vµo ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m« díi sù t¸c ®éng cña Ng©n hµng Trung ¬ng
vµ c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc.
1.1.3. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i.
8
tailieuonthi
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i, ho¹t ®éng vµ c¸c dÞch
vô cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ngµy cµng ®îc më réng. Nhng nh×n chung,
ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i gåm ba ho¹t ®éng chÝnh lµ ho¹t ®éng
®éng vèn, ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian.
* Ho¹t ®éng huy ®éng vèn : Lµ ho¹t ®éng khëi ®Çu cho c¸c ho¹t ®éng
kh¸c cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Ng©n hµng Th¬ng m¹i b¶n chÊt lµ mét tæ chøc
trung gian tµi chÝnh cã ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng chñ yÕu kh«ng ph¶i b»ng nguån vèn
chñ së h÷u, v× vËy ®Ó cã nguån vèn ho¹t ®éng, cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ th×
ngoµi nguån vèn chñ së h÷u, ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i huy ®éng nh÷ng nguån
vèn t¹m thêi nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c ho¹t ®«ng nhËn tiÒn göi,
ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu, ®i vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c hay tõ Ng©n
hµng Trung ¬ng.
* Ho¹t ®éng sö dông vèn: Sau khi huy ®éng vèn, ®Ó bï ®¾p ®îc chÝ phÝ
huy ®éng vèn vµ cã lîi nhuËn th× ng©n hµng th¬ng m¹i pahØ t×m c¸ch sö dông cã
hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn nµy ®Ó thu l·i. §©y lµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ ®em l¹i tû
träng thu nhËp lín nhÊt cho Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Ng©n hµng Th¬ng m¹i sö
dông vèn theo c¸c híng c¬ b¶n lµ ho¹t ®éng tÝn dông, ®Çu t chøng kho¸n, ®Çu
t mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh vµ trang thiÕt bÞ, ho¹t ®éng ng©n quü trong ®ã ho¹t
®éng tÝn dông lµ quan träng nhÊt bëi nã ®em l¹i phÇn lín thu nhËp cho ng©n
hµng.
* C¸c ho¹t ®éng trung gian cña ng©n hµng th¬ng m¹i bao gåm ho¹t ®éng
thanh to¸n, ho¹t ®éng qu¶n lý tµi s¶n cho kh¸ch hµng, ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng
kho¸n, ho¹t ®éng mua b¸n vµ b¶o qu¶n chøng kho¸n, ho¹t ®éng cung cÊp th«ng
tin, t vÊn kinh doanh vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp
C¸c ho¹t ®éng trung gian nµy
kh«ng ph¶i ®em l¹i nguån thu nhËp chñ yÕu cho ng©n hµng th¬ng m¹i nhng nã
cã ý nghÜa quan träng trong viÖc më réng ho¹t ®éng huy ®éng vµ sö dông nguån
9
tailieuonthi
vèn, ®ång thêi ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng, gi¶m bít rñi ro vµ t¨ng thu nhËp cho ng©n
hµng.
Trªn ®©y lµ ba nhãm ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i, mçi
ho¹t ®éng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau song cã quan hÖ mËt thiÕt, g¾n bã chÆt
chÏ vµ bæ sung cho nhau. V× vËy ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng, kh«ng ®îc
coi nhÑ ho¹t ®éng nµo mµ ph¶i lu«n ®Æt mèi quan hÖ gi÷a chóng trong khi ®Ò ra
chiÕn lîc còng nh lËp kÕ ho¹ch kinh doanh ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ trong ho¹t
®éng.
1.2. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i .
§Ó hiÓu xem mét Ng©n hµng Th¬ng m¹i (NHTM) ho¹t ®éng nh thÕ nµo
chóng ta ph¶i xem xÐt ®Õn b¶n quyÕt to¸n tµi s¶n cña Ng©n hµng ®ã, lµ b¶n kª tµi
s¶n cã vµ tµi s¶n nî cu¶ nã. B¶ng quyÕt to¸n nµy liÖt kª c¸c kÕt sè, tøc lµ nã cã
®Æc trng.
Tæng tµi s¶n cã = Tæng tµi s¶n nî + vèn.
H¬n n÷a, b¶ng quyÕt to¸n tµi s¶n mét Ng©n hµng liÖt kª c¸c nguån vèn cña
Ng©n hµng (tµi s¶n nî) vµ sö dông vèn (tµi s¶n cã). C¸c Ng©n hµng b»ng nhiÒu
c¸ch ®Ó huy ®éng vèn. Sau ®ã hä dïng vèn nµy cã ®îc tµi s¶n cã.
- B¶ng quyÕt to¸n cña tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i thêng cã kÕt cÊu
díi d¹ng sau:
Tµi s¶n cã (sö dông vèn)
Tµi s¶n nî (nguån vèn)
1. Kho¶n môc dù tr÷
1. Kho¶n môc tiÒn göi
2. Kho¶n môc CK ng¾n h¹n
2. Kho¶n môc ®i vay
10
tailieuonthi
3. Kho¶n môc cho vay
3. C¸c lo¹i vèn uû th¸c
4. Kho¶n môc ®Çu t
4. Vèn së h÷u cña Ng©n hµng
5. C¸c tµi s¶n cã kh¸c
6. TSC§ tÝch lòy
1.2.1. Nguån vèn t¹i Ng©n hµng Th¬ng m¹i
1.2.1.1. Nguån vèn tiÒn göi
Nguån vèn tiÒn göi lµ nguån vèn quan träng nhÊt chiÕm bé phËn lín trong
tæng sè nguån vèn cña NHTM, thêng chiÕm kho¶ng 50 - 60% nhng hiÖn nay
tû lÖ nµy ®ang gi¶m dÇn.
Theo tÝnh chÊt giao dÞch viÖc huy ®éng vèn chia lµm lo¹i: TiÒn göi giao
dÞch vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ nã cã thÓ ®îc chia thµnh d¹ng ng¾n h¹n, trung h¹n
vµ dµi h¹n. Nguån vèn n»m trªn tµi kho¶n thanh to¸n vµ tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n
lµ kh¸ lín bëi v× nã phôc vô cho nhu cÇu thanh to¸n giao dÞch trong nÒn kinh tÕ.
§Æc ®iÓm cña nguån vèn nµy thêng lµ ng¾n h¹n, kh«ng æn bëi v× kh¸ch hµng cã
thÓ rót tiÒn trªn tµi kho¶n bÊt kú lóc nµo hä cã nhu cÇu. Ng©n hµng sö dông vèn
ph¶i ®èi phã víi rñi ro thanh kho¶n hoÆc sù ø ®äng vèn nhng ngîc l¹i chi phÝ
sö dông nã rÊt thÊp. ViÖc huy ®éng nguån vèn tiÒn göi phô thuéc nhu cÇu thanh
to¸n cña tõng c¸ nh©n. VÝ dô nh nh÷ng ngµy gi¸p TÕt hay Noel, nhu cÇu chi tiªu
lín, kh¸ch hµng thêng ®Õn Ng©n hµng ®Ó rót tiÒn. L·i suÊt còng cã yÕu tè quan
träng cã tÝnh c¹nh tranh lín, nhÊt lµ trong thêi kú khan hiÕm tiÒn tÖ. Sù thu hót
nguån tiÒn göi phô thuéc vµo møc ®é ®a d¹ng ho¸ dÞch vô tr×nh ®é c«ng nghÖ
Ng©n hµng hiÖn ®¹i t¹o ra sù thuËn lîi cho kh¸ch hµng. Uy tÝn, th©m niªn, sù
giao tiÕp lÞch sù cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn ¶nh hëng kh¶ n¨ng huy
11
tailieuonthi
®éng tiÒn göi cña Ng©n hµng. Ngoµi ra kh¶ n¨ng sö dông vèn nh kh¶ n¨ng cho
vay, kh¶ n¨ng ®Çu t sÏ ¶nh hëng gi¸n tiÕp trong viÖc huy ®éng nguån vèn.
1.2.1.2. Nguån vèn ®i vay
Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã thÓ ®i vay tõ NHNN, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c
cã thÓ vay trªn thÞ trêng vèn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ.
Khi Ng©n hµng Th¬ng m¹i vay vèn tõ NHNN nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
thanh to¸n, ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n, ®¸p øng nhu cÇu cÊp tÝn dông cho c¸c
tæ chøc tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. Trong trêng hîp Ng©n hµng Th¬ng m¹i gÆp
khã kh¨n vµ cã kh¶ n¨ng ph¸ s¶n mµ ¶nh hëng ®Õn hÖ thèng Ng©n hµng, NHNN
cã thÓ cho vay. Khi NHNN cho Ng©n hµng Th¬ng m¹i vay dùa vµo c¸c chøng
kho¸n (chøng kho¸n cÇm cè, chøng kho¸n chiÕt khÊu), vµ chØ cho vay tèi ®a 70%
gi¸ trÞ thùc tÕ cña chøng kho¸n ®ã. Chi phÝ ®Ó cã kho¶n vèn nµy lµ kh¸ lín, ¶nh
hëng ®Õn kÕ ho¹ch cña Ng©n hµng, nhÊt lµ lîi nhuËn, nªn ®©y lµ gi¶i ph¸p cuèi
cïng Ng©n hµng míi huy ®éng.
C¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông lu«n lµ ngêi b¹n
®ång hµnh, ngêi b¹n hµng cña nhau. Khi mét Ng©n hµng cÇn mét nguån vèn
trung vµ dµi h¹n hay mét dù ¸n lín ®em l¹i lîi nhuËn cao Ng©n hµng Th¬ng m¹i
thêng ®i vay tøc thêi víi l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn Ng©n hµng. HoÆc hai Ng©n
hµng Th¬ng m¹i thuéc hai níc cã, thêi gian lµm viÖc ngîc nhau thêng ký
kÕt hîp ®ång tÝn dông qua ®ªm ®Ó tËn dông nguån vèn tuy nhiªn c¸ch lµm nµy
chi phÝ h¬i cao v× l·i suÊt tÝn dông qua ®ªm lµ l·i suÊt nãng.
Ngoµi ra Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã thÓ vay vèn trªn thÞ trêng vèn vµ thÞ
trêng tiÒn tÖ th«ng qua ph¸t hµnh c¸c kú phiÕu ng¾n h¹n, tr¸i phiÕu trung vµ dµi
h¹n.
12
tailieuonthi
§Æc ®iÓm cña nguån vèn ®i vay lµ æn ®Þnh h¬n, nguån vèn tiÒn göi nhng
chi phÝ vèn cao h¬n. Tû lÖ nguån vèn ®i vay ®ang cã xu híng chiÕm kho¶n 15 20% tæng nguån vèn Ng©n hµng Th¬ng m¹i. ViÖc huy ®éng vèn cßn phô thuéc
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN, c¸c ho¹t ®éng nãi chung cña Ng©n hµng Th¬ng
m¹i vµ tÝnh n¨ng ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n.
1.2.1.3. C¸c nguån vèn kh¸c cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i
Ng©n hµng Th¬ng m¹i ra cßn cã nh÷ng nguån vèn kh¸c nh nguån vèn
uû th¸c, nguån vèn mµ Ng©n hµng ®øng ra qu¶n lý hé mét tæ chøc ra b¶o l·nh
cho mét tæ chøc ®Ó ®Çu t vµo mét dù ¸n lín mang l¹i lîi nhuËn cao, trong
trêng hîp nµy Ng©n hµng sÏ hëng hoa hång, vµ hëng dÞch vô qu¶n lý.
Nguån vèn trong thanh to¸n h×nh thµnh tõ ®Æc ®iÓm thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt khi mµ sù vËn ®éng gi÷a hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ lu«n cã mét kho¶ng
thêi gian nhÊt ®Þnh. KÕ to¸n ngµy mét hiÖn ®¹i th× kho¶ng thêi gian nµy ngµy
mét rót ng¾n, nguån vèn bÞ thu hÑp nhng t¨ng tÝnh c¹nh tranh cho Ng©n hµng
Th¬ng m¹i.
Nguån vèn h×nh thµnh tõ c¸c kho¶n nî cña Ng©n hµng nhng cha ®Õn
h¹n ph¶i tr¶.
C¸c lo¹i nguån vèn nµy thêng chØ chiÕm tû träng nhá, Ng©n hµng cã thÓ
chñ ®éng sö dông Ýt chÞu sù rñi ro.
1.2.1.4. Vèn chñ së h÷u vµ c¸c quü
Tríc khi bíc vµo ho¹t ®éng, mçi Ng©n hµng ®Òu cã mét kho¶n vèn nhÊt
®Þnh nhiÒu h¬n hoÆc b»ng víi vèn ph¸p ®Þnh do Nhµ níc ®Æt ra, gäi lµ vèn ®iÒu
lÖ. §èi víi Ng©n hµng quèc doanh, vèn ®iÒu lÖ thêng do ng©n s¸ch Nhµ níc
cÊp, c¸c Ng©n hµng cæ phÇn do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp. Vèn ®iÒu lÖ phôc vô cho
viÖc më réng, khëi ®éng Ng©n hµng, t¹o ra c¬ së vËt chÊt ban ®Çu ®Ó Ng©n hµng
13
tailieuonthi
®i vµo ho¹t ®éng. Vèn ®iÒu lÖ thÓ hiÖn qui m«, uy tÝn cña Ng©n hµng. Tû lÖ vèn
nhá chØ chiÕm 5 -10% tæng nguån vèn. Thêng c¸c Ng©n hµng cæ phÇn sau mét
thêi gian ho¹t ®éng muèn n©ng vèn ®iÒu lÖ lªn b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm cæ
phiÕu c¸c nguån vèn bæ sung ®îc trÝch trªn c¬ së lîi nhuËn kh«ng chia lîi
nhuËn sau thuÕ, hoÆc t¨ng nguån vèn nµy b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Ng©n
hµng. Vèn së h÷u cña Ng©n hµng nh mét c¸i ®Öm chèng ®ì sù sôt gi¶m gi¸ trÞ
cña nh÷ng tµi s¶n cã cña Ng©n hµng.
Trong Ng©n hµng h×nh thµnh lªn nhiÒu quÜ dù phßng rñi ro, quÜ phóc lîi
nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi göi tiÒn, h¹n chÕ rñi ro cho c¸c c¬ quan b¶o
hiÓm, ®¶m b¶o thanh kho¶n vµ cung cÊp mét phÇn tµi s¶n cã bï ®¾p thua lç.
Tãm l¹i, ®Ó cã mét c¬ cÊu nguån vèn tèi u ®¶m b¶o yªu cÇu æn ®Þnh cho
viÖc sö dông vµ tèi thiÓu ho¸ chi phÝ ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i xÐt ®Õn c¸c yÕu tè
vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong d©n c, uy tÝn Ng©n hµng... ®ång thêi ph¶i quan
t©m ®Õn vÊn ®Ò ®Çu ra. Tr¸nh t×nh tr¹ng vèn huy ®éng ®îc tõ c¸c nguån vèn
ng¾n h¹n kh«ng thÓ cho vay trung vµ dµi h¹n ®îc hay t×nh tr¹ng ø ®äng vèn do
kh«ng cã dù ¸n kh¶ thi, gi¶m lîi nhuËn cña Ng©n hµng.
1.2.2. Ph©n lo¹i sö dông vèn t¹i Ng©n hµng Th¬ng m¹i
Trong b¶n quyÕt to¸n, tµi s¶n cña mét Ng©n hµng Th¬ng m¹i, bªn tµi s¶n
cã thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña viÖc sö dông vèn cña Ng©n hµng ®ã. ViÖc sö dông vèn
trong Ng©n hµng Th¬ng m¹i gåm nh÷ng môc sau.
1.2.2.1. TiÒn dù tr÷
§©y lµ nghiÖp vô nh»m duy tr× kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña Ng©n hµng ®Ó
®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn vµ thanh to¸n thêng xuyªn cña kh¸ch hµng. Ng©n hµng
Th¬ng m¹i ph¶i duy tr× mét bé phËn vèn, ®Ó göi vµo mét tµi kho¶n nµo ®ã nh ë
NHNN, tæ chøc tÝn dông c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i kh¸c... vµ mét lîng ®îc
14
tailieuonthi
cÊt gi÷ t¹i Ng©n hµng ®ã, gäi lµ tiÒn dù tr÷. Møc dù tr÷ cao hay thÊp phô thuéc
vµo qui m« ho¹t ®éng cña Ng©n hµng, mèi quan hÖ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ
chuyÓn kho¶n, thêi vô cña c¸c kho¶n chi tiÒn mÆt. TiÒn dù tr÷ hiÖn hµnh kh«ng
cã l·i nhng c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i vÉn gi÷ chóng do mét sè lý do nhÊt
®Þnh. Thø nhÊt, theo luËt ph¸p hiÖn hµnh, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ph¶i nép
mét tû lÖ nhÊt ®Þnh tiÒn göi mµ ng©n hµng huy ®éng ®îc t¹i Ng©n hµng Nhµ
níc( thêng lµ 10%) ®Ó ®¶m b¶o tiÒn göi. §©y còng lµ c«ng cô quan träng trong
qu¶n lý lu th«ng tiÒn tÖ. Thø hai, b¶n th©n ng©n hµng còng thÊy râ sù cÇn thiÕt
ph¶i gi÷ mét Ýt tiÒn mÆt mµ kh«ng nªn cho vay hÕt.ViÖc gi÷ tiÒn m¨t nµy ®Ó ®¶m
b¶o an toµn cho nh÷ng ho¹t ®éng cßn l¹i, do vËy dù tr÷ tiÒn mÆt trong tµi s¶n cã
cßn gäi lµ “ kho¶n ®Çu t cho sù an toµn”. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng nhá göi tiÒn
vµo c¸c ng©n hµng lín ®Ó ®æi lÊy c¸c dÞch vô kh¸c nhau nh tËp hîp sÐc, giao
dÞch ngo¹i tÖ. C¸c kho¶n nµy cã tÝnh láng nhÊt trong c¸c lo¹i tµi s¶n cã cña ng©n
hµng chiÕm kho¶ng 7% tæng tµi s¶n, phôc vô nhu cÇu thanh kho¶n t¹i ng©n hµng.
1.2.2.2. §Çu t vµo chøng kho¸n.
Cã thÓ thÊy Ng©n hµng Th¬ng m¹i thùc hiÖn nghiÖp vô ®Çu t vµo chøng
kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lîi nhuËn, n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n, ®a d¹ng
ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh nh»m ph©n t¸n rñi ro.Trong viÖc ®Çu t vµo chøng
kho¸n, Ng©n hµng Th¬ng m¹i chñ yÕu mua c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c, c¸c tr¸i
phiÕu cã tÝnh thanh kho¶n cao. §©y lµ nh÷ng c«ng cô chÝnh cña thÞ trêng tiÒn tÖ
tµi chÝnh. ViÖc mua vµ dù tr÷ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu nµy mét mÆt t¹o ra thu nhËp cho
ng©n hµng, mÆt kh¸c chóng lµ nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh dÔ lu ®éng ho¸, v× vËy
khi cÇn tiÒn ng©n hµng cã thÓ b¸n hoÆc chiÕt khÊu ë ng©n hµng kh¸c hoÆc ë
NHNN.
1.2.2.3. TiÒn cho vay
15
tailieuonthi
Cho vay lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh chñ chèt cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i
®Ó t¹o ra lîi nhuËn. ChØ cã l·i suÊt thu ®îc tõ cho vay míi bï næi chi phÝ tiÒn
göi, chi phÝ dù tr÷, chi phÝ kinh doanh qu¶n lý, chi phÝ vèn tr«i næi, chi phÝ thuÕ
c¸c lo¹i vµ c¸c chi phÝ rñi ro ®Çu t.
Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, híng cho vay cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i
cµng t¨ng vµ lo¹i h×nh cho còng trë nªn v« cïng ®a d¹ng. ë hÇu hÕt c¸c níc
c«ng nghiÖp trong nhãm 10 vµ 15 níc hµng ®Çu thÕ giíi, cho vay cña c¸c Ng©n
hµng Th¬ng m¹i ®· chuyÓn dÇn tõ cho vay ng¾n h¹n sang cho vay dµi h¹n. Khu
vùc cho vay ng¾n h¹n nhêng chç cho thÞ trêng tiÒn tÖ tµi chÝnh cung øng.
Ngîc l¹i hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cho vay ng¾n h¹n vÉn chiÕm bé phËn
lín h¬n cho vay dµi h¹n, xuÊt ph¸t tõ chç thiÕu an toµn cho c¸c kho¶n ®Çu t dµi
h¹n.
Nhng nãi chung, lîi nhuËn chñ yÕu cña Ng©n hµng vÉn lµ ho¹t ®éng cho
vay hay nãi réng ra lµ ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i 67% tæng
tµi s¶n cña Ng©n hµng ë d¹ng tiÒn cho vay t¹o ra h¬n 60% thu nhËp cña Ng©n
hµng kh¸c bëi chóng kh«ng thÓ chuyÓn thµnh tiÒn mÆt tríc khi c¸c kho¶n vay
m·n h¹n vµ còng cã x¸c suÊt rñi ro vì nî cao h¬n.
Theo thêi gian, c¸c kho¶n cho vay cã thÓ chia thµnh c¸c kho¶n cho vay
ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. Cho vay ng¾n h¹n thêng ®¸p øng nhu cÇu vÒ
vèn lu ®éng hay khã kh¨n t¹m thêi vÒ vèn. Cho vay trung vµ dµi h¹n thêng ®¸p
øng nhu cÇu cho nh÷ng dù ¸n lín, hay ®æ míi d©y chuyÒn c«ng nghÖ... ViÖc
ph©n lo¹i theo thêi gian gióp Ng©n hµng lËp kÕ ho¹ch ®Ó huy ®éng vèn vµ ®Çu t.
Ph©n lo¹i theo ®èi tîng cho vay, cã kho¶n cho vay c«ng nghiÖp, cho vay
n«ng nghiÖp, cho vay tiªu dïng.v.v. C¸c Ng©n hµng cho vay c«ng nghiÖp thêng
dùa vµo tÝnh chÊt, chu kú kinh doanh, ®Ó ®¸p øng môc ®Ých, vµ mang l¹i hiÖu
qu¶ sö dông vèn. Cho vay n«ng nghiÖp dùa vµo thêi vô vµ rñi ro do tù nhiªn. Cho
16
tailieuonthi
vay tiªu dïng thêng lµ cho vay ®èi víi c¸n bé lµm c«ng ¨n l¬ng, c«ng viÖc æn
®Þnh, tiÒn l¬ng æn ®Þnh, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî cho Ng©n hµng.
1.2.2.4. C¸c kho¶n ®Çu t kh¸c
Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã thÓ tham gia ®Çu t vµo c¸c chøng kho¸n ng¾n
h¹n, chøng kho¸n chÝnh phñ v.v. C¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i mua chøng kho¸n
v× môc ®Ých thanh kho¶n vµ ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng, ®Ó n©ng cao lîi tøc vµ phôc
vô nh c¸c vËt kÝ quÜ cho c¸c tµi s¶n nî ký th¸c víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng,
chÝnh phñ v.v. Tû lÖ lín nhÊt cña ®Çu t chøng kho¸n lµ chøng kho¸n chÝnh phñ
bëi tuy cã møc l·i h¹n chÕ nh÷ng linh ho¹t, kh«ng cã rñi ro tÝn dông vµ Ýt rñi ro
vÒ l·i suÊt so víi tr¸i phiÕu dµi h¹n. Th«ng thêng lîi tøc t¬ng øng víi ®é rñi ro.
Kho¶n vèn nµy chiÕm kho¶ng 15 - 19% tæng tµi s¶n.
1.2.3. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i.
1.2.3.1. Kh¸i niÖm chung vÒ Sö dông vèn.
Cho vay hay ®Çu t ®Ó sinh lîi tõ tiÒn ®· huy ®éng ®îc lµ lÏ sèng cña
Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Cho vay hay ®Çu t vµo c¸c lo¹i tµi s¶n nµo còng ®Òu lµ
ho¹t ®éng kiÕm lîi nhuËn. Tµi s¶n cã lµ nh÷ng kho¶n nî mµ thÞ trêng nî ng©n
hµng hoÆc lµ nh÷ng kho¶n mµ ng©n hµng cho thÞ trêng vay. §øng trªn gãc ®é
tÝnh chÊt, ng©n hµng lµ chñ nî vµ c¸c ®èi tîng vay tiÒn cña nã lµ con nî. V× môc
tiªu cña ng©n hµng lµ cho vay ®Ó kiÕm lêi, nªn tµi s¶n cã hay c¸c kho¶n mµ ng©n
hµng cho vay cßn ®îc gäi lµ ®Çu t.
Nh vËy sö dông vèn lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô cña ng©n hµng th¬ng m¹i (
nghiÖp vô cã ).
Sö dông vèn bao gåm:
- Dù tr÷ tiÒn mÆt: TiÒn mÆt t¹i kho cña ng©n hµng
TiÒn mÆt ký göi cña ng©n hµng Trung ¬ng
- §Çu t vµo chøng kho¸n ( tr¸i phiÕu, hèi phiÕu...)
17
tailieuonthi
- Cho vay
- §Çu t vµo c¸c lo¹i tµi s¶n ( nh bÊt ®éng s¶n, c¬ së h¹ tÇng, trang thiÕt
bÞ...)
1.2.3.2. C¸c chØ tiªu x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ Sö dông vèn.
* Tæng d nî cho vay / Tæng nguån vèn
Ph¶n ¸nh cø mét ®ång vèn huy ®éng th× cã bao nhiªu ®ång ®îc ®em ®i cho vay.
* Doanh sè cho vay / tæng nguån vèn kinh doanh
Ph¶n ¸nh cø mét ®ång vèn kinh doanh th× bao nhiªu ®ång ®îc ®em ®i cho vay.
1.2.3.3. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc sö dông vèn an toµn vµ hiÖu qu¶
* Qu¶n lý nguån vèn t¹i Ng©n hµng Th¬ng m¹i.
Ph©n tÝch c¬ cÊu nguån vèn vµ qu¶n lý nguån vèn híng tíi môc tiªu æn
®Þnh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng vµ ®Æc biÖt híng tíi lîi nhuËn. NghÜa lµ, Ng©n
hµng ph¶i ®¹t ®îc chiÕn lîc lµm sao t¹o nguån vèn æn ®Þnh cã thÓ æn ®Þnh sö
dông. Vµ x©y dùng ®îc c¬ cÊu vèn hîp lý vµ gi¶m chi phÝ vèn ë møc thÊp nhÊt.
Qu¶n lý nguån vèn vÒ qui m« nghÜa lµ xem xÐt Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã
kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cao nhÊt lµ bao nhiªu. C¬ cÊu, qui m« tõng lo¹i vèn ¶nh
hëng tíi viÖc tr¶ l·i Ng©n hµng vµ ¶nh hëng tíi æn ®Þnh ho¹t ®éng Ng©n hµng
nh thÕ nµo. C¸c Ng©n hµng hiÖn ®¹i thêng lËp ra nh÷ng bµi to¸n tèi u vÒ c¬
cÊu nguån vèn vµ qui m« tõng lo¹i nguån vèn.
Qu¶n lý chi phÝ tr¶ l·i lµ ®a chÝnh s¸ch l·i suÊt huy ®éng phï hîp víi
tõng thêi kú trªn cë së chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung ¬ng. TÝnh to¸n
tæng chi phÝ tr¶ l·i - chi ®Çu vµo - ®Ó x¸c ®Þnh chi ®Çu ra.
Qu¶n lý kú h¹n cña nguån vèn, Ng©n hµng x¸c ®Þnh ra nh÷ng kú h¹n huy
®éng, x¸c ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng tr¶ nî ®¶m b¶o nhu cÇu rót tiÒn cña kh¸ch hµng,
tÝnh to¸n kú h¹n b×nh qu©n cña c¸c kho¶n tiÒn göi. Trong qu¶n lý kú h¹n Ng©n
18
tailieuonthi
hµng ¸p dông "Nguyªn lý thî kim hoµn "®Ó tÝnh thêi h¹n trung b×nh cña c¸c
kho¶n tiÒn göi.
BÊt cø ho¹t ®éng cho vay hay ®Çu t nµo ®Òu tiÒm Èn nh÷ng d¹ng rñi ro
kh¸c nhau vµ møc rñi ro còng kh¸c nhau. Sö dông vèn t¹i Ng©n hµng th¬ng m¹i
dùa trªn nguyªn t¾c an toµn vµ hiÖu qu¶ thêng ph¶i qu¶n lý thanh kho¶n, kiÓm
so¸t rñi ro trong ho¹t ®éng cña m×nh.
* Qu¶n lý thanh kho¶n
Thanh kho¶n lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n tÝn dông cho bÊt kú
kh¸ch nµo t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo.
Thanh kho¶n lµ mét trong sè c¸c vÊn ®Ò mµ nhµ qu¶n lý Ng©n hµng thêng
xuyªn ph¶i quan t©m. Møc ®é thanh kho¶n mµ mét ng©n hµng riªng biÖt nµo ®ã
cÇn ®Õn, tuú thuéc vµo lîng biÕn ®æi x¶y ra ë sè tiÒn göi vµ nhu cÇu tÝn dông.
Cã nhiÒu biÕn ®éng bÊt thêng x¶y ra trong nÒn kinh tÕ, theo thêi vô, theo
chu kú. RÊt khã lßng dù ®o¸n ®îc thêi gian x¶y ra vµ tÝnh khèc liÖt cña biÕn
®éng bÊt thêng Êy do chóng kh«ng tu©n theo nh÷ng khu«n mÉu ®Þnh s½n.
Nh÷ng biÕn ®éng thêi vô trùc tiÕp liªn quan ®Õn mïa vô kh¸c víi biÕn
®éng bÊt thêng ®îc lÆp l¹i hµng n¨m, vµ nh÷ng biÕn ®éng Êy cã thÓ thay ®æi
cïng thêi gian. VÝ nh mét Ng©n hµng ®Æt t¹i khu n«ng nghiÖp, møc tiÒn göi sÏ
t¨ng vµo mua thu ho¹ch vµ nhu cÇu tÝn dông sÏ t¨ng vµo mïa xu©n.
C¸c biÕn ®éng chu kú thêng khã dù ®o¸n h¬n c¸c biÕn ®éng theo thêi vô.
Trong suèt thêi kú suy tho¸i cña mét chu kú s¶n suÊt, nhu cÇu tÝn dông gi¶m vµ
tiÒn göi Ng©n hµng còng cã thÓ gi¶m theo. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña
Ng©n hµng trung ¬ng cã khuynh híng bï ®¾p cho sù gi¶m sót tiÒn göi Ng©n
hµng trong toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng, suèt thêi kú kinh tÕ tr× trÖ. Trong giai
19
tailieuonthi
®o¹n chÊn hng, nhu cÇu tÝn dông t¨ng vît møc t¨ng tiÒn göi, khiÕn Ng©n hµng
b¸n c¸c tµi s¶n lu ho¹t.
KÕt qu¶ cña nh÷ng biÕn ®éng nµy trong nÒn kinh tÕ ®· t¸c ®éng ®Õn møc
tiÒn göi do ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn tÝnh thanh kho¶n. VÊn ®Ò ®Æt ra cho Ng©n
hµng lµ ph¶i qu¶n lý thanh kho¶n.
Qu¶n lý thanh kho¶n cña Ng©n hµng x¸c ®Þnh nhu cÇu kh¶ n¨ng ®¸p øng
nhu cÇu thanh kho¶n tÝn dông cho kh¸ch hµng t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo, tr¸nh t×nh
tr¹ng kh¸ch hµng ®Õn rót tiÒn « ¹t dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Ng©n hµng ph¸ s¶n. §iÒu
quan t©m hµng ®Çu lµ Ng©n hµng ph¶i tÝnh to¸n c¸c lo¹i tµi s¶n cã kh¶ n¨ng
chuyÓn thµnh tiÒn mÆt. ViÖc x¸c ®Þnh mét møc thanh kho¶n hîp lý trong tõng
thêi kú lµ hÕt søc khã kh¨n. Ng©n hµng ph¶i dù ®o¸n ®îc nhu cÇu cña nÒn kinh
tÕ t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. §ång thêi dùa vµo tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cña Ng©n
hµng trung ¬ng ban hµnh ®Ó cã chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp. Trong tõng trêng
hîp thanh kho¶n cã vÊn ®Ò Ng©n hµng thêng dïng biÖn ph¸p b¸n ®i c¸c chøng
kho¸n ®Ó chuyÓn ®æi nh tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu vµ cæ
phiÕu cña c¸c c«ng ty cã chÊt lîng cao ®îc a chuéng trªn thÞ trêng. TiÕp
theo Ng©n hµng rót c¸c kho¶n tiÒn göi t¹i c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ tæ chøc
tÝn dông kh¸c. Trêng hîp khÈn cÊp, Ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh th¬ng lîng víi
c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c ®Ó b¸n ®i c¸c kho¶n tÝn dông cã chÊt lîng cao.
Th«ng b¸o tr× ho·n c¸c kho¶n nî sÏ lµ ph¬ng c¸ch cuèi cïng cña Ng©n hµng
th¬ng m¹i.
§Ó qu¶n lý thanh kho¶n Ng©n hµng ph¶i dùa vµo c¸c lÝ thuyÕt c¬ b¶n nh
lÝ thuyÕt cho vay th¬ng m¹i, lÝ thuyÕt vÒ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, lÝ thuyÕt vÒ lîi
tøc dù tÝnh vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý t×nh h×nh dù tr÷.
1) Lý thuyÕt cho vay th¬ng m¹i
20
- Xem thêm -
.PDF 
89 
462 
142 
