Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại sở giao dịch i nhno&ptnt việt nam

Lêi nãi ®Çu Sau nhiÒu thËp kû x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®ang dÇn dÇn khëi s¾c: Tèc ®é t¨ng tr−ëng ngµy cµng cao, l¹m ph¸t ®−îc kiÒm chÕ, s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Hoµ nhÞp vµo sù t¨ng tr−ëng m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ §Êt n−íc, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ trong qu¶n lý vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô nh»m xøng ®¸ng lµ Trung t©m cña hÖ thèng tiÒn tÖ quèc gia. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t− rÊt lín tõ néi bé nÒn kinh tÕ vµ bªn ngoµi. TÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ cã ý nghÜa rÊt quan träng, ®ã lµ tiÒn ®Ò lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn vµ sö dông c¸c nguån vèn bªn ngoµi ®¹t hiÖu qu¶ ®ång thêi ®Ó t¨ng thªm tÝnh ®éc lËp tù chñ cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, ë n−íc ta, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhá, m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu...vµ ®ang rÊt cÇn nguån vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®Ó c¶i tiÕn, n©ng cao chÊt l−îng s¶n xuÊt. MÆc dï thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi, ®R t¹o kªnh dÉn vèn trùc tiÕp tíi c¸c doanh nghiÖp vµ xR héi. Nh−ng vai trß cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trong viÖc ®Çu t− cho t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ vÉn chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng. HÖ thèng ng©n hµng vÉn lµ kªnh dÉn vèn chÝnh trong nÒn kinh tÕ. Cho nªn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ¶nh h−ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. Së giao dÞch I NHNo&PTNT ViÖt Nam ®R vµ ®ang tÝch cùc t×m kiÕm, triÓn khai c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, x©y dùng c¬ cÊu nguån vèn hîp lý, khai th¸c tiÒm n¨ng vÒ vèn ®Ó ®¶m b¶o nguån vèn æn ®Þnh, tõ ®ã, sö dông vèn cã hiÖu qu¶ lµ môc tiªu hµng ®Çu ®Æt ra cho Ng©n hµng. Sù ph¸t triÓn cña Ng©n hµng lµ sù ®ãng gãp, khÝch lÖ vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Toµn thÓ ban lRnh ®¹o Ng©n hµng còng nh− ®éi ngò c¸n bé c«ng 1 nh©n viªn chøc ®ang cè g¾ng kh«ng biÕt mÖt mái kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô cña §¶ng vµ Nhµ n−íc giao. Sau mét thêi gian thùc tËp t¹i Së giao dÞch I NHNo&PTNT ViÖt Nam, ®−îc sù gióp ®ì cña ban lRnh ®¹o, c¸n bé nh©n viªn phßng kinh doanh vµ sù h−íng dÉn tËn t×nh cña TiÕn sÜ Vò Duy Hµo, em ®R nghiªn cøu ®Ò tµi “ Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ Sö dông vèn t¹i Së giao dÞch I NHNo&PTNT ViÖt Nam ”. Néi dung gåm ba phÇn chÝnh: Ch−¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Ch−¬ng II. Thùc tr¹ng hiÖu qu¶ Sö dông vèn t¹i Së giao dÞch I NHNo&PTNT. Ch−¬ng III. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ Sö dông vèn t¹i Së giao dÞch I NHNo&PTNT. 2 Ch−¬ng I C¬ së lÝ luËn vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng th−¬ng m¹i . 1.1. Kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. 1.1.1. Kh¸i niÖm - §Æc ®iÓm cña Ng©n hµng th−¬ng m¹i. 1.1.1.1. Kh¸i niÖm. Ng©n hµng th−¬ng m¹i ®R cã mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u dµi. Ngay nöa ®Çu thÕ kû 16, ë Ch©u ¢u ®R ra ®êi mét sè ng©n hµng ®Çu tiªn mµ tiÒn th©n lµ nh÷ng tæ chøc cho vay nÆng lRi. Vµo thêi ®iÓm nµy, ng©n hµng ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, ho¹t ®éng cña ng©n hµng chØ gãi gän trong lÜnh vùc gi÷ hé tiÒn vµ cho vay. Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng cña ng©n hµng th−¬ng m¹i còng ®−îc tõng b−íc ®−îc cñng cè vµ hoµn thiÖn, chuyÓn ho¸ dÇn theo h−íng ®a n¨ng. Tuy nhiªn ®Õn nay ch−a cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt vÒ ng©n hµng th−¬ng m¹i do c¸c nhµ kinh tÕ nhËn thÊy cã nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ®Þnh nghÜa “ng©n hµng”, bëi quan niÖm vÒ ng©n hµng thay ®æi trong kh«ng gian (tËp qu¸n vµ phong tôc cña mçi n−íc) vµ trong thêi gian (theo ®µ tiÕn triÓn kinh tÕ-xR héi). Theo mét sè chuyªn gia vÒ ng©n hµng trªn thÕ giíi th× ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ trªn thÞ tr−êng ®−îc quan niÖm lµ “Ng©n hµng lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ, tu©n thñ theo ph¸p luËt theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn” . Theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông cña ViÖt Nam ®−îc Quèc héi n−íc Céng hßa XR héi Chñ nghÜa ViÖt Nam khãa X, kú häp thø 2 th«ng qua ngµy 12/12/1997 “Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®−îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ ho¹t ®éng, c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng gåm ng©n hµng th−¬ng m¹i, ng©n hµng ph¸t triÓn, ng©n hµng ®Çu t−, ng©n hµng chÝnh s¸ch, ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c”. 3 1.1.1.2. §Æc ®iÓm cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Tuy nhiªn ®Ó hiÓu râ h¬n kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th−¬ng m¹i chóng ta cÇn xem xÐt ®Æc ®iÓm cña ng©n hµng th−¬ng m¹i. Tr−íc hÕt, ho¹t ®éng ng©n hµng th−¬ng m¹i lµ h×nh thøc kinh doanh kiÕm lêi, theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn lµ chñ yÕu. Ng©n hµng thùc hiÖn hai h×nh thøc ho¹t ®éng lµ kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng. Trong ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ ®−îc biÓu hiÖn ë nghiÖp vô huy ®éng vèn d−íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau, ®Ó cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng cã yªu cÇu vÒ vèn víi môc tiªu t×m kiÕm lîi nhuËn. Ng©n hµng th−¬ng m¹i lµ ng−êi “®i vay ®Ó cho vay” nh»m môc ®Ých kiÕm lêi. C¸c ho¹t ®éng dÞch vô ng©n hµng ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c nghiÖp cô s½n cã vÒ tiÒn tÖ, thanh to¸n, ngo¹i hèi, chøng kho¸n, ®Ó cam kÕt thùc hiÖn c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cho kh¸ch hµng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m môc ®Ých thu phÝ dÞch vô hoÆc hoa hång. Hai lµ, ho¹t ®éng ng©n hµng th−¬ng m¹i ph¶i tu©n thñ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nghÜa lµ chØ khi ng©n hµng th−¬ng m¹i tho¶ mRn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn kh¾t khe do ph¸p luËt qui ®Þnh nh− ®iÒu kiÖn vÒ vèn, ph−¬ng ¸n kinh doanh...th× míi ®−îc phÐp ho¹t ®éng trªn thÞ tr−êng. Ba lµ, ho¹t ®éng ng©n hµng th−¬ng m¹i lµ h×nh thøc kinh doanh cã ®é rñi ro cao h¬n nhiÒu so víi c¸c h×nh thøc kinh doanh kh¸c vµ th−êng cã ¶nh h−ëng s©u s¾c tíi c¸c ngµnh kh¸c vµ c¶ nÒn kinh tÕ. Së dÜ nh− vËy lµ do trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ do c¸c ng©n hµng tiÕn hµnh huy ®éng vèn cña ng−êi kh¸c råi ®em vèn ®ã ®Ó cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng theo nguyªn t¾c hoµn tr¶ vèn vµ lRi trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, nªn ®R t¹o rñi ro cho c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng th−¬ng m¹i. Rñi ro ®Õn tõ phÝa ng©n hµng, kh¸ch hµng vay tiÒn, rñi ro ®Õn tõ nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan. Bëi vËy, ng©n hµng th−¬ng m¹i ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro cao, kÐo theo lµ rñi ro ®èi víi nh÷ng ng−êi göi tiÒn ë ng©n hµng th−¬ng m¹i còng nh− rñi ro ®èi víi nÒn kinh tÕ. §Ó tr¸nh rñi ro ®¸ng tiÕc x¶y ra, nh»m kiÓm so¸t, lµm gi¶m nhÑ nh÷ng tæn h¹i do ng©n hµng vì nî g©y 4 ra, chÝnh phñ c¸c quèc gia dÆt ra nh÷ng ®¹o luËt riªng, nh»m ®Èm b¶o cho ho¹t ®éng nµy ®−îc vËn hµnh an toµn, hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. 1.1.2. Chøc n¨ng cña ng©n hµng th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. TÇm quan träng cña Ng©n hµng th−¬ng m¹i ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c chøc n¨ng cña nã. C¸c nhµ kinh tÕ häc ®R vÝ ng©n hµng th−¬ng m¹i lµ tr¸i tim cña nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng hót tiÒn vÒ, b¬m tiÒn ®i v× thÕ c¸c nguån vèn nhµn rçi ®−îc kh¬i th«ng ®−a tiÒn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, gióp cho qu¸ tr×nh l−u chuyÓn tiÒn tÖ mét c¸ch hiÖu qu¶. C¸c chøc n¨ng cña ng©n hµng th−¬ng m¹i cã thÓ ®−îc nªu ra d−íi nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, nh−ng bao gåm ba chøc n¨ng chñ yÕu: chøc n¨ng trung gian tÝn dông, trung gian thanh to¸n, chøc n¨ng t¹o tiÒn cña ng©n hµng th−¬ng m¹i. 1.1.2.1. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i - trung gian tÝn dông §©y lµ chøc n¨ng ®Æc tr−ng vµ c¬ b¶n nhÊt cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thùc hiÖn chøc n¨ng trung gian tÝn dông, ng©n hµng lµ “cÇu nèi ” gi÷a cung vµ cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ, kh¬i nguån vèn tõ nh÷ng ng−êi cã vèn nhµn rçi sang nh÷ng ng−êi cã nhu cÇu vÒ vèn. Trong nÒn kinh tÕ, do c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã nhu cÇu vÒ tiÒn, vèn vµo thêi ®iÓm kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, g©y ra hiÖn t−îng thõa, thiÕu t¹m thêi. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i lµ ng−êi trung gian cã vai trß chuyÓn ®æi kú h¹n nî, thay ®æi thêi kú ®¸o h¹n cña c¸c kho¶n, mãn nî. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i huy ®éng vµ tËp trung c¸c nguån vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®Ó h×nh thµnh nguån vèn cho vay; mÆt kh¸c, trªn c¬ së sè vèn ®R huy ®éng ®−îc, ng©n hµng cho vay ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn s¶n xuÊt, kinh doanh, tiªu dïng, cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ gãp phÇn ®¶m b¶o sù vËn ®éng liªn tôc cña guång m¸y kinh tÕ xR héi, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Nh− vËy, Ng©n hµng Th−¬ng m¹i võa lµ ng−êi ®i vay, võa lµ ng−êi cho vay. 5 Ngµy nay, quan niÖm vai trß trung gian tÝn dông trë nªn biÕn ho¸ h¬n. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng tµi chÝnh lµm xuÊt hiÖn c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña chøc n¨ng nµy. Ng©n hµng cã thÓ ®øng lµm trung gian gi÷a c«ng ty (khi ph¸t hµnh cæ phiÕu) víi nh÷ng nhµ ®Çu t−: ChuyÓn giao c¸c mÖnh lÖnh trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n; ®¶m nhËn viÖc mua b¸n tr¸i phiÕu c«ng ty. Theo c¸ch nµy Ng©n hµng lµm trung gian gi÷a ng−êi ®Çu t− vµ ng−êi cÇn vay vèn trªn thÞ tr−êng. H¬n n÷a, tÝn dông ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån h×nh thµnh vèn l−u ®éng vµ vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp. V× vËy tÝn dông Ng©n hµng gãp phÇn ®iÒu hoµ vèn trong nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh liªn tôc, lµ cÇu nèi gi÷a tiÕt kiÖm, tÝch luü vµ ®Çu t−. §−a vËt t− hµng ho¸ vµo s¶n xuÊt l−u th«ng, më réng nguån vèn thóc ®Èy tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Chøc n¨ng tÝn dông cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ®−îc h×nh thµnh rÊt sím, ngay tõ lóc h×nh thµnh c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Ngµy nay, th«ng qua chøc n¨ng trung gian tÝn dông, Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ®R vµ ®ang thùc hiÖn chøc n¨ng xR héi cña m×nh, lµm cho s¶n phÈm xR héi ®−îc t¨ng lªn, vèn ®Çu t− ®−îc më réng vµ tõ ®ã gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. 1.1.2.2. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i-trung gian thanh to¸n. ViÖc lµm trung gian thanh to¸n cña Ng©n hµng ngµy nay ®R ph¸t triÓn ®Õn tÇm møc rÊt ®a d¹ng, kh«ng chØ lµ trung gian truyÒn thèng nh− tr−íc, mµ cßn qu¶n lý c¸c ph−¬ng tiÖn thanh to¸n. §©y lµ vai trß ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng, phï hîp víi sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, phÇn lín c¸c c«ng t¸c thanh to¸n ë trong n−íc ®−îc thùc hiÖn th«ng qua sÐc vµ phÇn lín sÐc thanh to¸n ë trong n−íc ®−îc thùc hiÖn b»ng thanh to¸n bï trõ th«ng qua hÖ thèng Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Víi ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ hiÖn ®¹i h¬n, c¸c NHTM tõng b−íc trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c m¸y vi tÝnh vµ c¸c 6 ph−¬ng tiÖn kü thuËt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn, thanh to¸n bï trõ ®−îc nhanh chãng gi¶m bít chi phÝ vµ cã ®é chÝnh x¸c cao. Qu¸ tr×nh l−u th«ng chuyÓn vèn tõ tµi kho¶n ng−êi mua sang tµi kho¶n ng−êi b¸n cã mét ®Æc ®iÓm phi vËt chÊt. B»ng chøng lµ ë c¸c n−íc, c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sö dông h×nh thøc chuyÓn tiÒn b»ng ®iÖn tö lµ chuyÖn b×nh th−êng. Hä thanh to¸n b»ng nèi mang c¸c m¸y vi tÝnh cña c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trong n−íc nh»m thùc hiÖn chuyÓn vèn tõ tµi kho¶n ng−êi mua sang tµi kho¶n ng−êi b¸n mét c¸ch nhanh chãng tiÖn lîi. Nh− vËy Ng©n hµng ®R tiÕt kiÖm cho xR héi rÊt nhiÒu vÒ chi phÝ l−u th«ng, ®Èy nhanh tèc luËn chuyÓn vèn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh l−u th«ng hµng ho¸. 1.1.2.3. Chøc n¨ng t¹o ra tiÒn Ng©n hµng trong hÖ thèng Ng©n hµng hai cÊp. Vµo thÕ kû 19, hÖ thèng Ng©n hµng hai cÊp ®R ®−îc h×nh thµnh, c¸c Ng©n hµng kh«ng cßn ho¹t ®éng riªng lÎ mµ ®R t¹o nªn mét hÖ thèng, trong ®ã Ng©n hµng Trung −¬ng lµ c¬ quan qu¶n lý, vÒ tiÒn tÖ tÝn dông lµ Ng©n hµng cña c¸c Ng©n hµng cßn c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i, chuyªn kinh doanh tiÒn tÖ. Nhê ho¹t ®éng trong hÖ thèng mµ c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ®R t¹o ra bót tÖ. ViÖc t¹o ra bót tÖ lµ s¸ng kiÕn quan träng trong lÞch sö ho¹t ®éng Ng©n hµng; Chøc n¨ng t¹o ra bót tÖ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông vµ ®Çu t− cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trong mèi quan hÖ tuú thuéc vµo Ng©n hµng trung −¬ng. Nhê nhËn tiÒn ký th¸c cña kh¸ch hµng, Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng ®Çu t−. Nh−ng khi ®Çu t−, Ng©n hµng t¹o ra tiÒn ký th¸c míi, cßn gäi lµ tiÒn bót tÖ, tiÒn chuyÓn kho¶n Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trë thµnh ng−êi cung øng tiÒn bót tÖ quan träng, trong nÒn kinh tÕ. Víi hµng lo¹t c¸c nh©n tè t¸c ®éng ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh t¹o tiÒn, c¸c nhµ kinh tÕ ®−êng thêi ®R ®−a ra nhiÒu c«g thøc hoµn chØnh. Ch¼ng h¹n nh− c«ng thøc sau cña gi¸o s− ng−êi Ph¸p ...P.F. LEHAMAN. 7 Sè nh©n tiÒn göi më réng = 1 a+b+r Trong ®ã: a: Tû lÖ dù tr÷ ph¸p ®Þnh. b: Tû lÖ tiÒn mÆt trªn tiÒn göi thanh to¸n r: Tû lÖ dù tr÷ d− thõa trªn tiÒn göi thanh to¸n kh«ng vay hÕt. TiÒn göi më réng = 1 x tiÒn göi ban ®Çu. a+b+r Tãm l¹i, kh¶ n¨ng t¹o tiÒn lµ kh¶ n¨ng biÕn møc tiÒn göi ban ®Çu t¹i mét Ng©n hµng ®Çu tiªn nhËn tiÒn göi thµnh mét kho¶n tiÒn lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn, th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n, tÝn dông nhiÒu Ng©n hµng. Kh¶ n¨ng nµy t¹o ra "béi sè møc cung tiÒn tÖ" liªn quan chÆt chÏ víi viÖc c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc, cña Ng©n hµng trung −¬ng. ChÝnh v× vËy c¸c bót tÖ thùc sù thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ mµ còng cã thÓ g©y nªn nh÷ng tai ho¹ lín. §©y lµ nh©n tè c¬ b¶n trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Tõ ba chøc n¨ng c¬ b¶n trªn ta còng cã thÓ thÊy ®−îc vai trß to lín cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thanh to¸n, gi¶m chi phÝ giao dÞch vµ t¹o m«i tr−êng thuËn lîi cho qu¸ tr×nh l−u chuyÓn vèn cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao chÊt l−îng cña qu¸ tr×nh tËp trung vµ ph©n phèi nguån vèn. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cßn lµ bé m¸y t¹o tiÒn, nã cã vai trß quan träng trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gãp phÇn vµo ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m« d−íi sù t¸c ®éng cña Ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc. 1.1.3. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. 8 Cïng víi sù ph¸t triÓn cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i, ho¹t ®éng vµ c¸c dÞch vô cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ngµy cµng ®−îc më réng. Nh−ng nh×n chung, ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i gåm ba ho¹t ®éng chÝnh lµ ho¹t ®éng ®éng vèn, ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian. * Ho¹t ®éng huy ®éng vèn : Lµ ho¹t ®éng khëi ®Çu cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng th−¬ng m¹i. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i b¶n chÊt lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh cã ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng chñ yÕu kh«ng ph¶i b»ng nguån vèn chñ së h÷u, v× vËy ®Ó cã nguån vèn ho¹t ®éng, cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ th× ngoµi nguån vèn chñ së h÷u, ng©n hµng th−¬ng m¹i ph¶i huy ®éng nh÷ng nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c ho¹t ®«ng nhËn tiÒn göi, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu, ®i vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c hay tõ Ng©n hµng Trung −¬ng. * Ho¹t ®éng sö dông vèn: Sau khi huy ®éng vèn, ®Ó bï ®¾p ®−îc chÝ phÝ huy ®éng vèn vµ cã lîi nhuËn th× ng©n hµng th−¬ng m¹i pahØ t×m c¸ch sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn nµy ®Ó thu lRi. §©y lµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ ®em l¹i tû träng thu nhËp lín nhÊt cho Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i sö dông vèn theo c¸c h−íng c¬ b¶n lµ ho¹t ®éng tÝn dông, ®Çu t− chøng kho¸n, ®Çu t− mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh vµ trang thiÕt bÞ, ho¹t ®éng ng©n quü trong ®ã ho¹t ®éng tÝn dông lµ quan träng nhÊt bëi nã ®em l¹i phÇn lín thu nhËp cho ng©n hµng. * C¸c ho¹t ®éng trung gian cña ng©n hµng th−¬ng m¹i bao gåm ho¹t ®éng thanh to¸n, ho¹t ®éng qu¶n lý tµi s¶n cho kh¸ch hµng, ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n, ho¹t ®éng mua b¸n vµ b¶o qu¶n chøng kho¸n, ho¹t ®éng cung cÊp th«ng tin, t− vÊn kinh doanh vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp… C¸c ho¹t ®éng trung gian nµy kh«ng ph¶i ®em l¹i nguån thu nhËp chñ yÕu cho ng©n hµng th−¬ng m¹i nh−ng nã cã ý nghÜa quan träng trong viÖc më réng ho¹t ®éng huy ®éng vµ sö dông nguån 9 vèn, ®ång thêi ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng, gi¶m bít rñi ro vµ t¨ng thu nhËp cho ng©n hµng. Trªn ®©y lµ ba nhãm ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng th−¬ng m¹i, mçi ho¹t ®éng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau song cã quan hÖ mËt thiÕt, g¾n bã chÆt chÏ vµ bæ sung cho nhau. V× vËy ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng, kh«ng ®−îc coi nhÑ ho¹t ®éng nµo mµ ph¶i lu«n ®Æt mèi quan hÖ gi÷a chóng trong khi ®Ò ra chiÕn l−îc còng nh− lËp kÕ ho¹ch kinh doanh ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng. 1.2. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i . §Ó hiÓu xem mét Ng©n hµng Th−¬ng m¹i (NHTM) ho¹t ®éng nh− thÕ nµo chóng ta ph¶i xem xÐt ®Õn b¶n quyÕt to¸n tµi s¶n cña Ng©n hµng ®ã, lµ b¶n kª tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cu¶ nã. B¶ng quyÕt to¸n nµy liÖt kª c¸c kÕt sè, tøc lµ nã cã ®Æc tr−ng. Tæng tµi s¶n cã = Tæng tµi s¶n nî + vèn. H¬n n÷a, b¶ng quyÕt to¸n tµi s¶n mét Ng©n hµng liÖt kª c¸c nguån vèn cña Ng©n hµng (tµi s¶n nî) vµ sö dông vèn (tµi s¶n cã). C¸c Ng©n hµng b»ng nhiÒu c¸ch ®Ó huy ®éng vèn. Sau ®ã hä dïng vèn nµy cã ®−îc tµi s¶n cã. - B¶ng quyÕt to¸n cña tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i th−êng cã kÕt cÊu d−íi d¹ng sau: Tµi s¶n cã (sö dông vèn) Tµi s¶n nî (nguån vèn) 1. Kho¶n môc dù tr÷ 1. Kho¶n môc tiÒn göi 2. Kho¶n môc CK ng¾n h¹n 2. Kho¶n môc ®i vay 10 3. Kho¶n môc cho vay 3. C¸c lo¹i vèn uû th¸c 4. Kho¶n môc ®Çu t− 4. Vèn së h÷u cña Ng©n hµng 5. C¸c tµi s¶n cã kh¸c 6. TSC§ tÝch lòy 1.2.1. Nguån vèn t¹i Ng©n hµng Th−¬ng m¹i 1.2.1.1. Nguån vèn tiÒn göi Nguån vèn tiÒn göi lµ nguån vèn quan träng nhÊt chiÕm bé phËn lín trong tæng sè nguån vèn cña NHTM, th−êng chiÕm kho¶ng 50 - 60% nh−ng hiÖn nay tû lÖ nµy ®ang gi¶m dÇn. Theo tÝnh chÊt giao dÞch viÖc huy ®éng vèn chia lµm lo¹i: TiÒn göi giao dÞch vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ nã cã thÓ ®−îc chia thµnh d¹ng ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. Nguån vèn n»m trªn tµi kho¶n thanh to¸n vµ tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ kh¸ lín bëi v× nã phôc vô cho nhu cÇu thanh to¸n giao dÞch trong nÒn kinh tÕ. §Æc ®iÓm cña nguån vèn nµy th−êng lµ ng¾n h¹n, kh«ng æn bëi v× kh¸ch hµng cã thÓ rót tiÒn trªn tµi kho¶n bÊt kú lóc nµo hä cã nhu cÇu. Ng©n hµng sö dông vèn ph¶i ®èi phã víi rñi ro thanh kho¶n hoÆc sù ø ®äng vèn nh−ng ng−îc l¹i chi phÝ sö dông nã rÊt thÊp. ViÖc huy ®éng nguån vèn tiÒn göi phô thuéc nhu cÇu thanh to¸n cña tõng c¸ nh©n. VÝ dô nh− nh÷ng ngµy gi¸p TÕt hay Noel, nhu cÇu chi tiªu lín, kh¸ch hµng th−êng ®Õn Ng©n hµng ®Ó rót tiÒn. LRi suÊt còng cã yÕu tè quan träng cã tÝnh c¹nh tranh lín, nhÊt lµ trong thêi kú khan hiÕm tiÒn tÖ. Sù thu hót nguån tiÒn göi phô thuéc vµo møc ®é ®a d¹ng ho¸ dÞch vô tr×nh ®é c«ng nghÖ Ng©n hµng hiÖn ®¹i t¹o ra sù thuËn lîi cho kh¸ch hµng. Uy tÝn, th©m niªn, sù giao tiÕp lÞch sù cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn ¶nh h−ëng kh¶ n¨ng huy 11 ®éng tiÒn göi cña Ng©n hµng. Ngoµi ra kh¶ n¨ng sö dông vèn nh− kh¶ n¨ng cho vay, kh¶ n¨ng ®Çu t− sÏ ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp trong viÖc huy ®éng nguån vèn. 1.2.1.2. Nguån vèn ®i vay Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cã thÓ ®i vay tõ NHNN, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c cã thÓ vay trªn thÞ tr−êng vèn vµ thÞ tr−êng tiÒn tÖ. Khi Ng©n hµng Th−¬ng m¹i vay vèn tõ NHNN nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n, ®¸p øng nhu cÇu cÊp tÝn dông cho c¸c tæ chøc tÝn dông trong nÒn kinh tÕ. Trong tr−êng hîp Ng©n hµng Th−¬ng m¹i gÆp khã kh¨n vµ cã kh¶ n¨ng ph¸ s¶n mµ ¶nh h−ëng ®Õn hÖ thèng Ng©n hµng, NHNN cã thÓ cho vay. Khi NHNN cho Ng©n hµng Th−¬ng m¹i vay dùa vµo c¸c chøng kho¸n (chøng kho¸n cÇm cè, chøng kho¸n chiÕt khÊu), vµ chØ cho vay tèi ®a 70% gi¸ trÞ thùc tÕ cña chøng kho¸n ®ã. Chi phÝ ®Ó cã kho¶n vèn nµy lµ kh¸ lín, ¶nh h−ëng ®Õn kÕ ho¹ch cña Ng©n hµng, nhÊt lµ lîi nhuËn, nªn ®©y lµ gi¶i ph¸p cuèi cïng Ng©n hµng míi huy ®éng. C¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông lu«n lµ ng−êi b¹n ®ång hµnh, ng−êi b¹n hµng cña nhau. Khi mét Ng©n hµng cÇn mét nguån vèn trung vµ dµi h¹n hay mét dù ¸n lín ®em l¹i lîi nhuËn cao Ng©n hµng Th−¬ng m¹i th−êng ®i vay tøc thêi víi lRi suÊt trªn thÞ tr−êng liªn Ng©n hµng. HoÆc hai Ng©n hµng Th−¬ng m¹i thuéc hai n−íc cã, thêi gian lµm viÖc ng−îc nhau th−êng ký kÕt hîp ®ång tÝn dông qua ®ªm ®Ó tËn dông nguån vèn tuy nhiªn c¸ch lµm nµy chi phÝ h¬i cao v× lRi suÊt tÝn dông qua ®ªm lµ lRi suÊt nãng. Ngoµi ra Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cã thÓ vay vèn trªn thÞ tr−êng vèn vµ thÞ tr−êng tiÒn tÖ th«ng qua ph¸t hµnh c¸c kú phiÕu ng¾n h¹n, tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n. 12 §Æc ®iÓm cña nguån vèn ®i vay lµ æn ®Þnh h¬n, nguån vèn tiÒn göi nh−ng chi phÝ vèn cao h¬n. Tû lÖ nguån vèn ®i vay ®ang cã xu h−íng chiÕm kho¶n 15 20% tæng nguån vèn Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. ViÖc huy ®éng vèn cßn phô thuéc chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN, c¸c ho¹t ®éng nãi chung cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i vµ tÝnh n¨ng ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. 1.2.1.3. C¸c nguån vèn kh¸c cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ra cßn cã nh÷ng nguån vèn kh¸c nh− nguån vèn uû th¸c, nguån vèn mµ Ng©n hµng ®øng ra qu¶n lý hé mét tæ chøc ra b¶o lRnh cho mét tæ chøc ®Ó ®Çu t− vµo mét dù ¸n lín mang l¹i lîi nhuËn cao, trong tr−êng hîp nµy Ng©n hµng sÏ h−ëng hoa hång, vµ h−ëng dÞch vô qu¶n lý. Nguån vèn trong thanh to¸n h×nh thµnh tõ ®Æc ®iÓm thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt khi mµ sù vËn ®éng gi÷a hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ lu«n cã mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. KÕ to¸n ngµy mét hiÖn ®¹i th× kho¶ng thêi gian nµy ngµy mét rót ng¾n, nguån vèn bÞ thu hÑp nh−ng t¨ng tÝnh c¹nh tranh cho Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Nguån vèn h×nh thµnh tõ c¸c kho¶n nî cña Ng©n hµng nh−ng ch−a ®Õn h¹n ph¶i tr¶. C¸c lo¹i nguån vèn nµy th−êng chØ chiÕm tû träng nhá, Ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng sö dông Ýt chÞu sù rñi ro. 1.2.1.4. Vèn chñ së h÷u vµ c¸c quü Tr−íc khi b−íc vµo ho¹t ®éng, mçi Ng©n hµng ®Òu cã mét kho¶n vèn nhÊt ®Þnh nhiÒu h¬n hoÆc b»ng víi vèn ph¸p ®Þnh do Nhµ n−íc ®Æt ra, gäi lµ vèn ®iÒu lÖ. §èi víi Ng©n hµng quèc doanh, vèn ®iÒu lÖ th−êng do ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp, c¸c Ng©n hµng cæ phÇn do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp. Vèn ®iÒu lÖ phôc vô cho viÖc më réng, khëi ®éng Ng©n hµng, t¹o ra c¬ së vËt chÊt ban ®Çu ®Ó Ng©n hµng 13 ®i vµo ho¹t ®éng. Vèn ®iÒu lÖ thÓ hiÖn qui m«, uy tÝn cña Ng©n hµng. Tû lÖ vèn nhá chØ chiÕm 5 -10% tæng nguån vèn. Th−êng c¸c Ng©n hµng cæ phÇn sau mét thêi gian ho¹t ®éng muèn n©ng vèn ®iÒu lÖ lªn b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu c¸c nguån vèn bæ sung ®−îc trÝch trªn c¬ së lîi nhuËn kh«ng chia lîi nhuËn sau thuÕ, hoÆc t¨ng nguån vèn nµy b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu Ng©n hµng. Vèn së h÷u cña Ng©n hµng nh− mét c¸i ®Öm chèng ®ì sù sôt gi¶m gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n cã cña Ng©n hµng. Trong Ng©n hµng h×nh thµnh lªn nhiÒu quÜ dù phßng rñi ro, quÜ phóc lîi nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi göi tiÒn, h¹n chÕ rñi ro cho c¸c c¬ quan b¶o hiÓm, ®¶m b¶o thanh kho¶n vµ cung cÊp mét phÇn tµi s¶n cã bï ®¾p thua lç. Tãm l¹i, ®Ó cã mét c¬ cÊu nguån vèn tèi −u ®¶m b¶o yªu cÇu æn ®Þnh cho viÖc sö dông vµ tèi thiÓu ho¸ chi phÝ ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i xÐt ®Õn c¸c yÕu tè vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong d©n c−, uy tÝn Ng©n hµng... ®ång thêi ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®Çu ra. Tr¸nh t×nh tr¹ng vèn huy ®éng ®−îc tõ c¸c nguån vèn ng¾n h¹n kh«ng thÓ cho vay trung vµ dµi h¹n ®−îc hay t×nh tr¹ng ø ®äng vèn do kh«ng cã dù ¸n kh¶ thi, gi¶m lîi nhuËn cña Ng©n hµng. 1.2.2. Ph©n lo¹i sö dông vèn t¹i Ng©n hµng Th−¬ng m¹i Trong b¶n quyÕt to¸n, tµi s¶n cña mét Ng©n hµng Th−¬ng m¹i, bªn tµi s¶n cã thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña viÖc sö dông vèn cña Ng©n hµng ®ã. ViÖc sö dông vèn trong Ng©n hµng Th−¬ng m¹i gåm nh÷ng môc sau. 1.2.2.1. TiÒn dù tr÷ §©y lµ nghiÖp vô nh»m duy tr× kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña Ng©n hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn vµ thanh to¸n th−êng xuyªn cña kh¸ch hµng. Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ph¶i duy tr× mét bé phËn vèn, ®Ó göi vµo mét tµi kho¶n nµo ®ã nh− ë NHNN, tæ chøc tÝn dông c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i kh¸c... vµ mét l−îng ®−îc 14 cÊt gi÷ t¹i Ng©n hµng ®ã, gäi lµ tiÒn dù tr÷. Møc dù tr÷ cao hay thÊp phô thuéc vµo qui m« ho¹t ®éng cña Ng©n hµng, mèi quan hÖ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ chuyÓn kho¶n, thêi vô cña c¸c kho¶n chi tiÒn mÆt. TiÒn dù tr÷ hiÖn hµnh kh«ng cã lRi nh−ng c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i vÉn gi÷ chóng do mét sè lý do nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt, theo luËt ph¸p hiÖn hµnh, c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ph¶i nép mét tû lÖ nhÊt ®Þnh tiÒn göi mµ ng©n hµng huy ®éng ®−îc t¹i Ng©n hµng Nhµ n−íc( th−êng lµ 10%) ®Ó ®¶m b¶o tiÒn göi. §©y còng lµ c«ng cô quan träng trong qu¶n lý l−u th«ng tiÒn tÖ. Thø hai, b¶n th©n ng©n hµng còng thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i gi÷ mét Ýt tiÒn mÆt mµ kh«ng nªn cho vay hÕt.ViÖc gi÷ tiÒn m¨t nµy ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho nh÷ng ho¹t ®éng cßn l¹i, do vËy dù tr÷ tiÒn mÆt trong tµi s¶n cã cßn gäi lµ “ kho¶n ®Çu t− cho sù an toµn”. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng nhá göi tiÒn vµo c¸c ng©n hµng lín ®Ó ®æi lÊy c¸c dÞch vô kh¸c nhau nh− tËp hîp sÐc, giao dÞch ngo¹i tÖ. C¸c kho¶n nµy cã tÝnh láng nhÊt trong c¸c lo¹i tµi s¶n cã cña ng©n hµng chiÕm kho¶ng 7% tæng tµi s¶n, phôc vô nhu cÇu thanh kho¶n t¹i ng©n hµng. 1.2.2.2. §Çu t− vµo chøng kho¸n. Cã thÓ thÊy Ng©n hµng Th−¬ng m¹i thùc hiÖn nghiÖp vô ®Çu t− vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lîi nhuËn, n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh nh»m ph©n t¸n rñi ro.Trong viÖc ®Çu t− vµo chøng kho¸n, Ng©n hµng Th−¬ng m¹i chñ yÕu mua c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c, c¸c tr¸i phiÕu cã tÝnh thanh kho¶n cao. §©y lµ nh÷ng c«ng cô chÝnh cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ tµi chÝnh. ViÖc mua vµ dù tr÷ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu nµy mét mÆt t¹o ra thu nhËp cho ng©n hµng, mÆt kh¸c chóng lµ nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh dÔ l−u ®éng ho¸, v× vËy khi cÇn tiÒn ng©n hµng cã thÓ b¸n hoÆc chiÕt khÊu ë ng©n hµng kh¸c hoÆc ë NHNN. 1.2.2.3. TiÒn cho vay 15 Cho vay lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh chñ chèt cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ®Ó t¹o ra lîi nhuËn. ChØ cã lRi suÊt thu ®−îc tõ cho vay míi bï næi chi phÝ tiÒn göi, chi phÝ dù tr÷, chi phÝ kinh doanh qu¶n lý, chi phÝ vèn tr«i næi, chi phÝ thuÕ c¸c lo¹i vµ c¸c chi phÝ rñi ro ®Çu t−. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, h−íng cho vay cña c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cµng t¨ng vµ lo¹i h×nh cho còng trë nªn v« cïng ®a d¹ng. ë hÇu hÕt c¸c n−íc c«ng nghiÖp trong nhãm 10 vµ 15 n−íc hµng ®Çu thÕ giíi, cho vay cña c¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i ®R chuyÓn dÇn tõ cho vay ng¾n h¹n sang cho vay dµi h¹n. Khu vùc cho vay ng¾n h¹n nh−êng chç cho thÞ tr−êng tiÒn tÖ tµi chÝnh cung øng. Ng−îc l¹i hÇu hÕt c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cho vay ng¾n h¹n vÉn chiÕm bé phËn lín h¬n cho vay dµi h¹n, xuÊt ph¸t tõ chç thiÕu an toµn cho c¸c kho¶n ®Çu t− dµi h¹n. Nh−ng nãi chung, lîi nhuËn chñ yÕu cña Ng©n hµng vÉn lµ ho¹t ®éng cho vay hay nãi réng ra lµ ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i 67% tæng tµi s¶n cña Ng©n hµng ë d¹ng tiÒn cho vay t¹o ra h¬n 60% thu nhËp cña Ng©n hµng kh¸c bëi chóng kh«ng thÓ chuyÓn thµnh tiÒn mÆt tr−íc khi c¸c kho¶n vay mRn h¹n vµ còng cã x¸c suÊt rñi ro vì nî cao h¬n. Theo thêi gian, c¸c kho¶n cho vay cã thÓ chia thµnh c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. Cho vay ng¾n h¹n th−êng ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn l−u ®éng hay khã kh¨n t¹m thêi vÒ vèn. Cho vay trung vµ dµi h¹n th−êng ®¸p øng nhu cÇu cho nh÷ng dù ¸n lín, hay ®æ míi d©y chuyÒn c«ng nghÖ... ViÖc ph©n lo¹i theo thêi gian gióp Ng©n hµng lËp kÕ ho¹ch ®Ó huy ®éng vèn vµ ®Çu t−. Ph©n lo¹i theo ®èi t−îng cho vay, cã kho¶n cho vay c«ng nghiÖp, cho vay n«ng nghiÖp, cho vay tiªu dïng.v.v. C¸c Ng©n hµng cho vay c«ng nghiÖp th−êng dùa vµo tÝnh chÊt, chu kú kinh doanh, ®Ó ®¸p øng môc ®Ých, vµ mang l¹i hiÖu qu¶ sö dông vèn. Cho vay n«ng nghiÖp dùa vµo thêi vô vµ rñi ro do tù nhiªn. Cho 16 vay tiªu dïng th−êng lµ cho vay ®èi víi c¸n bé lµm c«ng ¨n l−¬ng, c«ng viÖc æn ®Þnh, tiÒn l−¬ng æn ®Þnh, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî cho Ng©n hµng. 1.2.2.4. C¸c kho¶n ®Çu t− kh¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cã thÓ tham gia ®Çu t− vµo c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n, chøng kho¸n chÝnh phñ v.v. C¸c Ng©n hµng Th−¬ng m¹i mua chøng kho¸n v× môc ®Ých thanh kho¶n vµ ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng, ®Ó n©ng cao lîi tøc vµ phôc vô nh− c¸c vËt kÝ quÜ cho c¸c tµi s¶n nî ký th¸c víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, chÝnh phñ v.v. Tû lÖ lín nhÊt cña ®Çu t− chøng kho¸n lµ chøng kho¸n chÝnh phñ bëi tuy cã møc lRi h¹n chÕ nh÷ng linh ho¹t, kh«ng cã rñi ro tÝn dông vµ Ýt rñi ro vÒ lRi suÊt so víi tr¸i phiÕu dµi h¹n. Th«ng th−êng lîi tøc t−¬ng øng víi ®é rñi ro. Kho¶n vèn nµy chiÕm kho¶ng 15 - 19% tæng tµi s¶n. 1.2.3. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. 1.2.3.1. Kh¸i niÖm chung vÒ Sö dông vèn. Cho vay hay ®Çu t− ®Ó sinh lîi tõ tiÒn ®R huy ®éng ®−îc lµ lÏ sèng cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Cho vay hay ®Çu t− vµo c¸c lo¹i tµi s¶n nµo còng ®Òu lµ ho¹t ®éng kiÕm lîi nhuËn. Tµi s¶n cã lµ nh÷ng kho¶n nî mµ thÞ tr−êng nî ng©n hµng hoÆc lµ nh÷ng kho¶n mµ ng©n hµng cho thÞ tr−êng vay. §øng trªn gãc ®é tÝnh chÊt, ng©n hµng lµ chñ nî vµ c¸c ®èi t−îng vay tiÒn cña nã lµ con nî. V× môc tiªu cña ng©n hµng lµ cho vay ®Ó kiÕm lêi, nªn tµi s¶n cã hay c¸c kho¶n mµ ng©n hµng cho vay cßn ®−îc gäi lµ ®Çu t−. Nh− vËy sö dông vèn lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô cña ng©n hµng th−¬ng m¹i ( nghiÖp vô cã ). Sö dông vèn bao gåm: - Dù tr÷ tiÒn mÆt: TiÒn mÆt t¹i kho cña ng©n hµng TiÒn mÆt ký göi cña ng©n hµng Trung −¬ng - §Çu t− vµo chøng kho¸n ( tr¸i phiÕu, hèi phiÕu...) 17 - Cho vay - §Çu t− vµo c¸c lo¹i tµi s¶n ( nh− bÊt ®éng s¶n, c¬ së h¹ tÇng, trang thiÕt bÞ...) 1.2.3.2. C¸c chØ tiªu x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ Sö dông vèn. * Tæng d− nî cho vay / Tæng nguån vèn Ph¶n ¸nh cø mét ®ång vèn huy ®éng th× cã bao nhiªu ®ång ®−îc ®em ®i cho vay. * Doanh sè cho vay / tæng nguån vèn kinh doanh Ph¶n ¸nh cø mét ®ång vèn kinh doanh th× bao nhiªu ®ång ®−îc ®em ®i cho vay. 1.2.3.3. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc sö dông vèn an toµn vµ hiÖu qu¶ * Qu¶n lý nguån vèn t¹i Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Ph©n tÝch c¬ cÊu nguån vèn vµ qu¶n lý nguån vèn h−íng tíi môc tiªu æn ®Þnh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng vµ ®Æc biÖt h−íng tíi lîi nhuËn. NghÜa lµ, Ng©n hµng ph¶i ®¹t ®−îc chiÕn l−îc lµm sao t¹o nguån vèn æn ®Þnh cã thÓ æn ®Þnh sö dông. Vµ x©y dùng ®−îc c¬ cÊu vèn hîp lý vµ gi¶m chi phÝ vèn ë møc thÊp nhÊt. Qu¶n lý nguån vèn vÒ qui m« nghÜa lµ xem xÐt Ng©n hµng Th−¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cao nhÊt lµ bao nhiªu. C¬ cÊu, qui m« tõng lo¹i vèn ¶nh h−ëng tíi viÖc tr¶ lRi Ng©n hµng vµ ¶nh h−ëng tíi æn ®Þnh ho¹t ®éng Ng©n hµng nh− thÕ nµo. C¸c Ng©n hµng hiÖn ®¹i th−êng lËp ra nh÷ng bµi to¸n tèi −u vÒ c¬ cÊu nguån vèn vµ qui m« tõng lo¹i nguån vèn. Qu¶n lý chi phÝ tr¶ lRi lµ ®−a chÝnh s¸ch lRi suÊt huy ®éng phï hîp víi tõng thêi kú trªn cë së chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung −¬ng. TÝnh to¸n tæng chi phÝ tr¶ lRi - chi ®Çu vµo - ®Ó x¸c ®Þnh chi ®Çu ra. Qu¶n lý kú h¹n cña nguån vèn, Ng©n hµng x¸c ®Þnh ra nh÷ng kú h¹n huy ®éng, x¸c ®Þnh ®−îc kh¶ n¨ng tr¶ nî ®¶m b¶o nhu cÇu rót tiÒn cña kh¸ch hµng, tÝnh to¸n kú h¹n b×nh qu©n cña c¸c kho¶n tiÒn göi. Trong qu¶n lý kú h¹n Ng©n 18 hµng ¸p dông "Nguyªn lý thî kim hoµn "®Ó tÝnh thêi h¹n trung b×nh cña c¸c kho¶n tiÒn göi. BÊt cø ho¹t ®éng cho vay hay ®Çu t− nµo ®Òu tiÒm Èn nh÷ng d¹ng rñi ro kh¸c nhau vµ møc rñi ro còng kh¸c nhau. Sö dông vèn t¹i Ng©n hµng th−¬ng m¹i dùa trªn nguyªn t¾c an toµn vµ hiÖu qu¶ th−êng ph¶i qu¶n lý thanh kho¶n, kiÓm so¸t rñi ro trong ho¹t ®éng cña m×nh. * Qu¶n lý thanh kho¶n Thanh kho¶n lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n tÝn dông cho bÊt kú kh¸ch nµo t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo. Thanh kho¶n lµ mét trong sè c¸c vÊn ®Ò mµ nhµ qu¶n lý Ng©n hµng th−êng xuyªn ph¶i quan t©m. Møc ®é thanh kho¶n mµ mét ng©n hµng riªng biÖt nµo ®ã cÇn ®Õn, tuú thuéc vµo l−îng biÕn ®æi x¶y ra ë sè tiÒn göi vµ nhu cÇu tÝn dông. Cã nhiÒu biÕn ®éng bÊt th−êng x¶y ra trong nÒn kinh tÕ, theo thêi vô, theo chu kú. RÊt khã lßng dù ®o¸n ®−îc thêi gian x¶y ra vµ tÝnh khèc liÖt cña biÕn ®éng bÊt th−êng Êy do chóng kh«ng tu©n theo nh÷ng khu«n mÉu ®Þnh s½n. Nh÷ng biÕn ®éng thêi vô trùc tiÕp liªn quan ®Õn mïa vô kh¸c víi biÕn ®éng bÊt th−êng ®−îc lÆp l¹i hµng n¨m, vµ nh÷ng biÕn ®éng Êy cã thÓ thay ®æi cïng thêi gian. VÝ nh− mét Ng©n hµng ®Æt t¹i khu n«ng nghiÖp, møc tiÒn göi sÏ t¨ng vµo mua thu ho¹ch vµ nhu cÇu tÝn dông sÏ t¨ng vµo mïa xu©n. C¸c biÕn ®éng chu kú th−êng khã dù ®o¸n h¬n c¸c biÕn ®éng theo thêi vô. Trong suèt thêi kú suy tho¸i cña mét chu kú s¶n suÊt, nhu cÇu tÝn dông gi¶m vµ tiÒn göi Ng©n hµng còng cã thÓ gi¶m theo. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung −¬ng cã khuynh h−íng bï ®¾p cho sù gi¶m sót tiÒn göi Ng©n hµng trong toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng, suèt thêi kú kinh tÕ tr× trÖ. Trong giai 19 ®o¹n chÊn h−ng, nhu cÇu tÝn dông t¨ng v−ît møc t¨ng tiÒn göi, khiÕn Ng©n hµng b¸n c¸c tµi s¶n l−u ho¹t. KÕt qu¶ cña nh÷ng biÕn ®éng nµy trong nÒn kinh tÕ ®R t¸c ®éng ®Õn møc tiÒn göi do ®ã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn tÝnh thanh kho¶n. VÊn ®Ò ®Æt ra cho Ng©n hµng lµ ph¶i qu¶n lý thanh kho¶n. Qu¶n lý thanh kho¶n cña Ng©n hµng x¸c ®Þnh nhu cÇu kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n tÝn dông cho kh¸ch hµng t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo, tr¸nh t×nh tr¹ng kh¸ch hµng ®Õn rót tiÒn « ¹t dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Ng©n hµng ph¸ s¶n. §iÒu quan t©m hµng ®Çu lµ Ng©n hµng ph¶i tÝnh to¸n c¸c lo¹i tµi s¶n cã kh¶ n¨ng chuyÓn thµnh tiÒn mÆt. ViÖc x¸c ®Þnh mét møc thanh kho¶n hîp lý trong tõng thêi kú lµ hÕt søc khã kh¨n. Ng©n hµng ph¶i dù ®o¸n ®−îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. §ång thêi dùa vµo tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cña Ng©n hµng trung −¬ng ban hµnh ®Ó cã chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp. Trong tõng tr−êng hîp thanh kho¶n cã vÊn ®Ò Ng©n hµng th−êng dïng biÖn ph¸p b¸n ®i c¸c chøng kho¸n ®Ó chuyÓn ®æi nh− tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cã chÊt l−îng cao ®−îc −a chuéng trªn thÞ tr−êng. TiÕp theo Ng©n hµng rót c¸c kho¶n tiÒn göi t¹i c¸c Ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông kh¸c. Tr−êng hîp khÈn cÊp, Ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh th−¬ng l−îng víi c¸c Ng©n hµng th−¬ng m¹i kh¸c ®Ó b¸n ®i c¸c kho¶n tÝn dông cã chÊt l−îng cao. Th«ng b¸o tr× hoRn c¸c kho¶n nî sÏ lµ ph−¬ng c¸ch cuèi cïng cña Ng©n hµng th−¬ng m¹i. §Ó qu¶n lý thanh kho¶n Ng©n hµng ph¶i dùa vµo c¸c lÝ thuyÕt c¬ b¶n nh− lÝ thuyÕt cho vay th−¬ng m¹i, lÝ thuyÕt vÒ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, lÝ thuyÕt vÒ lîi tøc dù tÝnh vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý t×nh h×nh dù tr÷. 1) Lý thuyÕt cho vay th−¬ng m¹i 20