Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng công thương hà nam

1 PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng C«ng th−¬ng (NHCT) ViÖt Nam nãi chung vµ chi nh¸nh NHCT Hµ Nam nãi riªng trong qu¸ tr×nh kinh doanh ®. béc lé nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc tr−íc yªu cÇu c¹nh tranh ®Ó héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc. §èi víi chi nh¸nh NHCT Hµ Nam tuy tèc ®é t¨ng tr−ëng trong nh÷ng n¨m qua ®¹t tû lÖ kh¸ cao nh−ng chÊt l−îng hiÖu qu¶ kinh doanh cßn thÊp. Ngoµi nh÷ng khã kh¨n chung cña m«i tr−êng kinh tÕ- x. héi cßn cã nguyªn nh©n rÊt quan träng n÷a lµ viÖc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh ng©n hµng, qu¶n lý c¸c nghiÖp vô ho¹t ®éng kinh doanh cßn nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i yÕu kÐm ®ang ®Æt ra cÇn ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt nh»m ®Ó ®iÒu chØnh chiÕn l−îc vµ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®−a NHCT Hµ Nam Ph¸t triÓn An toµn - HiÖu qu¶. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt ®ã, t¸c gi¶ chän ®Ó tµi: “Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña NHCT Hµ Nam” 2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ nghiªn cøu lý luËn c¬ b¶n vÒ qu¶n trÞ Ng©n hµng Th−¬ng m¹i (NHTM) vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh cña NHCT Hµ Nam ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña NHCT Hµ Nam nãi riªng vµ NHCT ViÖt Nam nãi chung. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t−îng lµ c¸c nghiÖp vô qu¶n lý vµ kinh doanh c¬ b¶n cña NHTM nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña NHCT Hµ Nam. - Ph¹m vi nghiªn cøu lµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña NHCT Hµ Nam trong giai ®o¹n 1999-2001. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn v¨n sö dông ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, 2 ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª ®Ó nghiªn cøu. 5. Nh÷ng ®ãng gãp khoa häc cña luËn v¨n. - HÖ thèng vµ kh¸i qu¸t ho¸ c¸c lý luËn c¬ b¶n vÒ nghiÖp vô kinh doanh c¬ b¶n cña NHTM trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, qu¶n lý tµi s¶n, thu nhËp vµ chi phÝ, c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña NHTM. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ rót ra nh÷ng nhËn xÐt, kÕt luËn mang tÝnh tæng kÕt thùc tiÔn vÒ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ kinh doanh cña NHCT Hµ Nam. Nªu râ nguyªn nh©n vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. - §Ò xuÊt mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé cã c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña chi nh¸nh NHCT Hµ Nam. 6. Bè côc cña luËn v¨n. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n cã 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i. Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng C«ng th−¬ng Hµ Nam. Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña Ng©n hµng C«ng th−¬ng Hµ Nam. 3 Ch−¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng th−¬ng m¹i 1.1. Ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. 1.1.1. §Þnh nghÜa NHTM: Ng©n hµng lµ mét tæ chøc nhËn tiÒn göi vµ cho vay tiÒn. ë Mü thuËt ng÷ c¸c ng©n hµng (Banks) bao gåm nh÷ng h.ng nh− NHTM, c¸c C«ng ty tiÕt kiÖm vµ cho vay, c¸c Liªn hiÖp tÝn dông. LuËt tæ chøc tÝn dông ë ViÖt Nam chØ ra thuËt ng÷: Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông (TCTD) ®−îc thùc hiÖn toµn bé c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ môc tiªu ho¹t ®éng c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng gåm: NHTM, Ng©n hµng ®Çu t−, Ng©n hµng chÝnh s¸ch, Ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh Ng©n hµng kh¸c. Do vËy, NHTM chØ lµ mét nhãm trong sè c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, ng−êi ta gäi chung lµ “C¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh” cã chøc n¨ng gièng nhau lµ dÉn vèn tõ n¬i thõa vèn ®Õn n¬i thiÕu vèn. Trong c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, NHTM lµ ®Þnh chÕ cã kú h¹n quan träng nhÊt, ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau ng−êi ta ®Þnh nghÜa NHTM nh− sau: C¸c nhµ kinh tÕ ®Þnh nghÜa: NHTM lµ trung gian tµi chÝnh cã giÊy phÐp kinh doanh cña ChÝnh phñ ®Ó cho vay tiÒn vµ më c¸c tµi kho¶n tiÒn göi, kÓ c¸c lo¹i tiÒn göi mµ dùa vµo ®ã cã thÓ dïng c¸c tê sÐc. “Ph¸p lÖnh ng©n hµng, hîp t¸c x. tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh” n¨m 1990 cña ViÖt Nam ®Þnh nghÜa: NHTM lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ, mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng, víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nhiÖm vô chiÕt khÊu vµ lµm ph−¬ng tiÖn thanh to¸n. LuËt c¸c TCTD ViÖt Nam: NHTM lµ doanh nghiÖp ®−îc thµnh lËp theo 4 quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, lµm dÞch vô ng©n hµng víi néi dung nhËn tiÒn göi vµ sö dông tiÒn göi ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n. Nh÷ng ®Þnh nghÜa nµy cho thÊy mét sè chøc n¨ng c¬ b¶n mµ c¸c NHTM ®¶m nhËn, ph©n biÖt t−¬ng ®èi víi c¸c chøc n¨ng cña c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c. 1.1.2. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM. 1.1.2.1. T¹o lËp nguån vèn NHTM lµ tæ chøc kinh doanh trªn nh÷ng lÜnh vùc tiÒn tÖ, còng nh− c¸c doanh nghiÖp kinh doanh kh¸c. ViÖc t¹o lËp vèn lµ nh©n tè ®Ó ®¸p øng ho¹t ®éng kinh doanh. C¬ cÊu nguån vèn cña NHTM bao gåm: a. Vèn cña ng©n hµng: Vèn ®iÒu lÖ: Lµ vèn ban ®Çu ®−îc h×nh thµnh khi thµnh lËp doanh nghiÖp; Nhµ n−íc cÊp nÕu lµ NHTM Nhµ n−íc (doanh nghiÖp Nhµ n−íc), hoÆc lµ cæ ®«ng ®ãng gãp khi lµ NHTM cæ phÇn. Vèn ®iÒu lÖ tuú thuéc vµo quy m« kinh doanh vµ do luËt ®Þnh. Vèn bæ sung: Lµ bé phËn vèn tù cã t¨ng thªm trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, b»ng c¸ch trÝch tõ lîi nhuËn kinh doanh, c¸c quü dù tr÷, l.i kh«ng chia cho c¸c cæ phiÕu hay t¨ng møc ®ãng gãp cña c¸c cæ ®«ng. Vèn cña b¶n th©n ng©n hµng chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, c«ng cô lao ®éng, më réng mµng l−íi ho¹t ®éng, ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ kü thuËt ng©n hµng, hïn vèn liªn doanh liªn kÕt... Vèn tù cã võa lµm ®Öm ®Ó chèng ®ì rñi ro, võa lµ c¨n cø ®Ó duy tr× c¸c tû lÖ ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng ng©n hµng. b. Huy ®éng vèn nhµn rçi trong x· héi. §©y lµ nguån vèn chiÕm tû träng lín nhÊt, ngµy cµng cao trong tæng nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng. C¸c NHTM tiÕn hµnh huy ®éng vèn 5 b»ng nhiÒu h×nh thøc nh−: Më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n (tµi kho¶n v.ng lai), tµi kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n (tµi kho¶n tiÒn göi), tiÕt kiÖm cña d©n c−, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu cña ng©n hµng. Ph©n theo kú h¹n huy ®éng vèn cã thÓ chia vèn huy ®éng lµm 2 lo¹i: TiÒn göi cã kú h¹n vµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n. - TiÒn göi kh«ng kú h¹n. §èi víi víi c¸c NHTM ViÖt Nam huy ®éng vèn tiÒn göi kh«ng kú h¹n cã 2 h×nh thøc chÝnh: TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n cña d©n c− vµ tiÒn göi trªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ- x. héi vµ c¸ nh©n. + TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n cña d©n c−: Lµ h×nh thøc göi tiÒn vµ rót tiÒn ra khái ng©n hµng mét c¸ch th−êng xuyªn, bÊt kú thêi ®iÓm nµo. Môc ®Ých cña kh¸ch hµng kh«ng ph¶i göi tiÒn ®Ó h−ëng l.i, mµ chñ yÕu lµ ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n vµ an toµn tµi s¶n. + TiÒn göi trªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ- x. héi vµ c¸ nh©n: Môc ®Ých chñ yÕu lµ phôc vô cho nhu cÇu thanh to¸n. Kh¸ch hµng më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i c¸c NHTM th«ng qua tµi kho¶n ®Ó ghi “Cã” c¸c kho¶n thu nhËp cña hä hoÆc sö dông ®Ó ghi “Nî” tr¶ tiÒn hay rót tiÒn mÆt theo yªu cÇu b»ng c¸c ph−¬ng thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh−: SÐc, uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu, thÎ thanh to¸n... Hai h×nh thøc tiÒn göi trªn, kh¸ch hµng ®−îc ng©n hµng tr¶ l.i trªn sè d− “Cã” trªn sæ tiÕt kiÖm hay trªn tµi kho¶n. §Æc ®iÓm cña lo¹i tiÒn göi nµy lµ l.i suÊt thÊp, kh«ng æn ®Þnh. - TiÒn göi cã kú h¹n. Bao gåm tiÒn göi cña c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, x. héi. TiÒn göi cã kú h¹n th«ng th−êng chØ ®−îc rót ra theo kú h¹n. §èi víi tµi kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n, kh¸ch hµng cã thÓ göi vµo vµ rót ra theo yªu cÇu. Song lo¹i tµi kho¶n nµy kh«ng ®−îc ph¸t hµnh sÐc, còng nh− sö dông c¸c ph−¬ng thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh¸c. Khi kh¸ch hµng muèn rót tr−íc h¹n trªn tµi kho¶n 6 tiÒn göi cã kú h¹n, ng©n hµng sÏ trÝch chuyÓn tõ tµi kho¶n cã kú h¹n sang tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n, vµ tõ tµi kho¶n nµy kh¸ch hµng míi rót tiÒn mÆt hay chuyÓn kho¶n thanh to¸n kh¸c. §Æc ®iÓm cña tiÒn göi cã kú h¹n lµ l.i suÊt cao (kú h¹n cµng dµi l.i suÊt cµng cao). Kh¸ch hµng göi tiÒn môc ®Ých ®Ó lÊy l.i, v× vËy tiÒn göi cã kú h¹n cã tÝnh æn ®Þnh cao. - Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸. C¸c NHTM ph¸t hµnh kú phiÕu vµ tr¸i phiÕu, ®Æc ®iÓm lµ cã kú h¹n vµ l.i suÊt hay kho¶n l.i ®−îc h−ëng khi ®¸o h¹n thanh to¸n ®−îc ghi ngay trªn bÒ mÆt cña kú phiÕu hay tr¸i phiÕu. H×nh thøc huy ®éng vèn nµy ®−îc thùc hiÖn víi môc ®Ých sö dông vèn râ rµng, sè l−îng vµ thêi gian ph¸t hµnh nhÊt ®Þnh. HiÖn nay, t¹i NHCT ViÖt Nam tû lÖ kú phiÕu chiÕm 12,4% tæng nguån vèn huy ®éng cã kú h¹n. Do ho¹t ®éng c¹nh tranh vµ ®¶m b¶o lîi Ých cho kh¸ch hµng cã tiÒn göi, kh¸ch hµng rót vèn tr−íc h¹n ®Òu ®−îc c¸c NHTM ViÖt Nam tr¶ l.i kh«ng kú h¹n. - Vèn ®i vay. Chñ yÕu vay vèn cña c¸c NHTM lµ vay chiÕt khÊu víi Ng©n hµng Trung −¬ng, khi dßng tiÒn thanh to¸n v−ît møc dù tr÷ thanh to¸n, nh− trong thanh to¸n bï trõ vµ thanh to¸n c¸c kho¶n tiÒn göi rót ra khái ng©n hµng. Vay vèn c¸c Ng©n hµng n−íc ngoµi vµ c¸c NHTM cho vay lÉn nhau khi nhu cÇu tµi trî vèn cho kh¸ch hµng ®ßi hái, trong khi ch−a t¹o lËp ®−îc nguån vèn b»ng c¸c h×nh thøc kh¸c. Còng qua h×nh thøc nµy ng©n hµng cã thªm kh¶ n¨ng thanh kho¶n mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i b¸n c¸c tµi s¶n kh¸c, cã thÓ lµm thiÖt h¹i cho ng©n hµng v× cã thÓ ph¶i gia t¨ng chi phÝ. §Æc ®iÓm cña vèn vay lµ l.i suÊt cao nªn c¸c NHTM chØ tham gia vay vèn khi thùc sù cÇn thiÕt. - Vèn nhËn uû th¸c ®Çu t−. §©y lµ nguån vèn uû th¸c ®Çu t− cña Nhµ n−íc, cña c¸c tæ chøc tµi 7 chÝnh trong n−íc vµ quèc tÕ, theo c¸c ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n cã môc tiªu riªng. 1.1.2.2. Sö dông vèn. Qua ho¹t ®éng huy ®éng vèn h×nh thµnh nªn nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng. Ng©n hµng sö dông nguån vèn nµy tiÕn hµnh ho¹t ®éng tÝn dông t¹o ra lîi nhuËn. C¸c NHTM thu lîi nhuËn chñ yÕu b»ng ho¹t ®éng cho vay, ®Çu t−, chiÕt khÊu chøng tõ cã gi¸, cho thuª tµi chÝnh, b¶o l.nh ng©n hµng vµ c¸c nghiÖp vô trung gian kh¸c. - Ho¹t ®éng cho vay. §ã lµ viÖc ng©n hµng tho¶ thuËn ®Ó kh¸ch hµng sö dông mét kho¶n tiÒn vay víi nguyªn t¾c cã hoµn tr¶. C¨n cø vµo thêi gian cã thÓ ph©n thµnh 2 h×nh thøc cho vay: Cho vay ng¾n h¹n, cho vay trung vµ dµi h¹n. Theo QuyÕt ®Þnh sè 284/2000/Q§-NHNN1 ngµy 25/8/2000 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n−íc (NHNN) ViÖt Nam, ®iÒu 10 vÒ thêi h¹n cho vay cã quy ®Þnh “cho vay ng¾n h¹n tèi ®a ®Õn 12 th¸ng, cho vay trung h¹n tõ trªn 12 th¸ng ®Õn 60 th¸ng, cho vay dµi h¹n tõ trªn 60 th¸ng” + Cho vay ng¾n h¹n: Lµ h×nh thøc cho vay bæ xung thiÕu hôt vÒ vèn l−u ®éng cho kh¸ch hµng vay ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ vay vèn tiªu dïng. Cho vay ng¾n h¹n chiÕm tû träng lín trong tæng vèn cho vay cña c¸c NHTM. NHCT ViÖt Nam cã tû träng cho vay ng¾n h¹n n¨m 1999 lµ 51,4%; n¨m 2000 lµ 54 % vµ n¨m 2001 lµ 57,05% + Cho vay trung vµ dµi h¹n: §−îc thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t− c¬ b¶n, dù ¸n x©y dùng h¹ tÇng c¬ së phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x. héi, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, thay ®æi vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp... c¸c ®èi t−îng cã chu kú s¶n xuÊt, kinh doanh dµi ngµy, ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n b¾t buéc c¸c NHTM ph¶i cã nguån vèn dµi h¹n. Nguån vèn dµi h¹n hiÖn nay ®èi víi c¸c NHTM ViÖt Nam rÊt thiÕu cho nªn tû träng cho vay trung vµ dµi h¹n ch−a t−¬ng xøng víi nhu cÇu ®Çu t− cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §Þnh h−íng cña NHCT ViÖt Nam ®Õn n¨m 2002 ®−a tû träng cho vay 8 trung vµ dµi h¹n chiÕm 35% tæng d− nî vay. - §Çu t−: Sau ho¹t ®éng cho vay lµ ho¹t ®éng mang l¹i thu nhËp chÝnh cho ng©n hµng, th× ®Çu t− ®−îc xÕp hµng thø hai. Ho¹t ®éng ®Çu t− cña c¸c NHTM võa lµm ®a d¹ng lo¹i h×nh vèn sö dông võa mang l¹i thu nhËp, ®ång thêi cßn lµ kho¶n dù tr÷ thø cÊp víi c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n chÊt l−îng cao. §Çu t− bao gåm c¸c ho¹t ®éng chÝnh nh−: + Mua c¸c chøng kho¸n, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ: C¸c chøng kho¸n ChÝnh phñ ®−îc c¸c NHTM xem nh− kh«ng cã rñi ro. Trong n¨m qua vµ hiÖn t¹i ë ViÖt Nam, tr¸i phiÕu kho b¹c Nhµ n−íc (tr¸i phiÕu ng¾n h¹n) qua c¸c ®ît ph¸t hµnh hÇu hÕt lµ do c¸c NHTM mua th«ng qua phiªn ®Êu gi¸ do NHNN chñ tr×. Ho¹t ®éng nµy ®èi víi ng©n hµng võa mang l¹i thu nhËp b»ng l.i tr¸i phiÕu, vèn ®Çu t− cã tÝnh an toµn cao, cã kh¶ n¨ng t¹o ra c¸c c«ng cô thanh to¸n cho c¸c NHTM khi cÇn thiÕt. + C¸c chøng kho¸n kh¸c: Bao gåm c¸c c«ng cô vay nî v× NHTM kh«ng ®−îc phÐp n¾m gi÷ cæ phiÕu. Trong ho¹t ®éng ®Çu t− ng©n hµng quan t©m nhiÒu nhÊt ®Õn chÊt l−îng vµ kú h¹n cña c¸c chøng kho¸n, bëi c¸c chøng kho¸n cã thÓ kh«ng cã rñi ro, nh−ng l¹i thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ gi¸ c¶ khi l.i suÊt thay ®æi, tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn lîi tøc hoÆc thiÖt h¹i khi ph¶i b¸n chøng kho¸n. Kú h¹n ®Çu t− cho phÐp cã thÓ t¸i ®Çu t− vµo c¸c chøng kho¸n kh¸c phï hîp h¬n. - Cho thuª tµi chÝnh. Lµ ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n trªn c¬ së hîp ®ång cho thuª tµi s¶n gi÷a bªn cho thuª tµi s¶n vµ TCTD víi kh¸ch hµng thuª. Khi kÕt thóc kú h¹n thuª, kh¸ch hµng mua l¹i hay tiÕp tôc thuª tµi s¶n ®ã, theo c¸c ®iÒu kiÖn ®. tho¶ thuËn trong hîp ®ång thuª; trong thêi h¹n cho thuª c¸c bªn kh«ng ®−îc ®¬n ph−¬ng huû bá hîp ®ång. - B¶o lGnh ng©n hµng. Lµ cam kÕt b»ng v¨n b¶n cña c¸c TCTD víi bªn cã quyÒn vÒ viÖc thùc 9 hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh thay cho kh¸ch hµng, khi kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn ®óng nghÜa vô ®. cam kÕt, kh¸ch hµng ph¶i nhËn nî vµ hoµn tr¶ cho TCTD sè tiÒn ®. ®−îc tr¶ thay. Th«ng qua dÞch vô b¶o l.nh, Ng©n hµng thu phÝ b¶o l.nh trªn sè tiÒn kh¸ch hµng xin b¶o l.nh theo kú h¹n b¶o l.nh. NHTM cho c«ng ty liªn doanh ®Çu t− vèn n−íc ngoµi hoÆc chi nh¸nh c«ng ty n−íc ngoµi ®ãng t¹i ViÖt Nam vay vèn, viÖc ®¶m b¶o tiÒn vay ®−îc thùc hiÖn b»ng b¶o l.nh cña mét Ng©n hµng n−íc ngoµi cã chi nh¸nh t¹i ViÖt Nam. Còng nh− NHCT b¶o l.nh vay vèn n−íc ngoµi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th«ng qua c¸c h×nh thøc nh−: Th− tÝn dông mua hµng tr¶ chËm, ký b¶o l.nh (Guarantee) trªn c¸c phiÕu nhËn nî, ph¸t hµnh th− b¶o l.nh (Letter of Guarantee ), lËp phiÕu cam kÕt tr¶ nî (Promisory note). 1.1.2.3. DÞch vô trung gian. C¸c dÞch vô trung gian ®−îc c¸c NHTM rÊt coi träng, bëi ho¹t ®éng cã tÝnh an toµn, lîi nhuËn cao. Ngoµi viÖc mang l¹i lîi nhuËn trùc tiÕp qua thu phÝ dÞch vô trung gian cßn gãp phÇn t¹o lËp nguån vèn, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n ký göi. - Trung gian thanh to¸n . Lµ viÖc Ng©n hµng cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c dÞch vô thanh to¸n. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng nµy, t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n víi nhau, mµ kh«ng ph¶i mang theo mét l−îng tiÒn mÆt b»ng hai h×nh thøc: - Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt (Thanh to¸n chuyÓn kho¶n) ®èi víi c¸c kh¸ch hµng cã më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng. NghiÖp vô nµy ®−îc thùc hiÖn tõ c¸c ph−¬ng thøc thanh to¸n do Ng©n hµng cung cÊp nh−: SÐc, uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, thÎ thanh to¸n...kh¸ch hµng sö dông c¸c ph−¬ng thøc thanh to¸n trªn ®Ó tr¶ tiÒn cho ng−êi thô h−ëng hay ®ßi tiÒn cung cÊp hµng ho¸ hay dÞch vô th«ng qua Ng©n hµng. 10 - ChuyÓn tiÒn thanh to¸n: Lµ viÖc kh¸ch hµng cã thÓ tr¶ mét kho¶n tiÒn ë bÊt kú chi nh¸nh NHTM nµo mµ ng−êi nhËn tiÒn cã hay kh«ng cã tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng. HiÖn nay, víi c«ng nghÖ thanh to¸n rÊt ph¸t triÓn, ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n cña Ng©n hµng ®. thùc sù ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ, tiªu dïng cña x. héi. - DÞch vô ng©n quü. §iÒu 67 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam cã ghi “TCTD ®−îc thùc hiÖn dÞch vô thu vµ ph¸t tiÒn mÆt cho kh¸ch hµng”. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, dÞch vô ng©n quü rÊt ®a d¹ng vµ hiÖn ®¹i nh− c¸c ho¹t ®éng ký göi, thuª kho kÐt, thu hé vµ chi hé tiÒn mÆt...§èi víi c¸c NHTM ViÖt Nam ho¹t ®éng ng©n quü chiÕm mét tû träng lín vÒ lao ®éng vµ chi phÝ bëi nhu cÇu thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn thanh to¸n quan hÖ tÝn dông b»ng tiÒn mÆt rÊt lín vµ kh«ng cã h¹n chÕ, trong khi ®ã dÞch vô ng©n quü l¹i ch−a thùc sù ph¸t triÓn, sù x©m nhËp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ- x. héi cßn rÊt khiªm tèn. - DÞch vô cho c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu. Ho¹t ®éng cña c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu g¾n liÒn víi c¸c dÞch vô, nghiÖp vô ng©n hµng nh−: NhËn vµ xö lý chøng tõ, øng tr−íc tiÒn, thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn quèc tÕ, t− vÊn vÒ mËu dÞch, c¸c quy ®Þnh vµ qu¶n lý ngo¹i hèi. + Xö lý c¸c chøng tõ: NHTM gióp c¸c kh¸ch hµng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu xö lý c¸c bé chøng tõ hµng ho¸. C¸c chøng tõ bu«n b¸n quèc tÕ rÊt quan träng, chóng kiÓm so¸t sù vËn ®éng cña hµng ho¸, ph¶i ®−îc lËp ®óng lóc, ®óng chç, ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ, chØ mét ®iÓm nhá kh«ng râ rµng trong chøng tõ sÏ dÉn ®Õn viÖc tranh chÊp trong thanh to¸n. + Th− tÝn dông: Ng−êi më th− tÝn dông th−êng lµ ng−êi nhËp khÈu (ng−êi mua), ng−êi mua xin ng©n hµng phôc vô m×nh (Ng©n hµng ph¸t hµnh 11 th− tÝn dông) më mét kho¶n tÝn dông cho bªn xuÊt khÈu (ng−êi b¸n) theo c¸c ®iÒu kho¶n cña th− tÝn dông, Ng©n hµng ph¸t hµnh cam kÕt r»ng ng−êi b¸n sÏ ®−îc thanh to¸n cho hµng ho¸ cña m×nh, víi ®iÒu kiÖn ng−êi b¸n ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kho¶n ®. nªu trong hîp ®ång ®−îc thÓ hiÖn b»ng néi dung th− tÝn dông. Th− tÝn dông cã lîi thÕ cho c¸c nhµ xuÊt khÈu v× hµng ho¸ ch¾c ch¾n ®−îc thanh to¸n b»ng ®¶m b¶o cña Ng©n hµng ph¸t hµnh, ®ång thêi còng ®¶m b¶o lîi Ých cña ng−êi nhËp khÈu. + Uû th¸c thu: Lµ qu¸ tr×nh ®ßi mét kho¶n tiÒn ë ngoµi thùc hiÖn, hay ng−êi thu lÖnh chi tr¶. Uû th¸c thu phô thuéc vµo chøng tõ cã thÓ dïng cho c¶ nhËp khÈu, xuÊt khÈu vµ cã thÓ d−íi h×nh thøc c¸c hèi phiÕu thanh to¸n ngay hay cã kú h¹n. + DÞch vô vÒ ngo¹i hèi: Thanh to¸n quèc tÕ ®ßi hái viÖc chuyÓn ®æi lo¹i tiÒn vay sang lo¹i tiÒn kh¸c lµ cÇn thiÕt vµ th−êng xuyªn diÔn ra. C¸c nhµ nhËp khÈu th−êng ph¶i mua ngo¹i tÖ cho c¸c nhu cÇu thanh to¸n hµng nhËp vµ c¸c nhµ xuÊt khÈu cã thu vÒ ngo¹i tÖ ph¶i b¸n ngo¹i tÖ theo quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi cña Nhµ n−íc. §Ó cung cÊp c¸c dÞch vô vÒ ngo¹i hèi, c¸c NHTM ph¶i dù tr÷ tiÒn göi d−íi c¸c h×nh thøc, tiÒn göi cña Ng©n hµng n−íc ngoµi , mua b¸n trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi liªn ng©n hµng , mua b¸n cña c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ x. héi cã thu ngo¹i tÖ. Th«ng qua trung gian lµ c¸c NHTM, c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu cßn h¹n chÕ ®−îc rñi ro do tû gi¸ g©y ra, b»ng c¸c hîp ®ång mua b¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n víi ng©n hµng (Forward). 1.1.3. Môc tiªu vµ nguyªn t¾c qu¶n lý tµi s¶n cña NHTM. 1.1.3.1. Tµi s¶n cña NHTM. §Ó kh¸i qu¸t tµi s¶n cña NHTM mét c¸ch cã hÖ thèng, chóng ta nghiªn cøu b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña ng©n hµng . D−íi ®©y lµ viÖc dÉn b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña mét NHTM: 12 BiÓu sè 1.1: B¶ng quyÕt to¸n tµi s¶n cña NHTM Kho¶n Môc 1. Tæng tµi s¶n Cã: − TiÒn mÆt vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn mÆt − TiÒn göi t¹i NHNN − TiÒn göi t¹i c¸c TCTD − Cho vay − Nî khoanh vµ nî chê xö lý − §Çu t− vµo chøng kho¸n − Gãp vèn mua cæ phÇn − Tµi s¶n cè ®Þnh − C¸c kho¶n ph¶i thu − Tµi s¶n cã kh¸c 2. Tæng tµi s¶n Nî vµ vèn: − TiÒn göi cña kh¸ch hµng − TiÒn göi cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh − Ph¸t hµnh kú phiÕu , tr¸i phiÕu − Vay NHNN vµ c¸c TCTD − C¸c kho¶n ph¶i tr¶ − Tµi s¶n nî kh¸c 3. Tæng tµi s¶n Nî: − Vèn ®iÒu lÖ − C¸c quü vµ vèn kh¸c − L.i ch−a ph©n phèi 4. Tæng vèn a. Tµi s¶n Nî: Ng©n hµng thu lîi nhuËn b»ng c¸ch (b¸n) nh÷ng tµi s¶n Nî (nguån), råi vèn nµy cã thÓ ®−îc dïng ®Ó mua nh÷ng tµi s¶n cã mang l¹i thu nhËp. Lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh NHTM ®ãng vai trß quan träng trong viÖc kh¬i nguån ®Õn nh÷ng ng−êi vay tiÒn cã c¬ héi ®Çu t− sinh lêi. ViÖc kh¬i nguån vèn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ng©n hµng. - C¸c kho¶n tiÒn göi cã thÓ ph¸t hµnh sÐc: C¸c tæ chøc kinh tÕ- x. héi, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, c¸ nh©n më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i NHTM . Th«ng qua tµi kho¶n ng−êi së h÷u chóng cã quyÒn ph¸t hµnh sÐc cho ng−êi thùc hiÖn thø 3. §©y lµ lo¹i tiÒn göi ®−îc ng©n hµng thanh to¸n theo yªu cÇu kh¸ch hµng, nghÜa lµ chñ tµi kho¶n chØ cÇn viÕt ra vµ göi ®Õn ng©n hµng n¬i 13 më tµi kho¶n mét lÖnh thanh to¸n (SÐc, uû nhiÖm chi ...) ng©n hµng lËp tøc thanh to¸n theo yªu cÇu vµ theo lÖnh thanh to¸n ®. nhËn ®−îc. TiÒn göi trªn tµi kho¶n thanh to¸n lµ tµi s¶n cã ®èi víi ng−êi göi, ng−îc l¹i ®èi víi ng©n hµng lµ ng−êi cã nghÜa vô thanh to¸n sè vèn ®ã theo yªu cÇu cña ng−êi göi, nªn sè vèn ®ã víi ng©n hµng lµ tµi s¶n nî. Vèn tiÒn göi lo¹i nµy ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng lµ lo¹i vèn cã chi phÝ thÊp nhÊt vµ víi nh÷ng ng−êi göi tiÒn, hä th−êng kh«ng quan t©m ®Õn sè l.i mµ chØ quan t©m ®Õn tÝnh láng cã thÓ dïng trong quan hÖ thanh to¸n, chi tr¶ ë c¸c n−íc kinh tÕ ph¸t triÓn göi lo¹i nµy th−êng kh«ng ®−îc h−ëng l.i. - TiÒn göi ®Þnh kú vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm: §©y lµ nguån vèn quan träng nhÊt cña ng©n hµng, nã cã ®Æc tÝnh lµ ®−îc h−ëng l.i, lo¹i tiÒn göi nµy th−êng nh¹y c¶m víi l.i suÊt c¸c ng©n hµng huy ®éng nh−: TiÒn göi tiÕt kiÖm, kú phiÕu, tr¸i phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng ...Cã nh÷ng chi nh¸nh NHTM nguån vèn nµy chiÕm trªn 90% nguån vèn huy ®éng. - C¸c kho¶n tiÒn vay: Nguån vèn nµy chiÕm kho¶ng 10% tæng tµi s¶n Nî (NHCT ViÖt Nam). Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c NHTM còng nh− c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ph¶i lóc nµo còng biÕn t¹o cho m×nh cã ®−îc nguån vèn tho¶ m.n nhu cÇu kinh doanh vµ thanh to¸n, mµ th−êng diÔn ra hiÖn tr¹ng thõa vèn, thiÕu vèn t¹m thêi. Quan hÖ vay vèn gi÷a c¸c TCTD víi nhau vµ NHNN nh»m b×nh ®¼ng sù thiÕu hôt vµ thõa vèn t¹m thêi trªn. ¦u ®iÓm cña quan hÖ nµy lµ gi¶m chi phÝ cho c¸c NHTM do ph¶i t×m kiÕm nguån vèn bæ xung. - Vèn cña NHTM: Vèn tù cã cña Ng©n hµng tøc lµ tµi s¶n thùc cña ng©n hµng ®ã, nã ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch b¸n cæ phÇn (ph¸t hµnh cæ phiÕu míi), lîi tøc gi÷ l¹i. Vèn tù cã lµ thµnh phÇn quan träng trong tæng tµi s¶n Nî cña ng©n hµng, l.i ®−îc coi nh− phÇn ®Öm an toµn ®Ó chèng ®ì rñi ro trong kinh doanh. 14 - Tµi s¶n Nî kh¸c: C¸c kho¶n kÕt d− vÒ thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng, chñ yÕu lµ kÕt d− thanh to¸n ch−a chuyÓn tiÒn gi÷a c¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng NHTM, tµi s¶n t¹m gi÷ chê xö lý, nguån ký quü trong quan hÖ thanh to¸n, thuÕ ch−a nép, c¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc ch−a nép. b. Tµi s¶n Cã. Tµi s¶n Cã cña NHTM lµ kÕt qu¶ cña viÖc sö dông vèn cña ng©n hµng ®ã. Trong ®ã cã nh÷ng tµi s¶n cã ®−a l¹i thu nhËp t¹o ra lîi nhuËn cho ng©n hµng. - C¸c kho¶n tiÒn dù tr÷: + TiÒn mÆt t¹i ng©n hµng : Lµ kho¶n dù tr÷ qu¸ møc cã tÝnh láng nhÊt hay lµ tØ lÖ an toµn thanh to¸n, ®−îc sö dông chi tr¶ cho c¸c ®ång tiÒn rót ra khái ng©n hµng, c¸c kho¶n thanh to¸n kh¸c. + Dù tr÷ b¾t buéc : Lµ kho¶n dù tr÷ theo luËt ®Þnh, theo quy ®Þnh cña c¸c NHTM ®Òu ph¶i gi÷ l¹i vµ göi c¸c c¬ quan dù tr÷ ( Mü cã quü dù tr÷ liªn bang FED, ViÖt Nam, c¸c NHTM göi tiÒn dù tr÷ b¾t buéc vµo NHNN). Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®−îc x¸c ®Þnh trªn tæng nguån vèn huy ®éng vµ theo kú h¹n cña tõng lo¹i tiÒn göi. HiÖn nay, NHNN ViÖt Nam quy ®Þnh 3% cho c¸c lo¹i nguån vèn huy ®éng cã thêi h¹n d−íi 12 th¸ng + TiÒn göi ng©n hµng kh¸c. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c NHTM, NHNN cã quan hÖ thanh to¸n víi nhau, thanh to¸n bï trõ qua NHNN. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ nh»m gi¶m chi phÝ, gi¶m thêi gian trong quan hÖ thanh to¸n, c¸c chi nh¸nh cña c¸c NHTM më tµi kho¶n thanh to¸n víi nhau. - TiÒn cho vay. Kho¶n thu chñ yÕu cña ng©n hµng lµ tõ tiÒn cho vay (Trªn 50% thu nhËp cña ng©n hµng). TiÒn cho vay chiÕm 53,84 % tæng tµi s¶n Cã (NHCT ViÖt Nam) 15 TiÒn cho vay lµ kho¶n nî cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n nh−ng lµ tµi s¶n cã cña ng©n hµng, v× nã mang l¹i thu nhËp cho ng©n hµng. TiÒn cho vay cã tÝnh kÐm láng, rñi ro cao, bëi nã khã chuyÓn thµnh tiÒn mÆt tr−íc khi m.n h¹n. - Nh÷ng tµi s¶n Cã kh¸c: Nh− trô së, trang thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn do c¸c ng©n hµng së h÷u. 1.1.3.2. Môc tiªu qu¶n lý tµi s¶n cña NHTM. - Lîi nhuËn: Môc tiªu lín nhÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ lîi nhuËn. NHTM víi t− c¸ch lµ nh÷ng tæ chøc kinh doanh v× lîi nhuËn vËy cã thÓ cho r»ng lîi nhuËn lµ môc tiªu cña qu¶n lý tµi s¶n sö dông trong ho¹t ®éng kinh doanh. - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ: Ng©n hµng nãi chung lµ mét ngµnh kinh tÕ quan träng cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ mçi n−íc, vËy x¸c ®Þnh môc tiªu lµ c¬ së x©y dùng m« h×nh qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña chóng . ViÖc ph©n tÝch c¸c quan hÖ, triÓn khai ho¹t ®éng, kiÓm tra sù ho¹t ®éng cña c¸c nh©n tè trong m« h×nh ®Òu h−íng tíi môc tiªu x¸c ®Þnh vµ ®Ó ®¹t môc tiªu ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh; ®ã lµ nguyªn t¾c qu¶n lý, trªn nguyªn t¾c nµy x©y dùng, lùa chän ph−¬ng ph¸p qu¶n lý. - Më réng uy tÝn trong n−íc vµ trªn tr−êng quèc tÕ: Ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng phøc t¹p, cã tÝnh nh¹y c¶m cao ®èi víi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ- x. héi nãi chung, mÆt kh¸c cã tÝnh d©y chuyÒn v× ho¹t ®éng ng©n hµng trªn nÒn t¶ng lµ lßng tin. NÕu mét chi nh¸nh cña NHTM mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, sù an toµn bÞ ®e do¹ dÉn ®Õn mÊt lßng tin ®èi víi kh¸ch hµng, lËp tøc c¸c dßng tiÒn ®−îc rót ra khái ng©n hµng, t¹o nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cao chi phÝ (ThÊt b¹i) lín cho ng©n hµng vay, lan truyÒn trong hÖ thèng (sù ®æ vì hÖ thèng Quü tÝn dông nh©n d©n ë ViÖt Nam cuèi nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XX). G©y mÊt uy tÝn cña ng©n hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng quèc tÕ, ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn còng nh− lîi nhuËn cña ng©n hµng. 16 Nh÷ng biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, lµm cho c¸c môc tiªu ®¹t ®−îc trªn thùc tÕ kh«ng nh− chu tr×nh.( Gäi chung lµ rñi ro); Rñi ro c¬ chÕ, l.i suÊt, tÝn dông, thanh to¸n ...lµm thay ®æi vÞ thÕ cña Ng©n hµng, tÝnh an toµn hÖ thèng kh«ng ®−îc ®¶m b¶o. §Ó ®¹t môc tiªu lîi nhuËn c¸c NHTM ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, qu¶n lý rñi ro, cã ®−îc nh÷ng tµi s¶n Cã víi møc rñi ro chÊp nhËn. Dµnh ®−îc nh÷ng nguån vèn cã chi phÝ thÊp lµ c¸c môc tiªu c¬ b¶n cña môc tiªu qu¶n lý tµi s¶n cña Ng©n hµng. 1.1.3.3. Nguyªn t¾c qu¶n lý tµi s¶n cña NHTM. - Tu©n thñ ph¸p luËt. NHTM lµ mét doanh nghiÖp ®−îc thµnh lËp theo luËt ®Þnh. HÖ thèng ph¸p luËt chi phèi ph¹m vi, ®èi t−îng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Tu©n thñ ph¸p luËt lµ nguyªn t¾c qu¶n lý tµi s¶n cña ng©n hµng bëi: + C¸c quan hÖ vÒ së h÷u ®−îc x¸c lËp trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p luËt. + HÖ thèng ph¸p luËt tiªn tiÕn vµ ®ång bé lµ m«i tr−êng ph¸p lý chñ yÕu, ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng thu lîi nhuËn cña ng©n hµng. LuËt ph¸p cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n lý nh÷ng tiªu chuÈn ph¸p lý. Tiªu chuÈn ph¸p lý lµ chç dùa ch¾c ch¾n cho c¸c nhµ qu¶n lý, khi ra nh÷ng quy ®Þnh qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng doanh nghiÖp. Tiªu chuÈn ph¸p lý cã tÝnh c−ìng chÕ. + Ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, víi chøc n¨ng ®Æc biÖt cña m×nh (t¹o vµ huû tiÒn), ho¹t ®éng cña c¸c NHTM lµm ¶nh h−ëng chÝnh ®Õn l−îng cung tiÒn trong l−u th«ng, ¶nh h−ëng ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Nhµ n−íc. VÒ qu¶n lý vÜ m« ho¹t ®éng cña c¸c NHTM lu«n bÞ giíi h¹n bëi Ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c c¬ quan ChÝnh phñ kh¸c. ViÖc tu©n thñ ph¸p luËt ®èi víi c¸c NHTM lµ lµm cho chøc n¨ng vµ ho¹t ®éng cña m×nh lu«n thÝch øng mét c¸ch hîp lý víi m«i tr−êng ph¸p luËt. VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c¸c NHTM lµ: + Tu©n thñ ph¸p luËt: Lµm cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng th−êng bÞ trãi 17 buéc trong ph¹m vi quy ®Þnh, cã thÓ c¬ héi thu lîi nhuËn gi¶m (nÕu hÖ thèng ph¸p lý thiÕu ®ång bé, quyÒn tù chñ kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng ®−îc cho phÐp ®Çy ®ñ, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n−íc), tuy vËy l¹i cã tÝnh ph¸t triÓn an toµn, æn ®Þnh cao. + Khã kh¨n khi tu©n thñ ph¸p luËt lµ tÝnh trÔ cña luËt ph¸p so víi thùc t¹i ho¹t ®éng kinh tÕ- x. héi, trong chõng mùc nµo ®ã lµm qua ®i c¬ héi kinh doanh. + M©u thuÉn gi÷a qu¶n lý nhµ n−íc víi môc tiªu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, m©u thuÉn nµy ch−a ®−îc xö lý tho¶ ®¸ng b»ng c¸c ®iÒu kho¶n luËt ph¸p. - §¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM b»ng qu¶n lý c¸c dù tr÷ vµ qu¶n lý kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña tµi s¶n. Ho¹t ®éng cña c¸c NHTM vÒ c¬ b¶n lµ sù vËn ®éng c¸c dßng tiÒn liªn tôc thu nhËn vµo ng©n hµng vµ chi tr¶ c¸c dßng tiÒn rót ra. ViÖc qu¶n lý c¸c nguån dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o cho thanh to¸n lµ yªu cÇu ®Çu tiªn, ®ã lµ viÖc c¸c ng©n hµng duy tr× c¸c nguån tiÒn mÆt, kÓ c¶ nguån dù tr÷ ph¸p ®Þnh vµ c¸c tµi s¶n cã tÝnh láng kh¸c sao cho tho¶ m.n nhu cÇu thanh kho¶n. Ng©n hµng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n coi ®ã nh− mét nguyªn t¾c qu¶n lý tµi s¶n ®ã lµ: Ng©n hµng ®−îc phÐp nhËn tiÒn göi vµ sö dông nguån tiÒn göi ®Ó cÊp tÝn dông. LuËt ph¸p b¶o hé quyÒn lîi cho nh÷ng nguån tiÒn göi t¹i ng©n hµng v× c¸c lîi Ých x. héi, khi c¸c dßng tiÒn rót ra khái ng©n hµng qu¸ lín, dÉn ®Õn ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n t¹i thêi ®iÓm ®ã, theo luËt ®Þnh ng©n hµng sÏ ¸p dông c¸c chÕ tµi hµnh chÝnh... Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng bÞ ®Þnh trÖ, bëi tËp trung cña c¸c ho¹t ®éng khi ®ã lµ viÖc qu¶n lý tµi s¶n cña ng©n hµng ®Ó duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n. Sù mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n ë mét chi nh¸nh ng©n hµng cã thÓ dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n kh«ng chØ ë chi nh¸nh ®ã mµ nã cã tÝnh lan truyÒn ¶nh h−ëng ®Õn 18 c¸c ng©n hµng kh¸c thËm chÝ c¶ hÖ thèng ng©n hµng. C¸c h×nh thøc chñ yÕu duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n: + TiÒn mÆt t¹i quü: Lµ khèi l−îng tiÒn mÆt ng©n hµng gi÷ t¹i kÐt cña m×nh, th−êng lµ khèi l−îng tiÒn ®−îc duy tr× theo ®Þnh møc cho tõng chi nh¸nh. Tû lÖ ®Þnh møc phô thuéc vµo quan hÖ, thãi quen giao dÞch trªn khu vùc, ë c¸c khu vùc kinh tÕ ph¸t triÓn, khèi l−îng thanh to¸n lín, quan hÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chiÕm tû träng lín. + Quü dù tr÷ b¾t buéc do NHNN quy ®Þnh trªn tæng nguån vèn huy ®éng (theo kú h¹n tiÒn göi), sè tiÒn nµy buéc c¸c NHTM göi t¹i NHNN, ®©y thùc chÊt lµ kho¶n tiÒn dù tr÷ ®¶m b¶o chi tr¶ cho c¸c dßng tiÒn rót ra khái ng©n hµng, bëi lÏ nguån vèn gi¶m, tû lÖ dù tr÷ gi¶m vµ ng−îc l¹i. + C¸c tµi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n cao nh−: Tr¸i phiÕu kho b¹c, chøng kho¸n ChÝnh phñ, c¸c chøng chØ tiÒn göi ng©n hµng, nguån tiÒn göi ë c¸c ng©n hµng kh¸c... §èi víi c¸c kho¶n cho vay do kh«ng cã thÞ tr−êng b¸n l¹i, chØ cã c¸ch duy nhÊt chuyÓn thµnh tiÒn lµ thu nî ®Õn h¹n. - Qu¶n lý rñi ro vµ ®a d¹ng ho¸ tµi s¶n Cã. Kinh doanh ng©n hµng lµ lo¹i h×nh kinh doanh cã nhiÒu rñi ro (rñi ro kÐp). Rñi ro cña b¶n th©n ng©n hµng vµ rñi ro ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng. Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng kinh doanh, rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ viÖc lµm thay ®æi c¸c chØ tiªu cña ng©n hµng, dÉn ®Õn ng©n hµng kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Rñi ro ®¬n thuÇn lµ do kh¶ n¨ng h¹n chÕ cña ng©n hµng trong viÖc l−êng ®o¸n tr−íc nh÷ng biÕn ®éng kinh tÕ- x. héi, m«i tr−êng ph¸p lý. ViÖc qu¶n lý rñi ro g¾n víi ho¹t ®éng ng©n hµng trªn c¸c tiªu thøc: + Qu¶n lý con ng−êi : Sù suy thÞnh cña mét doanh nghiÖp, mét phÇn c¬ b¶n do con ng−êi t¹o nªn, mét ®éi ngò c¸n bé cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt tèt lµ nh©n tè t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh trong kinh tÕ thÞ tr−êng. 19 + M«i tr−êng ph¸p lý thiÕu ®ång bé, kh«ng æn ®Þnh lµm cho ng©n hµng gia t¨ng cho phÝ ho¹t ®éng trong viÖc chØnh söa, thay ®æi c¸c ho¹t ®éng vÒ mÆt ph¸p lý nh»m thùc hiÖn tu©n thñ ph¸p luËt. + Rñi ro l.i suÊt vµ rñi ro tÝn dông t¸c ®éng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn nguån lùc tµi chÝnh, thu nhËp cña ng©n hµng (v× l.i suÊt lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸, dÞch vô ng©n hµng), rñi ro tÝn dông lµm cho ng©n hµng tèn kÐm chi phÝ bï ®¾p. §Ó h¹n chÕ rñi ro, gi¶m thiÓu chi phÝ, tr¸nh tæn thÊt cho ng©n hµng, c¸c NHTM ¸p dông sù ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng, chÝnh lµ ®a d¹ng ho¸ c¸c tµi s¶n theo nguyªn t¾c “Kh«ng bá tÊt c¶ trøng vµo mét ræ”. Thay v× tËp trung vµo mét hay mét sè ho¹t ®éng chuyªn m«n ho¸, tËp trung vèn vµo mét sè Ýt lÜnh vùc kinh doanh ng©n hµng më réng c¸c ho¹t ®éng, ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lÜnh vùc kinh doanh, víi tËp hîp c¸c chuyªn m«n kh¸c nhau. - LÊy thu bï chi vµ cã lGi, hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ gèc vµ lGi. LÊy thu bï chi lµ nguyªn t¾c kh«ng thÓ thay thÕ trong ho¹t ®éng kinh doanh, cã thu míi cã chi. Chi phÝ ph¶i t¹o ra c¸c nguån thu míi, thu lín h¬n chi ®¶m b¶o møc lîi nhuËn mong ®îi. Tæng thu - Tæng chi = Lîi nhuËn §©y lµ nguyªn t¾c xuyªn suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý tõ ho¹ch ®Þnh m« h×nh ®Õn tæ chøc, ®iÒu hµnh, kiÓm tra, ®¸nh gi¸. VÞ thÕ tµi chÝnh vµ sù an toµn hÖ thèng NHTM qua c«ng thøc trªn cã thÓ ®¸nh gi¸ trong suèt kú tµi chÝnh, (th−êng lµ mét n¨m): NÕu lîi nhuËn (lç) kh¶ n¨ng dù tr÷ tµi chÝnh cho phÐp, ho¹t ®éng ng©n hµng b×nh th−êng, song kh¶ n¨ng c¹nh tranh bÞ gi¶m sót, khã kh¨n cho kú tµi chÝnh sau t¨ng, ®Õn mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ho¹t ®éng ng©n hµng trë nªn ®×nh ®èn bÞ suy kiÖt vÒ tµi chÝnh, an toµn hÖ thèng bÞ ®e do¹. Nguyªn t¾c nµy ®−îc tham chiÕu cho hÇu nh− tÊt c¶ c¸c yªu cÇu qu¶n lý tµi s¶n cña NHTM nãi chung. 20 ViÖc hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ gèc vµ l.i lµ mét nguyªn t¾c qu¶n lý tµi s¶n. + NghiÖp vô nhËn vèn tiÒn göi cña ng©n hµng (tµi s¶n Nî chñ yÕu trong tæng tµi s¶n Nî cña ng©n hµng), viÖc hoµn tr¶ gèc vµ l.i ®óng h¹n lµ ®iÒu kiÖn ®−îc quy ®Þnh b»ng luËt víi lý do: • Ng−êi göi tiÒn ®−îc ph¸p luËt b¶o hé, tiÒn göi ng©n hµng cã b¶o • Ho¹t ®éng ng©n hµng ®−îc x©y dùng dùa trªn nÒn t¶ng lßng tin. hiÓm. Kh¸ch hµng göi tiÒn vµo ng©n hµng lµ bëi sù tin t−ëng vµo ng©n hµng. + NghiÖp vô cho vay: ViÖc hoµn tr¶ gèc vµ l.i ®óng h¹n lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c tÝn dông. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy ng©n hµng vµ kh¸ch hµng cã c¸c quan hÖ kh¸c ®¶m b¶o tiÒn vay, bëi ho¹t ®éng cho vay lµ ho¹t ®éng cã rñi ro cao, tµi s¶n ng©n hµng cã tÝnh láng kÐm nhÊt. Th«ng qua c¸c nghiÖp vô chÝnh trªn, nguyªn t¾c hoµn tr¶ ®óng h¹n lµ nguyªn t¾c chung trong c¸c quan hÖ gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng, gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau vµ gi÷a ng©n hµng víi Nhµ n−íc. - Sµng läc - gi¸m s¸t, b¶o lGnh, thÕ chÊp: Trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi s¶n cña NHTM nhÊt lµ qu¶n lý tiÒn cho vay, ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro, c¸c ng©n hµng ®−a ra c¸c nguyªn t¾c ¸p dông ®ã lµ: Sµng läc - gi¸m s¸t, thÕ chÊp, b¶o l.nh. Sµng läc lµ viÖc ng©n hµng lùa chän kh¸ch hµng trong thÞ tr−êng cho vay, nh− s¾p xÕp, ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i kh¸ch hµng theo trËt tù −u tiªn: Tèt, trung b×nh, yÕu kÐm; nh»m ®¸nh gi¸ nguyªn t¾c hoµn tr¶ cao, ®óng h¹n, gi¶m rñi ro vÒ ®¹o ®øc; khi kh¸ch hµng lu«n cã xu h−íng tuú ý sö dông tiÒn vay vµo nh÷ng ho¹t ®éng m¹o hiÓm cã lîi nhuËn cao, rñi ro lín. Ng©n hµng gi¸m s¸t qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ng−êi vay tiÒn, buéc hä tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh ®. ®−îc thiÕt lËp gi÷a hai bªn, b»ng c¸ch c−ìng chÕ thi hµnh nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ nÕu hä kh«ng tu©n theo. Sù sµng läc, gi¸m s¸t cña ng©n hµng vµ tËp hîp th«ng tin t¹o ra mét