Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần bắc áfb...

Tài liệu Giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần bắc áfb

.DOC
38
69
131

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 phÇn më ®Çu Trong qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn, ®Ò ¸n m«n häc lµ mét trong nh÷ng phÇn cã vai trß vµ ý nghÜa quan träng. Lµm ®Ò ¸n m«n häc sinh viªn sÏ hiÓu s©u h¬n vÒ m«n häc ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sinh viªn t×m hiÓu, më réng kiÕn thøc lÝ thuyÕt vµ thùc tÕ, gióp cho viÖc häc tËp tèt h¬n. Trong ch¬ng tr×nh m«n häc "kinh tÕ th¬ng m¹i" phÇn lµm ®Ò ¸n cña sinh viªn gióp sinh viªn ®¹t kÕt qu¶ tèt vÒ m«n häc. §Ò tµi: “Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i" lµ ®Ò tµi mµ em chän lµm trong phÇn lµm ®Ò ¸n nµy. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng, t¸c ®éng vµ ¶nh hëng lín ®Õn kinh tÕ -x· héi. Nã lµ vÊn ®Ò nãng báng, bøc xóc vµ diÔn biÕn ngµy cµng phøc t¹p ë níc ta hiÖn nay, g©y ra khã kh¨n cho s¶n xuÊt trong níc, lµm thÊt thu ng©n s¸ch Nhµ níc lµm mÊt kØ c¬ng ho¹t ®éng th¬ng m¹i, t¨ng thªm t×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt, g©y ra nhiÒu tiªu cùc trong x· héi. V× vËy cÇn ph¶i tÝch cùc phßng chèng t×nh tr¹ng nµy b»ng sù ®oµn kÕt phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp, gi÷a Nhµ níc vµ nh©n d©n. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy em xin tr×nh bµy mét sè vÊn ®Ò vÒ thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy §Æng §×nh §µo - PGS. TS ®· híng dÉn vµ gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. phÇn néi dung Ch¬ng I nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 I-/ kinh tÕ thÞ trêng vµ vÊn ®Ò bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ -x· héi trong ®ã s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu dïng ®Òu g¾n chÆt víi thÞ trêng. S¶n xuÊt ra hµng ho¸- dÞch vô g×, khèi lîng bao nhiªu? s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo? Ai sÏ nhËn hµng ho¸- dÞch vô sau khi s¶n xuÊt ra? TÊt c¶ ®Òu xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng vµ th«ng qua thÞ trêng. ThÞ trêng lµ trung t©m cña toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô cho x· héi. ThÞ trêng lµ tËp hîp c¸c tho¶ thuËn th«ng qua ®ã ngêi b¸n vµ ngêi mua tiÕp xóc víi nhau ®Ó trao ®æi hµng ho¸- dÞch vô. Trong thÞ trêng, ngêi mua vµ ngêi b¸n hµng ho¸- dÞch vô t¸c ®éng víi nhau h×nh thµnh cung cÇu hµng ho¸- dÞch vô. Sù t¬ng t¸c gi÷a cung- cÇu hµng ho¸dÞch vô trªn thÞ trêng h×nh thµnh gi¸ c¶ thÞ trêng. ThÞ trêng thõa nhËn hµng ho¸ dÞch vô do ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸- dÞch vô cung øng cã phï hîp víi nhu cÇu cña x· héi hay kh«ng. ThÞ trêng ®iÒu tiÕt cung- cÇu hµng ho¸-dÞch vô, thÞ trêng còng kÝch thÝch k×m h·m cung cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô l¹i mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngêi mua, ngêi b¸n, gi÷a nhµ s¶n xuÊt kinh doanh víi kh¸ch hµng th«ng qua mua b¸n b»ng tiÒn trªn thÞ trêng. Trong kinh tÕ thÞ trêng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®Òu tiÒn tÖ ho¸, khi tiÒn tÖ tham gia vµo qu¸ tr×nh lu th«ng hµng ho¸ th× trao ®æi hiÖn vËt trùc tiÕp còng kh«ng tån t¹i. TiÒn tÖ cã mÆt trong lu th«ng, lµm cho qu¸ tr×nh trao ®æi nhanh h¬n, thóc ®Èy quy m« s¶n xuÊt t¨ng lªn vµ ®êi sèng nh©n d©n ®îc n©ng cao. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ho¹t ®éng th¬ng m¹i rÊt ph¸t triÓn vµ nã cã vÞ trÝ rÊt quan träng. Th¬ng m¹i lµ mét bé phËn hîp thµnh cña t¸i s¶n xuÊt. Th¬ng m¹i nèi liÒn gi÷a s¶n xuÊt víi tiªu dïng. Dßng vËn ®éng cña s¶n phÈm hµng ho¸ qua kh©u th¬ng m¹i hoÆc ®Ó tiÕp tôc cho s¶n xuÊt hoÆc ®i vµo tiªu dïng c¸ nh©n. ë vÞ trÝ cÊu thµnh cña t¸i s¶n xuÊt, th¬ng m¹i ®îc coi nh hÖ thèng dÉn lu t¹o ra sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Kh©u nµy bÞ ¸ch t¾c sÏ dÉn tíi sù khñng ho¶ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Th¬ng m¹i hîp phÇn cña s¶n xuÊt hµng ho¸. S¶n xuÊt hµng ho¸ cã môc ®Ých tõ tríc lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi kh¸c, ®Ó trao ®æi mua b¸n hµng ho¸. Kh«ng thÓ nãi ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ kh«ng nãi ®Õn th¬ng m¹i. Th¬ng m¹i lµ lÜnh vùc kinh doanh còng thu hót trÝ lùc vµ tiÒn vèn cña c¸c nhµ ®Çu t ®Ó thu hót lîi nhuËn, thËm chÝ siªu lîi nhuËn. Kinh doanh th¬ng m¹i trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt thø hai. Th¬ng m¹i cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th¬ng m¹i thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, chÊn hng c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Qua ho¹t ®éng mua b¸n t¹o ra ®éng lùc kÝch thÝch ®èi víi ngêi s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng x· héi, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh nªn c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Th¬ng m¹i kÝch thÝch sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Lîi nhuËn lµ môc ®Ých cña ho¹t ®éng th¬ng m¹i. Ngêi s¶n xuÊt sÏ t×m mäi c¸ch ®Ó c¶i tiÕn c«ng t¸c, ¸p dông khoa häc vµ c«ng nghÖ míi, h¹ chi phÝ ®Ó thu nhiÒu lîi nhuËn. §ång thêi c¹nh tranh trong th¬ng m¹i b¾t buéc ngêi s¶n xuÊt ph¶i n¨ng ®éng, kh«ng ngõng n©ng cao tay nghÒ, chuyªn m«n vµ tÝnh to¸n thùc chÊt ho¹t ®éng kinh doanh, tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. §ã lµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Th¬ng m¹i kÝch thÝch nhu cÇu vµ lu«n t¹o ra 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nhu cÇu míi. Ngêi tiªu dïng mua b¸n kh«ng xuÊt ph¸t tõ t×nh c¶m mµ b»ng lÝ trÝ. Lîi Ých cña s¶n phÈm hay møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña s¶n phÈm sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng t¸i t¹o nhu cÇu. Th¬ng m¹i mét mÆt, lµm cho nhu cÇu trªn thÞ trêng trung thùc víi nhu cÇu, mÆt kh¸c nã lµm béc lé tÝnh ®a d¹ng, phong phó cña nhu cÇu. Th¬ng m¹i buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh, kiÓu d¸ng, mÉu m· chÊt lîng s¶n phÈm. §iÒu nµy t¸c ®éng ngîc l¹i víi ngêi tiªu dïng, lµm bËt dËy c¸c nhu cÇu tiÒm n¨ng. Tãm l¹i th¬ng m¹i lµm t¨ng trëng nhu cÇu vµ lµ nguån gèc rÔ cho sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt kinh doanh. Th¬ng m¹i gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, lµm cho quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a níc ta víi c¸c níc kh¸c kh«ng ngõng ph¸t triÓn. §iÒu ®ã gióp chóng ta tËn dông ®îc u thÕ cña thêi ®¹i, ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh, tõng bíc ®a thÞ trêng níc ta héi nhËp víi thÞ trêng thÕ giíi, biÕn níc ta thµnh bé phËn cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Ngµy nay thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc lµ xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tËp trung chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, chÕ ®é cung cÊp ®îc thay b»ng th¬ng m¹i. Th¬ng m¹i thÓ hiÖn sù tù do mua b¸n theo gi¸ c¶ thÞ trêng, ngêi mua vµ ngêi b¸n ®îc tù do lùa chän b¹n hµng. G¾n gi÷a s¶n xuÊt víi th¬ng m¹i, th¬ng m¹i còng lµ mét chøc n¨ng cña s¶n xuÊt hµng ho¸, gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c vïng vµ quèc gia thùc hiÖn c¬ chÕ më trong mua b¸n hµng ho¸. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, th¬ng m¹i ph¸t triÓn cã nh÷ng mÆt tÝch cùc nhng bªn c¹nh nã cã nh÷ng mÆt tiªu cùc. Trong kinh tÕ thÞ trêng, ®ång tiÒn trë thµnh ph¬ng tiÖn cã gi¸ trÞ, lµm ph¸t sinh t tëng sïng b¸i ®ång tiÒn, ch¹y theo cuéc sèng giµu cã kh«ng b»ng kh¶ n¨ng cña m×nh, kh«ng t«n träng ph¸p luËt, lµm giµu bÊt chÝnh ®ã lµ bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. Lîi dông c¬ chÕ tù do bu«n b¸n lu th«ng hµng ho¸ mét sè ngêi ®· kinh doanh tr¸i ph¸p luËt, gian lËn ®Ó kiÕm lêi. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ mét nhîc ®iÓm rÊt lín trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nã bãp mÐo vai trß cña th¬ng m¹i ®i ngîi l¹i víi b¶n chÊt cña th¬ng m¹i. Vai trß cña th¬ng m¹i t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n, ngîc l¹i bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i l¹i t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc thÊy tríc nh÷ng nhîc ®iÓm, khuyÕt tËt ®Ó cã biÖn ph¸p, gi¶i ph¸p kh¾c phôc, ®Ó h¹n chÕ bít lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ó ®Êu tranh chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ®em l¹i hiÖu qu¶ th× ph¶i cã nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ téi bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. §Ó hiÓu bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ g×, chóng ta sÏ lÇn lît ®i s©u nghiªn cøu tõng néi dung cña kh¸i niÖm. 1-/ Kh¸i niÖm vÒ bu«n lËu. ThuËt ng÷ bu«n lËu ®îc sö dông víi nh÷ng ý nghÜa rÊt kh¸c nhau. Tõ gãc ®é cña khoa häc vÒ ng«n ng÷, côm tõ "bu«n lËu" cã ý nghÜa lµ bu«n b¸n nh÷ng hµng ho¸ trèn thuÕ vµ hµng cÊm. §©y lµ mét kh¸i niÖm kÕ thõa nh÷ng hiÓu biÕt xa nay cña côm tõ nµy vµ kh¸ phï hîp víi quan niÖm phæ th«ng hiÖn nay. Tõ gãc ®é khoa häc ph¸p lý th× thuËt ng÷ "bu«n lËu" ®îc hiÓu r¾c rèi h¬n. Khi nãi ®Õn côm tõ bu«n lËu, b¶n th©n nã vÒ mÆt ph¸p lý cha ph¶n ¸nh mét 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 th«ng tin rµnh m¹ch nµo. Muèn hiÓu ®îc ph¶i ®Æt trong ng÷ c¶nh cô thÓ. ThÝ dô: khi nãi "khëi tè bÞ can bu«n lËu "cã nghÜa lµ ®èi tîng tham gian bu«n lËu vµ thuËt ng÷ ®îc hiÓu nh mét hµnh vi. Cßn khi nãi "®Êu tranh chèng bu«n lËu" th× thuËt ng÷ ®îc hiÒu lµ mét hiÖn tîng tiªu cùc cña x· héi. Cho nªn lóc nµy thuËt ng÷ "bu«n lËu bao gåm nhiÒu hµnh vi, nhiÒu téi danh kh¸c nhau nh: vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸, tiÒn tÖ qua biªn giíi, bu«n b¸n ma tuý, bu«n b¸n vò khÝ, chÊt ®éc, v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy, ®å cæ, ®éng vËt quý hiÕm..." Trong "Quèc triÒu H×nh luËt" cña triÒu Lª (1428- 1788) ®îc xem lµ bé luËt h×nh sù hoµn chØnh nhÊt cña thÓ chÕ phong kiÕn ViÖt Nam, téi danh bu«n lËu kh«ng ®îc quy ®Þnh. MÆc dï vËy "Quèc triÒu H×nh luËt" ®· quy ®Þnh "nh÷ng trang tr¹i ven bê biÓn mµ ®ãn tiÕp thuyÒn bu«n, ngÇm dì hé hµng ho¸ lªn bê th× bÞ xö biÕm (c¸ch chøc), ph¹t gÊp 3 tang vËt ®Ó sung c«ng... "Nh÷ng ngêi b¸n ruéng ®Êt ë bê câi, binh khÝ; c¸c thø chÊt næ cã thÓ chÕ ho¶ tiÔn, ho¶ ph¸o cho ngêi níc ngoµi ®Òu ph¶i téi chÐm", " b¸n m¾m muèi ra níc ngoµi... th× bÞ xö ®i Ch©u Xa". C¸c mÆt hµng cÊm xuÊt khÈu lóc ®ã ®îc quy ®Þnh gån: ruéng ®Êt, thuèc næ, vò khÝ, s¾t, ®ång, vµng da tr©u, gç lim, vá quÕ, tr©n ch©u, ngµ voi... Nh÷ng hµnh vi cô thÓ, t¸ch biÖt nãi trªn trong tiÒm thøc x· héi ®Òu ®îc gép chung l¹i lµ hiÖn tîng bu«n lËu chø kh«ng cã téi danh bu«n lËu. Tríc n¨m 1985, thuËt ng÷ "téi bu«n lËu" ®· ®îc ®Ò cËp trong mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt níc ta nh Ph¸p lÖnh vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña lùc lîng c¶nh s¸t nh©n d©n (20/7/1962); Ph¸p lÖnh trõng trÞ c¸c téi ®Çu c¬, bu«n lËu, lµm hµng gi¶, kinh doanh tr¸i phÐp (10/6/1982). Song vÒ c¬ b¶n téi danh "bu«n lËu" lóc ®ã cha ®îc híng dÉn nhËn diÖn ®Çy ®ñ víi c¸c yÕu tè cÊu thµnh vµ dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc trng. PhÇn lín ngêi ta vÉn chÞu ¶nh hëng cña c¸c quan niÖm truyÒn thèng, cho r»ng bu«n lËu bao gåm c¸c hµnh vi kinh doanh tr¸i phÐp, trèn thuÕ, ®Çu c¬ tÝch tr÷, bu«n b¸n hµng cÊm. Tõ n¨m 1985 Bé luËt H×nh sù cña níc CHXHCN ViÖt Nam ra ®êi ®· chÝnh thøc ghi nhËn téi danh bu«n lËu: "Ngêi nµo bu«n b¸n tr¸i phÐp hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp qua biªn giíi hµng ho¸, tiÒn ViÖt Nam, ngo¹i tÖ, kim khÝ quý, ®¸ quý hoÆc vËt phÈm thuéc di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸ th× bÞ ph¹t...". B¾t ®Çu tõ ®©y, téi danh bu«n lËu ®· ®îc x¸c ®Þnh víi 4 yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m vµ nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc trng, nªn ®· cã t¸c dông híng dÉn nhËn thøc còng nh chØ ®¹o thùc thi ph¸p luËt. 2-/ Kh¸i niÖm vÒ gian lËn th¬ng m¹i. Mét thuËt ng÷ n÷a lu«n g¾n liÒn víi bu«n lËu lµ "gian lËn th¬ng m¹i ". Gian lËn th¬ng m¹i theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt lµ "dèi tr¸, lõa läc" trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i. Ngêi cã hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i gäi lµ "gian th¬ng" tøc lµ "ngêi cã nhiÒu mu m« lõa läc"'; "kÎ bu«n b¸n gian lËn vµ tr¸i phÐp". Gian lËn ®îc coi lµ hµnh vi cña con ngêi cô thÓ cã lêi nãi nãi hoÆc cö chØ, hµnh ®éng kh«ng ®óng víi b¶n chÊt cña sù vËt hiÖn tîng nh»m môc ®Ých ®¸nh lõa ngêi kh¸c. Trong d©n gian gian lËn th¬ng m¹i g¾n liÒn víi thµnh ng÷ "Bu«n gian, b¸n lËn" vµ dïng ®Ó chØ nh÷ng thñ ®o¹n m¸nh khoÐ lõa läc kh¸ch hµng hoÆc ngêi kh¸c ®Ó thu lêi bÊt chÝnh. Hµnh vi "bu«n gian, b¸n lËn" trong d©n gian ®îc hiÓu bao gåm mét sè thñ ®o¹n ®¬n gi¶n nh: hµng xÊu nãi tèt, Ýt nãi nhiÒu, rÎ nãi ®¾t, c©n ®o ®iªu, bu«n 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 b¸n hµng cÊm, lÐn lót, giÊu giÕm, lËu thuÕ... Hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i tríc hÕt ph¶i lµ hµnh vi gian lËn nãi chung, nhng hµnh vi gian lËn nµy ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong lÜnh vùc th¬ng m¹i th«ng qua ®èi tîng thÓ hiÖn lµ hµng ho¸, dÞch vô. Chñ thÓ cña hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i lµ c¸c chñ hµng, cã thÓ lµ ngêi mua, ngêi b¸n còng cã khi lµ c¶ ngêi mua vµ ngêi b¸n. Môc ®Ých cña hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i lµ nh»m thu lîi bÊt chÝnh do thùc hiÖn trãt lät hµnh vi lõa ®¶o, dèi tr¸. * Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan. Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ nh÷ng hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i cña chñ hµng x¶y ra trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó trèn tr¸nh viÖc kiÓm so¸t vµ qu¶n lý cña H¶i Quan. VÊn ®Ò nµy ®· ®îc Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan (Nay lµ tæ chøc H¶i Quan thÕ giíi- WCO) chó ý tõ nh÷ng ngµy míi thµnh lËp. Trong B¶n khuyÕn nghÞ vÒ gióp ®ì hµnh chÝnh lÉn nhau do Héi ®ång Hîp t¸c H¶i Quan quèc tÕ ®a ra ngµy 5/12/1953 còng ®· ®Ò cËp vÊn ®Ò gióp ®ì hµnh chÝnh lÉn nhau vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i. Qua nhiÒu lÇn bæ xung, th¶o luËn, m·i ®Õn 9/6/1977 ®Þnh nghÜa vÒ gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan míi ®îc Héi ®ång Hîp t¸c H¶i Quan quèc tÕ ®a ra trong c«ng íc quèc tÕ vÒ gióp ®ì hµnh chÝnh lÉn nhau nh»m ng¨n ®iÒu tra vµ trÊn ¸p vi ph¹m H¶i Quan, ®îc c¸c níc thµnh viªn th«ng qua kÝ kÕt t¹i Nairobi, Céng hoµ Kenia. §Þnh nghÜa vÒ gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan ®îc c«ng íc Nairobi nªu ra nh sau: "Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan lµ hµnh vi ph¹m ph¸p luËt. H¶i Quan trong ®ã 1 c¸ nh©n lõa dèi H¶i Quan ®Ó nh»m lÈn tr¸nh 1 phÇn hoÆc toµn bé viÖc nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu, viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÊm hoÆc h¹n chÕ do luËt ph¸p H¶i Quan quy ®Þnh, hoÆc thu ®îc 1 kho¶n lîi nhuËn nµo ®ã qua viÖc vi ph¹m ph¸p luËt nµy". Trong ®Þnh nghÜa nµy, vÒ c¬ b¶n ®· kh¸i qu¸ ®îc hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan. Hµnh vi ®ã ®îc thÓ hiÖn b»ng sù lõa dèi th«ng qua hµnh ®éng lÈn tr¸nh viÖc nép thuÕ vµ viÖc tu©n thñ ph¸p luËt H¶i Quan nh»m môc ®Ých thu ®îc mét kho¶n lîi nµo ®ã. Tuy nhiªn ®Þnh nghÜa trªn cha nªu ®îc mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan, khi bèi c¶nh ho¹t ®éng th¬ng m¹i ThÕ giíi ngµy nay ®· cã nh÷ng thay ®æi lín. V× vËy t¹i Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø 5 vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan do tæ chøc H¶i Quan thÕ giíi triÖu tËp t¹i Brussels (BØ) tõ ngµy 9/10/1995 ®Õn ngµy 13/10/1995 ®· xem xÐt l¹i ®Þnh nghÜa vÒ gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan vµ thèng nhÊt ®a ra mét ®Þnh nghÜa míi nh sau: "Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan lµ hµnh vi vi ph¹m c¸c ®iÒu kho¶n ph¸p quy hoÆc Ph¸p luËt H¶i quan nh»m: - Trèn tr¸nh hoÆc cè ý trèn tr¸nh viÖc nép thuÔ H¶i Quan, phÝ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c ®èi víi viÖc di chuyÓn hµng ho¸ th¬ng m¹i vµ /hoÆc: - NhËn vµ cã ý ®Þnh nhËn viÖc hoµn tr¶ trî cÊp hoÆc phô cÊp cho hµng ho¸ kh«ng thuéc ®èi tîng ®ã vµ/hoÆc: - §¹t ®îc hoÆc cè ý ®¹t ®îc lîi thÕ th¬ng m¹i bÊt hîp ph¸p g©y h¹i cho c¸c nguyªn t¾c vµ tËp tôc, c¹nh tranh th¬ng m¹i ch©n chÝnh". 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 T¹i Héi nghÞ cña tæ chøc H¶i quan quèc tÕ vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i ®îc tæ chøc tõ ngµy 9 ®Õn 13/10/1995 ë Brócxen (BØ) còng ®· thèng nhÊt ph©n chia c¸c h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i thµnh 16 lo¹i. 1. Bu«n b¸n hµng cÊm qua biªn giíi hoÆc ra khái sù kiÓm so¸t cña H¶i quan (thÝ dô: Bu«n b¸n ®éng vËt quý hiÕm, s¶n phÈm v¨n ho¸...). 2. Khai b¸o sai chñng lo¹i hµng ho¸. 3. Khai t¨ng, gi¶m gi¸ trÞ hµng ho¸. 4. Lîi dung chÕ ®é u ®·i xuÊt xø hµng ho¸ (thÝ dô: Nhµ níc ta cã chÝnh s¸ch u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi hµng ho¸ cña c¸c níc ASEAN). 5. Lîi dông chÕ ®é u ®·i ®èi víi hµng ho¸ gia c«ng. 6. Lîi dông chÕ ®é t¹m nhËp t¸i xuÊt, t¹m xuÊt t¸i nhËp (®©y lµ hµng ho¸ ®îc miÔn thuÕ XNK nhng ®· sö dông sai môc ®Ých). 7. Lîi dông c¸c yªu cÇu vÒ giÊy phÐp XNK (thÝ dô c¸c lo¹i giÊy phÐp theo nhu cÇu chuyªn ngµnh nh hµng cho an ninh, quèc phßng, cho y tÕ, v¨n ho¸, x· héi...). 8. Lîi dông chÕ ®é qu¸ c¶nh ®em dïng trong níc (thÝ dô: hµng cña Lµo, Trung Quèc vËn chuyÓn qua l·nh thæ ViÖt Nam). 9. Khai b¸o sai vÒ sè lîng, chÊt lîng hµng ho¸. 10. Lîi dông chÕ ®é môc ®Ých sö dông, bu«n b¸n tr¸i phÐp hµng ho¸ ®îc sö dông nhÊt ®Þnh (thÝ dô: Hµng cho ®ång bµo bÞ b·o lôt, cho c¸c d©n téc miÒn nói ®Ó xãa ®ãi gi¶m nghÌo, hµng cho c¸c c¬ quan ngo¹i giao...). 11. Vi ph¹m ®¹o luËt vÒ diÔn gi¶i th¬ng m¹i hoÆc quy ®Þnh b¶o vÖ ngêi tiªu dïng. 12. Bu«n b¸n hµng gi¶, hµng ¨n c¾p mÉu m·. 13. Bu«n b¸n hµng kh«ng cã sæ s¸ch. 14. Lµm gi¶, lµm khèng viÖc hoµn hay truy hoµn thuÕ H¶i quan (thÝ dô: lµm gi¶ chøng tõ vÒ hµng ®· xuÊt...). 15. Kinh doanh "ma" ®Ó hëng tÝn dông thuÕ tr¸i phÐp. 16. Thanh lý ph¸ s¶n cã chñ ®Ých ®Ó trèn tr¸nh nghÜa vô nép thuÕ (thÝ dô: C«ng ty ®¨ng kÝ kinh doanh mét thêi gian ng¾n, nî thuÕ råi tuyªn bè ph¸ s¶n). * Th¸i ®é cña c¸c níc trªn thÕ giíi ®èi víi 16 lo¹i hµnh vi nãi trªn ®Òu thèng nhÊt ë hai cung bËc, tuú thuéc vµo møc ®é t¸c h¹i cña hµnh vi ®ã mang l¹i cho x· héi mµ bÞ xö lÝ hµnh chÝnh hay xö lÝ h×nh sù. §èi víi nhiÒu níc nh Mü, NhËt, Ph¸p bªn c¹nh viÖc ¸p dông c¸c c«ng íc quèc tÕ xö lý 16 hµnh vi nµy theo luËt H¶i quan, cßn quy ®Þnh trong luËt h×nh sù c¸c téi danh cô thÓ t¬ng øng víi nh÷ng hµnh vi ®ã. §èi víi níc ta, t×nh h×nh diÔn ra theo 3 trêng hîp. 1. Trêng hîp thø nhÊt: Hµnh vi cã tÝnh chÊt kh«ng nghiªm träng, gi¸ trÞ tµi s¶n bu«n b¸n sai ph¹m kh«ng lín th× xö lý hµnh chÝnh theo ph¸p lÖnh H¶i quan vµ c¸c nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý XNK. 2. Trêng hîp thø hai: Mét sè hµnh vi trong sè ®ã cha ®îc quy ®Þnh hoÆc 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 kh«ng bÞ xö lý. Nh hµnh vi vi ph¹m ®¹o luËt vÒ diÔn gi¶i th¬ng m¹i, quy ®Þnh b¶o vÖ ngêi tiªu dïng, chÕ ®é tÝn dông thuÕ. 3. Trêng hîp thø ba: TÊt c¶ hµnh vi cã tÝnh chÊt nghiªm träng hËu qu¶ lín ®Òu bÞ xö lý díi mét téi danh chung cña ®iÒu 97 lµ bu«n lËu. * Mét vÊn ®Ò míi trong gian lËn th¬ng m¹i mµ tæ chøc H¶i Quan thÕ giíi còng ®ang rÊt quan t©m ®ã lµ gian lËn th¬ng m¹i trong chuyÓn t¶i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. ChuyÓn t¶i lµ mét kh©u tù nhiªn cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng th¬ng m¹i, nh»m ®a hµng ho¸ tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c nhng ph¶i ®i qu mét sè ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Tuy nhiªn, ®«i khi chñ hµng sö dông chuyÓn t¶i ®Ó che dÊu xuÊt xø thùc sù cña hµng ho¸ vµ ®ã lµ gian lËn th¬ng m¹i trong chuyÓn t¶i. Gian lËn th¬ng m¹i trong chuyÓn t¶i ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: Gian lËn trong chuyÓn t¶i lµ viÖc sö dông mét níc thø 3 ®Ó dÊu nguån gèc thùc sù cña hµng ho¸, che m¾t H¶i quan cña níc nhËp khÈu. T¹i níc thø 3, ngêi ta cung cÊp c¸c tµi liÖu gi¶ hoÆc cã ho¹t ®éng gian tr¸ nh»m thay ®æi nguån gèc hµng tõ xuÊt khÈu sang níc qu¸ c¶nh (hay níc thø 3). Nh vËy ®Õn khi nhËp vµo, hä tr¸nh ®îc h¹n chÕ ®Æt ra cña níc nhËp nh: h¹n ng¹ch, li x¨ng, chÕ ®é u ®·i. Mét sè d¹ng gian lËn th¬ng m¹i qua chuyÓn t¶i. - Hµng ho¸ ®a vµo mét c¶ng hoÆc mét kho ë níc chuyÓn t¶i ë ®©y chóng ta cã thÓ thay thÕ ®îc nh·n råi l¹i bèc lªn tµu vµ xem nh s¶n phÈm cña níc chuyÓn t¶i hoÆc mét sè níc nµo ®ã. - Hµng ®a vµo níc chuyÓn t¶i lµ hµng hoµn chØnh hoÆc b¸n s¶n phÈm nhng ®îc khai lµ nguyªn nhiªn phô kiÖn ®îc coi lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hoÆc ®Ó chÕ biÕn vµ nghiÔm nhiªn trë thµnh s¶n phÈm cña níc chuyÓn t¶i. - Hµng mang giÊy tê gi¶ ®Ó chøng minh lµ hµng cña níc thø 3 trªn ®êng ®i tõ níc xuÊt hµng ®Õn níc nhËp hµng. 3-/ Mèi quan hÖ gi÷a bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. Gian lËn th¬ng m¹i dï kh«ng ph¶i lµ mét téi danh trong luËt h×nh sù, nhng c¸c dÊu hiÖu ®Æc trng cña nã l¹i trïng hîp víi téi bu«n lËu vµ bu«n lËu còng bao gåm gian lËn th¬ng m¹i. Héi nghÞ Quèc tÕ lÇn thø V vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i cña tæ chøc H¶i Quan thÕ giíi ®· xÕp bu«n lËu vµo trong c¸c h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i, nhng coi ®ã lµ lo¹i h×nh gian lËn th¬ng m¹i nguy hiÓm, ®Æc biÖt. C«ng íc quèc tÕ Nairobi còng ®· ®a ra kh¸i niÖm bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i nh»m che dÊu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña H¶i Quan b»ng mäi thñ ®o¹n, mäi ph¬ng tiÖn trong viÖc ®a hµng ho¸ lÐn lót qua biªn giíi. Trong bé luËt h×nh sù cña níc ta ®· ghi nhËn téi bu«n lËu "bu«n b¸n tr¸i phÐp, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biÕn giíi" cßn trong c«ng íc quèc tÕ xö lý 16 lo¹i gian lËn th¬ng m¹i cã "Bu«n b¸n hµng cÊm qua biªn giíi hoÆc ra khái sù kiÓm so¸t cña H¶i quan", "khai b¸o chñng lo¹i hµng ho¸". " khai t¨ng gi¶m 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 gi¸ trÞ hµng ho¸ ". §©y lµ nh÷ng hµnh vi bu«n b¸n gian lËn tr¸i ph¸p luËt, mang tÝnh chÊt gièng nh bu«n lËu. "Bu«n lËu" tõ tríc ®Õn nay ®îc nhiÒu ngêi biÕt ®Õn h¬n lµ "gian lËn th¬ng m¹i ". Gian lËn th¬ng m¹i lµ thuËt ng÷ míi xuÊt hiÖn, bao gåm nhiÒu hµnh vi gian lËn, tr¸i ph¸p luËt h¬n bu«n lËu hay nãi c¸ch kh¸c néi hµm cña nã réng h¬n néi hµm cña bu«n lËu. §iÒu nµy lµ do ngµy cµng cã nhiÒu hiÖn tîng míi, tiªu cùc x¶y ra trong x· héi. V× vËy hai thuËt ng÷ nµy thêng ®i kÌm víi nhau "Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ". II-/ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi xuÊt hiÖn trong ho¹t ®éng lu th«ng hµng ho¸ cïng víi sù ra ®êi cña hµng rµo thuÕ quan. NÕu nh ho¹t ®éng lu th«ng hµng ho¸ gãp phÇn c©n b»ng quan hÖ cung- cÇu trªn thÞ trêng th× mét trong nh÷ng nguyªn nh©n tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña t×nh tr¹ng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ sù chªnh lÖch gi¸ c¶, nhu cÇu sö dông hµng ho¸ ë c¸c vïng ®Þa lý kh¸c nhau, do hµnh vi kiÕm lêi bÊt chÝnh, c¹nh tranh tr¸i ph¸p luËt, kh«ng lµnh m¹nh. Doanh sè b¸n lÎ trªn thÞ trêng x· héi lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh nhu cÇu tiªu dïng thùc ®· ®îc thùc hiÖn cña toµn x· héi. Cßn chØ sè gi¸ c¶, vµ theo ®ã lµ sù biÕn ®éng cña nã lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh t¬ng quan gi÷a hai ®¹i lîng hµng ho¸ vµ søc mua. Nãi c¸ch kh¸ch ®ã lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ cung cÇu vÒ hµng ho¸. HiÓu ®îc b¶n chÊt kinh tÕ cña vÊn ®Ò nµy, c¸c nhµ s¶n xuÊt t×m c¸ch tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh trªn c¬ së c¶i tiÕn mÉu m· hÊp dÉn, hîp thÞ hiÕu, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®ñ søc c¹nh tranh, doanh thu th¬ng m¹i t×m c¸ch mua ®îc hµng ho¸ rÎ, b¸n ra víi gi¸ thÞ trêng chÊp nhËn, nh»m quay vßng vèn nhanh, thu lîi nhuËn cao. §Ó lµm ®îc nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ dµng vµ l¹i nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t hiÖn nay. Mét trong nh÷ng hiÖn tîng c¹nh tranh, kinh doanh ®Ó kiÕm lîi nhuËn lín nhng tr¸i ph¸p luËt lµ lao vµo "bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ". Mét sè nhµ kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, dï ë møc ®é kh¸c nhau ®· t×m ®ñ mäi c¸ch luån l¸ch ®Ó th¾ng trong cuéc ch¹y ®ua "mét vèn bèn lêi". Cho ch¹y theo lèi sèng giµu sang vµ qu¸ sïng b¸i ®ång tiÒn nhng l¹i kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng lµm giµu hîp ph¸p mµ gian th¬ng ®· kinh doanh mét c¸ch bÊt hîp ph¸p ®Ó kiÕm lêi nhanh vµ dÔ dµng. Lîi Ých c¸ nh©n cña hä ®Æt lªn qu¸ cao mµ kh«ng nghÜ ®Ôn lîi Ých tËp thÓ, lîi Ých quèc gia mµ trong ®ã hä cã phÇn. Tõ ®ã mµ bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ngµy cµng n¶y sinh vµ ph¸t triÓn. Hµnh vi bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ngµy cµng tinh vi, diÔn biÕn ngµy cµng phøc t¹p lµ ®iÒu bøc xóc ®èi víi x· héi hiÖn nay. Nhu cÇu sö dông hµng ho¸ ë c¸c vïng ®Þa lý kh¸c nhau vµ hµng ho¸ cã chÊt lîng cao, gi¸ thÊp h¬n ë n¬i nµy sÏ cã xu híng chuyÓn sang n¬i kh¸c cã hµng ho¸ víi chÊt lîng thÊp h¬n, gi¸ cao h¬n. §©y còng lµ quy luËt c¹nh tranh trong lu th«ng hµng ho¸. Tuy nhiªn trong mét sè trêng hîp ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt néi ®Þa Nhµ níc ph¶i dïng ®Õn hµng rµo thuÕ quan. Trong ®iÒu kiÖn ®ã gian th¬ng t×m mäi thñ ®o¹n ®Ó tµng tr÷ bu«n b¸n, vËn chuyÓn hµng ho¸ qua biªn giíi, còng nh lîi dông mäi khe hë ®Ó gian lËn sè lîng, chñng lo¹i, ®¸nh lÉn hµng ho¸ ... ®Ó trèn thuÕ kiÕm lêi bÊt chÝnh. Mét sè hµng ho¸ Nhµ níc cÊm bu«n b¸n v× nh÷ng lÝ do kh«ng b¶o vÖ an ninh quèc phßng, trËt tù an toµn x· héi... vµ nh÷ng hµng ho¸ bu«n b¸n ph¶i cã giÊy phÐp vÉn bÞ gian th¬ng t×m mäi c¸ch ®Ó bu«n b¸n kiÕm lêi. Lµ nh÷ng hµng cÊm nhng nhu cÇu vÉn cã nªn gi¸ cña chóng rÊt cao, lîi nhuËn tõ viÖc bu«n b¸n tr¸i phÐp nh÷ng hµng ho¸ nµy mang l¹i rÊt cao l¹i cµng 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thóc ®Èy gian th¬ng bu«n b¸n ®Ó kiÕm lêi bÊt chÝnh. MÆt kh¸c v× ©m mu ph¶n ®éng ph¸ ho¹i chÝnh trÞ bän bu«n lËu hµng cÊm còng xuÊt hiÖn. §èi víi mçi quèc gia tuú thuéc vµo chÕ ®é chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, chÝnh s¸ch kinh tÕ, yªu cÇu b¶o hé nÒn s¶n xuÊt néi ®Þa, quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý kh¸c nhau th× quy m«, tÝnh chÊt, møc ®é bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i còng kh¸c nhau. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i xuÊt hiÖn lµ nh÷ng tÖ n¹n x· héi. Trong c¬ chÕ thÞ trêng nh÷ng tÖ n¹n nµy kh«ng ngõng gia t¨ng vµ diÔn biÕn ngµy cµng phøc t¹p. NhiÒu vÊn ®Ò míi n¶y sinh xuÊt hiÖn lµm cho téi danh bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ngµy cµng phøc t¹p. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng II bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ë viÖt nam hiÖn nay I-/ thùc tr¹ng vÒ bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ë viÖt nam. Níc ta míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng tõ mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt nhá, n¨ng suÊt lao ®éng cha cao, tr×nh ®é qu¶n lý cßn h¹n chÕ nªn hµng ho¸ cã chÊt lîng thÊp, chi phÝ vµ gi¸ c¶ cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ cßn thÊp kÐm trong khi hµng ho¸ níc ngoµi cã chÊt lîng cao h¬n, gi¸ c¶ l¹i thÊp h¬n so víi hµng ho¸ cña níc ta. Do vËy chóng ta ph¶i dïng hµng rµo thuÕ quan ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong níc. Trong ®iÒu kiÖn ®ã môc tiªu lîi nhuËn ®· thóc ®Èy gian th¬ng t×m mäi thñ ®o¹n ®Ó tµng tr÷ bu«n b¸n vËn chuyÓn hµng ho¸ qua biªn giíi, còng nh lîi dông mäi khe hë ®Ó gian lËn sè lîng, chñng lo¹i, ®¸nh lÉn hµng kh«ng ®¨ng kÝ kinh doanh, ®¸nh lÉn hµng cÊm nhËp, t¹m nhËp víi hµng ®îc phÐp nhËp khi bÞ kiÓm tra, kiÓm so¸t, lîi dông quy ®Þnh cho phÐp tr¶ l¹i hµng göi nhÇm, hµng kh«ng ®Þa chØ ngêi nhËn ®Ó gi¶i tho¸t hµng gian lËn khi bÞ ph¸t hiÖn. Nh×n l¹i t×nh h×nh ho¹t ®éng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng cÊm t¹i kh¾p n¬i: cöa khÈu, c¸c tuyÕn biªn giíi, trªn biÓn nh÷ng n¨m gÇn ®©y, côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu. Tæng côc H¶i quan nhËn ®Þnh: T×nh tr¹ng nµy "vÉn diÔn biÕn phøc t¹p, hµng ho¸ ngo¹i nhËp lËu vÉn bµy b¸n c«ng khai trªn thÞ trêng, ®èi tîng bu«n lËu lîi dông s¬ hë t¹m ngõng ho¹t ®éng råi ho¹t ®éng trë l¹i hoÆc thay ®æi ph¬ng thøc thñ ®o¹n lµm ¨n phi ph¸p". §¸ng chó ý lµ ®· xuÊt hiÖn mét sè vô bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i quy m« lín, cã tæ chøc xuyªn quèc gia, liªn quan ®Õn bu«n b¸n hµng ho¸, vËt liÖu næ, ma tóy ngo¹i tÖ vµ c¸c chÊt g©y nghiÖn míi kh¸c. T×nh h×nh trªn cho thÊy "TiÕng sóng chèng "quèc n¹n" v« cïng nguy hiÓm nµy vÉn cha ®Õn håi ngng nghØ, trËn chiÕn nµy ngµy cµng gay go, phøc t¹p. Theo nhËn ®Þnh cña Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu (Tæng côc H¶i quan): Ho¹t ®éng bu«n lËu trªn c¸c tuyÕn biªn giíi lÉn tuyÕn trªn biÓn ®· xuÊt hiÖn nhiÒu thñ ®o¹n míi, tinh qu¸i h¬n rÊt khã n¾m b¾t. NÕu t×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ h¶i quan qua tuyÕn hµng kh«ng vÉn chñ yÕu lµ: vËn chuyÓn tµi liÖu ph¶n ®éng v¨n ho¸ ®åi trôy, xuÊt vµ nhËp khÈu ngo¹i tÖ cã gi¸ trÞ lín nhng kh«ng khai b¸o hoÆc khai b¸o kh«ng trung thùc th× t×nh tr¹ng nµy ë tuyÕn ®êng bé diÔn ra ®a d¹ng vµ phøc t¹p gÊp nhiÒu lÇn, tËp trung ë nh÷ng ®iÓm nãng lµ Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n. Ngoµi viÖc xuÊt lËu ®éng vËt hoang d·, n«ng l©m s¶n, ®å cæ, nhËp lËu hµng tiªu dïng cña Trung Quèc nh ®· tõng x¶y ra. Thêi gian gÇn ®©y t¹i khu vùc nµy næi lªn viÖc nhËp lËu ®êng, v¶i, trøng, gia cÇm, g¹ch men, thÞt lîn v.v..". - Khu vùc biªn giíi phÝa B¾c (Biªn giíi ViÖt - Trung), khu vùc ®êng biÓn vµ tØnh Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n, Cao B»ng lîi dông ®Þa h×nh hiÓm trë, bän ®Çu n©u thêng sö dông ph¬ng thøc xÐ lÎ hµng sau ®ã tæ chøc cho ®éi ngò cöu v¹n vËn chuyÓn qua biªn giíi vµo ban ®ªm, ®ång thêi thuª bän ®Çu gÊu, bän nghiÖn hót ¸p t¶i b¶o vÖ. Khu vùc biªn giíi phÝa T©y MiÒn Trung (biªn giíi ViÖt- Lµo) ho¹t ®éng bu«n lËu tËp trung t¹i c¸c khu vùc Lao B¶o- Qu¶ng TrÞ, CÇu treo- Hµ TÜnh. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 MÆt hµng chñ yÕu nhËp lËu qua c¸c khu vùc nµy lµ thuèc l¸ ngo¹i, mü phÈm, vËt liÖu x©y dùng, n«i c¬m ®iÖn. Theo b¸o c¸o cua ®Þa ph¬ng vµ qua n¾m t×nh h×nh cho thÊy lîng hµng rÊt lín tËp kÕt trªn ®Êt Laß t¹i c¸c kho réng hang ngh×n m2, n»m trªn s«ng SªP«n c¸ch cöa khÈu Lao B¶o 11km hoÆc trªn däc ®êng 8, s¸t cöa khÈu cÇu treo chê thêi c¬ lµ xuÊt hµng lËu sang ViÖt Nam. Ph¬ng thøc vËn chuyÓn hµng lËu ë ®©y lµ sö dông lùc lîng cöu v¹n ®«ng ®¶o lµ ngêi ®Þa ph¬ng cì 200- 300 ngêi mçi cöa khÈu. T¹i cöa khÈu cña tØnh NghÖ An vµ Lai Ch©u c¸c vô bu«n lËu qua biªn giíi bÞ b¾t gi÷ chñ yÕu lµ c¸c chÊt ma tuý. - Khu vùc biªn giíi T©y Nam (biªn giíi ViÖt Nam- Campuchia ) cã 4 tr¹m kiÓm so¸t liªn hîp, ®Òu do lùc lîng H¶i quan lµ nßng cèt thuéc 3 tØnh T©y Ninh, Long An vµ An Giang ho¹t ®éng ®· cã hiÖu qu¶. Hµng nhËp lËu ë ®©y bÞ b¾t gi÷ chñ yÕu lµ thuèc l¸ ngo¹i, xe g¾n m¸y, g¹o, ®êng ¨n Th¸i Lan... xuÊt lËu chñ yÕu lµ ngo¹i tÖ, vµng ®Æc biÖt cã nh÷ng vô xuÊt lËu vµng víi khèi lîng lín. Ph¬ng thøc thñ ®o¹n cña c¸c ®èi tîng bu«n lËu nµy lµ: sö dông vÉn lµ ®éi v¸c, dïng xe ®¹p, xe m¸y vËn chuyÓn qua ®êng mßn hoÆc dïng tµu thuyÒn vËn chuyÓn trªn s«ng. - TuyÕn biÓn còng lµ trËn tuyÕn mµ cuéc chiÕn chèng bu«n lËu diÔn ra kh«ng kÐm phÇn quyÕt liÖt. §Þa bµn träng ®iÓm vÉn lµ vïng biÓn §«ng B¾c vµ MiÒn Trung (Hµ Cèi- Qu¶ng Ninh, Cöa Lß, Quúnh Lu- NghÖ An). Hµng ho¸ nhËp lËu qua tuyÕn nµy chñ yÕu lµ g¹ch èp l¸t, kÝnh x©y dùng, hµng ®iÖn tö ®· qua sö dông, xe m¸y, phô tïng « t«... Tõ c¸c c¶ng ven biÓn Nam Trung Quèc ®a vÒ b»ng c¸c thuyÒn võa vµ nhá. - T¹i cöa khÈu s©n bay, lu lîng hµnh kh¸ch xuÊt nhËp c¶nh qua s©n bay quèc tÕ Néi Bµi, T©n S¬n NhÊt, §µ N½ng ®Òu cao vµ nhiÒu tuyÕn quèc tÕ míi më cöa. Hµnh kh¸ch xuÊt nhËp c¶nh ®a d¹ng vµ phøc t¹p, trªn nhiÒu tuyÕn ®êng vµ c¸c h·ng hµng kh«ng kh¸c nhau. Hµng hãa tr¸i phÐp thu gi÷ vµ xö lý qua tuyÕn biªn giíi nµy chñ yÕu lµ tµi liÖu ph¶n ®éng, v¨n ho¸ phÈm ®åi truþ, ngo¹i tÖ. - Trong ®Êt liÒn, ë c¸c tØnh thµnh phè hai kªnh vËn chuyÓn hµng lËu ®îc bän bu«n lËu thêng sö dông lµ vËn chuyÓn b»ng ®êng s¾t vµ ®êng bé: + T×nh h×nh vËn chuyªn hµng lËu trªn tuyÕn ®êng s¾t diÔn ra rÊt nghiªm träng. Hµng lËu ®îc vËn chuyÓn víi khèi lîng lín vµ gi¸ trÞ lín. TËp trung chñ yÕu trªn c¸c chuyÕn tµu hµng, ®îc xÕp tËp kÕt lªn vµ xuèng tµu mét c¸ch c«ng khai, coi thêng d luËn vµ ph¸p luËt. Chñ hµng vµ cöu v¹n cßn th«ng ®ång víi nh©n viªn nhµ ga vµ trªn tµu ®Ó thùc hiÖn trèn thuÕ, trèn cíc vµ vËn chuyÓn hµng cÊm. C¸c lùc lîng chèng bu«n lËu ®· ph¸t hiÖn vµ xö lý ®îc mét sè vô hµng lËu cã gi¸ trÞ hµng tû ®ång. NhiÒu ®èi tîng bu«n lËu vµ vËn chuyÓn hµng lËu, thËm chÝ c¶ nh©n viªn ngµnh ®êng s¾t vi ph¹m bÞ b¾t gi÷. + Trªn tuyÕn ®êng bé hµng lËu ®îc vËn chuyÓn trªn c¸c xe kh¸ch liªn tØnh, gian th¬ng thêng thuª xe kh¸ch vËn chuyÓn hµng ho¸, hang lËu trªn xe cïng víi hµnh kh¸ch nh»m qua m¾t c¬ quan qu¶n lý thÞ trêng vµ c¶nh s¸t giao th«ng. Cã nhiÒu trêng hîp l¸i xe vµ chñ hµng lËu t×m c¸ch mua chuéc c¶nh s¸t giao th«ng. Hµng lËu ngang nhiªn, lÐn lót ®îc vËn chuyÓn ®i c¸c tØnh ®Ó tiªu thô. T×nh h×nh gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam thêi gian qua theo ®¸nh gi¸ cña 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tæng côc H¶i quan lµ hÕt søc nghiªm träng. Hµng ngo¹i th«ng qua bu«n lal¹u vµ gian lËn th¬ng m¹i trµn ngËp thÞ trêng néi ®Þa ViÖt Nam, bao gåm ®ñ lo¹i tõ hµng cao cÊp ®¾t tiÒn ®Õn hµng tiªu dïng b×nh d©n, hµng gi¶. Tõ xe h¬i du lÞch, xe m¸y, ti vi, ®Çu video, tñ l¹nh, ®å ®iÖn tö gia dông ®Õn mü phÈm, ho¸ chÊt, rîu bia, thuèc l¸, quÇn ¸o... vµ nghiªm träng h¬n lµ v¨n ho¸ phÈm ®éc h¹i. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i xuÊt hiÖn ë kh¨p mäi n¬i, H¶i quan nµo, cöa khÈu nµo còng ph¸t hiÖn thÊy bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. Gian lËn th¬ng m¹i khi t¨ng khi gi¶m næi cém ë khu vùc nµy, khi l¹i s«i ®éng ë cöa khÈu kia. 1-/ Nh÷ng m¸nh khoÐ vµ thñ ®o¹n trong bu«n lËu. Thñ ®o¹n cña bän bu«n lËu ngµy cµng tinh vi, x¶o quyÖt h¬n nh quay vßng ho¸ ®¬n chøng tõ, quay vßng tem hµng XK, tê khai h¶i quan, chuyÓn ®æi ph¬ng thøc tõ thuª "cöu v¹n " sang cho "cöu v¹n" vay vèn råi thu mua l¹i hµng nhËp lËu ®Ó rµng buéc "cöu v¹n" víi hµng. MÆt kh¸c nÕu hµng ho¸ qua biªn giíi bÞ thu gi÷ th× hµng ho¸ cña d©n "cöu v¹n" bÞ mÊt. Mµ nh÷ng ngêi tham gia ®éi qu©n "cöu v¹n" chñ yÕu l¹i lµ nh÷ng ngêi nghÌo, thÊt nghiÖp, nh÷ng ngêi thuéc diÖn chÝnh s¸ch, ngêi giµ, trÎ em, ngêi tµn tËt. Bän bu«n lËu cßn lîi dông vËn chuyÓn hµng ho¸ vµo thêi gian lùc lîng tuÇn tra, kiÓm tra Ýt ho¹t ®éng. Tõ ho¹t ®éng theo ®oµn nhãm, bän bu«n lËu l¹i chuyÓn sang ban ngµy nhá lÎ nªn rÊt khã cho lùc lîng chãng bu«n lËu. Bän bu«n lËu cßn lîi dông nh÷ng h«m trêi cã giã m¹nh, ®ªm tèi hoÆc ma to, ddeer r¸o riÕt ho¹t ®éng. Hµng nhÑ, Ýt tiÒn vËn chuyÓn vµo chËp tèi, gi÷a ®ªm lµ hµng kång kÒnh, nhiÒu tiÒn. Bän bu«n lËu cßn dïng nhiÒu h×nh thøc chÎ nhá hµng ho¸ tõ xa ®Ó vËn chuyÓn s©u vµo néi ®Þa b¨ng mäi ph¬ng tiÖn, sö dông c¸c th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i ®Ó chØ ®¹o, ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n vµ vËn chuyÓn hµng nhËp lËu. Hµng lËu ®îc chuyÓn vÒ thµnh phè còng b»ng sæ s¸ch. NÕu nh c¸n bé kiÓm tra hµng ë c¸c bÕn xe, tr¹m ga th× nh÷ng tay bu«n lËu lín ®· cã h¼n mét "®êng d©y". Hä göi hµng tríc ë nh÷ng ®iÓm ven tuyÕn ®êng nµy, sau khi ®îc tr¹m kiÓm tra, l¸i xe nh ®îc "chuÈn bÞ tríc", ®ç l¹i ë mét ®Þa ®iÓm nµo ®ã, thÕ lµ hµng lËu ®îc khu©n lªn xe chuyÓn vÒ xu«i kh«ng mÊy khã kh¨n. Hµng lËu ®îc ngôy trang b»ng nhiÒu kiÓu ®Ó vËn chuyÓn. Trªn tuyÕn biÓn, bu«n lËu vÉn diÔn ra s«i ®éng, bän bu«n lËu sang m¹n hµng, dïng tµu ®¸nh c¶ ®Ó tuån s©u hµng. Chóng cßn dïng tµu gç nhá trùc tiÕp sang c¶ng níc ngoµi nhËn hµng hoÆc sang m¹n tõ c¸c tµu lín ë ngoµi kh¬i ®Ó vËn chuyÓn hµng lËu. Sau ®ã theo c¸c luång l¹ch, b·i ngang vµ lîi dông ®a hµng lªn bê vµ vËn chuyÓn s©u vµo néi ®Þa. Trªn tuyÕn hµng kh«ng, t×nh h×nh bu«n lËu còng rÊt phøc t¹p. Ph¬ng thøc cña bän bu«n lËu vÉn lµ cÊt giÊu, mua chuéc c¸n bé, lîi dông chÕ ®é hµnh lý miÔn thuÕ, ®i l¹i nhiÒu lÇn ®Ó bu«n b¸n kiÕm lêi. Bu«n lËu díi h×nh thøc "XK uû th¸c" lµ hiÖn tîng kh¸ phæ biÕn. Theo h×nh thøc nµy, gian th¬ng t×m c¸ch "nhê" c¸c doanh nghiÖp XNK cña Nhµ níc uû th¸c mét sè mÆt hµng. Sau khi lµm xong thñ tôc h¶i quan trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ®Õn c¶ng c¸c ®èi tîng bu«n lËu tiÕn hµnh ph¸ kÑp ch×, lµm gi¶ ch× h¶i quan, 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thay vµo container, gia cè èc vÝt b¾t t¹i c¸c chèt liªn kÕt, cã trêng hîp cßn th¸o c¶ côm kho¸ cã kÑp ch× ra, thay hµng lËu vµ l¾p l¹i nh cò. Víi thñ ®o¹n nµy mÆt hµng hîp ®ång uû th¸c ®· bÞ thay thÕ b»ng c¸c mÆt hµng kh¸c. C¬ quan chøc n¨ng ngµnh H¶i Quan vµ c«ng an ®· ph¸t hiÖn, tiÕn hµnh ®iÒu tra lµm râ hai vô bu«n lËu díi h×nh thøc nµy x¶y ra trªn ®Þa bµn Hµ Néi vµ H¶i Phßng. Ngoµi ra con cã rÊt nhiÒu thñ ®o¹n bu«n lËu tinh vi phøc t¹p, b»ng nhiÒu c¸ch thiªn biÕn v¹n ho¸ mµ gian th¬ng sö dông ®Ó bu«n b¸n, vËn chuyÓn hµng lËu. T×nh h×nh diÔn biÕn ngµy cµng phøc t¹p g©y khã kh¨n cho lùc lîng chèng bu«n lËu. 2-/ Mét sè h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i phæ biÕn ë ViÖt Nam hiÖn nay. - Gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ níc. Trong c¸c ho¹t ®éng gian lËn th¬ng m¹i cã lÏ gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ lo¹i h×nh gian lËn ®Æc thï nhÊt ë ViÖt Nam. V× thuÕ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam bao gåm nhiÒu s¾c thuÕ gép l¹i lµ thuÕ quan, thuÕ doanh thu, thuÕ phô thu, thuÕ thu ®iÒu chØnh b×nh æn gi¸ (thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt võa míi bãc t¸ch ra khái thuÕ xuÊt nhËp khÈu tõ 1/1/1996), nªn thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ta thêng cao, nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cã thuÕ suÊt cao nh: « t« du lÞch, rîu bia, hµng ®iÖn tö... do thuÕ suÊt cao nªn sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¶i tr¶ cho viÖc khai b¸o ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ xuÊt tr×nh trung thùc cho c¸c c¬ quan kiÓm tra, kiÓm so¸t Nhµ níc víi lîi nhuËn kiÕm ®îc do gian lËn th¬ng m¹i lµ rÊt lín. ThuÕ suÊt lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n hÊp dÉn gian th¬ng, bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. §iÓn h×nh lµ trong thêi gian gÇn ®©y lµ viÖc khai th¸c sù s¬ hë cña luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu, c¸c gian th¬ng ®· t×m mäi c¸ch ®Ó biÕn tíng, ®Ó nhÇm lÉn trong khai b¸o m· hµng ®Ó gian lËn th¬ng m¹i trèn thuÕ. VÝ dô: N¨m 1998 mÊy chôc doanh nghiÖp nhËp xe t¶i lo¹i díi 5 tÊn. Sau ®ã ®a vµo xëng "ho¸n c¶i" thµnh xe du lÞch 4 hoÆc 12 chç ngåi. V× xe «t« du lÞch 12 chç ngåi cã thuÕ suÊt 160% nhng vÉn chiÕc xe ®ã, nÕu thay ®æi ®i mét vµi chi tiÕt phô nh th¸o hÕt ghÕ thµnh xe t¶i nhÑ th× thuÕ suÊt lóc nµy chØ cßn 60% nh vËy lµ gi¶m ®îc 100% thuÕ. Cßn ®èi víi c¸c lo¹i xe thiÕt kÕ chuyªn dông nh xe ®«ng l¹nh kh«ng quy ®Þnh trong QuyÕt ®Þnh sè 254 /1998/Q§-TTg vÒ viÖc ®iÒu hµnh XNK hµng ho¸ n¨m 1999 th× ®îc coi nh nhËp khÈu kh«ng h¹n chÕ, thuÕ suÊt 10%. Ph¸t hiÖn ra c¸i "khe' hë chªnh lÖch tíi 50% thuÕ nhËp khÈu, nhiÒu doanh nghiÖp, mµ phÇn lín lµ c¸c C«ng ty TNHH, c¸c DN t nh©n ®· mãc nèi, th«ng ®ång víi phÝa b¸n hµng ë níc ngoµi "ho¸n c¶i" lo¹i xe t¶i díi 5 tÊn thµnh xe chuyªn dông ®«ng l¹nh ®Ó nhËp khÈu vµo ViÖt Nam víi thuÕ suÊt 10% thay v× nhËp khÈu còng lo¹i xe nµy kh«ng "ho¸n c¶i", ph¶i xin phÐp Bé Th¬ng m¹i vµ ph¶i chÞu thuÕ suÊt 60%. Xe ®¹p ®ua cã thuÕ suÊt nhËp khÈu lµ 5% trong khi c¸c lo¹i xe kh¸c cã thuÕ nhËp khÈu lµ 60%. ViÖc chªnh lÖch 55% thuÕ suÊt tõ xe ®¹p thêng sang xe ®¹p ®ua lµ bµi to¸n ®Ó c¸c gian th¬ng nghiªn cøu "vËn dông linh ho¹t" thÕ lµ hµng chôc ngh×n xe ®¹p kiÓu d¸ng xe ®ua ®îc s¶n xuÊt ë níc ngoµi theo ®¬n ®Æt hµng ë trong níc nh tay l¸i ph¶i uèn cong, ®Üa lÝp ph¶i cã nhiÒu 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tÇng, lèp ®Æc... ®· trµn vµo ViÖt Nam víi gi¸ nhËp khÈu kho¶ng tõ 50 ®Õn 100USD/chiÕc. Nh÷ng chiÕc xe nµy ®îc khai lµ xe ®¹p ®ua vµ ®îc tÝnh thuÕ lµ 5% nhng thùc chÊt ®©y hoµn toµn kh«ng ph¶i la xe ®¹p ®ua. Xe «t« cã träng t¶i thÊp khai träng t¶i cao ®Ó hëng thuÕ suÊt thÊp h¬n. Nh xe cã träng t¶i 5 tÊn thuÕ suÊt lµ 60% nhng xe cã träng t¶i lµ 5,5 tÊn l¹i chØ cã thuÕ lµ 40%. Hµng nguyªn chiÕc ®îc th¸o dêi ®Ó hëng thuÕ suÊt cña nhËp linh kiÖn th× theo quy ®Þnh cña hµng nhËp theo d¹ng CJD, SKD, IKD ®îc hëng møc thÊp h¬n lµ hµng nguyªn chiÕc vµ ë tõng d¹ng CKD hay SKD... th× ph¶i cã bo nhiªu chi tiÕt ph¶i th¸o rêi. Lîi dông s¬ hë nµy nhiÒu doanh nghiÖp ®· nhËp hµng nguyªn chiÕc. Xe m¸y cã thuÕ suÊt lµ 60% nhng khi khai nhËp ë d¹ng CKD2 th× thuÕ suÊt chØ lµ 50%. N¨m 1997, C«ng ty liªn doanh GMNVJ.V ®· ®a vµo ViÖt Nam 30.000 bé linh kiÖn xe g¾n m¸y CKD chø kh«ng ph¶i ë d¹ng JKD nh trong giÊy phÐp h¶i quan tØnh Qu¶ng TrÞ. N¨m 1998 GMNJ.V l¹i tiÕp tôc nhËp qua cöa khÈu Hµ TÜnh 2000 bé linh kiÖn xe m¸y n»m trong sè 40.00 bé linh kiÖn mµ GMNJ.V ®îc phÐp nhËp. - Gian lËn th¬ng m¹i qua gi¸ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Theo tÝnh to¸n cña chÝnh phñ thÊt thu thuÕ qua gi¸ lµ rÊt lín, íc tÝnh thÊt thu thuÕ theo gi¸ vµo kho¶ng 25% trong tæng sè thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Chèng gian lËn th¬ng m¹i qua gi¸ ë níc ta còng nh trªn thÕ giíi ®ang lµ vÊn ®Ò ®îc H¶i quan c¸c níc ®Æc biÖt quan t©m, v× ®©y lµ ho¹t ®éng gian lËn th¬ng m¹i tinh vi nhÊt, khã ph¸t hiÖn nhÊt. - Gian lËn th¬ng m¹i th«ng qua viÖc khai b¸o sai sè lîng träng lîng, phÈm cÊp hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. §©y còng lµ h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i kh¸ phæ biÕn ë ViÖt Nam. C¸c chñ hµng thêng lîi dông chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng, më cöa cña Nhµ níc ta th«ng qua viÖc c¶i c¸h thñ tôc hµnh chÝnh trong ngµnh H¶i quan b»ng c¸c biÖn ph¸p ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc H¶i quan, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, giai phãng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i cöa khÈu H¶i quan thùc hiÖn c¸c hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i. C¸c cöa khÈu h¶i quan víi biªn chÕ cã h¹n, tr×nh ®é c¸n bé kh«ng ®ång ®Òu trong lóc ®ã lîng hµng xuÊt khÈu qua cöa khÈu hµng ngµy lín. H¶i quan kh«ng thÓ c©n ®ong, ®o ®Õm chi li tõng kiÖn hµng, còng nh kh«ng thÓ kiÓm tra chi tiÕt tÊt c¶ c¸c l« hµng mµ chØ cã thÓ kiÓm tra x¸c suÊt. Tõ nguyªn nh©n nµy bon gian lËn th¬ng m¹i ®· lîi dông sù s¬ hë trong qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ kiÓm tra H¶i quan ®Ó gian lËn th¬ng m¹i b»ng c¸c thñ ®o¹n nh hµng nhiÒu nhng chØ khai mét phÇn, hµng cã gi¸ trÞ cao khai hµng cã phÈm cÊp thÊp. - Gian lËn th¬ng m¹i qua viÖc cè ý x¸c ®Þnh sai xuÊt xø hµng ho¸. X¸c ®inh xuÊt xø hµng ho¸ lµ vÊn ®Ò kü thuËt phøc t¹p, rÊt quan träng. liªn quan ®Õn lîi Ých chñ quyÒn quèc gia. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam ta. XuÊt xø hµng ho¸ liªn quan ®Õn hai vÊn ®Ò chÝnh lµ: ThuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ chÝnh s¸ch u ®·i thuÕ gi÷a c¸c níc thµnh viªn cã quan hÖ giµnh cho nhau hëng quy chÕ tèi huÖ quèc. Tõ mèi liªn quan gi÷a x¸c ®Þnh xuÊt xø hoÆc xuÊt tr×nh giÊy chøng nhËn xuÊt xø gi¶, khai kh«ng ®óng xuÊt xø hµng ho¸ XNK ®Ó trèn thuÕ. - Gian lËn th¬ng m¹i th«ng qua h¶i quan cho hµng chuyÓn tiÕp. NghÞ ®Þnh sè 171/H§BT ngµy 27/05/1991 cña Héi §ång Bé Trëng (nay lµ ChÝnh phñ) ban hµnh b¶ng quy ho¹ch cô thÓ thñ tôc h¶i quan rÊt râ lµ ®èi víi hµng ho¸ kinh doanh 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 XNK cã thÓ lµm thñ tôc h¶i quan t¹i n¬i nµo chñ hµng thÊy tiÖn nhÊt. Tæng côc h¶i quan còng ®· cã nhiÒu v¨n b¶n, quy chÕ quy ®Þnh vÒ ®Þa ®iÓm kiÓm tra ngoµi khu vùc cöa khÈu, thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®îc phÐp chuyÓn tiÕp. §iÒu nµy cã nghÜa lµ H¶i quan chÊp nhËn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®a hµng ho¸ nhËp khÈu tõ níc ngoµi vÒ khu vùc kho b·i cña doanh nghiÖp lµm thñ tôc kiÓm tra, kiÓm ho¸ vµ hoµn tÊt thñ tôc H¶i quan t¹i doanh nghiÖp mµ kh«ng cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i c¸c cöa khÈu. Thùc tÕ vÊn ®Ò nµy cßn cã nhiÒu s¬ hë nªn gian lËn th¬ng m¹i cßn cã nhiÒu m«i trêng ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng gian lËn th¬ng m¹i qua hµng chuyÓn tiÕp lµ mét ®Æc thï cña ViÖt Nam. TrÞ gi¸ hµng ho¸ gian lËn th¬ng m¹i qua h×nh thøc nµy lµ rÊt lín. V× vËy Tæng côc H¶i quan coi ®©y lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi hiÖn nay trong c«ng cuéc ®Êu tranh chèng gian lËn th¬ng m¹i. - Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc liªn doanh ®Çu t. Theo quy ®Þnh cña luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam va NghÞ ®Þnh sè 18/CP ngµy 14/04/1993 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thi hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ, m¸y mãc phô tïng vµ c¸c ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c vËt t nhËp khÈu vµo ViÖt Nam ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n h×nh thµnh xÝ nghiÖp hoÆc ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh thùc hiÖn hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ víi nh÷ng hµng ho¸ thuéc lo¹i trªn H¶i Quan kh«ng cÇn quan t©m ®Õn gi¸ trÞ hµng ho¸ (tøc lµ gi¸ ®Ó tÝnh thuÕ) v× ®»ng nµo hµng ho¸ ®ã còng ®îc miÔn thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tõ quan niÖm nµy nªn khi lµm thñ tôc h¶i quan, H¶i Quan dÔ dµng cho qua c¸c lo¹i hµng thuéc ®èi tîng, nh vËy ®· v« h×nh ®Ó gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc liªn doanh ®Çu t níc ngoµi lät líi. Thùc tÕ, trong c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ®Çu t hiÖn nay diÔn ra kh¸ phæ biÕn t×nh tr¹ng: C¸c ®èi t¸c níc ngoµi lîi dông sù thiÕu hiÓu biÕt vµ yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt mét sè c¸n bé qu¶n lý ViÖt Nam, ®· t×m c¸ch gãp vèn b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ cò, l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, khai t¨ng gi¸ lªn mét c¸ch qu¸ ®¸ng c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc mµ hä gãp vèn. ViÖc n©ng gi¸ m¸y mãc thiÕt bÞ lªn so víi gi¸ c¶ thÞ trêng quèc tÕ ®Ó gãp vèn cña c¸c chñ ®Çu t, liªn doanh níc ngoµi ®· lµm gia t¨ng gi¶ t¹o tû lÖ gãp vèn vµ lîi nhuËn cho phÝa níc ngoµi ®Ó thu lîi nhuËn cao qua phÇn thu håi khÊu hao thiÕt bÞ, m¸y mãc cao h¬n gi¸ trÞ thùc vèn cña nã lµm gi¶m gãp vèn vµ ph©n chia cho phÝa ViÖt Nam, ®ång thêi cßn lµm gi¶m sót phÇn thuÕ lîi tøc ph¶i nép cho Nhµ níc ta. §¬n cö viÖc gian lËn nµy. Qua tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh viÖc khai gi¸ nhËp khÈu thiÕt bÞ vËt t gãp vèn cña 12 xÝ nghiÖp liªn doanh ®Çu t, th× ®· cã 6 xÝ nghiÖp cã hiÖn tîng n©ng gi¸ thiÕt bÞ nhËp khÈu víi gi¸ trÞ cao h¬n so víi thùc tÕ lµ 14 triÖu USD. Trong ®ã ë liªn doanh bia BGI TiÒn Giang møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ do liªn doanh ®a ra víi gi¸ gi¸m ®Þnh cña C«ng ty SGS Thôy SÜ ®· chªnh lÖch tíi 9,1 triÖu USD. C¸c xÝ nghiÖp liªn doanh ®Çu t níc ngoµi, mét mÆt khai t¨ng gi¸ nhËp khÈu thiÕt bÞ vËt t thuéc phÇn gãp vèn ®îc miÔn thuÕ, mÆt kh¸c hä t×m c¸ch khai gi¶m gi¸ nhËp khÈu nguyªn liÖu vµ gi¸ s¶n phÈm kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. - Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu. Hµng lµ vËt t, nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó gia c«ng cho níc ngoµi råi xuÊt khÈu theo hîp ®ång ®· kÝ kÕt theo quy ®Þnh cña luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu, hµng thuéc diÖn nµy 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ®îc miÔn thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu. Trªn c¬ së c¸c hîp ®éng gia c«ng vµ v¨n b¶n cho phÐp cña Bé th¬ng m¹i cÊp cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu. H¶i Quan kiÓm tra ®Þnh møc tiªu dïng nguyªn phô liÖu cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm th× thanh kho¶n trõ lïi vµo phÇn nguyªn phô liÖu ®· nhËp cho ®Õn khi kÕt thóc hîp ®ång, phÇn thõa kh«ng xuÊt hÕt míi ph¶i nép thuÕ. Song trong thùc tÕ cã nh÷ng hîp ®ång gia c«ng kÐo dµi tõ 5 ®Õn 10 n¨m, nguyªn phô liÖu nép vµo vµ s¶n phÈm gia c«ng hoµn chØnh ®îc xuÊt ra khái ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi, b»ng nhiÒu chuyÕn hµng, qua nhiÒu bé tê khai h¶i quan. H¬n n÷a, theo NghÞ ®Þnh sè 171/H§BT, chñ hµng cã thÓ lµm thñ tôc H¶i Quan n¬i nµo c¶m thÊy thuËn tiÖn cho m×nh nhÊt, nªn cïng mét hîp ®ång cïng mét giÊy phÐp nhng khi chñ hµng lµm thñ tôc t¹i h¶i quan ®Þa ph¬ng nµy, khi th× chñ hµng lµm ë ®Þa ph¬ng kh¸c. Do ®ã, viÖc theo dâi c¸c thanh kho¶n c¸c hîp ®ång gia c«ng lµ hÕt søc phøc t¹p khã kh¨n, ®ã lµ cha kÓ ®Õn quan niÖm mét sè c¸c bé H¶i Quan cho r»ng hµng gia c«ng ®îc miÔn thuÕ. §©y lµ nh÷ng s¬ hë mµ c¸c chñ hµng gia c«ng triÖt ®Ó lîi dông. Thñ ®o¹n cña hä lµ nhËp nguyªn phô liÖu nhiÒu nhng khi s¶n xuÊt ra thµnh phÈm kh«ng hÕt mµ mét phÇn ®îc tiªu thô trong néi ®Þa ®Ó trèn thuÕ nhËp khÈu. HoÆc b»ng c¸ch khi ký hîp ®ång gia c«ng, bªn gia vµ c«ng nhËn gia c«ng ®· th«ng ®ång víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh sai ®Þnh møc tiªu hao nguyªn phô liÖu, sè d«i thõa do x¸c ®Þnh sai nµy hä sÏ ®em b¸n trong níc mét c¸ch c«ng khai mµ vÉn trèn ®îc thuÕ nhËp khÈu. - Gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông hµng ho¸ göi kho ngo¹i quan. Theo quy ®Þnh cña quy chÕ kho ngo¹i quan ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 104-TTg ngµy 16/03/1994 cña Thñ tíng ChÝnh phñ: "TÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ chê xuÊt hoÆc chê nhËp khÈu ®Òu ®îc chÊp nhËn ®a vµo lu gi÷ trong kho ngo¹i quan trõ trêng hîp hµng ho¸ mang nh·n hiÖu gi¶ m¹o xuÊt xø ViÖt Nam, cÊm nhËp ®èi víi níc nhËp hµng tõ kho ngo¹i quan". Còng theo quy chÕ kho ngo¹i quan, hµng ho¸ tõ níc ngoµi ®a vµo kho ngo¹i quan cha nép thuÕ nhËp khÈu... Tõ quy ®Þnh trªn chñ hµng lîi dông ®Ó ®a vµo kho ngo¹i quan nh÷ng l« hµng "cã vÊn ®Ò" nh chñ hµng nhËp mét l« hµng cÊm sau khi ®· mãc ngoÆc ®îc víi mét sè c¸n bé Nhµ níc cã chøc n¨ng qu¶n lý, kiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nhng khi hµng ®Õn ViÖt Nam, v× mét lý do nµo ®ã ®· bÞ trôc trÆc kh«ng lµm thñ tôc nhËn hµng ®îc. NÕu cø cè t×nh lµm thñ tôc nhËn hµng sÏ bÞ ph¸t hiÖn vµ xö lý ph¹t tÞch thu hµng cã khi cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù tríc luËt ph¸p. §Ó gi¶i quyÕt víng m¾c nan gi¶i nµy, chñ hµng chØ cÇn ký hîp ®ång göi hµng vµo kho ngo¹i quan ®Ó t×m thñ ®o¹n míi mét c¸ch an toµn vµ l« hµng tõ chç bÊt hîp ph¸p trë thµnh hîp ph¸p. - Gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông hµng kinh doanh chuyÓn khÈu hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt. Hµng chuyÓn khÈu, hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt lµ nhøng hµng ho¸ ®îc hoµn l¹i thuÕ sau khi ®· cã chøng nhËn cña H¶i Quan cöa khÈu chøng nhËn hµng ho¸ thùc xuÊt. Lîi dông sù u ®·i nµy, nhÒu chñ hµng ®· th«ng ®ång víi H¶i Quan mét cöa khÈu xuÊt, x¸c nhËn khèng hµng thùc xuÊt vµo bé hå s¬ gi¶ thùc xuÊt mµ ®îc ®em tiªu thô trong néi ®Þa. Còng cã trêng hîp chñ hµng lµm hå s¬ gi¶ thùc xuÊt ®Ó trèn thuÕ thu lîi bÊt chÝnh. VÝ dô x¨ng dÇu nÕu nhËp khÈu ®Ó tiªu thô trong níc th× ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu lµ 70%, nhng nÕu t¸i chÕ xuÊt sang mét níc kh¸c nh Campuchia vµ Lµo ch¼ng h¹n th× sè x¨ng dÇu nµy ®îc hoµn l¹i thuÕ nhËp 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 khÈu tríc ®ã ®· nép v× vËy chñ hµng lµm thñ tôc t¸i xuÊt x¨ng dÇu sang Campuchia vµ Lµo nhng kh«ng xuÊt sang Campuchia vµ Lµo mµ trªn ®êng ®i b¸n sè x¨ng dÇu nµy víi gi¸ rÎ h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng néi ®Þa nhiÒu lÇn vÉn thu ®îc l·i lín. Trong n¨m 1999 võa qua cã trêng hîp lµ nhiÒu doanh nghiÖp ®· cho t th¬ng "mîn t c¸ch ph¸p nh©n t¹m nhËp trªn 2 ngµn chiÕc xe du lÞch ®Ó t¸i xuÊt, nhng khi phÝa Trung Quèc kh«ng cho nhËp lo¹i xe nµy n÷a, nhiÒu t th¬ng ®· t×m c¸ch "t¸i xuÊt" ngay t¹i ViÖt Nam. Lùc lîng CSKT c¶ níc ®· ®iÒu tra, thu gi÷ 491 chiÕc xe « t« du lÞch "t¸i xuÊt" theo kiÓu nµy. - Gian lËn th¬ng m¹i do lîi dông chñ tr¬ng hµng ®æi hµng cña Nhµ níc. Theo c¸c nhµ qu¶n lý th× thñ ®o¹n gian lËn th¬ng m¹i trong viÖc xuÊt khÈu theo ph¬ng thøc "hµng ®æi hµng" víi níc ngoµi (chñ yÕu víi Lµo) ®a mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam ¸p dông trong thêi gian gÇn ®©y ®Õn møc b¸o ®éng. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®· sö dông thñ ®o¹n tinh vi ®Õn thñ ®o¹n tr¾ng trîn nh»m t¹o ra cµng nhiÒu kim "ng¹ch xuÊt khÈu" cµng tèt ®Ó nhËp vÒ nhiÒu xe m¸y ®em b¸n ®Ó thu lîi nhuËn. Thñ ®o¹n ®îc ¸p dông phæ biÕn lµ khai t¨ng hµng xuÊt khÈu. Trªn ho¸ ®¬n, trÞ gi¸ hµng thêng cao gÊp 3, gÊp 5 lÇn, thËm chÝ gÊp 10 lÇn so víi gi¸ trÞ thùc tÕ. TiÕp ®Õn lµ khai t¨ng sè lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu. Cã c«ng ty khai xuÊt khÈu 10 ngµn ®¬n vÞ hµng, song ®Õn khi kiÓm tra th× chØ cã 1/10 sè lîng khai b¸o. Tr¾ng trîn h¬n c«ng ty XNK N«ng s¶n vµ TTCN tØnh Bµ RÞa Vòng Tµu ®· khai b¸o xuÊt 22 ngµn lÝt tinh dÇu x¶, trÞ gi¸ h¬n 300 ngµn USD song thùc tÕ kiÓm tra l¹i lµ níc l·. Gian th¬ng cßn ¸p dông thñ ®o¹n "quay vßng hµng ho¸ " nh hµng ®· xuÊt khÈu qua Lµo l¹i nhËp l¹i ViÖt Nam, lµm thñ tôc lÇn n÷a... lµm cho nh÷ng con sè thèng kª kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ trë thµnh nh÷ng con sè ¶o. Ngoµi ra cßn nhiÒu d¹ng gian lËn th¬ng m¹i kh¸c nh lîi dông chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña cöa hµng miÔn thuÕ, gian lËn th¬ng m¹i qua ho¹t ®éng cña v¨n phßng ®¹i diÖn tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, gian lËn qua lîi dông tiªu chuÈn hµnh lý miÔn, gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông chÕ ®é hµng lµ tµi s¶n di chuyÓn. Tãm l¹i, gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam lµ hÕt søc ®Æc thï vµ ®a d¹ng, cã nh÷ng h×nh thøc rÊt ®¬n gi¶n nhng còng cã nhiÒu h×nh thøc phøc t¹p, tinh vi, kh«n khÐo, biÕt t¹o vá bäc rÊt hîp lÖ hîp ph¸p. T×nh tr¹ng nµy ph¸t triÓn lªn ®Õn møc b¸o ®éng hiÖn nay vµ nã ®· trë thµnh mét nghÒ mµ theo giíi b¸o chÝ gäi lµ nghÒ "l¸ch". Kh«ng Ýt nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n "khÊm kh¸" thËm chÝ "phÊt lªn" rÊt nhanh, "th¾ng" nhiÒu "qu¶" ®Ëm lµ nhê "khÐo" sö dông mÑo "l¸ch". Mçi khi Nhµ níc ban hµnh mét chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch míi nhÊt lµ chÝnh s¸ch XNK, nh÷ng thî "l¸ch" l¹i chau mµy t×m c¸ch "l¸ch" sao cho viÖc kinh doanh cña hä mang l¹i lîi nhuËn lín nhÊt. 3-/ Tæng kÕt vÒ nh÷ng vô bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i n¨m 1998-1999 T×nh h×nh bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i diÔn ra víi quy m« rÊt lín. Theo con sè thèng kª cña lùc lîng chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i n¨m 1998 c¸c lùc lîng chøc n¨ng ®· ph¸t hiÖn vµ b¾t gi÷ kho¶ng 87.000 vô bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i víi gi¸ trÞ trªn 1.000 tû ®ång. Trong ®ã lùc lîng c«ng an ph¸t hiÖn 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 b¾t gi÷ trªn 1.600 vô trÞ gi¸ 570 tû ®ång, lùc lîng h¶i quan 11.600 vô trÞ gi¸ 260 tû ®ång vµ 2 triÖu USD, lùc lîng biªn phßng b¾t gi÷ 1.700 vô trÞ gi¸ 90 tû ®ång, lùc lîng qu¶n lý thÞ trêng b¾t 58.000 vô trÞ gi¸ 150 tû ®ång. C¸c ®Þa ph¬ng ®· gãp nhiÒu thµnh tÝch ho¹t ®éng chèng bu«n lËu nh L¹ng S¬n xö lý trªn 4.800 vô trÞ gi¸ gÇn 40 tû ®ång, Qu¶ng Ninh 6.000 vô trÞ gi¸ 50 tû ®ång, Qu¶ng TrÞ trªn 3.600 vô trÞ gi¸ 26 tû ®ång, T©y Ninh 4.300 vô trÞ gi¸ 10 tû ®ång, An Giang 4.200 vô víi 26 tû ®ång, Long An 3.100 vô víi 15 tû ®ång. N¨m 1999 lùc lîng c¶nh s¸t kinh tÕ c¶ níc ®· kiÓm tra, ph¸t hiÖn 14.281 vô bu«n lËu, bu«n b¸n hµng cÊm, kinh doanh tr¸i phÐp trèn thuÕ. Hµng ho¸ thu gi÷ trÞ gi¸ 423.406 triÖu ®ång. Trong ®ã cã 5.203 vô bu«n lËu, 3.985 vô bu«n b¸n hµng cÊm, 2.257 vô kinh doanh tr¸i phÐp... hµng ho¸ t¹m thu chê xö lý trÞ gi¸ 83.064 triÖu. Ngµnh H¶i quan ®· ph¸t hiÖn b¾t gi÷ 8.790 vô bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng cÊm vµ vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ H¶i Quan trÞ gi¸ hµng vi ph¹m kho¶ng 250 tû. * N¨m 1999 cã 10 vô bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ®iÓn h×nh. 1. Trong vßng 1 tuÇn lÔ (10-17/2/99) H¶i ®éi H¶i ®éi 3 vµ trung t©m chØ huy chèng bu«n lËu trªn biÓn cña Tæng côc H¶i quan ®· liªn tiÕp b¾t gi÷ 12 tµu bu«n lËu víi tæng trÞ gi¸ hµng ho¸ thu gi÷ kho¶ng 5 tû ®ång. ChiÕn dÞch nµy ®· t¹o nªn mét "có ®Êm m¹nh" ph¸ tan ®êng d©y bu«n lËu lín trªn biÓn tr¶i dµi tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Thanh Ho¸, NghÖ An. 2. Ngµy 16/2/99 ®éi kiÓm so¸t c¬ ®éng H¶i quan §ång Th¸p phèi hîp víi H¶i quan c¸c cöa khÈu Thêng Phíc Th«ng B×nh, Së Th¬ng m¹i b¾t gi÷ 3 thuyÒn vËn chuyÓn phÕ liÖu c¸c lo¹i vµ g¹o Th¸i Lan nhËp lËu, trÞ gi¸ trªn 2 tû ®ång. 3. Tõ 26/10/98 ®Õn 24/2/99 H¶i quan Thµnh phè Hå ChÝ Minh 15 lÇn ph¸t hiÖn c«ng ty TNHH Liªn Ph¸t Thinh ®· vi ph¹m luËt H¶i quan vÒ nhËp hµng kh«ng khai b¸o ®óng quy c¸ch phÈm chÊt, tæng trÞ gi¸ íc tÝnh 203.500 USD. 4. Ngµy 6/4/99, §éi kiÓm so¸t h¶i quan sè 1 (Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu TCHQ) më hå s¬ ®iÒu tra l« hµng vËn chuyÓn trªn tuyÕn ®êng s¾t Trung Quèc qua L¹ng S¬n vÒ Yªn Viªn, Hµ Néi ph¸t hiÖn l« hµng khai b¸o sai, trèn thuÕ gi¸ trÞ trªn 3 tû ®ång. 5. Tõ 5/5 ®Õn 3/7/99, H¶i quan T©y Ninh vµ Long An lËp kÕ ho¹ch"KH799" chÆn b¾t ®îc 76.529 bao thuèc l¸ ngo¹i, 17 ghe vËn chuyÓn thuèc l¸, ®· lµm gi¶m h¼n lîng thuèc l¸ ngo¹i nhËp lËu trªn kªnh R¹ch Trµm - mét ®iÓm nãng nhËp lËu thuèc l¸ ngo¹i ë Nam Bé. 6. Trong th¸ng 6/99, H¶i quan s©n bay T©n S¬n NhÊt ®· ph¸t hiÖn mét lo¹t vô xuÊt nhËp c¶nh kh«ng khai b¸o ngo¹i tÖ, ®å cæ. Tang vËt sai ph¹m gåm 29 viªn ®¸ quý 98.000 USD, 15 hiÖn vËt cã niªn ®¹i thÕ kØ 19. 7. Ngµy 17/7/99 c¸c lùc lîng kiÓm tra, kiÓm so¸t cöa khÈu VÜnh X¬ng (An Giang) b¾t gi÷ tµu Phóc §øc 4, nhËp lËu quÇn ¸o cò, v¶i, hµng ®iÖn tö ®· qua sö dông, trÞ gi¸ 850 triÖu ®ång. 8. Phßng ®iÒu tra chèng bu«n lËu phÝa B¾c - Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 (TCHQ) ®iÒu tra vÒ 3 liªn doanh: C«ng ty t¬ lôa S«ng Ch©u, C«ng ty TNHH tËp ®oµn y dîc §¹i Chinh, C«ng ty liªn doanh Taxi Hång Hµ ®· lµm hå s¬ gi¶ ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ nhËp khÈu gãp vèn vµo liªn doanh, lµm gi¶ hå s¬ ®Ó thÕ chÊp tµi s¶n, chiÕm ®o¹t vµ sö dông tµi s¶n cña liªn doanh sai môc ®Ých, liªn doanh bÞ rót giÊy phÐp nhng kh«ng thanh lý tµi s¶n ®Ó trèn thuÕ nhËp khÈu. §· t¹m gi÷ 2 xe « t« vµ 1 l« hµng trÞ gi¸ kho¶ng 1 tû ®ång. 9. Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu (TCHQ) phèi hîp víi H¶i Quan NghÖ An kiÓm tra hå s¬ thñ tôc nhËp khÈu vµ hµng ho¸ vËn chuyÓn trªn tµu miÒn Trung 45 cËp c¶ng BÕn Thuû (NghÖ An) ngµy 15/11/99 sau khi kiÓm tra ®· cã kÕt luËn vÒ néi bé thùc hiÖn sai quy ®Þnh. Tæng trÞ gi¸ hµng ho¸ vi ph¹m xÊp xØ 1,5 tû ®ång. 10. Ngµy 4/11/99 H¶i quan ICD (Phíc Long- Thµnh phè Hå ChÝ Minh) lËp biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh ®èi víi c«ng ty dÞch vô lao ®éng hîp t¸c quèc tÕ Hµ Néi vÒ hµnh vi nhËp khÈu thõa 20.294 phô tïng xe m¸y so víi khai b¸o H¶i quan, trÞ gi¸ hµnh vi vi ph¹m íc tÝnh 34.452USD, chªnh lÖch thuÕ trªn 220 triÖu ®ång. II-/ Nh÷ng t¸c ®éng cña n¹n bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ®Õn kinh tÕ - x· héi níc ta. 1-/ T¸c ®éng ®Õn kinh tÕ T×nh tr¹ng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i x©m h¹i ®Õn chÕ ®é chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Nh ta ®· biÕt: thuÕ quan lµ c¸c møc thuÕ ®¸nh trªn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nh»m môc ®Ých lµm t¨ng gi¸ cña hµng nhËp khÈu ®Ó lµm gi¶m sù c¹nh tranh víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc hoÆc kÝch thÝch s¶n xuÊt t¹i néi ®Þa. V× vËy c¸c hµnh vi bu«n lËu, trèn thuÕ xuÊt nhËp khÈu th«ng qua ho¹t ®éng gian lËn th¬ng m¹i, c¹nh tranh tiªu cùc phi kinh tÕ nµy ®· x©m h¹i ®Õn chÕ ®é chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho ngêi s¶n xuÊt trong níc, lµm ®iªu ®øng c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt còng nh c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i. §èi víi ngêi s¶n xuÊt trong níc, viÖc hµng ngo¹i trµn ngËp thÞ trêng víi chÊt lîng cao h¬n, gi¸ rÎ h¬n hµng néi, thùc sù lµ mèi ®e do¹ ®êi sèng cña hµng ngh×n c«ng nh©n trong c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt trong níc, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, míi. Nguyªn nh©n lµ nh÷ng xÝ nghiÖp s¶n xuÊt trong níc vÉn ph¶i nhËp mét sè nguyªn phô liÖu, nhiªn liÖu... vµ ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu sè hµng ho¸ nµy.Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó ®em b¸n trªn thÞ trêng, hä cßn ph¶i nép thuÕ lîi tøc, thuÕ doanh thu. Trong khi hµng ngo¹i do trèn ®îc thuÕ, gi¸ c¶ rÎ h¬n hµng néi, lµm cho hµng néi kh«ng b¸n ®îc, dÉn ®Õn ®äng vèn, nî chång chÊt, ®i ®Õn ph¸ s¶n. §èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i do gi¸ c¶ hµng ho¸ mua vµo cao h¬n nªn kh«ng thÓ c¹nh tranh ®îc víi hµng lËu trèn thuÕ. Nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh ®óng luËt, nép thuÕ ®Çy ®ñ bÞ nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh tr¸i phÐp, gian lËn trèn thuÕ c¹nh tranh chÌn Ðp kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc. Nãi vÒ vÊn ®Ò nµy mét sè doanh nghiÖp, c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp ®· lªn tiÕng Phã tæng gi¸m ®èc Tæng c«ng ty hãa chÊt ViÖt Nam, «ng §ç Quang Chiªu cho r»ng "S¶n phÈm cña chóng t«i ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng ho¸ nhËp lËu tõ bªn ngoµi, ®iÒu nµy ch¼ng nh÷ng thÊt thu cho nguån ng©n s¸ch, thiÖt h¹i ®Õn ngêi tiªu dïng mµ cßn g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho s¶n xuÊt 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 trong níc". C«ng ty xe ®¹p thèng nhÊt dù tÝnh " mçi n¨m cã tíi 600.000 700.000 xe ®¹p ngo¹i nhËp lËu vµo níc ta, trong khi trong níc chØ s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®îc tõ 250.000 - 300.000 xe ®¹p. Do hµng nhËp lËu, trèn thuÕ nªn gi¸ b¸n rÊt rÎ ®· n¶y sinh mét søc Ðp lín, mét sù c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng trong thÞ trêng, lµm cho s¶n phÈm néi ®Þa kh«ng tiªu thô ®îc, g©y ¶nh hëng ®Õn viÖc lµm vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng" (Theo b¸o V¨n ho¸ sè 24 thµng 12-1999). Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ¶nh hëng rÊt lín ®Õn m«i trêng kinh doanh. M«i trêng kinh doanh lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nã cã t¸c ®éng tÝch cùc: kÝch thÝch ®Çu t, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh nÕu lµ m«i trêng trong s¹ch, b×nh ®¼ng nhng ngîc l¹i nã t¸c ®éng tiªu cùc nÕu lµ m«i trêng kh«ng æn ®Þnh. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. B¸o ph¸p luËt sè cuèi th¸ng 4-1999 ®· trÝch lêi ph¸t biÓu cña bµ NguyÔn Thanh B×nh - Phã tæng gi¸m ®èc c«ng ty b¸nh kÑo H¶i Hµ Kotobuki: "T×nh h×nh bu«n lËu, bu«n b¸n, s¶n xuÊt hµng gi¶ ®Ó gian lËn th¬ng m¹i ®ang lµm « nhiÔm m«i trêng kinh doanh vµ lµm thiÖt h¹i to lín ®Õn c¸c doanh nghiÖp... Chóng t«i hiÓu trong c¬ chÕ thÞ trêng víi xu thÕ héi nhËp th× sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t c¶ trong níc còng nh quèc tÕ song ph¶i lµ sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong m«i trêng kinh doanh ®îc ®¶m b¶o b»ng Nhµ níc vµ ph¸p luËt". Kh«ng nh÷ng ¶nh hëng ®Õn ®Çu t trong níc mµ bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i cßn ¶nh hëng ®Õn ®Çu t níc ngoµi. Nã kh«ng chØ lµ nçi khæ cña doanh nghiÖp mµ cßn g©y t©m lý e ng¹i cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, nhiÒu nhµ ®Çu t níc ngoµi rÊt muèn ®Çu t vµo ViÖt Nam nhng do t¸c ®éng cña m«i trêng kinh doanh trong ®ã cã vÊn ®Ò bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i nªn ®· ngËp ngõng hoÆc rót lui. Trong b¸o V¨n hãa sè 24 th¸ng 12-1999 ®· ghi l¹i lêi ph¸t biÓu cña ®¹i diÖn c«ng ty ViÖt Nam-Suzuki: "Sè lîng xe m¸y nhËp lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i íc lîng b×nh qu©n 7-8 v¹n chiÕc/n¨m. Nhu cÇu hiÖn nay lµ 350.000 xe/n¨m. Trong khi c¸c C«ng ty liªn doanh vµ cã vèn 100% níc ngoµi do bÞ xe nhËp lËu gi¸ rÎ nªn chØ s¶n xuÊt tiªu thô kho¶ng 23.000 xe/n¨m. NÕu so s¸nh th× xe nhËp lËu chiÕm kho¶ng 30% trong khi n¨ng lùc ®Çu t cña c¸c liªn doanh lµ h¬n 1 triÖu xe. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn kÞp thêi th× liÖu råi nÒn c«ng nghiÖp chÕ t¹o xe m¸y sÏ ®i vÒ ®©u?" Thùc tr¹ng nµy cßn lµm cho thÞ trêng hµng ho¸ mÊt æn ®Þnh, lµm mÊt c©n b»ng côc bé gi÷a cung vµ cÇu, g©y hoang mang cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc, lµm khñng ho¶ng lßng tin cña ngêi tiªu dïng. Víi ngêi tiªu dïng, hµng ngo¹i trµn ngËp thÞ trêng víi gi¸ rÎ sÏ t¹o nªn thÞ hiÕu a dïng hµng ngo¹i tuy nhiªn nguån cung cÊp tiªu dïng cña hµng ngo¹i víi gi¸ rÎ h¬n gi¸ thµnh hµng néi do trèn thuÕ lµ rÊt bÊp bªnh, v× kh«ng ph¶i lóc nµo nhËp hµng còng trèn thuÕ ®îc c¶. Do ®ã tõng thêi kú sÏ n¶y sinh c¸c c¬n sèt vÒ gi¸, vÒ hµng lµm ®¶o lén thÞ tr êng lµm thÞ trêng mÊt æn ®Þnh mµ Nhµ níc kh«ng qu¶n lý ®îc. Bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ®· kÝch thÝch t©m lý vµ thÞ hiÕu tiªu dïng sa sØ, vît qu¸ n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc vµ ®èi lËp víi yªu cÇu "th¾t lng buéc bông" cÇn kiÖm x©y dùng ®Êt níc hiÖn nay. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan