Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Môc lôc
Më ®Çu ................................................................................................................... 1
Ch-¬ng I - Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM víi c¸c Tæng C«ng Ty. ... 4
I - Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM. ................................................................ 4
1. Kh¸i niÖm, vai trß ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM ............................................. 4
1.1. Kh¸i niÖm............................................................................................................. 4
1.2. Vai trß
2. Ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay ..................................................................................... 8
2.1. Theo thêi h¹n cho vay ......................................................................................... 8
2.2. Theo lÜnh vùc ®Çu t- ........................................................................................... 8
2.3. Theo møc ®é ®¶m b¶o. ....................................................................................... 9
2.4. Theo ph-¬ng ph¸p hoµn tr¶ ............................................................................. 10
2.5. Theo thµnh phÇn kinh tÕ .................................................................................. 10
3. Néi dung chñ yÕu trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM .................................. 10
3.1 T×m kiÕm vµ thÈm ®Þnh ..................................................................................... 11
3.2. Gi¶i ng©n, qu¶n lý mãn vay vµ thu nî. ........................................................... 16
3.3. Thanh lý hîp ®ång tÝn dông vµ l-u gi÷ hå s¬ kh¸ch hµng. ........................... 17
4. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn quy m« cho vay cña mét NHTM............................... 17
II - Tæng C«ng ty vµ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM ®èi víi
c¸c Tæng C«ng ty. .............................................................................................. 19
1. Tæng C«ng ty - m« h×nh DNNN míi ë ViÖt Nam.................................................... 19
1.1. Hoµn c¶nh ra ®êi cña c¸cTæng C«ng ty ë n-íc ta. ........................................ 19
1.2. §Þa vÞ ph¸p lý vµ tæ chøc mét Tæng C«ng ty. ................................................. 22
1.3. ChÕ ®é tµi chÝnh Tæng C«ng ty ........................................................................ 23
2.Ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng ty cña mét NHTM........................................... 25
2.1. C¸c ®Æc ®iÓm cña kh¸ch hµng cã ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng cho vay c¸c
Tæng C«ng ty. ........................................................................................................... 25
2.2. Vai trß ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng ty cña c¸c ng©n hµng. ............... 26
Ch-¬ng II - Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng ty
t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th-¬ng viÖt nam. ........................... 29
I - Kh¸i qu¸t vÒ Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam... 29
1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Së giao dÞch ................................................................. 29
1.1. Sù ra ®êi cña Së giao dÞch I- Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam ................ 29
1.2. VÒ c¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Së giao dÞch. .... 30
1.3. C¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng cña Së giao dÞch
nãi chung, ho¹t ®éng cho vay nãi riªng. ................................................................ 31
2. KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Së giao dÞch. ................................................... 32
2.1. Huy ®éng vèn .................................................................................................... 32
2.2. T×nh h×nh sö dông vèn. ..................................................................................... 35
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.3 Ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i vµ thanh to¸n .............................................. 39
II - Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay vµ më réng cho vay c¸c Tæng
C«ng ty t¹i Së giao dÞch. ................................................................................ 40
1. KÕt qu¶ thu ®-îc. ..................................................................................................... 40
2. C¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ........................................................................................ 43
2.1. T×m kiÕm, thÈm ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cho vay. ................................................. 43
2.2. Gi¶i ng©n qu¶n lý, kiÓm so¸t mãn vay vµ thu nî. .......................................... 49
3. C¸c biÖn ph¸p Së giao dÞch ®· ¸p dông nh»m më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty......... 50
Ch-¬ng III - Gi¶i ph¸p më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty t¹i Së
Giao dÞch ................................................................................................ 52
I - §Þnh h-íng ho¹t ®éng cña Së giao dÞch trong thêi gian tíi
víi vÊn ®Ò më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty......................................... 52
1. §Þnh h-íng, môc tiªu cña Së giao dÞch trong thêi gian tíi. .................................. 52
1.1. VÒ huy ®éng vèn................................................................................................ 52
1.2. VÒ sö dông vèn. ................................................................................................. 52
1.3. VÒ kinh doanh ®èi ngo¹i vµ thanh to¸n. ......................................................... 53
2. VÊn ®Ò më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty. ............................................................ 53
II. Gi¶i ph¸p më réng cho vay c¸c Tæng c«ng ty ..................................... 55
1. Thùc hiÖn chiÕn l-îc kh¸ch hµng h-íng vµo Tæng c«ng ty .................................. 55
1.1 §Ò ra ph-¬ng h-íng thùc hiÖn chiÕn l-îc kh¸ch hµng cña Ng©n hµng
c«ng th-¬ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña Së giao dÞch ............................................ 55
1.2 T¨ng c-êng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c Tæng c«ng ty ......................................... 56
2. Chñ ®éng tiÕp cËn c¸c ph-¬ng ¸n, dù ¸n cña c¸c Tæng C«ng ty ®Ó cho vay. ....... 59
3. N©ng cao chÊt l-îng thÈm ®Þnh tÝn dông vµ kiÓm so¸t kho¶n vay. ....................... 60
4. §¶m b¶o nguån huy ®éng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu vay vèn cña c¸c Tæng C«ng ty. ......... 62
5. Gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ gi÷a Së giao dÞch víi c¸c c¬ quan, tæ chøc. ....... 63
5.1. §èi víi Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam vµ c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng
C«ng th-¬ng b¹n. ..................................................................................................... 63
5.2. §èi víi c¸c ng©n hµng kh¸c trªn ®Þa bµn. ....................................................... 64
5.3. §èi víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng. ........................................................................ 65
III - KiÕn nghÞ. .............................................................................................................. 66
1. §èi víi Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam. ........................................................... 66
2. §èi víi NHNN ViÖt Nam ......................................................................................... 67
3. VÒ phÝa ChÝnh phñ. .................................................................................................. 67
KÕt luËn ............................................................................................................................. 69
Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................................................... 70
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
më ®Çu
Më réng cho vay, t¨ng d- nî lµnh m¹nh vµ n©ng cao thu nhËp ng©n hµng lu«n
lµ mét trong nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña mét ng©n hµng th-¬ng m¹i (NHTM). §Ó thùc
hiÖn ®iÒu ®ã, c¸c ng©n hµng ®· sö dông nhiÒu biÖn ph¸p, nh»m vµo nhiÒu nhãm
kh¸ch hµng. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c Tæng C«ng ty Nhµ n-íc theo c¸c QuyÕt
®Þnh 90/ TTg vµ 91/TTg ë n-íc ta còng ®· ®-îc c¸c NHTM tËp trung khai thac nh»m
vµo môc tiªu trªn. Lµ nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc (DNNN) quy m« lín, ho¹t ®éng
theo m« h×nh míi, c¸c Tæng C«ng ty cã nh÷ng lîi thÕ c¨n b¶n víi t- c¸ch lµ kh¸ch
hµng cña mét ng©n hµng. Më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty kh«ng chØ cã ý nghÜa
víi viÖc kinh doanh cña ng©n hµng, nã cßn gióp c¸c Tæng C«ng ty mau chãng æn
®Þnh, ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh, gãp phÇn thùc hiÖn chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh
tÕ chung. Tuy vËy, ®iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ®¬n gi¶n, bëi ng©n hµng ph¶i kÕt hîp
gi÷a më réng víi n©ng cao hiÖu qu¶ cho vay, trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng
gay g¾t. H¬n n÷a c¸c Tæng C«ng ty ®-îc thµnh lËp h-íng tíi m« h×nh tËp ®oµn kinh
tÕ ë n-íc ta trong nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng mµ ®Ó më
réng cho vay cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp.
Qua thêi gian thùc tËp t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam,
thùc hiÖn kÕt hîp lý thuyÕt víi thùc tiÔn, em chän ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p nh»m më réng
cho vay c¸c Tæng C«ng Ty t¹i Së giao dÞch I - ng©n hµng c«ng th-¬ng ViÖt Nam ”.
Chuyªn ®Ò ®i tõ nh÷ng néi dung mang tÝnh lý luËn trong ho¹t ®éng cho vay ®èi víi
c¸c Tæng C«ng ty cña mét NHTM, tíi c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn trong ho¹t ®éng Êy cña
Së giao dÞch I ®Ó råi ®-a ra nh÷ng gi¶ ph¸p, kiÕn nghÞ cô thÓ nh»m më réng cho vay
víi ®èi t-îng trªn. Nã lµ mét sù ®ãng gãp vµo viÖc nghiªn mét vÊn ®Ò ®-îc ®Ò cËp
nhiÒu trªn b¸o chÝ nh-ng vÉn cßn Ýt ái d-íi quy m« mét ®Ò tµi nghiªn cøu. §Ó thùc
hiÖn ®Ò tµi, ng-êi viÕt ®· vËn dông c¸c ph-¬ng ph¸p l«gic - lÞch sö, so s¸nh - thèng
kª, chuÈn t¾c vµ thùc chøng trong ph©n tÝch vµ ®-a ra c¸c kÕt luËn. Ngoµi phÇn më
®Çu vµ kÕt luËn, chuyªn ®Ò gåm ba ch-¬ng:
- Ch-¬ng I: Ho¹t ®éng cho vay cña mét NHTM ®èi víi c¸c
Tæng C«ng Ty
- Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng Ty t¹i Së giao
dÞch I
- Ch-¬ng III: Gi¶i ph¸p më réng cho vay c¸c Tæng C«ng Ty t¹i Së giao dÞch I
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy TrÇn §¨ng Kh©m cïng c¸c thÇy, c« gi¶ng viªn
khoa Ng©n hµng - Tµi chÝnh, §¹i häc KTQD, c« Vò Ngäc Liªn, c¸n bé tÝn dông vµ c¸c
c« chó anh chÞ c¸n bé t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam d· tËn
t×nh gióp dì em hoµn thµnh ®Ò tµi.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng I
Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM víi c¸c Tæng
C«ng Ty
Ch-¬ng nµy tr×nh bµy nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cho vay
(ho¹t ®éng cho vay) cu¶ c¸c NHTM , vÒ m« h×nh Tæng C«ng Ty (TCT) vµ
®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng cho vay c¸c TCT cu¶ c¸c NHTM. Môc tiªu cña
ch-¬ng nh»m t¹o c¬ së cña viÖc ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m më
réng cho vay nh÷ng kh¸ch hµng vay t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng c«ng
th-¬ng ViÖt Nam.
I - Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM
1. Kh¸i niÖm, vai trß ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM
1. 1. Kh¸i niÖm
Theo nghÜa th«ng th-êng, cho vay lµ viÖc chuyÓn giao mét sè tiÒn
hay tµi s¶n nhÊt ®Þnh cho ng-êi kh¸c sö dông víi ®iÒu kiÖn cã hoµn tr¶ l¹i.
Kh¸i niÖm phæ biÕn nµy ®-îc dïng réng r·i trong ®êi sèng th-êng ngµy, tõ
nh÷ng mãn tiÒn hay tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín cho tíi nh÷ng mãn tiÒn lín hay ®å
vËt cã gi¸ trÞ nhá. Víi kh¸i niÖm nµy, ho¹t ®éng cho vay hay quan hÖ vay
m-în nãi chung cã 2 ®Æc ®iÓm chÝnh lµ:
- Thø nhÊt trong quan hÖ Êy, chØ cã sù chuyÓn giao quyÒn sö dông
(tiÒn, tµi s¶n) mµ kh«ng cã sù chuyÓn giao quyÒn së h÷u c¸c tµi s¶n hay sè
tiÒn ®ã.
- Thø hai, ng-êi cho vay ®-îc hoµn tr¶ l¹i sau mét thêi gian nhÊt
®Þnh theo sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn ng-êi cho vay vµ ng-êi ®i vay.
Ng-êi cho vay cã nhËn ®-îc mét kho¶n l·i nµo kh«ng còng phô
thuéc vµo sù tho¶ thuËn nµy, vµ trong ®êi sèng th-êng ngµy kh«ng ph¶i bao
giê ng-êi cho vay còng lÊy l·i.
Cßn ®èi víi c¸c NHTM hay lµ c¸c tæ chøc tÝn dông (TCTD) nãi
chung th× cho vay lµ mét néi dung nghiÖp vô, ®ã lµ viÖc NHTM giao cho
kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi ®iÒu
kiÖn lµ hä ph¶i hoµn tr¶ l¹i cïng víi mét kho¶n tiÒn v-ît tréi ®ãng vai trß lµ
tiÒn l·i. Nh- vËy, ngoµi hai ®Æc ®iÓm võa nªu ®èi víi cho vay nãi chung,
ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM cßn cã ®Æc tr-ng thø ba lµ ng-êi cho vay
(c¸c NHTM) lu«n ®ßi hái mét kho¶n tiÒn l·i ngoµi kho¶n tiÒn gèc mµ hä ®·
cho vay. Víi mét kho¶n vay m-în th«ng th-êng, ng-êi cho vay cã thÓ
kh«ng ®ßi hái mét kho¶n l·i nµo, ®iÒu nµy cã thÓ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng mèi
quan hÖ c¸ nh©n, hoÆc ng-êi cho vay kh«ng ph¶i lµ ng-êi kinh doanh
tiÒn,...; song ®èi víi c¸c NHTM, bao giê hä còng ph¶i thu l·i, Ýt nhÊt lµ ph¶i
®ñ ®Ó tr¶ l·i cho ng-êi göi tiÒn vµo ng©n hµng, bëi v× hä còng lµ nh÷ng
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng-êi kinh doanh v× môc tiªu lîi nhuËn. ë ViÖt Nam, theo Quy chÕ cho vay
ban hµnh kÌm QuyÕt ®Þnh 324/2001/ Q§ - NHNN1, th× cho vay lµ mét h×nh
thøc cung cÊp tÝn dông, theo ®ã TCTD giao cho kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn
®Ó sö dông vµo môc ®Ých vµ thêi gian nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn víi nguyªn
t¾c cã hoµn tr¶ c¶ gèc lÉn l·i. Nh- vËy, ta còng cÇn ph©n biÖt gi÷a cho vay
vµ cÊp tÝn dông: mét ng©n hµng cã thÓ cÊp cho kh¸ch hµng c¸c kho¶n tÝn
dông b»ng c¸c nghiÖp vô cho vay, cho thuª tµi chÝnh, b¶o l·nh ng©n hµng,
tÝn dông chøng tõ,... Cho vay chØ lµ mét h×nh thøc cÊp tÝn dông, song nã l¹i
lµ mét h×nh thøc chñ yÕu vµ quan träng nhÊt cña c¸c NHTM. Chóng ta sÏ
thÊy râ ®iÒu ®ã qua ph©n tÝch vai trß cña ho¹t ®éng cho vay.
1.2. Vai trß
§èi víi b¶n th©n c¸c NHTM- nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn
tÖ- cho vay lu«n lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt. Tr-íc hÕt, ®ã lµ ho¹t ®éng
®ãng gãp lín nhÊt vµo thu nhËp, vµ kho¶n môc cho vay lu«n chiÕm tû träng
cao nhÊt trong tæng tµi s¶n cña mét NHTM. ë Mü, c¸c kho¶n cho vay
th-êng chiÕm kho¶ng 60% tæng tµi s¶n cña c¸c NHTM vµ ®em vÒ tõ 65 70% thu nhËp. Còng l-u ý lµ ë Mü còng nh- c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng ph¸t triÓn th× c¸c NHTM th-êng thùc hiÖn rÊt nhiÒu nghiÖp vô, vµ tû
träng thu vÒ dÞch vô th-êng lín h¬n rÊt nhiÒu so víi ë c¸c n-íc kÐm ph¸t
triÓn kh¸c. Cßn ë c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn h¬n nh- ViÖt Nam ta, ho¹t ®éng
cho vay cßn ®ãng gãp nhiÒu h¬n trong tæng thu nhËp cña c¸c NHTM, ch¼ng
h¹n víi Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam lµ h¬n 90%, Ng©n hµng ngo¹i
th-¬ng lµ kho¶ng 80%. MÆt kh¸c, nÕu nh×n tõ gãc ®é lÞch sö, cho vay lµ
mét trong nh÷ng ho¹t ®éng khëi thuû cña c¸c NHTM. Cïng víi c¸c nghiÖp
vô b¶o qu¶n vµng b¹c vµ c¸c ®å vËt quý gi¸, nh÷ng ng-êi thî vµng, nguån
gèc ®Çu tiªn cña c¸c NHTM còng tiÕn hµnh cho vay b»ng vµng b¹c ®Ó kiÕm
lêi bëi hä ph¸t hiÖn ra r»ng ë mét thêi ®iÓm bÊt kú c¸c biªn lai tr×nh ®Ó rót
vµng chØ chiÕm mét tû lÖ nhá trong sè tiÒn vµng hä n¾m gi÷. Nguyªn lý nµy
giê ®îc mang tªn cña chÝnh nh÷ng ngêi ph²t hiÖn ra nã, nguyªn lý “thî
kim ho¯n”, v¯ nã cßn ®îc c¸c chñ ng©n hµng ¸p dông. Cho tíi ngµy nay,
dï x· héi ®· ph¸t triÓn víi nh÷ng b-íc tiÕn nh¶y vät th× cho vay vÉn cø lµ
mét trong ba ho¹t ®éng c¬ b¶n chøng tá sù tån t¹i cña mét NHTM, ®ã lµ
nhËn tiÒn göi, cho vay vµ lµm dÞch vô thanh to¸n.
NÕu nh- cho vay lu«n lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c NHTM,
th× ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nã còng gi÷ mét vÞ trÝ thiÕt yÕu
kh«ng kÐm. Cïng víi ho¹t ®éng nhËn tiÒn göi, c¸c ng©n hµng ®· “t¹o tiÒn”
qua cho vay nÒn kinh tÕ. C¸c lý thuyÕt ®· chØ ra phÇn lín c¸c kho¶n vay
ng©n hµng ®Òu t¹o ra c¸c kho¶n tiÒn göi ng©n hµng kh¸c, vµ nh- vËy b»ng
c¸ch cÊp mét kho t¨ng khèi tiÒn tÖ ¶n vay, mét kho¶n tiÒn göi míi sÏ ®-îc
t¹o ra ë mét ng©n hµng nµo ®ã vµ khèi tiÒn tÖ sÏ t¨ng lªn. Qu¸ tr×nh sÏ diÔn
ra theo chiÒu ng-îc l¹i khi ng©n hµng thu nî. TÊt nhiªn, kh¶ n¨ng t¹o tiÒn
cña c¸c n-íc lµ kh«ng gièng nhau do tû lÖ dù tr÷ ë c¸c NHTM tõ l-îng tiÒn
huy ®éng ®-îc (gåm c¶ dù tr÷ b¾t buéc vµ dù tr÷ tù nguyÖn) vµ tû lÖ gi÷a
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tiÒn trong d©n lµ kh¸c nhau, song trong mét trõng mùc nµo ®ã th× kh¶ n¨ng
Êy còng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng t¨ng d- nî cho vay cña hä. MÆt kh¸c, ho¹t
®éng cho vay cßn lµm gi¶m hÖ sè gi÷ tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ, bëi c¸c
chñ thÓ cã thÓ dÔ dµng vay ng©n hµng cho c¸c nhu cÇu chi tiªu, qua ®ã lµm.
C¸c t¸c ®éng trªn cña ho¹t ®éng cho vay tíi møc cung tiÒn ®-îc cho bëi
c«ng thøc:
MS = m. H
m = Lỗi!
Trong ®ã: MS lµ møc cung tiÒn (M1)
H lµ tiÒn c¬ së
m lµ sè nh©n tiÒn tÖ
s lµ tû lÖ gi÷a tiÒn mÆt trong l-u th«ng vµ tiÒn göi
r lµ tû lÖ dù tr÷ thùc tiÔn
ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM do ®ã gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. L·i suÊt c¸c mãn vay th-êng b¸m rÊt s¸t vµo møc l·i
suÊt chiÕt khÊu cña ng©n hµng Trung -¬ng cã t¸c dông chi phèi l·i suÊt thÞ
tr-êng t¸c ®éng tíi c¸c chØ tiªu l¹m ph¸t, råi tíi c¸c biÕn sè vÜ m« kh¸c cña
nÒn kinh tÕ.
ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM còng t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thµnh
c«ng c¸c ch-¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña Nhµ n-íc. Nh- chóng ta ®Òu biÕt
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i nµy, bªn c¹nh yÕu tè tù do cu¶ thÞ
tr-êng, cu° “ b¯n tay v« h×nh” chÝnhphñ còng ®ãng mét vai trß tÝch cùc
trong c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ. Mét trong nh÷ng thÓ hiÖn cña nã lµ sù khuyÕn
khÝch ®Çu t- tõ phÝa chÝnh phñ vµo mét sè lÜnh vùc hoÆc thµnh phÇn ®-îc
cho lµ cÇn thiÕt, vµ mét trong sè c¸c -u ®·i th-êng ®-îc ¸p dông lµ -u ®·i
vÒ tÝn dông. Ngoµi viÖc trùc tiÕp cho vay d-íi h×nh thøc tÝn dông Nhµ n-íc,
ChÝnh phñ cßn khuyÕn khÝch c¸c NHTM ®Çu t- vµo nh÷ng lÜnh vùc , nh÷ng
thµnh phÇn kinh tÕ mong muèn, ch¼ng h¹n viÖc Ng©n hµng Trung -¬ng §øc
nhËn chiÕt khÊu c¸c lo¹i chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®·
t¹o ®éng lùc ®Ó c¸c ng©n hµng cho vay vèn kh¸ch hµng nµy m¹nh h¬n
nhiÒu, thùc hiÖn ®-îc môc tiªu Nhµ n-íc ®Æt ra. §èi víi n-íc ta th× ®iÒu
nµy cµng cã ý nghÜa bëi nã cßn ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN víi c¬ së kinh tÕ lµ vai trß chñ ®¹o cña c¸c
DNNN. C¸c NHTM cã kh¶ n¨ng huy ®éng ®Ó ®Çu t- tËp trung, träng ®iÓm,
t¨ng quy m« cña c¸c doanh nghiÖp, c¶i thiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt
®ãng gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc; n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi th«ng
qua viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp.
VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, vèn vay ng©n hµng lµ mét nguån quan
träng, gãp phÇn h×nh thµnh mét c¬ cÊu vèn tèi -u, qua ®ã n©ng cao hiÖu qu¶
kinh doanh. Ta hiÓu ng¾n gän c¬ cÊu vèn tèi ®a cña mét c«ng ty lµ c¬ cÊu
vèn lµm tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ thÞ tr-êng ( hay gi¸ c¶ cæ phiÕu) cña c«ng ty ®ã,
vµ víi c¬ cÊu vèn tèi -u nµy th× chi phÝ vèn b×nh qu©n ®-îc cho bëi c«ng
thøc sau ®©y lµ thÊp nhÊt:
WACC = Wd. Kd (1- t) + Wp + WsKs
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong ®ã
- WACC lµ chi phÝ vèn b×nh qu©n
- Wd, Wp, Ws lÇn l-ît lµ tû träng cña nî vay, vèn huy ®éng tõ cæ
phiÕu -u ®·i vµ cæ phiÕu th-êng (hay lîi nhuËn gi÷ l¹i). Vèn vay cã t¸c
dông khuyÕch ®¹i lîi nhuËn qua ®ßn c©n nî: DFL = Lỗi!. §ßn c©n nî DFL
chÝnh lµ thay ®æi cña thu nhËp cña mçi cæ phiÕu th-êng thay ®æi 1% cña lîi
nhuËn ho¹t ®éng ( EBIT); lµ l·i suÊt tiÒn vay (R) lµ mét lo¹i chi phÝ hîp lý
®-îc trõ ra khái lîi nhuËn ho¹t ®éng khi tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
Do vËy, theo c«ng thøc tÝnh chi phÝ vèn b×nh qu©n, doanh nghiÖp chØ ph¶i
thùc chÞu møc l·i suÊt (1 - t), trong ®ã Kd lµ l·i suÊt tiÒn vay vµ t lµ thuÕ
suÊt thuÕ thu nhËp. Tuy vËy, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp sÏ dïng toµn bé vèn
vay ®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng cña m×nh, bëi th-êng th× ®Õn mét giíi h¹n nµo
®ã, c¸c ng©n hµng sÏ ®ßi hái l·i suÊt cao h¬n ®Ó bï ®¾p møc rñi ro t¨ng lªn
mµ hä ph¶i g¸nh chÞu; H¬n n÷a cµng sö dông nhiÒu nî vay th× quyÒn tù chñ
kinh doanh cña doanh nghiÖp cµng bÞ ¶nh h-ëng. Nh- vËy, c¸c doanh nghiÖp
sÏ c©n nh¾c mét tû lÖ vèn vay hîp lý ®Ó cã mét c¬ cÊu vèn tèi -u, vµ c¸c NHTM
®· gióp c¸c doanh nghiÖp t×m ra mét c¬ cÊu vèn cã chi phÝ rÎ nhÊt. Trong ®iÒu
kiÖn mét nÒn kinh tÕ mµ hÖ thèng thÞ tr-êng cßn ch-a hoµn chØnh nh- ë ViÖt
Nam ta, viÖc huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu. tr¸i phiÕu rÊt khã kh¨n, vµ
h¬n n÷a phÇn lín c¸c doanh nghiÖp n-íc ta hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ c«ng ty cæ
phÇn, th× nguån vèn vay NHTM l¹i cµng chiÕm mét tû lÖ lín trong tæng nguån
huy ®éng cña doanh nghiÖp.
Nh-ng ®Ó ®-îc mét ng©n hµng cho vay, c¸c doanh nghiÖp l¹i ph¶i cã
nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Mét ®iÒu kiÖn th-êng thÊy lµ c¸c doanh nghiÖp
ph¶i gi¶i tr×nh t×nh h×nh tµi chÝnh ®-îc thÓ hiÖn qua sæ s¸ch kÕ to¸n, c¸c b¸o
c¸o tµi chÝnh, ®Þnh kú chuyÓn cho ng©n hµng c¸c tµi liÖu thÓ hiÖn ho¹t ®éng
kinh doanh vµ sö dông vèn vay. ChÝnh bëi vËy nã t¹o ra søc Ðp ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn h¹ch toan kinh doanh, gãp phÇn qu¶n lý
gi¸m s¸t nÒn kinh tÕ, lµnh m¹nh ho¸ m«i tr-êng kinh doanh. Sù s½n cã cña
c¸c kho¶n cho vay khiÕn c¸c doanh nghiÖp an t©m h¬n vÒ vèn l-u ®éng, cã
kh¶ n¨ng ®Çu t- nhiÒu h¬n vµo hµng dù tr÷ nÕu thÊy cã lîi mµ vèn l-u ®éng
tù cã cña hä kh«ng ®¸p øng næi. C¸c kho¶n cho vay l·i dµi h¹n cña ng©n
hµng l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ®Çu t- vµo tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu tvµo s¶n xuÊt, c¶i tiÕn c«ng nghÖ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt. Vµ dï lµ cho
vay theo h×nh thøc nµo th× l·i suÊt vèn vay cïng sù kiÓm tra gi¸m s¸t ng©n
hµng thóc ®©û c¸c doanh nghiÖp qu¶n lý vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ ®Ó cã
l·i hoµn tr¶ ®-îc nî ng©n hµng, t¹o uy tÝn ®Ó tiÕp tôc vay vèn ng©n hµng.
Nãi tãm l¹i, cho vay lµ mét ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c NHTM , qua
®ã c¸c NHTM gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, cung cÊp mét
trong nh÷ng nguån vèn chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp , tõ ®ã n©ng cao hiÖu
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp còng nh- cña toµn bé nÒn
kinh tÕ, thùc hiÖn c¸c ch-¬ng tr×nh kinh tÕ cña Nhµ n-íc.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2. Ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay:
Tuú theo c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i chóng ta cã c¸c lo¹i cho vay kh¸c nhau:
2.1. Theo thêi h¹n cho vay
Theo tiªu thøc nµy, ng-êi ta chia c¸c kho¶n cho vay thµnh cho vay
ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. MÆc dï hÇu hÕt c¸c n-íc ®Òu thèng nhÊt vÒ
®iÒu nµy, nh-ng thêi gian cô thÓ ®-îc quy ®Þnh cho tõng lo¹i l¹i kh«ng
hoµn toµn ®ång nhÊt. ë c¸c n-íc ph-¬ng T©y ng-êi ta cho vay ng¾n h¹n cã
thêi h¹n nhá h¬n 1 n¨m; c¸c kho¶n cho vay trung h¹n cã thêi h¹n tõ trªn 1
n¨m tíi 7 n¨m; c¸c mãn cho vay dµi h¹n cã kú h¹n dµi h¬n. Tuy vËy còng
cã nhiÒu kho¶n cho vay cã thêi h¹n tíi 10 n¨m (nh- cho vay tiªu dïng) vÉn
®-îc coi lµ cho vay trung h¹n. Cßn ë ViÖt Nam hiÖn nay, theo quy chÕ cho
vay th× cho vay ng¾n h¹n còng cã thêi h¹n ®Õn 1 n¨m; cho vay trung h¹n cã
thÓ tíi 5 n¨m; cho vay dµi h¹n cã thêi gian tõ 5 n¨m trë lªn nh-ng kh«ng
qu¸ thêi h¹n ho¹t ®éng cßn l¹i theo quyÕt ®Þnh thµnh lËp hoÆc giÊy phÐp
thµnh lËp ®èi víi ph¸p nh©n, kh«ng qu¸ 15 n¨m víi cho vay c¸c dù ¸n phôc
vô ®êi sèng. VËy còng lµ mét quy ®Þnh míi v× tr-íc ®©y (tr-íc khi cã quyÕt
®Þnh 200/QDNN1 ngµy 28/6/2000 ) chóng ta coi cho vay trung h¹n cã thêi
h¹n tõ 1 - 3 n¨m, vµ cho vay dµi h¹n tíi 3- 5 n¨m. TÊt nhiªn ®©y chØ lµ sù
kh¸c nhau do quy -íc, nh-ng nã cã t¸c ®éng lín tíi ho¹t ®éng cho vay, bëi
v× ®iÒu ®ã ®i kÌm víi sù qu¶n lý cña NHNN.
Ph©n lo¹i c¸c mãn vay theo thêi h¹n lµ phæ biÕn cña mäi NHTM. Hä
sÏ c¨n cø vµo ®èi t-îng cho vay mµ quyÕt ®Þnh lo¹i cho vay cho phï hîp
(thuéc lo¹i ng¾n h¹n, trung h¹n hay dµi h¹n, vµ thêi h¹n cô thÓ), tõ ®ã mµ
¸p dông c¸c ph-¬ng thøc kiÓm tra, kiÓm so¸t mãn vay phï hîp. Víi c¸ch
ph©n lo¹i nµy, c¸c ng©n hµng sÏ x©y dùng mét c¬ cÊu hîp lý c¸c kho¶n cho
vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n, tõ ®ã t¹o ra c¬ cÊu kú h¹n tèi -u cña tµi s¶n, phï
hîp víi kú h¹n cña nguån vèn huy ®éng, kÕt hîp tèt nhÊt gi÷a kh¶ n¨ng
sinh lêi vµ kh¶ n¨ng thanh kho¶n. Ng-îc l¹i, còng c¨n cø vµo nhu cÇu vay
vèn cña kh¸ch hµng vÒ c¸c mãn vay ng¾n h¹n, trung h¹n hay dµi h¹n mµ
ng©n hµng lËp kÕ ho¹ch huy ®éng sao cho tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã.
2.2. Theo lÜnh vùc ®Çu tTheo c¸ch ph©n lo¹i nµy ta cã thÓ chia c¸c kho¶n cho vay thµnh:
- Cho vay th-¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp
- Cho vay bÊt ®éng s¶n
- Cho vay n«ng nghiÖp
- Cho vay c¸ nh©n
- Cho vay kh¸c
Tuú theo ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu qu¶n lý ta cã thÓ chia nhá h¬n n÷a c¸c
lÜnh vùc trªn ®Ó ®-îc c¸c lo¹i cho vay víi lÜnh vùc hÑp h¬n. Ph©n lo¹i c¸c
mãn vay theo lÜnh vùc rÊt cã ý nghÜa trong viÖc kÕt hîp gi÷a ®a d¹ng ho¸ ®Ó
gi¶m rñi ro víi chuyªn m«n ho¸ ë møc ®é phï hîp. C¸c NHTM th-êng dùa
vµo c¸c lîi thÕ cña m×nh (lîi thÕ vÒ vÞ trÝ, vÒ trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, vÒ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quy m«. vÒ ®éi ngò c¸n bé,...) ®Ó chuyªn m«n ho¸ vµo mét hay mét sè lÜnh
vùc nh»m khai th¸c triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ Êy, dù b¸o tèt vÒ ®éng th¸i c¸c ngµnh
m×nh cho vay, kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®óng h¹n c¸c kho¶n vay cña kh¸ch hµng...
Tuy vËy xu h-íng cña thÕ giíi hiÖn nay vÉn lµ h-íng tíi c¸c ng©n hµng ®a
n¨ng, trong ®ã sù chuyªn m«n ho¸ diÔn ra ë cÊp ®é c¸c phßng ban hay bé
phËn cña ng©n hµng. B»ng c¸ch chia c¸c kh¸ch hµng vay ra c¸c lÜnh vùc
kh¸c nhau, ng©n hµng cã thÓ theo dâi ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ vµ tõng lÜnh
vùc ®Ó më réng cho vay vµo lÜnh vùc nµy hay rót bít vèn khái lÜnh vùc kia.
Ch¼ng h¹n khi thÞ tr-êng bÊt ®éng s¶n suy gi¶m ë c¸c n-íc §«ng Nam ¸
vµ ViÖt Nam th× c¸c ng©n hµng ph¶i cã h-íng thu hÑp ®Çu t- vµo ®èi t-îng
nµy ®Ó chuyÓn sang cho vay c¸c ®èi t-îng kh¸c cã hiÖu qu¶ h¬n. MÆt kh¸c
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc, ChÝnh phñ còng
th-êng cã nh÷ng -u ®·i víi nh÷ng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. §©y còng lµ nh÷ng
mèi quan t©m th-êng xuyªn cña c¸c NHTM.
2.3. Theo møc ®é ®¶m b¶o.
C¸c ng©n hµng cã thÓ cho vay cã hay kh«ng cã ®¶m b¶o tuú theo tÝn
nhiÖm còng nh- ®é rñi ro cña ph-¬ng ¸n xin vay vèn. Tõ ®¶m b¶o cña
kh¸ch hµng ë ®©y chØ ®-îc hiÓu theo nghÜa hÑp lµ ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n thÕ
chÊp, cÇm cè hay b¶o l·nh cña bªn thø ba. C¸c ®¶m b¶o nµy cã môc ®Ých
gi¶m bít rñi ro mÊt m¸t trong tr-êng hîp ng-êi vay kh«ng tr¶ ®-îc nî hay
kh«ng muèn tr¶ nî khi ®¸o h¹n. C¸c tµi s¶n ®-îc ®em ra thÕ chÊp th-êng lµ
c¸c bÊt ®éng s¶n trong khi Êy c¸c tµi s¶n ®-îc cÇm cè l¹i lµ nh÷ng ®éng s¶n
nhá chøng kho¸n vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c, vËt t-, ... Yªu cÇu c¬ b¶n ®èi
víi c¸c tµi s¶n ®em ra cÇm cè, thÕ chÊp lµ chóng ph¶i cã tÝnh thÞ tr-êng, tøc
lµ cã kh¶ n¨ng thanh lý ®-îc. Th-êng th× c¸c ng©n hµng cho vay d-íi møc
gi¸ trÞ thanh lý cña c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o bëi khi mµ gi¸ trÞ c¸c tµi s¶n Êy cßn
lín h¬n gÝa trÞ cña mãn vay th× kh¸ch hµng cßn cã ®éng lùc tr¶ nî. ë ViÖt
Nam c¸c ng©n hµng cã thÓ cho vay tíi 70 - 75% gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp hoÆc
tíi 90% gi¸ trÞ c¸c sè tiÕt kiÖm cÇm cè. Tuy vËy còng cÇn kh¼ng ®Þnh môc
®Ých cña c¸c ®¶m b¶o trªn lµ t¹o ®éng lùc buéc kh¸ch hµng tr¶ nî chø
ch¼ng ng©n hµng nµo muèn thanh lý nh÷ng tµi s¶n ®¶m b¶o Êy ®Î bï ®¾p
cho ng÷ng mãn cho vay kh«ng thÓ thu håi.
Tr-êng hîp kh¸ch hµng cã tÝn nhiÖm, cã t×nh h×nh tµi chÝnh v÷ng
m¹nh vµ lîi nhuËn cã ®-îc tõ dù ¸n sÏ cho vay lµ kh¶ quan th× ng©n hµng
cã thÓ cho vay kh«ng cÇn ®¶m b¶o, ®iÒu mµ c¸c së ViÖt Nam ta gäi lµ cho
vay tÝn chÊp. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao nhiÒu ng©n hµng cÊp nh÷ng kho¶n
cho vay lín nhÊt l¹i kh«ng cÇn ®¶m b¶o. §ã lµ c¸c kho¶n cho vay nh÷ng
kh¸ch hµng chñ yÕu, nh÷ng c«ng ty cã quan hÖ th-êng xuyªn víi ng©n
hµng, cã t×nh h×nh tµi chÝnh v÷ng m¹nh víi lîi nhuËn t-¬ng ®èi æn ®Þnh bëi
hÖ thèng qu¶n lý cã hiÖu qu¶ vµ c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®-îc thÞ tr-êng s½n
sµng chÊp nhËn. Tr-êng hîp nµy Ýt nhiÒu t-¬ng tù viÖc cho vay c¸c tæng
c«ng ty ë n-íc ta hiÖn nay. Chóng ta sÏ trë l¹i vÊn ®Ò nµy ë c¸c phÇn sau.
Nh- vËy, ®Ó quyÕt ®Þnh mãn vay lµ cã ®¶m b¶o hay kh«ng cã ®¶m b¶o c¸c
ng©n hµng ph¶i dùa vµo nh÷ng yÕu tè nhÊt ®Þnh nh- ®· ph©n tÝch.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.4. Theo ph-¬ng ph¸p hoµn tr¶
C¸c kho¶n cho vay cßn cã thÓ ®-îc hoµn tr¶ mét lÇn hay tr¶ gãp. Cho
vay hoµn tr¶ mét lÇn th× kho¶n tiÒn vay ®-îc hoµn tr¶ toµn bé mét lÇn vµo
thêi gian ®¸o h¹n theo hîp ®ång tÝn dông, l·i suÊt cã thÓ ®-îc tr¶ theo
nh÷ng thêi h¹n nhÊt ®Þnh (ch¼ng h¹n theo th¸ng, theo quý hay n¨m). Trong
khi Êy, cho vay tr¶ gãp ®ßi hái viÖc hoµn tr¶ theo ®Þnh kú theo nguyªn t¾c
tr¶ dÇn trong suèt thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång. c¸c kho¶n tr¶ nî cã thÓ
b»ng nhau (tr¶ theo niªn kim cè ®Þnh) hoÆc kh«ng b»ng nhau tuú theo tho¶
thuËn. Th«ng th-êng c¸c ng©n hµng ¸p dông ph-¬ng thøc tr¶ gãp víi c¸c
kho¶n cho vay trung dµi h¹n (TDH) ®Ó ®©ïu t- vµo c¸c dù ¸n më réng s¶n
xuÊt kinh doanh hay ®Çu t- míi, hay ®Çu t- vµo bÊt ®éng s¶n cßn c¸c kho¶n
cho vay hoµn tr¶ mét lÇn l¹i th-êng ®-îc ¸p dông víi cho ng¾n h¹n h¬n.
theo quy chÕ cho vay hiÖn nay, c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n ®-îc cÊp hai
h×nh thøc lµ cho vay theo mãn vµ theo h¹n møc tÝh dông.
2.5. Theo thµnh phÇn kinh tÕ
Ta còng cã thÓ ph©n c¸c kho¶n cho vay ra thµnh cho vay DNNN vµ
cho vay ngoµi quèc doanh. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i kh«ng ®-îc nhÊn m¹nh
trong c¸c nÒn kinh tÕ TBCN nh-ng ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh
h-íng XHCN ë n-íc ta nã l¹i rÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn. Kinh tÕ Nhµ n-íc
gi÷ vai trß chñ ®¹o; nhµ n-íc cã chÝnh s¸ch kh¸c nhau víi tõng khu vùc
kinh tÕ ch¼ng h¹n viÖc quy ®Þnh c¸c DNNN kh«ng cÇn ph¶i cã tµi s¶n thÕ
chÊp khi vay vèn t¹i c¸c NHTMQD, c¸c -u tiªn vµ h¹n chÕ kh¸c liªn quan
tíi më réng hay thu hÑp tÝn dông ng©n hµng tíi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi
chung. MÆt kh¸c mçi thµnh phÇn kinh tÕ l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt,
vµ poh¶i nãi mét c¸ch c«ng b»ng lµ ng©n hµng sÏ cã th¸i ®é øng xö kh¸c
nhau trong ho¹t ®éng cho vay c¸c chñ thÓ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c nhau. §©y còng lµ ®iÒu hîp lý. L-u ý lµ trong c¸ch ph©n lo¹i nµy ta
còng cã thÓ ph©n chia chi tiÕt h¬n n÷a, ch¼ng h¹n ®èi víi cho vay ngoµi
quèc doanh, cho vay c¸ nh©n; cho vay c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng
ty cæ phÇn; cho vay doanh nghiÖp t- nh©n; cho vay vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
§èi víi cho vay DNNN, bao gåm cho vay c¸c DNNN ®éc lËp vµ cho vay
c¸c Tæng c«ng ty vµ thµnh viªn cña chóng. §Ò tµi nµy sÏ tËp trung vµo vÊn
®Ò më réng cho vay c¸c Tæng c«ng ty, mét lo¹i h×nh DNNN quy m« lín.
Trªn ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay, vµ chóng cßn
cã thÓ cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c n÷a theo tõng yªu cÇu qu¶n lý. Mçi
c¸ch ph©n lo¹i dùa trªn mét tiªu thøc nhÊt ®Þnh do vËy cã nh÷ng ý nghÜa
riªng. C¸c NHTM trªn thùc tÕ sÏ th-êng ¸p dông nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ®ång
thêi nh»m ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt trong ho¹t ®éng cho vay còng nh- ho¹t ®éng
cña toµn ng©n hµng. TiÕp sau ®©y ta ®i xem xÐt néi dung chñ yÕu trong ho¹t
®éng cho vay cña c¸c NHTM.
3. Néi dung chñ yÕu trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§èi víi mét NHTM, muèn cho vay nÒn kinh tÕ th× tr-íc hÕt nã ph¶i
cã mét chÝnh s¸ch cho vay n»m trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh doanh cña
nã. §iÒu nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt bëi mÆc dï c¸c NHTM ho¹t ®éng trong
mét hµnh lang hÑp cña c¸c quy ®Þnh qu¶n lý cña NHTW vµ chÝnh phñ,
nh-ng c¸c luËt lÖ vµ quy ®Þnh Êy vÉn kh«ng ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng ho¹t
®éng cho vay cña ng©n hµng lµ an toµn lµnh m¹nh vµ cã lîi cho ng©n hµng.
C¸c quy ®Þnh Êy còng kh«ng thÓ chØ ra c¸c vÊn ®Ò cô thÓ khi tiÕn hµnh cho
vay nh- sè tiÒn, kú h¹n, ph-¬ng thøc cho vay. . . . mµ ®iÒu ®ã ®-îc quyÕt
®Þnh thÕ nµo ph¶i do chÝnh ng©n hµng dùa theo c¸c giíi h¹n trªn. Do vËy
cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch cho vay râ rµng ®Ó x¸c ®Þnh ph-¬ng h-íng sö
dông vèn ®-îc h×nh thµnh tõ nh÷ng cæ ®«ng vµ ng-êi göi tiÒn. ChÝnh s¸ch
cho vay cña ng©n hµng sÏ ®ãng vai trß h-íng dÉn ®èi víi c¸n bé tÝn dông
(CBTD), ®¬n gi¶n ho¸ vµ thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, ®ång thêi
h×nh thµnh mét møc ®é ®ång nhÊt trong ho¹t ®éng cho vay. §Ó lµm ®-îc ®iÒu
Êy, chÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng sÏ bao gåm c¸c néi dung tõ chiÕn l-îc
cña ng©n hµng trong ho¹t ®éng cho vay (môc tiªu, nguyªn t¾c -u tiªn,....); chÕ
®é, thÓ lÖ tÝn dông; ph-¬ng ph¸p thÈm ®Þnh tÝn dông, hå s¬ vay nî; tæ chøc
kiÓm tra, qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång tÝn dông. Thùc tiÔn ®· chØ ra rñi
ro ng©n hµng sÏ t¨ng lªn nÕu nã kh«ng cã chÝnh s¸ch cho vay, hoÆc nÕu cã
nh-ng kh«ng triÓn khai ®Õn toµn bé nh÷ng ng-êi thùc hiÖn, hoÆc nÕu chÝnh
s¸ch cho vay Êy kh«ng ®ång bé. ViÖc thùc hiÖn cho vay sÏ lµ viÖc ¸p dông
chÝnh s¸ch cho vay vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn. D-íi ®©y lµ c¸c b-íc mµ ng©n
hµng th-êng tr¶i qua khi cho vay mét kh¸ch hµng. (ë ®©y do yªu cÇu cña vÊn
®Ò nghiªn cøu, ng-êi viÕt sÏ nhÊn m¹nh vµo c¸c kh¸ch hµng lµ tæ chøc kinh tÕ
(TCKT) )
3.1 T×m kiÕm vµ thÈm ®Þnh
C¸c ng©n hµng cã thÓ cã ®-îc yªu cÇu vay vèn do kh¸ch hµng ®-a
tíi hoÆc chñ ®éng t×m ®Õn víi c¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu ®Ó ®Ò nghÞ phôc
vô. Khi ®· cã yªu cÇu xin vay vèn, ®iÒu ®Çu tiªn CBTD ph¶i lµm lµ h-íng
dÉn kh¸ch hµng vÒ thñ tôc vµ ®iu kiÖn ®-îc xin vay vèn. NÕu kh¸ch hµng
®· nhÊt trÝ víi c¸c ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc Êy th× CBTD h-íng dÉn hä lËp hå s¬
vay vèn ®Ó ng©n hµng chÝnh thøc nghiªn cøu, thÈm ®Þnh. Môc ®Ých cña
thÈm ®Þnh tÝn dông lµ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ ý muèn cña ng-êi vay trong
viÖc hoµn tr¶ tiÒn vay phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång tÝn dông,
(hay lµ -íc l-îng rñi ro kh«ng hoµn tr¶), tõ ®ã ®-a ra quyÕt ®Þnh cho vay
hay tõ chèi, vµ nÕu cho ay th× cho vay bao nhiªu ? Víi kú h¹n vµ l·i suÊt
nµo? Ph-¬ng thøc cho vay. . . . Khi tiÕn hµng©n hµng thÈm ®Þnh, ng©n hµng
ph¶i tr¶ lêi cho hai lo¹i c©u hái lín lµ ph¶i thÈm ®Þnh c¸i g×, thÈm ®Þnh c¸c
yÕu tè nµo vµ c¸c nguån th«ng tin lÊy tõ ®©u. Chóng ta sÏ ®i vµo xem xÐt
c¸ch tr¶ lêi víi mçi lo¹i c©u hái trªn.
Tr¶ lêi c©u hái thÈm ®Þnh c¸i g× ? C¸c ng©n hµng l¹i th-êng chia ra
thµnh thÈm ®Þnh c¸c yÕu tè vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng vµ thÈm ®Þnh vÒ ph-¬ng
¸n, dù ¸n xin vay vèn. Khi thÈm ®Þnh c¸c yÕu tè vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng ,
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¸c ng©n hµng th-êng vËn dông 5 ch÷ C cña Mü hay 5 ch÷ M cña NhËt B¶n
trong c¸c ph©n tÝch. Tùu trung l¹i chóng bao gåm:
N¨ng lùc vay nî: C¸c ng©n hµng quan t©m tr-íc tiªn ®Õn n¨ng lùc
ph¸p lý vµ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña kh¸ch hµng. Lµ kh¸ch hµng c¸ nh©n
hä ph¶i lµ nh÷ng c«ng d©n ®Õn tuæi tr-ëng thµnh nÕu kh«ng hä ph¶i ®-îc
cha mÑ hay ng-êi gi¸m hé b¶o l·nh vµ cïng ký vµo ®¬n xin vay tiÒn. §èi
víi c¸c TCKT, ng©n hµng xem xÐt xem nã cã ®ñ t- c¸ch ph¸p nh©n kh«ng,
c¸c giÊy tê x¸c minh t- c¸ch Êy, tÝnh ®éc lËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong
®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh cña nã thÕ nµo ? ; ai lµ ng-êi cã thÈm quyÒn ®¹i diÖn
cho c«ng ty trong quan hÖ vay m-în ? §©y lµ nh÷ng yÕu tè mµ b¾t buéc
ng©n hµng ph¶i xem xÐt.
Hai lµ uy tÝn cña kh¸ch hµng : Uy tÝn ë ®©y kh«ng chØ trong quan hÖ
cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng, mµ cßn trong c¸c quan hÖ tÝn dông còng nhkinh tÕ víi c¸c ng©n hµng vµ ®èi t¸c kh¸c. LÞch sö c¸c mèi quan hÖ nµy cña
kh¸ch hµng trong ®ã cã viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång tÝn dông th-êng rÊt cã
gi¸ trÞ khi ®¸nh gi¸ uy tÝn cña hä. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lóc nµo ng©n hµng
còng n¾m ®-îc râ rµng c¸c yÕu tè nµy mµ cßn ph¶i ph¸n ®o¸n sù s½n lßng
tr¶ nî còng nh- sù cè g¾ng thùc hiÖn hîp ®ång tÝn dông. TÊt nhiªn còng cÇn
nhËn thøc r»ng kh«ng ph¶i bao giê mét kh¸ch hµng cã uy tÝn trong viÖc vay
m-în ë qu¸ khø cïng ch¾c ch¾n thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c hîp ®ång tÝn dông.
Cã ®iÒu lµ trong tr-êng hîp hä kh«ng lµm nh- vËy, uy tÝn bao l©u g©y dùng
cña hä sÏ bÞ ¶nh h-ëng, vµ ®©y còng lµ mét c¸i g× ®ã kh¸ch hµng c©n nh¾c.
Ba lµ n¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng: ë ®©y, c¸c NHTM sÏ x¸c
®Þnh vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp xin vay, vµ hä sÏ kh«ng bao giê cÊp
mét mãn vay nµo do doanh nghiÖp nÕu kh«ng ®-îc ®¶m b¶o b»ng vèn kinh
doanh. Vèn kinh doanh lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®o l-êng søc m¹nh
tµi chÝnh cña kh¸ch hµng, vµ còng lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi khèi l-îng
tÝn dông mµ ng©n hµng s½n lßng cung cÊp. C¸c ng©n hµng cßn ph¶i xem xÐt
kh¶ n¨ng ®éc lËp, tù chñ tµi chÝnh trong kinh doanh, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ
hoµn tr¶ nî cña ng-êi vay. §iÒu nµy ®-îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n tÝch c¸c
chØ tiªu ®Æc tr-ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh- tû lÖ thanh to¸n nhanh; tû
lÖ thanh to¸n hiÖn hµnh; vèn l-u ®éng thùc tÕ chñ së h÷u; vßng quay vèn
l-u ®éng; hÖ sè tµi trî trong tæng tµi s¶n . . . còng nhËn thÊy lµ n¨ng lùc tµi
chÝnh cña doanh nghiÖp, trong ®ã cã yÕu tè lîi nhuËn, chÞu t¸c ®éng cña
nhiÒu yÕu tè néi t¹i cña doanh nghiÖp Êy, ®ã lµ kh¶ n¨ng qu¶n lý, kh¶ n¨ng
kü thuËt - c«ng nghÖ, søc c¹nh tranh. §©y còng lµ nh÷ng ®èi t-îng trong
thÈm ®Þnh cña ng©n hµng, vµ tÊt nhiªn hä sÏ ®¸nh gi¸ cao c¸c doanh nghiÖp
cã hÖ thèng qu¶n lý cã hiÖu lùc, cung cÊp c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cã søc
c¹nh tranh tèt trªn thÞ tr-êng.
Bèn lµ thÈm ®Þnh tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè (nÕu cã): VÒ nguyªn t¾c
nh÷ng tµi s¶n ®em cÇm cè, thÕ chÊp ph¶i thùc quyÒn së h÷u cña ng-êi vay,
vµ ng-êi vay ph¶i chøng minh ®-îc ®iÒu ®ã tr-íc ng©n hµng b»ng nh÷ng tµi
liÖu hîp ph¸p. Kh«ng chØ nh- vËy, CBTD cßn ph¶i thÈm ®Þnh gi¸ trÞ nh÷ng
tµi s¶n Êy mét c¸ch chÝnh x¸c theo gi¸ c¶ thÞ tr-êng hiÖn t¹i vµ gi¸ trÞ thanh
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lý ( th-êng thÊp h¬n nhiÒu gi¸ c¶ thÞ tr-êng hiÖn t¹i) nÕu ng-êi vay kh«ng
tr¶ nî, sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ cña nh÷ng tµi s¶n ®ã.
N¨m lµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ: §©y tuy kh«ng ph¶i lµ yÕu tè thuéc vÒ
b¶n th©n kh¸ch hµng nh-ng nã l¹i t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch
hµng víi vai trß lµ m«i tr-êng ho¹t ®éng cña c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n
hµng. Còng chÝnh bëi vËy, c¸c ®iÒu kiÖn Êy còng sÏ t¸c ®éng tíi sù thµnh
c«ng hay thÊt b¹i cña c¸c ph-¬ng ¸n, dù ¸n sö dông vèn vay cña kh¸ch
hµng, do ®ã chóng ta sÏ ®-îc xem xÐt trong thÈm ®Þnh ph-¬ng ¸n, dù ¸n
xin vay. ë ®©y, ta cã thÓ nãi chung lµ CBTD sÏ ph¶i liªn tôc tæng hîp vµ
ph©n tÝch c¸c th«ng tin vÒ nhÞp ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña ®Êt n-íc, nh- tû
lÖ l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, l·i suÊt chiÕt khÊu cña NHTW, c©n ®èi ng©n s¸ch,
c©n ®èi thanh to¸n vµ tû gi¸ hèi ®o¸i . . . Cô thÓ h¬n n÷a, CBTD ph¶i cã vµ
ph©n tÝch ®-îc c¸c th«ng tin vÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng. Ng-êi
ta nãi CBTD còng ph¶i lµ nhµ dù ®o¸n kinh tÕ cïng chÝnh s¸ch ë ®iÓm nµy.
TiÕp ®Õn lµ thÈm ®inh ph-¬ng ¸n, dù ¸n xin vay: NÕu xÐt mét c¸ch
toµn diÖn c¸c yÕu tè cña ph-¬ng ¸n, dù ¸n xin vay vèn ng©n hµng kh«ng thÓ
t¸ch rêi khái c¸c yÕu tè thuéc vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng võa xÐt ë trªn bëi
mét lý do ®¬n gi¶n lµ ph-¬ng ¸n xin vay vèn nµo còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ
nh÷ng kh¸ch hµng cô thÓ ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch hay chiÕn l-îc ph¸t triÓn
s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD) cña m×nh víi c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ. Bëi vËy,
ng©n hµng ph¶i xem xem ph-¬ng ¸n sö dông vèn vay cã phï hîp víi kÕ
ho¹ch SXKD, tiÕp ®ã lµ ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng hay kh«ng; c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó
thùc hiÖn thµnh c«ng ph-¬ng ¸n, c¸c ®Þnh møc kinh t Õ - kü thuËt, c¸c sè
liÖu vÒ thu nhËp vµ chi phÝ còng nh- lîi nhuËn dù kiÕn cã hîp lý kh«ng?
§iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ mèi quan hÖ tay ba ng©n hµng - doanh nghiÖp - thÞ
tr-êng. §èi víi nh÷ng yªu cÇu xin vay vèn ng¾n h¹n bæ sung cho vèn l-u
®éng nguån tr¶ nî trùc tiÕp nhÊt lµ doanh thu tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô
h×nh thµnh tõ nguån vèn vay. Ng©n hµng th-êng thiÕt lËp mét t-¬ng quan
gi÷a kho¶n tiÒn xin vay víi doanh thu theo kÕ ho¹ch vµ doanh thu thùc hiÖn
cña ph-¬ng ¸n SXKD. MÆc dï t¹i thêi ®iÓm xem xÐt, doanh thu thùc hiÖn
ch-a xuÊt hiÖn, nh-ng ng©n hµng l¹i ph¶i dù ®o¸n ®-îc nã c¨n cø vµo c¸c
th«ng tin ®· cã vµ nh÷ng dù ®o¸n vÒ thÞ tr-êng, doanh thu Êy phô thuéc trùc
tiÕp vµo tiªu thô, tøc lµ nhu cÇu thÞ tr-êng vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm.
KÕt hîpvíi c¸c yÕu tè ®· ph©n tÝch vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng, ng©n hµng sÏ
rót ra kÕt luËn cho m×nh vÒ sè tiÒn cã thÓ chÊp nhËn cho vay trong tæng
doanh thu ®ã. Mét vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c lµ chØ nh÷ng ph-¬ng ¸n víi
hiÖu qu¶ ®-îc tÝnh trong kho¶ng thêi gian mét chu kú s¶n xuÊt hoÆc n¨m
d-¬ng lÞch míi lµ ®èi t-îng cña cho vay vèn l-u ®éng.
§èi víi c¸c dù ¸n xin vay vèn TDH, th× viÖc thÈm ®Þnh sÏ phøc t¹p
h¬n, bëi v× c¸c kho¶n cho vay nµy chøa ®ùng nhiÒu rñi ro h¬n. C¸c ng©n
hµng th-êng thÈm ®Þnh dù ¸n tõ nhiÒu ph-¬ng tiÖn kü thuËt, thÞ tr-êng vµ
tµi chÝnh cña dù ¸n, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi kinh tÕ - kü thuËt cña dù
¸n, x¸c ®Þnh ®-îc thêi ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n, lÞch tr×nh gi¶i ng©n, tr¶ nî
®-îc trï tÝnh trong dù ¸n, tõ ®ã mµ quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi. Tr-íc
tiªn, ng©n hµng còng ph¶i thÈm ®Þnh vÒ thÞ tr-êng s¶n phÈm, dÞch vô vµ
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dÞch vô sÏ cung cÊp nh- ®èi víi cho vay ng¾n h¹n. §ã lµ nhu cÇu cña thÞ
tr-êng ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm dÞch vô ®ã, vµ liÖu chóng cã ®¸p øng ®-îc
c¸c nhu cÇu ®ã hay kh«ng? C¸c s¶n phÈm dÞch vô Êy sÏ c¹nh tranh thÕ nµo
tr-íc c¸c s¶n phÈm dÞch vô c¹nh tranh hiÖn h÷u vµ tiÒm n¨ng? SÏ lµ thuËn
lîi cho doanh nghiÖp còng nh- ng©n hµng nÕu nh- doanh nghiÖp ®éc quyÒn
cung øng c¸c s¶n phÈm dÞch vô Êy, nh-ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, c¹nh
tranh th-êng diÔn ra rÊt gay g¾t, nã kh«ng chØ lµ nçi lo l¾ng cña c¸c gi¸m
®èc doanh nghiÖp vµ cßn lµ cña c¸c nhµ ng©n hµng. ThÈm ®Þnh kü thuËt dù
¸n còng quan hÖ chÆt chÏ tíi ph-¬ng diÖn thÞ tr-êng cña dù ¸n. ë ®©y, ng©n
hµng quan t©m tíi qui m« cña dù ¸n, xem cã phï hîp vãi kh¶ n¨ng tiªu thô
s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn vËt liÖu, n¨ng lùc qu¶n lý cña
doanh nghiÖp kh«ng? TiÕp ®ã ng©n hµng xem xÐt tíi c«ng nghÖ vµ trang
thiÕt bÞ, xem xem chñ ®Çu t- ®· ®-a ra c¸c ph-¬ng ¸n lùa chän nµo vµ t¹i
sao l¹i lùa chän c«ng nghÖ thiÕt bÞ hiÖn t¹i? Sè l-îng, c«ng suÊt, quy c¸ch,
chñng lo¹i danh môc thiÕt bÞ, tÝnh ®ång bé cña d©y truyÒn s¶n xuÊt, n¨ng
lùc hiÖn cã cña doanh nghiÖp so víi quy m« cña dù ¸n nh- thÕ nµo? §Þa
®iÓm x©y dùng dù ¸n cã phï hîp kh«ng? TÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn sÏ tµo ra ®Æc
tÝnh kü thuËt cña s¶n phÈm thÕ nµo? §©y còng lµ c¨n cø x¸c ®Þnh chu kú
sèng cña s¶n phÈm, mét yÕu tè cã ý nghÜa khi xem xÐt ®Çu t-. ViÖc thÈm
®Þnh kü thuËt cã thÓ ®-îc thùc hiÖn bëi c¸c bé phËn chuyªn tr¸ch hoÆc do
CBTD tù phô tr¸ch. Tuy nhiªn cã nhiÒu tr-êng hîp do tr×nh ®é chuyªn m«n
ho¸ cña CBTD cßn thÊp hoÆc tÝnh phøc t¹p cña dù ¸n ng©n hµng ph¶i thuª
c¸c chuyªn gia t- vÊn.
VÒ ph-¬ng diÖn tµi chÝnh, ng©n hµng cã thÓ sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p
kh¸c nhau sö dông c¸c lo¹i chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n
nh- gi¸ trÞ hiÖn t¹i (NPV), tû suÊt hoµn vèn néi bé (IRR), thêi gian hoµn
vèn, tû suÊt lîi Ých trªn chi phÝ (B/C) . . . . Ta sÏ ®i vµo mét sè ph-¬ng ph¸p
cô thÓ.
Theo ph-¬ng ph¸p gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng (NPV), ng-êi ta x¸c ®Þnh gi¸
trÞ hiÖn t¹i rßng cña dù ¸n theo c«ng thøc:
NPV = Lỗi!
Trong ®ã n lµ thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n ( tÝnh theo n¨m); t lµ
n¨m thø t; i lµ l·i suÊt chiÕt khÊu mµ ng©n hµng còng nh- chi phÝ c¬ héi vµ
nh÷ng rñi ro ®Æc thï cña lÜnh vùc ®Çu t-; Ct t lµ dßng tiÒn ph¸t sinh hµng
n¨m, cã thÓ ©m (-) hoÆc d-¬ng (+), ®Ó tÝnh ®-îc chØ tiªu nµy ph¶i lËp ®-îc
b¶ng dù trï thu nhËp vµ chi phÝ hµng n¨m. §iÒu nµy còng cã ý nghÜa ®Ó
ng©n hµng ph¸t triÓn vay vµ thu nî. Dù ¸n ®-îc coi lµ cã hiÖu qu¶ tµi chÝnh
nÕu NPV>0.
Ph-¬ng ph¸p tû suÊt hoµn vèn néi bé (IRR): IRR chÝnh lµ møc l·i
suÊt chiÕt khÊu lµm cho NPV = 0. Nã ®o l-êng tû lÖ hoµn vèn ®Çu t- cña
mét dù ¸n. Dù ¸n ®-îc cho lµ cã hiÖu qu¶ tµi chÝnh khi IRR > l·i suÊt chiÕt
khÊu i.
Ph-¬ng ph¸p thêi gian thu håi vèn: Thêi gian thu håi vèn lµ ®é dµi
thêi gian dù tÝnh cÇn thiÕt ®Ó c¸c luång tiÒn vßng cña dù ¸n bï ®¾p ®-îc chi
phÝ cña nã. C«ng thøc tÝnh.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lỗi!
Dù ¸n cã thêi gian thu håi vèn cµng ng¾n nghÜa lµ tÝnh thanh kho¶n
cña nã cµng cao, vµ cµng ®-îc -u thÝch h¬n. §©y lµ mét th-íc ®o ®¸nh gi¸
møc ®é rñi ro cña dù ¸n ®Çu t-; ®ång thêi nã cßn lµ c¨n cø quan träng ®Ó
ng©n hµng x¸c ®Þnh thêi h¹n cho vay (hay thêi gian thu håi nî vay).
Khi thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t- ®Ó cho vay trung dµi h¹n, ng©n hµng
th-êng vËn dông tæng hîp nhiÒu ph-¬ng ph¸p trong ®ã coi mçi chØ tiªu lµ
mét con sè thÓ hiÖn mét mÆt cña dù ¸n. Ng-êi ta cßn cã thÓ sö dông
nhiÒu chØ tiªu kh¸c n÷a, nh- chØ tiªu tû lÖ lîi Ých trªn chi phÝ (B/C), chØ sè
doanh lîi PI (PI = Lỗi!, PV lµ thu nhËp rßng hiÖn t¹i, P lµ vèn ®Çu t- vµ PV
= NPV + P), ... Qua thÈm ®Þnh tÝn dông víi dù ¸n xin vay vèn trung dµi h¹n,
ng©n hµng kh«ng chØ x¸c ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n mµ cßn x¸c
®Þnh khèi l-îng vèn ng©n hµng nªn cho vay, thêi gian gi¶i ng©n thu nî nÕu
cho vay.
Nh- vËy, chóng ta ®· xem xÐt c¸c yÕu tè mµ ng©n hµng cÇn thÈm
®Þnh khi quyÕt ®Þnh cho vay. §Ó thÈm ®Þnh ®-îc c¸c yÕu tè ®ã (vÒ b¶n th©n
kh¸ch hµng vµ vÒ ph-¬ng ¸n/ dù ¸n xin vay vèn) ng©n hµng ph¶i cã ®ñ
th«ng tin ®-îc thu thËp tõ c¸c nguån kh¸c nhau b»ng nhiÒu ph-¬ng tiÖn
kh¸c nhau. Th«ng qua pháng vÊn trùc tiÕp ng-êi xin vay, c¸n bé tÝn dông
cã thÓ ®¸nh gi¸ ®-îc phÇn nµo n¨ng lùc, t- c¸ch ®¹o ®øc cña kh¸ch hµng,
còng nh- ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng ®iÒu ch-a râ trong hå s¬ tÝn dông. Nguån thø
hai lµ hÖ thèng sæ s¸ch cña ng©n hµng, víi nhiÒu th«ng tin tÝn dông, thanh
to¸n cã gi¸ trÞ cã thÓ cho biÕt vÒ uy tÝn cña kh¸ch hµng trong viÖc hoµn tr¶
c¸c mãn vay, sè d- trªn c¸c tµi kho¶n, t×nh h×nh thanh to¸n c«ng nî... Ba lµ
c¸c nguån th«ng tin bªn ngoµi, ch¼ng h¹n viÖc ng©n hµng thuª c¸c C«ng ty
chuyªn nghiÖp ®iÒu tra thu thËp th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, hay nhê c¸c ng©n
hµng b¹n hay b¹n hµng cña kh¸ch hµng ®Ó x¸c ®Þnh uy tÝn cña anh ta. Mét
sè n-íc cßn cã hÖ thèng th«ng tin tÝn dông chung do ng©n hµng Trung -¬ng
hay hiÖp héi c¸c ng©n hµng ®iÒu hµnh (CIC ë ViÖt Nam lµ mét vÝ dô vÒ h×nh
thøc nµy). Bèn lµ c¸c chuyÕn viÕng th¨m kh¸ch hµng, qua ®ã CBTD cã thÓ
thu thËp nh÷ng th«ng tin rÊt kh¸ch quan vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña hä.
N¨m lµ nh÷ng th«ng tin do kh¸ch hµng cung cÊp tõ c¸c hå s¬ vay vèn vµ sæ
s¸ch kÕ to¸n. §©y lµ nguån th«ng tin chÝnh thøc mµ kh¸ch hµng ph¶i tr×nh
lªn ng©n hµng khi xin vay. Trong nguån nµy c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh gi÷ mét
vÞ trÝ quan träng, vµ ng©n hµng th-êng ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o nµy víi nh÷ng
chØ tiªu ®Æc tr-ng tµi chÝnh trong mét sè n¨m tr-íc thêi ®iÓm xin vay.
Tãm l¹i b»ng c¸ch kÕt hîp nhiÒu nguån th«ng tin, sö dông nhiÒu
c«ng cô vµ ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau, ng©n hµng thÈm ®Þnh nh÷ng yÕu tè tÝn
dông vÒ kh¸ch hµng vµ ph-¬ng ¸n, dù ¸n xin vay vèn. Tõ ®ã ng©n hµng ®i
tíi quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi vµ nÕu cho vay th× ®ång thêi ph¶i quyÕt
®Þnh quy m«, thêi h¹n, l·i suÊt mãn vay; c¸ch gi¶i ng©n, thu nî; c¸c biÖn
ph¸p ®¶m b¶o tÝn dông nÕu cÇn thiÕt cïng c¸c vÊn ®Ò liªn quan kh¸c. ë mét
ng©n hµng th-êng cã sù ph©n cÊp uû quyÒn trong viÖc quyÕt ®Þnh cho vay.
§iÒu nµy cµng thÊy râ ë møc ph¸n quyÕt mµ chi nh¸nh cña NHTM (ë ng©n
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hµng cã chi nh¸nh) cã thÓ quyÕt ®Þnh cho vay. NhiÒu khi mét héi ®ång gåm
nhiÒu thµnh viªn ®-îc thµnh lËp ®Ó thÈm ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cho vay ®èi víi
c¸c dù ¸n lín, cã tÝnh phøc t¹p cao.
3.2. Gi¶i ng©n, qu¶n lý mãn vay vµ thu nî.
§©y lÇn l-ît lµ nh÷ng b-íc tiÕp theo quyÕt ®Þnh cho vay cña ng©n
hµng, thùc hiÖn qu¸ tr×nh kiÓm tra trong vµ sau khi cho vay (viÖc kiÓm tra
tr-íc khi cho vay ®· ®-îc thùc hiÖn ë kh©u thÈm ®Þnh tÝn dông) Môc ®Ých
cña toµn bé ba ho¹t ®éng nµy nh»m vµo ph¸t triÓn vay ®óng tiÕn ®é, ®óng
®èi t-îng, kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ mãn vay ®Ó ®¶m b¶o kh¸ch hµng
sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých, thùc hiÖn ®-îc kÕ ho¹ch tr¶ nî, ®ång thêi
cã thÓ ph¸t hiÖn sím nhÊt nh÷ng khã kh¨n ph¸t sinh ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý
nh»m h¹n chÕ thÊp nhÊt rñi ro ®èi víi ng©n hµng. C¸c c«ng viÖc cô thÓ lµ:
Khi ph¸t tiÒn vay, c¸n bé tÝn dông tu©n thñ nguyªn t¾c ph¶i cã vËt t-,
tµi s¶n t-¬ng ®-¬ng lµ ®èi t-îng ghi trong hîp ®ång tÝn dông kÕt hîp víi
c¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n, ng©n hµng cã thÓ thanh to¸n trùc tiÕp víi ng-êi
cung cÊp cña kh¸ch hµng mµ kh«ng qua trung gian.
Sau khi ph¸t tiÒn vay, c¸n bé tÝn dông vÉn th-êng xuyªn qu¶n lý
kiÓm tra viÖc sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng. Ngoµi viÖc liªn tôc theo dâi
sù vËn ®éng cña vèn, ng©n hµng cßn chó ý c¶ tíi t×nh h×nh kinh doanh
chung cña kh¸ch hµng vµ t×nh h×nh thÞ tr-êng gi¸ c¶... b»ng nhiÒu nguån
th«ng tin kh¸c nhau. NhiÒu c«ng viÖc ®· ®-îc tiÕn hµnh trong b-íc thÈm
®Þnh tÝn dông, nh-ng cïng víi thêi gian c¸c yÕu tè xem xÐt cã thÓ thay ®æi.
Ph¸t hiÖn sím nhÊt nh÷ng dÊu hiÖu cña kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò, ng©n
hµng cã thÓ cã biÖn ph¸p thÝch hîp. Ng©n hµng cã thÓ thu håi kho¶n vay
tr-íc h¹n, nÕu kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých. Ng©n hµng còng cã
thÓ yªu cÇu thªm tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè khi gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña c¸c tµi
s¶n nµy gi¶m ngoµi dù kiÕn... §èi víi nh÷ng khã kh¨n mang tÝnh kh¸ch
quan, ng©n hµng sÏ cïng kh¸ch hµng cïng nhau th¸o gì. C¸n bé tÝn dông
cã thÓ cho doanh nghiÖp cã lêi khuyªn hay cè vÊn cho hä vÒ c¸c vÊn ®Ò s¶n
xuÊt kinh doanh; ng©n hµng t×m c¸ch gióp doanh nghiÖp thu håi c¸c ho¸
®¬n chËm tr¶, thanh to¸n hµng tån kho hay gi¶m bít dù tr÷ qu¸ møc; s¾p
xÕp, cÊu tróc l¹i c¸c kho¶n vay b»ng ®Þnh l¹i kú h¹n nî hay rót bít møc chi
tr¶ ®Þnh kú trong mét thêi gian ...
§Ó viÖc thu nî diÔn ra thuËn lîi. C¸n bé tÝn dông cã c¸c biÖn ph¸p
nh¾c nhë ®«n ®èc (tõ nhÑ tíi nÆng); ®Þnh kú tæng kÕt viÖc thùc hiÖn kÕ
ho¹ch tr¶ nî cña kh¸ch hµng. Víi c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò, ng©n hµng xö lý
theo hai h-íng: biÖn ph¸p khai th¸c vµ biÖn ph¸p thanh lý. Bëi nhiÒu lý do,
ng©n hµng th-êng thÝch biÖn ph¸p thø nhÊt h¬n, tÊt nhiªn cßn ph¶i dùa vµo
nhiÒu yÕu tè nh- nguyªn nh©n cña khã kh¨n trong chi tr¶, th¸i ®é cña ng-êi
vay ®èi víi c¸c kho¶n nî, kh¶ n¨ng chi tr¶ cña hä (dï cÇn ph¶i cã thêi
gian), c¸c chi phÝ cho viÖc thu håi cïng nh- th¸i ®é cña c¸c chñ nî kh¸c.
C¸c viÖc lµm cô thÓ cña biÖn ph¸p nµy ®· nªu ë trªn.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tãm l¹i, ng©n hµng gi¶i ng©n ®óng ®èi t-îng vµ tiÕn ®é s¶n xuÊt kinh
doanh, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ mãn vay sÏ t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
cho vay, gi¶m tíi møc thÊp nhÊt rñi ro cã thÓ cã víi c¸c kho¶n vay.
3.3. Thanh lý hîp ®ång tÝn dông vµ l-u gi÷ hå s¬ kh¸ch hµng.
Sau khi thu nî ®Çy ®ñ hoÆc gi¶i quyÕt c¸c tån t¹i vÒ kho¶n vay, ng©n
hµng vµ kh¸ch hµng tiÕn hµnh thanh lý hîp ®ång tÝn dông. VÒ phÝa m×nh
ng©n hµng sÏ tæng kÕt vµ ®¸nh gi¸ toµn bé qu¸ tr×nh cho vay, rót ra kinh
nghiÖm, bµi häc cÇn thiÕt, ®ång thêi ®-a ra c¸c yªu cÇu míi. C¸c ng©n hµng
còng l-u tr÷ hå s¬ kh¸ch hµng rÊt cÈn thËn, dï hä cßn quan hÖ víi ng©n
hµng n÷a hay kh«ng. NhiÒu NHTM ë c¸c n-íc tiªn tiÕn cã h¼n bé phËn
chuyªn tr¸ch, vµ c«ng viÖc nµy ®-îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ph-¬ng tiÖn hiÖn
®¹i nh- m¸y tÝnh, c¸c phÇn mÒm qu¶n lý kh¸ch hµng. ë n-íc ta, c«ng viÖc
trªn do mçi c¸n bé tÝn dông ®¶m nhËn, vµ còng cã thÓ ®-a vµo phßng qu¶n
lý kh¸ch hµng; c¸c l-u tr÷ vÉn chñ yÕu d-íi d¹ng hå s¬ giÊy tê mµ th«i.
Nh- vËy, chóng ta võa xem xÐt qu¸ tr×nh tõ khi ng©n hµng x©y dùng
chÝnh s¸ch cho vay tíi viÖc vËn dông nã vµ thùc tiÔn. C«ng viÖc ®ã b¾t ®Çu
b»ng t×m kiÕm kh¸ch hµng vµ dù ¸n, ph-¬ng ¸n, thÈm ®Þnh tÝn dông ®Ó ®i
tíi quyÕt ®Þnh cho vay, vµ kÕt qu¶ lµ mét hîp ®ång tÝn dông ®-îc ký kÕt
gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng; tiÕp ®ã lµ gi¶i ng©n vµ qu¶n lý, kiÓm so¸t
mãn vay ®Ó nã ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ thu nî hoÆc gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i:
cuèi cïng lµ thanh lý hîp ®ång tÝn dông vµ l-u tr÷ hå s¬ kh¸ch hµng. §©y lµ
mét qu¸ tr×nh liªn tôc trong cho vay mét kh¸ch hµng, nh-ng lµ mét qu¸
tr×nh riªng lÎ nÕu xem xÐt tíi ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng tíi toµn bé
nÒn kinh tÕ. Vµ d- nî cña tõng kh¸ch hµng riªng lÎ sÏ quyÕt ®Þnh tæng dnî cña ng©n hµng. B©y giê, nh×n tõ gi¸c ®é chung, ta thö xem c¸c yÕu tè
nµo t¸c ®éng ®Õn quy m« cho vay cña ng©n hµng.
4. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn quy m« cho vay cña mét NHTM.
Cã nhiÒu nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn quy m« cho vay cña ng©n hµng. C¸c
nh©n tè Êy cã thÓ t¸c ®éng tõ hai phÝa lµ phÝa cung vµ phÝa cÇu ®èi ví c¸c
kho¶n cho vay cña ng©n hµng Êy. §ã lµ:
Thø nhÊt lµ c¸c nh©n tè néi t¹i (c¸c nh©n tè bªn trong) cña mét ng©n
hµng, trong ®ã tr-íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng. Quy
m«, c¬ cÊu, tÝnh æn ®Þnh cña nguån vèn ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi quy m« c¸c
kho°n cho vay m¯ ng©n h¯ng cung cÊp, bëi v× hä l¯ ngêi “®i vay ®Ó cho
vay” Víi c²c nguån ký th²c lín v¯ æn ®Þnh, ng©n h¯ng cã thÓ an t©m gi¯nh
phÇn lín h¬n vèn nµy ®Ó cho vay, chØ cÇn gi÷ l¹i tû lÖ dù tr÷ tù nguyÖn nhá
mµ vÉn ®¸p øng ®-îc c¸c nhu cÇu thanh kho¶n; víi tû lÖ ký th¸c trung dµi
h¹n cµng cao, ng©n hµng cµng cã kh¶ n¨ng cho vay trung dµi h¹n. Vèn tù
cã còng lµ yÕu tè t¸c ®éng ®¸ng kÓ, mét ng©n hµng cã vèn tù cã lín cã thÓ
cho vay víi kú h¹n dµi h¬n, rñi ro cao h¬n, bëi vËy quy m« lo¹i nµy cã thÓ
lín h¬n. Ngoµi ra kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng cßn chÞu sù chi phèi cña
c¸c tû lÖ giíi h¹n (nÕu cã) cña ng©n hµng Trung -¬ng, ch¼ng h¹n theo luËt
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tµi chÝnh tÝn dông ë n-íc ta, d- nî cao nhÊt cña tµi chÝnh tÝn dông víi mét
kh¸ch hµng kh«ng qu¸ 15% vèn tù cã cña tµi chÝnh tÝn dông ®ã.
Cïng thuéc vÒ c¸c nh©n tè néi t¹i cña ng©n hµng, ®éi ngò nh©n viªn
t¸c ®éng m¹nh tíi quy m« cho vay bëi hä chÝnh lµ ng-êi thùc hiÖn ho¹t
®éng cho vay, hä còng lµ ng-êi lµm Marketing ng©n hµng, t¹o ra h×nh ¶nh
mét ng©n hµng trong t©m trÝ kh¸ch hµng. TiÕp ®ã, ph¶i kÓ tíi l·i suÊt, chÊt
l-îng vµ ®Þa bµn phôc vô. Ng©n hµng víi l·i suÊt hÊp dÉn so víi c¸c ®èi thñ
c¹nh tranh cã kh¶ n¨ng më réng quy m« cho vay, n©ng cao d- nî. Nh-ng
trªn thÞ tr-êng hiÖn nay, gi¸ c¶ rÎ hay ®¾t ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi
chÊt l-îng hµng ho¸ dÞch vô. Bëi vËy ®Ó toµn diÖn ta nãi l·i suÊt cho vay rÎ
so víi chÊt l-îng phôc vô cã t¸c dông tèt víi t¨ng d- nî. §Þa bµn cña ng©n
hµng l¹i ¶nh h-ëng tíi quy m« cho vay trªn ký th¸c cao h¬n ë c¸c vïng
n«ng th«n. Nh©n tè vÞ trÝ còng g¾n liÒn víi c¸c m«i tr-êng ho¹t ®éng kh¸c
nhau cña c¸c ng©n hµng.
Thø hai lµ tÝnh c¹nh tranh trong m«i tr-êng ho¹t ®éng cña ng©n
hµng. §èi víi ho¹t ®éng cho vay, c¹nh tranh diÔn ra trªn hai gi¸c ®é, ®ã lµ
gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau vµ gi÷a ng©n hµng víi c¸c nguån thay thÕ ®¸p
øng nhu cÇu vèn cña doanh nghiÖp. §Ó t¨ng d- nî trong ®iÒu kiÖn ph¶i
c¹nh tranh víi nhiÒu ng©n hµng kh¸c lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n, ng-îc l¹i hä
rÊt dÔ bÞ mÊt kh¸ch hµng do c¸c biÖn ph¸p l«i kÐo cña c¸c ®èi thñ. Víi
chÝnh ng©n hµng ®Ó më réng cho vay, hä ph¶i cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn vay
vèn hÊp dÉn ®Ó kh«ng nh÷ng gi÷ v÷ng kh¸ch hµng hiÖn cã mµ cßn l«i kÐo
c¸c kh¸ch hµng míi. MÆt kh¸c, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng doanh nghiÖp
cã thÓ huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, trong ®ã cã thÓ vay tõ ng©n
hµng, tõ ph¸t hµnh chøng kho¸n... Do vËy mµ mét n-íc cã thÞ tr-êng chøng
kho¸n ph¸t triÓn cao, vai trß ®¸p øng vèn cña ng©n hµng víi c¸c kh¸ch hµng
C«ng ty gi¶m ®i.
Thø ba c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, Trong ®ã cã chÝnh s¸ch tµi
chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NÕu ng©n hµng Trung -¬ng níi láng chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ b»ng nhiÒu biÖn ph¸p, c¸c ng©n hµng cã thÓ gia t¨ng quy m« cho vay
cña hä. C¸c ng©n hµng chuyªn m«n ho¸ vÒ mét sè lÜnh vùc cã thÓ t¨ng
nhanh d- nî khi nh÷ng lÜnh vùc hay kh¸ch hµng ®ã ®-îc -u ®·i tõ ChÝnh
phñ. Khi quyÕt ®Þnh t¨ng møc chi tiªu cña m×nh th× ChÝnh phñ ®· lµm t¨ng
nhu cÇu tÝn dông ng©n hµng. ChÝnh phñ còng cã thÓ ®Çu t- trùc tiÕp, hay
b¶o l·nh ®Ó c¸c dù ¸n ®-îc vay vèn ng©n hµng. Sù ®iÒu chØnh c¸c s¾c thuÕ
t¸c ®éng tíi sù më réng hay thu hÑp c¸c lÜnh vùc kinh doanh, ®em l¹i kÕt
qu¶ t-¬ng øng víi quy m« cho vay cña c¸c ng©n hµng. Ngoµi chi tiªu vµ c¸c
s¾c thuÕ, ChÝnh phñ cßn cã thÓ cã nhiÒu -u ®·i hay h¹n chÕ víi lÜnh vùc nµy
hay lÜnh vùc kh¸c, khu vùc nµy hay khu vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ. T¸c ®éng
tíi nhu cÇu vay vèn ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp.
Thø t- lµ m«i tr-êng kinh tÕ Sù t¨ng tr-ëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ
c¸c kú väng vµo t-¬ng lai cña c¸c nhµ kinh doanh khuyÕn khÝch hä vay vèn
ng©n hµng, më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Còng trong ®iÒu kiÖn Êy, ng©n
hµng míi an t©m më réng cho vay, nhÊt lµ c¸c mãn vay cã kú h¹n dµi. C¸c
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nh©n tè thuéc vÒ m«i tr-êng kinh tÕ t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng cho vay cña
ng©n hµng c¶ tõ phÝa cung vµ phÝa cÇu.
Thø n¨m lµ c¸c yÕu tè thuéc vÒ chñ quan cña kh¸ch hµng, nhÊt lµ c¸c
kh¸ch hµng th-êng xuyªn cña ng©n hµng. Cã thÓ nãi, nhu cÇu vay vèn ng©n
hµng cña doanh nghiÖp cògn lµ mét lo¹i ph¶n øng cña chñ doanh nghiÖp
toÝ- c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. ë ®©y nhÊn m¹nh nhãm kh¸ch hµng truyÒn
thèng vµ tiÒm n¨ng bëi nhu cÇu vay vèn ng©n hµng cña hä t¸c ®éng trùc
tiÕp tíi kh¶ n¨ng më réng cho vay cña ng©n hµng h¬n lµ nhãm kh¸ch hµng
kh¸c. C¸c yÕu tè nµy lµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng, kÕ
ho¹ch vµ chiÕn l-îc kinh doanh, nhu cÇu thÞ tr-êng víi lo¹i s¶n phÈm dÞch
vô doanh nghiÖp ®ang hoÆc sÏ cung cÊp...
Trªn ®©y lµ mét sè nh©n tè t¸c ®éng tíi quy m« cho vay cña mét
ng©n hµng. Tõ c¸c nh©n tè Êy, c¸c ng©n hµng cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p
nh»m më réng cho vay, t¨ng d- nî dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn m×nh cã, vµ thÝch
hîp víi m«i tr-êng kinh doanh. §ã còng lµ ý nghÜa cña môc nµy ®èi víi ®Ò
tµi nghiªn cøu nh»m vµo më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty t¹i Së giao
dÞch I - Ng©n hµng C«ng th-¬ng. §©y còng lµ môc kÕt thóc phÇn tr×nh bµy
nh÷ng néi dung c¬ b¶n trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM. TiÕp theo,
chóng ta sÏ t×m hiÓu vÒ Tæng C«ng ty vµ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM víi
nhãm kh¸ch hµng nµy.
II - Tæng C«ng ty vµ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM
®èi víi c¸c Tæng C«ng ty.
1. Tæng C«ng ty - m« h×nh DNNN míi ë ViÖt Nam
§Ó ®¸p øng tèt nhu cÇu cña mét nhãm kh¸ch hµng môc tiªu, mét
doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt chung vÒ nhãm kh¸ch hµng Êy. Còng
nh- vËy, ®Ó më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty, tr-íc hÕt NHTM ph¶i cã
nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ ®Æc ®iÓm chung cña nhãm kh¸ch hµng nµy.
§©y chÝnh lµ nhiÖm vô cña phÇn nµy.
1.1. Hoµn c¶nh ra ®êi cña Tæng C«ng ty ë n-íc ta.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, d-íi sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh
tÕ kh¸ch quan nh- quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt tÝch tô vµ
tËp trung s¶n xuÊt... diÔn ra mét xu h-íng c¬ b¶n lµ sù tËp trung s¶n xuÊt
kinh doanh ®Ó h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh d-íi nhiÒu h×nh thøc vµ
møc ®é kh¸c nhau. Trong kinh tÕ chÝnh trÞ häc chóng ta ®· tõng biÕt ®Õn
c¸c d¹ng tËp ®oµn kinh doanh nh- c¸c-ten (cartel), xanh®ica (syndicate),
c«ngxoocxiom(consortium), t¬-rít (trust) hay c«ng-gl«-mªra (conglometra)
vµ xu h-íng tËp ®oµn ho¸ vÉn ngµy cµng diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi.
Mét tËp ®oµn kinh doanh cã thÓ h×nh thµnh b»ng nhiÒu c¸ch, nhiÒu h×nh
thøc: ®ã cã thÓ lµ qu¸ tr×nh mét c«ng ty lµm ¨n ph¸t ®¹t, më réng ®Çu t-,
thµnh lËp c¸c c«ng ty trùc thuéc, c¸c chi nh¸nh. Nã cã thÓ kªu gäi ®Çu t- tõ
c¸c c«ng ty kh¸c. §©y lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp nhÊt cña qu¸ tr×nh tËp trung vµ
tÝch tô t- b¶n.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§ã cã thÓ lµ qu¸ tr×nh th«n tÝnh theo kiÓu c¸ lín nuèt c¸ bÐ, khi mét
c«ng ty mua ®-îc mét l-îng ®ñ lín cæ phÇn cña mét hoÆc nhiÒu c«ng ty
kh¸c, ®ñ ®Ó n¾m quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty nµy ë héi ®ång qu¶n trÞ, tõ ®ã, nã
®Æt c¸c c«ng ty nµy ®i theo quü ®¹o cña nã. ë hai h×nh thøc nµy xuÊt hiÖn
kiÓu quan hÖ C«ng ty mÑ (holding company hay parent company) - C«ng ty
con (son company), quan hÖ trô së - chi nh¸nh...
TËp ®oµn kinh doanh còng cã thÓ ®-îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh ®µm
ph¸n, tù nguyÖn liªn kÕt víi nhau gi÷a c¸c C«ng ty, trong ®ã th-êng cã mét
c«ng ty m¹nh nhÊt ®øng ra dµn xÕp. C¸c tËp ®oµn kinh doanh nh- trªn
(xanh-®i-ca, cac- ten...) lµ nh÷ng d¹ng cña h×nh thøc nµy. C¸c c«ng ty nµy
th-êng gi÷ cæ phÇn cña nhau vµ do lîi Ých chung cña m×nh, chóng sÏ liªn
kÕt chÆt chÏ víi nhau.
NÕu nh×n tõ gi¸c ®é lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c tËp ®oµn kinh
doanh ®-îc h×nh thµnh b»ng nhiÒu m« h×nh liªn kÕt: Liªn kÕt däc diÔn ra
gi÷a c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau cña viÖc s¶n
xuÊt kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô, tõ viÖc cung -nmgs c¸c ®Çu
vµo cho tíi s¶n xuÊt vµ tiªu thu ®Çu ra. Liªn kªt ngang diÔn ra gi÷a c¸c
doanh nghiÖp cïng ngµnh ho¹t ®éng ®Ó t¹o ra mét quy m« s¶n xuÊt kinh
doanh lín h¬n. Liªn kªt thµnh khèi l¹i diÔn ra gi÷a c¸c c«ng ty s¶n xuÊt
kinh doanh trong nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau, Ýt cã mèi liªn hÖ ngang - däc
nh- trªn.
HiÖn nay, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cã vai trß chi phèi nhiÒu nÒn kinh
tÕ trªn thÕ giíi nh- c¸c cheabol ë Hµn Quèc, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cña
Mü, NhËt. C¸c C«ng ty ®a quèc gia, xuyªn quèc gia còng lµ nh÷ng d¹ng tËp
®oµn kinh doanh. Ngay ë c¸c n-íc l¸ng giÒng víi ViÖt Nam ta, nhiÒu tËp
®oµn kinh doanh ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®ãng vai trß lín trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n (Th¸i Lan, Malaysia). Trong t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ thÕ giíi
cã nhiÒu biÕn ®éng m¹nh võa qua, xu h-íng s¸p nhËp, hîp nhÊt c¸c C«ng
ty ®· diÔn ra cµng phæ biÕn vµ m¹nh mÏ.
ë ViÖt Nam, tõ nh÷ng n¨m 1960 ë miÒn B¾c ®· h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp vµ Tæng C«ng ty trong hÖ thèng c¸c DNNN, vµ
®Æc biÖt bïng næ vµo cuèi thËp kû 70 ®Çu thËp kû 80 trªn ph¹m vi toµn
quèc. Cho ®Õn n¨m 1994, ®· tån t¹i kho¶ng 150 Tæng C«ng ty vµ liªn hiÖp
xÝ nghiÖp ®-îc tæ chøc ho¹t ®éng theo c¬ chÕ tËp trung bao cÊp kÌm theo
mét sè chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n-íc. Sù lÉn lén gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ
n-íc vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh ®· biÕn c¸c m« h×nh nµy thµnh
mét cÊp hµnh chÝnh trung gian, khiÕn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ho¸
kh«ng ®-îc thùc hiÖn tèt. TÊt nhiªn c¸c m« h×nh nµy ®· cã nh÷ng ®ãng gãp
lín trong thêi kú chiÕn tranh, nh-ng sau nµy, nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ ®·
chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, c¸c Tæng C«ng ty vµ liªn hiÖp xÝ nghiÖp theo
m« h×nh Êy ngµy cµng tá ra kh«ng phï hîp, kh«ng cßn lý do ®Ó tån t¹i. C¸c
quyÕt ®Þnh 217 vµ nghÞ ®Þnh 388 ra ®êi ®· t¨ng c-êng tÝnh ®éc lËp, tù chñ
trong kinh doanh cña c¸c DNNN, mang l¹i nhiÒu t¸c dông tÝch cùc, ®ång
thêi cµng lµm lu mê vai trß cña c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp vµ Tæng C«ng ty
20