Tài liệu Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính tại công ty cho thuê tài chính ngân hàng tmcp sài gòn thương tín

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ----------------------------------- PHẠM HỒNG THỦY GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO THUÊ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN THƯƠNG TÍN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ----------------------------------- PHẠM HỒNG THỦY GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO THUÊ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN THƯƠNG TÍN Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số : 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN HUY HOÀNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2012 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn Thạc sĩ kinh tế này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện, các số liệu và kết quả nghiên cứu đánh giá trong luận văn này là trung thực Tp. Hồ Chí Minh, ngày… tháng… năm 2012 Người cam đoan PHẠM HỒNG THỦY MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ LỜI MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH 1.1. Cho thuê tài chính ................................................................................ 1 1.1.1. Định nghĩa Cho thuê tài chính .................................................................... 1 1.1.2. Các chủ thể tham gia giao dịch cho thuê tài chính. .................................. 2 1.1.2.1. Bên cho thuê (Leasor)............................................................................. 2 1.1.2.2. Bên thuê tài chính (Leasee)..................................................................... 2 1.1.2.3. Nhà cung cấp. ......................................................................................... 3 1.1.2.4. Tài sản cho thuê tài chính. ...................................................................... 4 1.1.3. Các loại hình cho thuê tài chính.................................................................. 4 1.1.3.1. Cho thuê tài chính thuần (ba bên) ........................................................... 4 1.1.3.2. Các hình thức cho thuê chuyên biệt ........................................................ 5 1.1.4. Lợi ích của Cho thuê tài chính .................................................................... 7 1.2. Rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính ............................................. 9 1.2.1. Khái niệm rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC ................................. 10 1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC ................................... 10 1.2.3. Các hình thức của rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC: .................. 12 1.2.4. Nguyên nhân phát sinh. ............................................................................. 12 1.3. Hậu quả của rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC........................ 14 1.4. Ý nghĩa của việc hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC: .. 16 1.5. Lượng hóa và đánh giá rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC ...... 16 1.5.1. Lượng hóa rủi ro tín dụng: ........................................................................... 16 1.5.2. Đánh giá rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính: ....................................... 19 1.5.2.1. Phân loại nợ:......................................................................................... 19 1.5.2.2. Tỷ lệ nợ quá hạn: .................................................................................. 19 1.5.2.3. Tỷ trọng nợ xấu .................................................................................... 19 1.5.2.4. Hệ số rủi ro tín dụng: ............................................................................ 20 1.5.3. Một số biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC nói chung ...................................................................................................................... 20 1.6. Bài học kinh nghiệm tại Công ty CTTC Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn II ....................................................................... 23 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH VÀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG CHO THUÊ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN THƯƠNG TÍN 2.1. Thị trường CTTC tại Việt Nam ......................................................... 26 2.1.1. Tình hình dư nợ CTTC của các công ty thuộc Hiệp hội CTTC................... 29 2.1.2. Tình hình rủi ro tín dụng của các công ty CTTC thuộc Hiệp hội trong năm 2010 và 2011................................................................................................ 30 2.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của Công ty CTTC Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín............................................................... 33 2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của Sacombank – SBL .......................... 33 2.2.2. Cơ cấu tổ chức của Sacombank - SBL........................................................ 34 2.2.3. Tình hình hoạt động CTTC và thực trạng rủi ro tín dụng của Sacombank SBL từ năm 2009 đến 2011 ......................................................................... 35 2.2.3.1. Tình hình dư nợ CTTC của Sacombank - SBL từ năm 2009 đến 2011 .. 35 2.2.3.2. Cơ cấu dư nợ CTTC của Công ty Sacombank – SBL từ 2009 đến 2011 37 2.2.3.3. Thực trạng rủi ro tín dụng tại Sacombank - SBL................................... 43 2.2.4. Biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC đang áp dụng tại Công ty CTTC Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín ............................ 46 2.2.4.1. Biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC đang áp dụng tại Sacombank - SBL ........................................................................................ 46 2.2.4.2. Ưu nhược điểm:............................................................................................ 53 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CTTC TẠI CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN THƯƠNG TÍN 3.1 Định hướng của hoạt động CTTC tại Việt Nam trong thời gian tới.58 3.2 Mục tiêu phát triển hoạt động CTTC tại Sacombank - SBL ............ 61 3.3 Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC tại Sacombank – SBL............................................................................... 64 3.4 Một số kiến nghị với các cơ quan nhà nước ...................................... 71 3.4.1 Đối với Ngân hàng Nhà nước/Chính phủ .............................................. 72 3.4.2 Đối với Hiệp hội CTTC Việt Nam ........................................................ 75 KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 01 PHỤ LỤC 02 PHỤ LỤC 03 PHỤ LỤC 04 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT - ACBL : Công ty TNHH MTV Cho thuê tài chính Ngân hàng Á Châu - ADB : Ngân hàng Phát triển Châu Á - ALC I : Công ty CTTC I Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam - ALC II : Công ty CTTC II Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam - BIDV Leasing :Công ty TNHH MTV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam. - CTTC : Cho thuê tài chính - CV QHKH : Chuyên viên quan hệ khách hàng - DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước - DNNVV : Doanh nghiệp Nhỏ và vừa - DN : Doanh nghiệp - ICBL : Công ty TNHH MTV CTTC NHTMCP Công thương Việt Nam. - IMF : Quỹ tiền tệ Quốc tế - KD : Kinh doanh - NH : Ngân hàng - TNHH : Trách nhiệm hữu hạn - Sacombank – SBL : Công ty TNHH MTV CTTC Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín. - SGTT : Sài Gòn Thương Tín - VCBL : Công ty CTTC Ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam. - Vinashin : Công ty TNHH MTV CTTC Công nghiệp tàu thủy - PTVC : Phương tiện vận chuyển - MMTB : Máy móc thiết bị - NHTM : Ngân hàng Thương mại DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tỷ lệ nợ xấu từ năm 2009 đến 2011 của các công ty CTTC thuộc Hiệp hội CTTC Việt Nam .............................................................................................. 31 Bảng 2.2: Dư nợ CTTC của Sacombank - SBL từ năm 2009 đến 2011 .................. 36 Bảng 2.3: Tình hình nợ xấu tại các công ty CTTC thuộc Hiệp hội CTTC năm 2011 .. .............................................................................................................. 43 Bảng 2.4: Tình hình nợ quá hạn và nợ xấu tại Sacombank SBL từ năm 2009 đến 2011 ....................................................................................................... 44 Bảng 2.5: Tình hình nhóm nợ quá hạn tại Sacombank SBL tại 31/12/2011 ............ 44 Bảng 2.6: Hệ số rủi ro tín dụng tại Sacombank – SBL từ năm 2009 đến 2011 ....... 45 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1.1. Các chủ thể tham gia giao dịch CTTC ...................................................... 2 Hình 1.2: Quy trình tài trợ ba bên ............................................................................ 4 Hình 1.3: Quy trình tài trợ mua và cho thuê lại ........................................................ 5 Hình 1.4: Quy trình tài trợ cho thuê hợp tác ............................................................. 6 Hình 1.5: Quy trình tài trợ cho thuê giáp lưng ......................................................... 7 Hình 1.6: Phân loại rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC .................................... 10 Hình 1.7: Các hình thức của rủi ro tín dụng trong hoạt động CTTC ....................... 12 Hình 2.1: Dư nợ CTTC của các công ty CTTC thuộc Hiệp hội CTTC từ năm 1998 đến năm 2011 ........................................................................................................ 29 Hình 2.2. Tình hình nợ xấu của các Công ty CTTC thuộc Hiệp hội CTTC năm 2010 .............................................................................................................. 32 Hình 2.3. Tình hình nợ xấu của các Công ty CTTC thuộc Hiệp hội CTTC năm 2011 .............................................................................................................. 32 Hình 2.4: Tình hình dư nợ CTTC Sacombank - SBL từ năm 2009 đến 2011 ........ 35 Hình 2.5: Thị phần CTTC của các công ty CTTC tại 31/12/2011. ......................... 37 Hình 2.6: Cơ cấu dư nợ CTTC tại Sacombank – SBL phân theo nhóm ngành kinh doanh từ 31/12/2009 đến 31/12/2011..................................................................... 38 Hình 2.7: Cơ cấu dư nợ phân theo tài sản cho thuê tại Sacombank - SBL 31/12/2009 đến 31/12/2011 ..................................................................................................... 39 Hình 2.8: Cơ cấu dư nợ phân theo thành phần kinh tế tại Sacombank – SBL 31/12/2009 đến 31/12/2011 ................................................................................... 41 Hình 2.9: Cơ cấu dư nợ phân theo địa bàn tại Sacombank - SBL 31/12/2011 ........ 42 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh hội nhập hiện nay, việc đổi mới công nghệ, máy móc thiết bị ở các doanh nghiệp sản xuất đang ngày càng trở nên cần thiết và cấp bách. Tuy nhiên hiện nay các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ đều gặp khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng trung và dài hạn của ngân hàng để đầu tư máy móc thiết bị phục vụ sản xuất. Trong bối cảnh đó, hoạt động cho thuê tài chính ra đời đã góp phần hổ trợ doanh nghiệp trang bị, đổi mới máy móc thiết bị, đồng thời giảm sức ép, giảm gánh nặng cho hệ thống ngân hàng thương mại trong việc cung cứng vốn trung dài hạn. Hầu hết các nghiên cứu về cho thuê tài chính đều hướng đến việc đưa ra các giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam nói chung và tại từng các công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam nói riêng, và không có nhiều nghiên cứu về các khía cạnh liên quan đến rủi ro tín dụng tại Công ty cho thuê tài chính. Trong khi trong thực tế hoạt động cho thuê tài chính cũng như hoạt động ngân hàng, rủi ro tín dụng luôn gây tổn thất lớn và mang tính ảnh hưởng tổng thể đến toàn bộ hoạt động. Vì vậy các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính cũng như là trong hoạt động tín dụng ngân hàng luôn là một trong những vấn đề được ban điều hành công ty đặt lên hàng đầu trong việc xây dựng các biện pháp phát triển song song ổn định – an toàn – bền vững. Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín là một công ty cho thuê tài chính đầu tiên thuộc khối ngân hàng thương mại cổ phần được đánh giá là năng động. Chính thức đi vào hoạt động gần 6 năm, hoạt động của Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín trong thời gian qua đã có chuyển biến tích cực và đạt được những thành tựu khá nổi bật. Bên cạnh đó, với những thừa kế kinh nghiệm quản lý, điều hành, Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín luôn chú trọng quan tâm đến xây dựng và sử dụng các biện pháp hạn chế tín dụng. Các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín có những biện pháp mang tính đặc trưng chuyên biệt của Công ty. Tuy nhiên các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín vẫn có những nhược điểm. Chính vì vậy tôi chọn đề tài “Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong Cho thuê tài chính tại Công ty TNHH MTV Cho thuê tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín" để làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu. Bằng việc chọn nghiên cứu đề tài này, trên cơ sở nghiên cứu về hoạt động cho thuê tài chính và rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính, phân tích thực trạng và biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín, luận văn hướng đến việc làm rõ các vấn đề sau: - Đưa ra các vấn đề của rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính: khái niệm, nguyên nhân phát sinh, nhân tố ảnh hưởng. - Khái quát thực trạng hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam và của Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín, đặc biệt là thực trạng và biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín. - Đề xuất những giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín song song với giải pháp phát triển của hoạt động cho thuê tài chính tại Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Đối tượng: Thực trạng rủi ro tín dụng và các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín - Phạm vi nghiên cứu: Tập trung đánh giá rủi ro tín dụng và phân tích các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín trong khoảng thời gian từ 2009 đến 2011. 4. Phương pháp nghiên cứu. - Sử dụng kết hợp phương pháp thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp, dự báo kết hợp với nền tảng lý luận từ kiến thức tài chính, ngân hàng… để thu thập, đánh giá, phân tích thông tin, dữ liệu từ các nguồn báo chí, internet, sách… - Xác định các nguyên nhân phát sinh rủi ro trong cho thuê tài chính, từ đó tiến hành đưa ra khảo sát ý kiến của chuyên gia nhằm đánh giá mức độ tác động của các nguyên nhân đến khả năng phát sinh rủi ro tín dụng. Từ đó có những định hướng trong việc phân tích và đề xuất các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín. 5. Ý nghĩa thực tiễn và hạn chế của luận văn. Luận văn trên những cơ sở lý luận liên quan đến rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính, đi vào đánh giá thực tiễn tình hình rủi ro tín dụng và các biện pháp hạn chế tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín. Từ đó đánh giá các ưu và nhược điểm của các biện pháp hạn chế rủi ro tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín, đồng thời trên những phân tích trên mà đề xuất giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện luận văn vẫn còn nhiều hạn chế do sự giới hạn về kiến thức của cá nhân và các số liệu như số liệu liên quan đến tình hình hoạt động và tình hình rủi ro tín dụng của các công ty cho thuê tài chính chỉ ở mức phân nhóm nợ đủ tiêu chuẩn và nợ xấu mà không có sự đánh giá mức độ tập trung nợ xấu vào ngành/lĩnh vực/loại hình doanh nghiệp, số liệu chỉ dừng ở mức thống kê tại các công ty cho thuê tài chính thành viên của Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam mà chưa thống kê tình hình hoạt động của Công ty cho thuê tài chính có vốn nước ngoài. Do đó, việc đánh giá chỉ dừng lại ở mức phân tích thực trạng nợ xấu tại các đơn vị trong nước mà chưa đi sâu hơn vào việc đánh giá được tương quan được rủi ro tín dụng và các biện pháp hạn chế rủi ro tại các đơn vị có vốn nước ngoài. Bên cạnh đó, các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng đưa ra trên cơ sở phù hợp với khả năng thực hiện cũng như mục tiêu phát triển của Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín nên chưa mang tính áp dụng chung cho tất cả các công ty cho thuê tài chính. Kính mong được sự góp ý của Quý Thầy Cô để luận văn hoàn thiện hơn. 6. Kết cấu của luận văn Luận văn có kết cấu gồm 03 phần: Chương 1: Tổng quan về rủi ro tín dụng trong hoạt động cho thuê tài chính Chương 2: Thực trạng cho thuê tài chính và rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín. Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Công ty Cho thuê tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín. Trang 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH 1.1. Cho thuê tài chính 1.1.1. Định nghĩa Cho thuê tài chính Cho thuê tài chính là một hình thức cho thuê được vận dụng đầu tiên và rộng rãi tại Việt Nam, bên cạnh cho thuê vận hành. Theo Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 2 tháng 5 năm 2001 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính và Nghị định số 65/2005/NĐ – CP ngày 19 tháng 5 năm 2005 quy định về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 2 tháng 5 năm 2001, cho thuê tài chính là hoạt động trung và dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác trên cơ sở hợp đồng cho thuê giữa bên cho thuê và bên thuê. Bên cho thuê cam kết mua máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác theo yêu cầu bên thuê, nắm giữ quyền sở hữu đối với các tài sản cho thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thỏa thuận. Hoạt động CTTC trên lãnh thổ Việt Nam phải được thực hiện qua các công ty CTTC được thành lập và hoạt động tại Việt Nam. Một giao dịch CTTC phải thỏa mãn một trong những điều kiện sau đây: - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được chuyển quyền sở hữu tài sản thuê hay được tiếp tục thuê theo sự thỏa thuận của hai bên. - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được quyền ưu tiên mua tài sản thuê theo giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản thuê tại thời điểm mua lại. - Thời hạn cho thuê một loại tài sản ít nhất bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản thuê. - Tổng số tiền thuê một loại tài sản quy định tại hợp đồng CTTC ít nhất phải tương đương với giá trị của tài sản đó tại thời điểm ký hợp đồng Trang 2 1.1.2. Các chủ thể tham gia giao dịch cho thuê tài chính. Một giao dịch CTTC thông thường có các chủ thể sau tham gia: Bên cho thuê (Leasor) Bên thuê tài chính (Leasee) CHỦ THỂ TRONG CTTC Nhà cung cấp Tài sản cho thuê tài chính Hình 1.1. Các chủ thể tham gia giao dịch CTTC 1.1.2.1. Bên cho thuê (Leasor). Là nhà tài trợ vốn cho bên thuê và là chủ sở hữu tài sản trong một giao dịch CTTC. Bên cho thuê có trách nhiệm thực hiện các thủ tục mua tài sản, thanh toán toàn bộ giá trị của tài sản thuê và chuyển giao tài sản cho bên thuê theo đúng các điều khoản đã thỏa thuận trong hợp đồng CTTC. Đồng thời, bên cho thuê thông thường cũng là người thực hiện các thủ tục mua bảo hiểm và tiến hành các thủ tục liên quan đến quy định của Pháp luật (như đăng ký giao dịch đảm bảo) cho dịch vụ CTTC. Hiện nay dựa trên loại hình kinh doanh thì các công ty CTTC trên thế giới có thể phân thành 3 loại: công ty độc lập (independents), công ty phụ thuộc (captives), công ty môi giới (brokers). Riêng đối với Việt Nam, theo quy định “Luật các tổ chức tín dụng” chỉ có Công ty CTTC được thực hiện nghiệp vụ CTTC. Theo Nghị định 95/2008/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 16/2001/NĐ-CP: công ty CTTC là một tổ chức tín dụng phi ngân hàng, là pháp nhân Việt Nam; được thành lập và hoạt động tại Việt Nam dưới 3 hình thức: công ty cho thuê tài chính trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên; công ty cho thuê tài chính trách nhiệm hữu hạn một thành viên và công ty cho thuê tài chính cổ phần. 1.1.2.2. Bên thuê tài chính (Leasee) Là người nhận sự tài trợ tín dụng của công ty thuê mua hay là khách hàng thuê mua thiết bị, tài sản của người cho thuê. Người thuê cũng là người có quyền sử Trang 3 dụng, hưởng dụng những lợi ích do tài sản đem lại và có trách nhiệm trả những khoản tiền theo thỏa thuận. Theo Nghị định số 16/2001/NĐ – CP và thông tư 05/2006/TT-NHNN qui định Bên thuê là tổ chức và cá nhân hoạt động tại Việt Nam, trực tiếp sử dụng tài sản thuê cho mục đích hoạt động của mình. Bên thuê phải có đủ các điều kiện sau đây: - Một là có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật:  Đối với bên thuê là tổ chức và cá nhân Việt Nam: Tổ chức phải có năng lực pháp luật dân sự; cá nhân, chủ doanh nghiệp tư nhân, đại diện của hộ gia đình, đại diện của tổ hợp tác phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự.  Đối với bên thuê là tổ chức và cá nhân nước ngoài: Tổ chức phải có năng lực pháp luật dân sự theo quy định của pháp luật Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; cá nhân phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trừ trường hợp pháp luật Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có quy định khác. Căn cứ áp dụng pháp luật đối với tổ chức và cá nhân này được thực hiện theo quy định của pháp luật về quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài. - Hai là có dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc dự án đầu tư phục vụ đời sống khả thi, hiệu quả, phù hợp với quy định của pháp luật và sử dụng tài sản thuê để thực hiện dự án đó. - Ba là có khả năng tài chính đảm bảo thanh toán tiền thuệ trong thời hạn thuê đã cam kết. 1.1.2.3. Nhà cung cấp. Nhà cung cấp có vai trò cung ứng thiết bị, tài sản theo hợp đồng mua bán đã ký với bên cho thuê (hoặc trong một số trường hợp là Hợp đồng mua bán ba bên). Nhận tiền thanh toán từ bên cho thuê, chuyển giao tài sản và có thể nhận thực hiện các dịch vụ bảo trì, bảo dưỡng tài sản cho bên cho thuê. Nhà cung cấp có thể chính Trang 4 là các đơn vị trực tiếp sản xuất ra thiết bị, tài sản hoặc là các trung gian thương mại thực hiện việc bán các tài sản này. 1.1.2.4. Tài sản cho thuê tài chính. Tùy thuộc vào các quy định của từng quốc gia trong từng thời kỳ mà tài sản cho thuê tài chính có thể có bao gồm những loại khác nhau. Tại phần lớn các nước, tài sản cho thuê tài chính là tất cả các loại động sản như tài sản thuộc nhóm phương tiện vận chuyển, các tài sản thuộc máy móc thiết bị và các tài sản là bất động sản như đất đai, nhà cửa phục vụ nhu cầu sản xuất kinh doanh và tiêu dùng đều có thể tham gia trên thị trường CTTC. Tuy nhiên, do quy định của từng quốc gia khác nhau mà các tài sản CTTC có thể không giống nhau. Hiện tại, trên thị trường CTTC Việt Nam, bất động sản không được xem là hàng hóa trên thị trường CTTC và do đó, các Công ty CTTC không được phép thực hiện CTTC đối với các tài sản là bất động sản. Như vậy, so với các quốc gia khác, chủng loại hàng hóa trên thị trường CTTC của Việt Nam có phạm vi nhỏ hơn. 1.1.3. Các loại hình cho thuê tài chính 1.1.3.1. Cho thuê tài chính thuần (ba bên) Theo phương thức này, bên cho thuê thực hiện việc mua tài sản theo yêu cầu của bên thuê và đã được hai bên thỏa thuận theo hợp đồng thuê. Quy trình tài trợ có sự tham gia của ba bên, bao gồm: bên cho thuê, bên thuê, nhà cung cấp. BÊN THUÊ Trả tiền mua BÊN CHO THUÊ HỢP ĐỒNG MUA NHÀ CUNG ỨNG Quyền sở hữu Hình 1.2: Quy trình tài trợ ba bên Trang 5 1.1.3.2. Các hình thức cho thuê chuyên biệt  Tái cho thuê Tái cho thuê hay còn gọi là mua và cho thuê lại là một dạng đặc biệt của phương thức cho thuê có sự tham gia của hai bên. Trong hoạt động kinh doanh có nhiều doanh nghiệp thiếu vốn lưu động để phục vụ hoạt động kinh doanh, nhưng lại không đủ uy tín để vay vốn lưu động ở các ngân hàng. Trong trường hợp đó, họ buộc phải bán lại một phần tài sản cố định cho ngân hàng hay công ty cho thuê, sau đó thuê lại tài sản để sử dụng và như vậy sẽ có thêm nguồn tài chính để đáp ứng nhu cầu vốn lưu động. 2a 2b BÊN CHO THUÊ 1a 1b BÊN THUÊ 2c 3 Hình 1.3: Quy trình tài trợ mua và cho thuê lại 1a. Bên cho thuê ký hợp đồng mua tài sản của doanh nghiệp. 1b. Bên cho thuê và bên thuê ký hợp đồng cho thuê. 2a. Doanh nghiệp lập thủ tục chuyển giao quyền sở hữu cho công ty cho thuê. 2b. Công ty cho thuê lập thủ tục chuyển giao quyền sử dụng cho doanh nghiệp được phép sử dụng tài sản. 2c. Ngân hàng trả tiền mua tài sản cho doanh nghiệp. Nếu là biện pháp giải quyết nợ quá hạn thì khoản thanh toán này được thu hồi khoản nợ quá hạn. 3. Theo định kỳ doanh nghiệp thanh toán tiền thuê cho công ty cho thuê.  Cho thuê hợp tác Cho thuê hợp tác là một phương thức đặc biệt, biến tướng từ hai loại cho thuê cơ bản nói trên. Trong cho thuê hợp tác, bên cho thuê đã vay phần lớn vốn từ các ngân hàng hoặc các định chế trung gian khác để mua tài sản cho thuê. Đối với các tài sản thuê có giá trị lớn, một bên cho thuê không đủ vốn để tài trợ hoặc sợ rủi ro vì tập Trang 6 trung vốn quá lớn vào một khách hàng. Trong trường hợp này, một hay một số bên cho thuê hợp tác với một hay nhiều bên cho vay khác để cùng tài trợ. 3b BÊN CHO VAY 1c BÊN CHO THUÊ 2b 2a BÊN CUNG CẤP 1a 1b 2d 1d 2c 3a BÊN THUÊ Hình 1.4: Quy trình tài trợ cho thuê hợp tác 1a. Bên cho thuê và bên thuê ký hợp đồng cho thuê. 1b. Bên cho thuê và bên cung cấp ký hợp đồng mua tài sản 1c. Bên cho thuê và bên cho vay ký hợp đồng tín dụng. 1d. Bên cung cấp và bên thuê ký hợp đồng về bảo hành và bảo dưỡng tài sản. 2a. Bên cung cấp lập thủ tục chuyển giao quyền sở hữu cho bên thuê. 2b. Bên cho thuê thanh toán tiền mua tài sản bằng một phần vốn của mình và một phần vốn đi vay. 2c. Bên cho thuê lập thủ tục chuyển giao quyền sử dụng cho bên thuê. 3a. Bên thuê thanh toán tiền thuê theo định kỳ. 3b. Bên cho thuê thanh toán tiền thuê cho bên cho vay.  Cho thuê giáp lưng Cho thuê giáp lưng được áp dụng trong trường hợp người đi thuê không thể thuê tài sản một cách trực tiếp mà nguyên nhân có thể là do đã không thực hiện những hợp đồng tín dụng hay hợp đồng thuê mua trong quá khứ, hay có thể là hoạt động yếu kém theo cách đánh giá của các tổ chức tài chính, hoặc đơn giản là vì doanh nghiệp đó chưa được bên cho thuê biết đến. Cho thuê giáp lưng là phương thức mà trong đó, thông qua sự đồng ý của bên cho thuê, bên thuê thứ nhất cho bên thuê thứ hai thuê lại tài sản đó. Thực chất bên thuê thứ nhất cho là bên trung gian giữa bên cho thuê và bên thuê thứ hai, nhưng về mặt pháp lý thì bên thuê thứ nhất phải chịu trách nhiệm về việc thực hiện hợp đồng với bên cho thuê. Trang 7 BÊN CHO THUÊ 2 3b 1a BÊN THUÊ THỨ 1 3a BÊN THUÊ THỨ 2 1b Hình 1.5: Quy trình tài trợ cho thuê giáp lưng 1a. Bên cho thuê và bên thuê thứ nhất ký hợp đồng cho thuê 1b. Bên thuê thứ nhất và bên thuê thứ hai ký hợp đồng cho thuê. 2. Bên cho thuê, hay bên cung cấp chuyển giao tài sản cho bên thuê thứ hai. 3a. Bên thuê thứ hai trả tiền thuê cho bên thứ nhất. 3b. Bên thuê thứ nhất trả tiền thuê cho bên cho thuê. 1.1.4. Lợi ích của Cho thuê tài chính CTTC được đánh giá là một kênh cấp tín dụng trung và dài hạn hiệu quả cho DNNVV vì những lợi ích mà nó mang lại cho bên thuê và cả bản thân công ty CTTC.  Đối với bên thuê - Bên thuê được nhận đúng thiết bị/phương tiện theo nhu cầu hoạt động kinh doanh - Các doanh nghiệp thiếu tín nhiệm trong quan hệ vay vốn, hay không có đủ vốn tự có để mua tài sản, hay thiếu vốn đối ứng trong các hợp đồng cho vay để mua tài sản nên việc đi thuê là cách thức tốt nhất để có tài sản sử dụng. - Cho phép doanh nghiệp sử dụng linh hoạt đồng vốn của mình vào những mục đích khác, mang lại nhiều lợi ích hơn thay vì phải đầu tư vốn để mua tài sản cố định, giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội kinh doanh sản xuất. - Chi phí giao dịch thấp hơn so với phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng trái phiếu, cổ phiếu để huy động vốn. - Sử dụng CTTC sẽ không ảnh hưởng tới hạn mức tín dụng của doanh nghiệp khi doanh nghiệp đi vay vốn của ngân hàng. - Phí thuê tài chính được hạch toán vào giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp giảm nghĩa vụ đối với ngân sách nhà nước, và được hạch toán khấu hao tài sản thuê.