Tài liệu File word chuan

PHẦN MỘT: LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 2000 CHƯƠNG I – SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1945 - 1949) Bài 1 – SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1945 - 1949) I. Mục tiêu bài học Học xong bài này, học sinh cần: 1. Kiến thức - Biết được những nét chính về tình hình thế giới sau Chiến tranh thế giới thứ hai với đặc trưng cơ bản là thế giới chia thành hai phe: tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, do Mĩ và Liên Xô đứng đầu mỗi phe. - Hiểu rõ vì sao đặc trưng cơ bản nêu trên là nhân tố chủ yếu, chi phối các mối quan hệ quốc tế và nến chính trị thế giới từ sau chiến tranh. 2. Kĩ năng - Biết nhận định, đánh giá những vấn đề lớn của lịch sử thế giới. - Rèn luyện các phương pháp tự học, tự nghiên cứu, khai thác kênh hình,… 3. Thái độ, tư tưởng - Nhận thức được chính từ đặc trưng đó nên ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai tình hình thế giới đã diễn ra ngày càng căng thẳng. Quan hệ giữa hai phe trở nên đối dầu quyết liệt. - Hiểu được những chuyển biến khó khăn của nước ta sau Cách mạng tháng Tám và thấy được mối liên hệ mật thiết giữa cách mạng nước ta với tình hình thế giới, với cuộc đấu tranh giữa hai phe trong cuộc Chiến tranh lạnh. - Bản đồ thế giới hoặc bản đồ châu Âu và châu Á - Máy vi tính kết nối máy chiếu Ghi chú: GV có thể liên hệ với khoa Lịch sử - Trường ĐHSP Hà Nội để khai thác tư liệu hình ảnh trên, hoặc tìm mua đĩa CD - Encatar và cuốn Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGK Lịch sử lớp 12 THPT (NXB ĐHSP, Hà Nội, 2009). II. Tiến trình và phương pháp tổ chức dạy học 1. Ổn định lớp học 2. Chuẩn bị cho HS nghiên cứu kiến thức mới GV trình bày nêu vấn đề: Chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc nhiều vấn đề mang tầm quốc tế được đặt ra như số phận của các nước tham gia phe phát xít, tổ chức lại thế giới sau khi chiến tranh kết thúc và phân chia thành quả giữa các nước thắng trận. Vậy những vấn đề đó sẽ được giải quyết như thế nào? Các em cùng theo dõi bài và tìm câu trả lời. 3. Bài mới Chuẩn kiến thức Hoạt động dạy – học của thầy, trò (Kiến thức cần đạt) I. Hội nghị Ianta và thỏa thuận Hoạt động 1: GV trình bày nêu vấn đề: Khi của ba cường quốc. Chiến tranh thế giới thứ hai sắp bước vào giai * Bối cảnh lịch sử: đoạn kết thúc, phần thắng nghiêng về phe đồng minh. Vậy sẽ đặt ra những vấn đề gì cho những - Chiến tranh thế giới thứ hai sắp nước tham gia sau khi chiến tranh kết thúc? kết thúc, phần thắng nghiêng về HS: Nghiên cứu SGK, trao đổi và trả lời: phe các nước Đồng minh, nhiều GV: Nhận xét, bổ sung và phân tích ba vấn đề vấn đề quốc tế cần phải giải quyết quan trọng khi cuộc chiến tranh kết thúc: số  Hội nghị giữa nguyên thủ ba phận của các nước phát xít; sự cần thiết phải có cường quốc Anh, Mĩ, Liên Xô đã một tổ chức quốc tế nhằm giữ gìn hòa bình và họp ở Ianta (4 - 11/2/1945) an ninh thế giới và việc xác định vị trí đóng quân và phân chia vùng ảnh hưởng giữa các * Những quyết định của Hội nghị nước thắng trận. Ianta: GV sử dụng H1- SGK Lịch sử 12, có thể - Tiêu diệt tận gốc phát xít Đức và hướng dẫn HS quan sát và đặt câu hỏi: quân phiệt Nhật Bản, nhanh - Những người trong bức hình là ai? chóng kết thúc chiến tranh. - Họ gặp nhau ở đâu và để làm gì? - Thành lập tổ chức Liên hợp - Những quyết định của họ đã ảnh hưởng đến quốc nhằm duy trì hòa bình và an tình hình thế giới như thế nào? ninh thế giới HS: Quan sát hình ảnh, dựa vào SGK để trả lời - Thỏa thuận vị trí đóng quân, giải giáp quân đội phát xít và Hoạt động 2: Để giúp HS hiểu rõ những thỏa phân chia phạm vi ảnh hưởng. thuận của Hội nghị Ianta, GV có thể sử dụng bản đồ thế giới để xác định các vị trí đóng quân + Châu Âu: Liên Xô đóng quân ở và phạm vi ảnh hưởng của các nước, hoặc sử Đông Đức, Đông Béclin và Đông dụng bảng sau đây: Âu; Mĩ, Anh, Pháp đóng quân ở Phạm Liên Xô Mĩ Tây Đức, Tây Béclin và Tây Âu vi + Châu Á: Liên Xô tham gia Châu chống Nhật; giữ nguyên thể trạng Âu Mông Cổ; Liên Xô đóng quân ở Châu 2 Á vĩ tuyến 38 Bắc bán đảo Triều Tiên; Mĩ đóng quân ở vĩ tuyến 38 HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính Nam bán đảo Triều Tiên * Tác động: Hình thành một khuôn khổ trật tự thế giới mới sau chiến tranh, được gọi là trật tự hai cực Ianta. II. Sự thành lập Liên Hợp Quốc * Bối cảnh lịch sử: Từ ngày 25/4 đến 26/6/1945, tại Xan Phranxixco (Mĩ) diễn ra Hội nghị quốc tế thành lập tổ chức Liên hợp quốc có sự tham gia của 50 quốc gia. * Mục đích và nguyên tắc hoạt động: Duy trì hòa bình và an ninh thế giới, phát triển các mối quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc và tiến hành hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng quyền tự quyết dân tộc. * Nguyên tắc hoạt động: + Các dân tộc có quyền bình đẳng và quyền tự quyết. + Tôn trọng nền độc lập, toàn vẹn lãnh thổ của tất cả các nước. + Không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. + Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình Hoạt động 3: GV nêu câu hỏi để HS suy nghĩ: Những quyết định của Hội nghị Ianta có ảnh hưởng như thế nào đối với thế giới sau này? HS: Suy nghĩ và trả lời GV: Nhận xét và nhấn mạnh những thảo thuận đó về cơ bản đã chia thế giới thành hai phe và do Mĩ, Liên Xô đứng đầu mỗi phe. Hình thành trật tự thế giới mới, trật tự hai cực Ianta HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính Hoạt động 1 GV yêu cầu HS quan sát Hình 2 trong SGK để trả lời câu hỏi: Hội nghị này được tổ chức ở đâu? Có bao nhiêu nước tham gia? Tổ chức nhằm mục đích gì? HS: Dựa vào những nội dung đã học ở phần 1 và SGK để trả lời. GV: Nhận xét, trình bày bổ sung và chốt ý. HS: Lắng nghe và ghi bài Hoạt động 2: GV giới thiệu về mục đích hoạt động của tổ chức này và phân tích 5 nguyên tắc hoạt động. GV có thể nhấn mạnh: Liên hợp quốc ra đời trong bối cảnh thế giới chia làm hai phe, tổ chức này ra đời như một công cụ nhằm duy trì trật tự thế giới “hai cực” vừa được xác lập, với nhiệm vụ quan trọng nhất là duy trì hòa bìn, an ninh thế giới, ngăn ngừa một cuộc chiến tranh thế giới mới. Vì vậy các nguyên tắc hoạt động của Liên hợp quốc cũng phản ánh tình thần đó như nguyên tắc giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế, nguyên tắc chung sống hòa bình và sự nhất trí giữa năm nước lớn. Nguyên tắc cuối cùng có ý nghĩ thực tiễn rất lớn, nhất là hai cường quốc đứng đầu mỗi phe Liên Xô và Mĩ. GV nêu câu hỏi: Những mặt tích cực, hạn chế của nguyên tắc “sự nhất trí giữa 5 nước lớn”? 3 + Chung sống hòa bình với sự nhất trí lớn của 5 nước lớn: Liên Xô (nay là Liên bang Nga), Mĩ, Anh, Pháp, Trung Quốc * Vai trò của Liên hợp quốc - Là diễn đàn quốc tế vừa hợp tác, vừa đấu tranh nhằm duy trì hòa bình và an ninh thế giới. - Giải quyết được nhiều tranh chấp và xung đột khu vực, thúc đẩy các mối quan hệ hợp tác hữu nghị, nhân đạo, giáo dục, y tế 3. Sự hình thành hai hệ thống xã hội đối lập *Tình hình nước Đức: - Các nước Mĩ, Anh và Pháp không nghiêm chỉnh thực hiện các điều khoản của Hội nghị Pốtxđam: thành lập nhà nước Cộng hòa Liên bang Đức ở Tây Đức (9/1949). - Liên Xô giúp đỡ nhân dân Đông Đức thành lập nước CHDC Đức (10/1049)  Hai nước Đức ra đời với hai chế độ chính trị đối lập nhau. - Châu Âu hình thành hai hệ chính trị - xã hội đối lập nhau: TBCN và XHCN  Châu Âu từ “đối thoại” chuyển sang “đối đầu”, dẫn đến chiến tranh lạnh giữa hai phe. III. Củng cố, dặn dò HS: Theo dõi bài giảng, trả lời câu hỏi và ghi những ý chính. Tiếp đó, GV hướng dẫn HS đọc SGK và tìm hiểu về tổ chức của Liên hợp quốc, yêu cầu các em sơ đồ hóa tổ chức này khi thực hiện bài tập về nhà Hoạt động 3 GV yêu cầu HS tìm hiểu những tổ chức Liên hợp quốc đang hoạt động ở Việt Nam như Tổ chức phát triển LHQ – UNDP, Quĩ nhi đồng LHQ – Unicef, Tổ chức Giáo dục - Khoa học và Văn hóa LHQ – Unesco..., qua đó HS sẽ rút ra được hoạt động chủ yếu của Liên hợp quốc trong giai đoạn hiện nay như thế nào, nhấn mạnh đến trách nhiệm của Liên hợp quốc trong việc giải quyết xung đột và vấn đề nhân đạo HS: Thảo luận và ghi chép Hoạt động GV: Yêu cầu HS đọc SGK, trả lời các câu hỏi: Hội nghị Pốtxđam qui định tình hình nước Đức sau chiến tranh như thế nào? Thỏa thuận đó có thực hiện được không?Vì sao? Hiện trạng nước Đức sau chiến tranh như thế nào? HS: Đọc SGK, suy nghĩ và trả lời câu hỏi GV: Nhận xét và nhấn mạnh về tình hình nước Đức sau chiến tranh chỉ là một trong những biểu hiện của tình trạng hai phe. GV trình bày thông báo: Sau chiến tranh, với sự giúp đỡ của Liên Xô các nước ở Đông Âu hình thành nhà nước dân chủ nhân dân phát triển theo con đường XHCN, thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV). Còn ở Tây Âu, Mĩ viện trợ 17 tỉ thông qua kế hoạch Macsan, giúp các nước Tây Âu khôi phục kinh tế và phát triển theo con đường TBCN. HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính 4 1. Củng cố GV nêu một số câu hỏi và hướng dẫn HS tự củng cố kiến thức: - Sau chiến tranh thế giới thứ hai, trật tự thế giới - Ianta mới được hình thành như thế nào? - Liên hợp quốc được thành lập nhằm mục đích gì? Vai trò của Liên hợp quốc trong việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế? - Tình trạng hai cực, hai phe chi phối đời sống chính trị và quan hệ quốc tế như thế nào? 2. Bài tập về nhà - Ôn lại nội dung bài học dựa theo câu hỏi củng cố kiến thức cuối giờ. - Đọc trước bài 2 và tìm hiểu nội dung các kênh hình trong SGK Bài 2 – LIÊN XÔ VÀ CÁ NƯỚC ĐÔNG ÂU (1945 -1991) LIÊN BANG NGA (1991 -2000) I. Mục tiêu Học xong bài này, học sinh cần: 1. Kiến thức - Khái quát được công cuộc xây dựng CNXH ở Liên Xô từ 1945 -1991 như công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh, những thành công trong việc xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật cho CNXH. Đồng thời cũng thấy được quá trình khủng hoảng và tan rã của Liên bang xô viết. - Hiểu được sự ra đời của các nước XHCN ở Đông Âu và quá trình xây dựng CNXH (1950 - những năm 70) và quá trình khủng hoảng, sụp đổ của hệ thống CNXH ở Đông Âu - Trình bày được mối quan hệ hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa ở châu Âu và các nước XHCN khác: quan hệ kinh tế, văn hóa, khoa học – kĩ thuật, quan hệ chính trị - quân sự. 2. Kĩ năng - Biết so sánh các những điểm tương đồng về các giai đoạn lịch sử giữa Liên Xô và các nước Đông Âu. - Rèn luyện các kĩ năng phân tích, so sánh, khái quát, phương pháp tự học, sử dụng SGK, khai thác lược đồ lịch sử,… 3. Thái độ, tư tưởng - Học tập tinh thần lao động cần cù, sáng tạo của nhân dân Liên Xô và nhân dân các nước Đông Âu trong công cuộc xây dựng CNXH. - Có thái độ khách quan, khoa học khi phê phán những khuyết điểm sai lầm cảu những người lãnh đạo Đảng, Nhà nước Liên Xô và các nước Đông Âu, từ đó rút ra kinh nghiệm cần thiết cho công cuộc đổi mới của nước ta. 5 II. Tiến trình và phương pháp tổ chức dạy học 1. Ổn định lớp học 2. Kiểm tra bài cũ GV có thể sử dụng câu hỏi sau: - Những quyết định của Hội nghị Ianta và ảnh hưởng những quyết định đó đến tình hình thế giới sau chiến tranh thế giới thứ 2. - Trình bày sự ra đời, mục đích, nguyên tắc hoạt động và vai trò của tổ chức Liên hợp quốc. 3. Bài mới Chuẩn kiến thức Hoạt động dạy – học của thầy, trò (Kiến thức cần đạt) I. Liên Xô từ năm 1945 đến Hoạt động : GV nêu câu hỏi: 1991 Sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, Liên Xô 1. Liên Xô từ 1945 - 1950 gặp phải những khó khăn như thế nào? Nhiệm vụ trước mắt của nhân dân Liên Xô là gì? - Liên Xô chịu nhiều thiệt hại, Những kết quả đạt được trong giai đoạn này nặng nề sau Chiến tranh thế giới như thế nào? thứ hai: 26 triệu người chết, hàng HS: Nghiên cứu SGK, trao đổi và trả lời: chục nghìn nhà cửa, làng mạc, cơ GV: Nhận xét, bổ sung và phân tích (dựa vào sở sản xuất bị tàn phá,... số liệu trong SGK). Cụ thể: + Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Xô là - Biện pháp phục hồi: Đề ra kế nước đi đầu trong việc chống phát xít, đồng hoạch 5 năm nhằm khôi phục thời cũng là nước chịu nhiều tổn thất nặng nề: kinh tế, hàn gắn vết thương chiến hơn 26 triệu người chết, hàng chục nghìn thành tranh (1946 – 1950) và đã hoàn phố, làng mạc, nhà máy bị phá hủy. thành thắng lợi trước thời hạn: + Nhiệm vụ trước mắt, quan trọng nhất của + Công nghiệp tăng 73% so với nhân dân Liên Xô là khôi phục, hàn gắn vết mức trước chiến trang thương chiến tranh. + Nông nghiệp đạt mức bằng + Liên Xô thực hiện thắng lợi kế hoạch 5 năm trước chiến tranh lần thứ nhất trước thời hạn  Nhờ đó, đến năm + Khoa học kĩ thuật: năm 1949 1950 nền kinh tế về cơ bản được phục hồi và Liên Xô chế tạo thành công bom vượt mức so với trước chiến tranh. nguyên tử, phá vỡ thế độc quyền GV: Có thể nhấn mạnh thêm vai trò của nhân về bom nguyên tử của Mĩ dân xô viết đã làm nên thành công của kế hoạch 5 năm ngay sau chiến tranh. - Đến 1950, kinh tế Liên Xô được HS: Lắng nghe và ghi ý chính phục hồi và phát triển . 2. Liên Xô từ 1950 đến nửa đầu Hoạt động: GV chia lớp học thành 4 nhóm và thập niên 70 giao nhiệm vụ cụ thể để các em cùng nghiên 6 - Về kinh tế : Sản lượng công nghiệp đứng thứ 2 trên thế giới (dẫn đầu về công nghiệp vũ trụ và điện hạt nhân), nông nghiệp tăng trưởng trung bình 16%. - Khoa học – kĩ thuật: Phóng thành công vệ tinh nhân tạo (1957), phóng tàu vũ trụ có người lái vào quĩ đạo (1961)  mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của con người. - Về chính trị - xã hội: Tương đối ổn định, công nhân chiếm tỉ lệ cao trong xã hội, trình độ học vấn của người dân cao. - Về đối ngoại: Thực hiện chính sách bảo vệ hòa bình thế giới, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc và giúp đỡ các nước XHCN. 3. Liên Xô từ năm 70 – 1991 * Bối cảnh lịch sử: - Năm 1973, thế giới lâm vào cuộc khủng hoảng dầu mỏ, tác động đến mọi quốc gia, trong đó có Liên Xô, Đông Âu. - Liên Xô chủ quan, chậm sửa đổi, không thích nghi với tình cứu SGK trong 3 phút trả lời câu hỏi. Nhóm 1: Đặc điểm, tình hình kinh tế Liên Xô trong những năm 1950 – những năm 70. Nhóm 2: Những thành tựu chính trong các lĩnh vực khoa học – kĩ thuật của Liên Xô. Nhóm 3: Đặc điểm, tình hình xã hội Liên Xô trong những năm 1950 – những năm 70.. Nhóm 4: Những nét chính trong chính sách đối ngoại của Liên Xô những năm 1950 – những năm 70. GV - HS: Hết thời gian, GV yêu cầu đại diện từng nhóm trình bày, các nhóm khác lắng nghe và có thể nêu thắc mắc để nhóm trình bày giải thích rõ hơn. GV: Nhận xét phần trình bày của từng nhóm, sau đó trình bày bổ sung và chốt ý GV cần nhấn mạnh: 1). Trong các giai đoạn 1950 – những năm 70, Liên Xô đã hoàn thành các kế hoạch đề ra, sản lượng công nghiệp đứng thứ 2 trên thế giới nhưng dẫn đầu về công nghiệp vũ trụ và điện hạt nhân (dẫn chứng qua câu chuyện về du hành gia I. Gagarin qua đó có thể khơi dậy ở học sinh khả năng sáng tạo, chinh phục đỉnh cao khoa học). 2) Về đối ngoại Liên Xô thực hiện chính sách bảo vệ hòa bình thế giới, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc và giúp đỡ các nước xã hội chủ nghĩa. Giáo viên có thể liên hệ với sự giúp đỡ đối với Việt Nam trong cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc. Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu về quá trình khủng hoảng, tan rã của Liên Xô. GV có thể đặt câu hỏi nêu vấn đề tập trung ở một số ý : Cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 tác động đến Liên Xô như thế nào? Giới lãnh đạo đất nước đã làm gì để đối phó với tác động của nó? Những giải pháp đó thành công hay càng đưa Liên Xô rơi vào tình trạng khủng hoảng? HS: Dựa vào SGK cùng trao đổi, thảo luận và 7 hình mới; giới lãnh đạo phạm sai lầm, độc đoán thiếu dân chủ, nhân dân bất bình, nền kinh tế giảm sút nghiêm trọng * Công cuộc cải tổ và sự sụp đổ của CNXH ở Liên Xô: - Năm 1985, M. Góocbachốp lên nắm quyền, tiến hành cuộc cải tổ về kinh tế triệt và chính trị - Do sai lầm trong cải tổ (thực hiện đa nguyên, đa đảng) nên tình hình Liên Xô càng trầm trọng: chính trị xã hội rối loạn, kinh tế sa sút, xuất hiện các lực lượng chống đối Đảng cộng sản. - 8/1991 diễn ra cuộc đảo chính lật đổ Góobachốp, nhưng không thành công. Góocbachop tuyên bố đình chỉ Đảng cộng sản Liên Xô. - Ngày 21/12/1991: 11 nước cộng hòa trong Lên bang xô viết tách ra thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG). - Ngày 25/12/1991, Lá cờ búa liềm trên nóc điện Kremli bị hạ xuống, đánh dấu sự sụp đổ của CNXH của Liên Xô sau 74 năm tồn tại (1917 – 1991). II. Đông Âu từ năm 1950 đến năm 1973 1. Sự thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân ở Đông Âu - Nhân cơ hội Hồng quân Liên Xô truy quét phát xít Đức, các trả lời các câu hỏi (GV cần lưu ý đến tác động của tình hình thế giới từ năm 1973 và sự phản ứng của các nhà lãnh đạo Liên Xô như thế nào) GV: Nhận xét, trình bày phân tích và chốt ý HS: Lắng nghe và ghi ý chính Hoạt động 2: GV nêu câu hỏi để HS suy nghĩ Để giải quyết với khủng hoảng, Liên Xô đã làm gì? Nội dung cuộc cải tổ và tác động của nó đến Liên Xô. HS: Dựa vào SGK cùng trao đổi, thảo luận và trả lời câu hỏi GV: Bổ sung khái quát nét chính để làm rõ hai vấn đề sai lầm của cải tổ và tác động của nó càng làn cho tình trạng khủng hoảng thêm trầm trọng và dẫn đến sự tan rã của Liên Xô. Cuộc cải tổ sai lầm do việc chuyển sang nền kinh tế thị trường quá vội vã, thiếu sự điều tiết nên gây ra rối loạn, thu nhập quốc dân giảm sút nghiêm trọng. Chính trị xã hội rối ren, việc thực hiện đa nguyên chính trị xuất hiện nhiều đảng đối lập đã làm suy yếu vai trò của Đảng cộng sản, bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh, biểu tình, li khai, xung đột sắc tộc. GV tùy vào lượng thời gian trền lớp, có thể giới thiệu về Góocbachốp: Góocbachốp là nhà hoạt động chính trị ở Liên Xô. Năm 1985 khi đang ở cương vị Tổng bí thư Đảng cộng sản Liên Xô, ông cho tiến hành cuộc cải tổ nhưng mắc nhiều sai lầm, làm cho cuộc khủng hoảng ở Liên Xô ngày càng trầm trọng hơn. Sau cuộc đảo chính không thành công 8/1991 của các lực lượng đối lập, ông trở thành Tổng thống Liên Xô. Ngày 25/12/1991 Liên Xô tan rã, Góocbachốp từ chức tổng thống. Hoạt động: GV hướng dẫn học sinh quan sát lược đồ hình 4 – SGK “Các nước dân chủ nhân dân Đông Âu sau chiến tranh thế giới thứ hai” xác định các quốc gia ở Đông Âu và cho biết các quốc gia dân chủ nhân dân ở Đông Âu được thành lập như thế nào? 8 nước Đông Âu đã đứng lên giành HS: Quan sát lược đồ, kết hợp tìm hiểu SGK để độc lập, thành lập các nhà nước trả lời câu hỏi. DCND (gồm 7 nước). GV: Nhận xét và nhấn mạnh với sự giúp đỡ của Liên Xô các chính quyền nhân dân đã được - Chính quyền DCND các nước thành lập ở Đông Âu, ban hành các quyền tự do Đông Âu ban hành nhiều quyền dân chủ, cải thiện và nâng cao đời sống của tự do dân chủ, cải thiện và nâng nhân dân , vai trò của đảng cộng sản ngày càng cao đời sống của nhân dân,... được củng cố. GV có thể mở rộng thêm khi nói về vai trò của - Từ những năm 70, các nước Liên Xô trong quá trình giúp đỡ các nước Đông Đông Âu bắt tay vào xây dựng Âu xây dựng CNXH, như: viện trợ, đào tạo, CNXH, đạt được nhiều thành tựu chuyển giao các thành tựu khoa học kĩ thuật.... về công nghiệp nặng, điện khí HS: Lắng nghe và ghi ý chính hóa toàn quốc,… 2. Quan hệ hợp tác giữa các Hoạt động nước XHCN ở châu Âu GV: Hướng dẫn HS đọc SGK và nêu ra vấn đề: Các nước Đông Âu hợp tác với nhau trong - Về kinh tế: Thành lập Hội đồng những lĩnh vực nào? Tại sao lại phải hợp tác? tương trợ kinh tế (SEV - tháng Biểu hiện của các mối quan hệ đó? Vai trò của 1/1949) để tăng cường sự hợp tác các tổ chức kinh tế, quân sự ở Đông? giữa các nước XHCN, thúc đẩy HS: Nghiên cứu SGK để trao đổi và trả lời sự tiến bộ về kinh tế, kĩ thuật, GV: Nhận xét, bổ sung, phân tích và chốt ý về giữa các nước thành viên. mục đích ra đời của Khối SEV và Hiệp ước phòng thủ Vacsava, nhấn mạnh đây cũng là một - Về quân sự: Thành lập Tổ chức biểu hiện của trật tự thế giới hai cực và là cuộc hiệp ước Vacsava (5/1955), góp chạy đua giữa hai phe về kinh tế và quân sự phần gìn giữ hòa bình, an ninh trong “chiến tranh lạnh” thế giới, tạo thế cân bằng “hai HS: Theo dõi và ghi ý chính vào vở. cực”. Hoạt động: GV yêu cầu học sinh quan sát H6 – 3. Sự khủng hoảng của chế độ SGK “Bức tường Beclin bị phá bỏ” nêu vấn đề: CNXH ở Đông Âu Bức tường Beclin được dựng lên để làm gì? Bức tường Beclin biểu hiện như thế nào cho - Cuộc khủng hoảng dầu mỏ 1973 mối quan hệ quốc tế lúc bấy giờ?Vì sao người đã tác động làm cho nền kinh tế ta lại xóa bỏ nó? Ý nghĩa của sự kiện này đối Đông Âu rơi vào tình trạng trì trệ. với nước Đức và quốc tế? HS: Nghiên cứu SGK và trả lời - Mặc dù đã có nhiều cố gắng cải GV: Nhận xét, trình bày bổ sung và nhấn mạnh thiện tình hình nhưng do mắc sự kiện “Bức tường Beclin bị phá bỏ” là kết phải sai lầm trong thực hiện, lại cục của một giai đoạn dài Đông Âu rơi vào 9 chịu ảnh hưởng từ cuộc cải tổ ở Liên Xô nên các nước Đông Âu càng bị khủng hoảng nghiêm trọng. Họ chấp nhận đa nguyên, đa đảng, từ bỏ chế độ CNXH. khủng hoảng. Do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng dầu mỏ và cuộc cải tổ thất bại ở Liên Xô nên khủng hoảng càng nghiêm trọng hơn. Các nước Đông Âu chấp nhận đa nguyên, đa đảng từ bỏ chủ nghĩa xã hội. CNXH ở Liên Xô và Đông Âu tan rã. - Đến cuối thập niên 90, CNXH ở HS: Lắng nghe và ghi chép Đông Âu tan rã. Tháng 10/1990, nước Đức tái thống nhất. Hoạt động: GV tổ chức cho HS tìm hiểu 4. Nguyên nhân tan rã của chế nguyên nhân tan rã của CNXH ở Liên Xô và độ CNXH ở Liên Xô, Đông Âu Đông Âu bằng câu hỏi: Những nguyên nhân nào dẫn đến sự tan rã và - Sự sai lầm về đường lối lãnh sụp đổ của CNXH ở Liên Xô và Đông Âu? đạo, chủ quan duy ý trí, thực hiện HS: Nghiên cứu SGK, trao đổi và trả lời cơ chế tập trung quan liêu bao GV: Nhận xét, trình bày phân tích và kết luận cấp làm sản xuất trì trệ, xã hội về 4 nguyên nhân chính dẫn đến sự tan rã của thiếu công bằng. CNXH ở Đông Âu và Liên Xô. Ở đây GV cần lưu ý: Đây chỉ là sự sụp đổ của một mô hình - Không bắt kịp sự tiến bộ của CNXH chứ không phải là sụp đổ của CNXH khoa học – kĩ thuật làn cho sản trên toàn thế giới. Và làm cho học sinh thấy rõ xuất trì trệ, lạc hậu. những sai lầm ở Đông Âu và Liên Xô sẽ là - Tiến hành cải tổ mắc nhiều sai những bài học quí báu cho công cuộc cải cách lầm. mở cửa, đi lên xây dựng CNXH ở nước ta. - Sự chống phá của các thế lực thù địch. III. Liên bang Nga (1991 -2000) Hoạt động: GV chia lớp học thành 2 nhóm và - Liên bang Nga được kế tục địa giao nhiệm vụ cụ thể để các em cùng nghiên vị pháp lí của Liên Xô ở Liên hợp cứu SGK trong 5 phút, rồi trả lời câu hỏi: Quốc và các cơ quan ngoại giao ở Nhóm 1: Tìm hiểu tình hình kinh tế Liên bang nước ngoài. Nga (1991-2000). Nhóm 2: Tình hình chính trị - xã hội và chính - Kinh tế: sách đối ngoại của Liên bang Nga (1991 trước năm 1996, kinh tế tăng -2000) trưởng âm; từ năm 1996 nền kinh GV - HS: Hết thời gian, GV yêu cầu đại diện tế bắt đầu phục hồi (năm 1997 từng nhóm trình bày, các nhóm khác lắng nghe tăng trưởng kinh tế đạt 0.5% đén và có thể nêu thắc mắc để nhóm trình bày giải năm 2000 là 9%). thích rõ hơn. Để tạo không khí học tập và khuyến khích tính - Về chính trị – xã hội: tích cực của HS, sau khi đại diện từng nhóm Năm 1993, Nga ban hành Hiến trình bày, GV có thể phát cho các nhóm phiếu 10 pháp được thông qua với thể chế tổng thống liên bang. Xã hội tương đối ổn định nhưng vấn phải đối mặt với phong trào đòi li khai, tiêu biểu ở Trécxnhia. - Đối ngoại: Thi hành chính sách đối ngoại đa phương: một mặt ngả về phương Tây, mặt khác khôi phục và phát triển các mối quan hệ với Trung Quốc, Asian. đánh giá chéo. Đại diện nhóm nào trình bày tốt, GV sẽ thưởng điểm. GV: Nhận xét phần trình bày của từng nhóm, sau đó trình bày bổ sung, hướng dẫn HS quan sát một số kênh hình như ảnh thủ đô Matxcova, chân dung thủ tướng Nga Putin.... Sau cùng, GV chốt ý chính để HS theo dõi và ghi chép (có thể chuẩn bị trên giấy Ao). HS: Tập trung theo dõi, đối chiếu những kết luận của GV với phần trình bày của nhóm mình và ghi ý chính vào vở. III. Củng cố, dặn dò 1. Củng cố - GV tổ chức cho HS tự củng cố kiến thức ngay tại lớp, nhấn mạnh một số mốc thời gian và sự kiện quan trọng, các vấn đề, khái niệm cơ bản của bài học. - Liên Xô đã đạt được những thành tựu gì trong công cuộc xây dựng CNXH (1950 – những năm 70)? - Công cuộc cải tổ và nguyên nhân tan vỡ của CNXH ở Đông Âu và Liên Xô. - Liên bang Nga đã có những thay đổi như thế nào từ năm 2000? 2. Bài tập về nhà - Ôn lại nội dung bài học dựa theo câu hỏi củng cố kiến thức cuối giờ. - Lập bảng thống kê các sự kiện lịch sử Liên Xô (1950 – những năm 70). - Đọc trước bài 3 để tìm hiểu nội dung câu hỏi và kênh hình trong SGK CHƯƠNG III – CÁC NƯỚC Á, PHI VÀ MĨ LATINH (1945 - 1949) Bài 3 – CÁC NƯỚC ĐÔNG BẮC Á I. Mục tiêu Học xong bài này, học sinh cần: 1. Kiến thức - Biết được những biến đổi lớn lao về kinh tế, chính trị của khu vực Đông Bắc Á sau chiến tranh thế giới thứ hai - Trình bày được các giai đoạn và nội dung từng giai đoạn của lịch sử Trung Quốc từ sau Chiến tranh thế giới hai. 11 - Nắm vững nội dung và thành tựu công cuộc đổi mới của Trung Quốc từ năm 1978 cho đến nay. 2. Kĩ năng - Rèn luyện kĩ năng tổng hợp và hệ thống hóa các sự kiện lịch sử. - Biết sử dụng hiệu quả phương pháp tự học, sử dụng SGK, khai thác lược đồ lịch sử,… 3. Thái độ, tư tưởng - Nhận thức được sự ra đời của nhà nước cộng hòa nhân dân Trung Hoa không chỉ là thành quả đấu tranh của nhân dân nước đó àm là thắng lợi chung của các dân tộc bị áp bức trên thế giới. - Nhận thức rõ quá trình xây dựng CNXH không hề đơn giản, dễ dàng mà đầy những khó khăn, bất trắc. II. Gợi ý tiến trình và phương pháp tổ chức dạy học 1. Ổn định lớp học 2. Kiểm tra bài cũ GV có thể sử dụng câu hỏi sau: 1. Nhân dân Liên Xô đã đạt được những thành tựu gì trong công cuộc xây dựng CNXH từ năm 1950 đến giữa những năm 70? 2. Vì sao chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu rơi vào khủng hoảng, tan rã? 3. Bài mới Chuẩn kiến thức Hoạt động dạy – học của thầy, trò (Kiến thức cần đạt) I. Nét chung về khu vực Đông Hoạt động: GV giới thiệu sơ lược trên bản đồ Bắc Á các nước và vùng lãnh thổ ở khu vực Đông Bắc Á, sau đó hướng dẫn học sinh đọc SGK và tìm những sự thay đổi quan trọng về chính trị, kinh - Từ sau chiến tranh thế giới thứ tế của khu vực sau chiến tranh thế giới hai. GV hai khu vực Đông Bắc Á có nhiều có thể nêu câu hỏi: thay đổi quan trọng: Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, tình hình Đông Bắc Á có gì nổi bật? HS: Nghiên cứu SGK, kết hợp quan sát kênh + Năm 1949, cách mạng Trung hình và trả lời Quốc thành công, nước Cộng hòa GV: Nhận xét, trình bày bổ sung và kết luận. DCND Trung Hoa ra đời GV phải lưu ý cho HS: Sự ra đời của nước CHND Trung Hoa, phát triển theo con đường CNXH, có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong + Năm 1948, xuất hiện hai nhà nước mà còn cổ vũ cho phong trào giải phóng nước trên bán đảo Triều Tiên: Đại dân tộc thế giới. Cuộc chiến tranh Triều Tiên hàn Dân quốc và Cộng hòa (1950 -1953) diễn ra trong bối cảnh cuộc 12 DCND Triều Tiên + Chiến tranh giữa hai miền Triều Tiên kéo dài từ 1950 đến 1953 mới kết thúc, cuối cùng Triều Tiên bị chia cắt bởi vĩ tuyến 38. - Sau khi được thành lập, các nước Đông Băc Á bắt tay vào phát triển kinh tế và đạt được nhiều thành tựu: Hàn Quốc, Đài Loan trở thành “con rồng kinh tế”, Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới; Trung Quốc có tốc độ kinh tế tăng trưởng nhanh và cao nhất thế giới. II. Trung Quốc 1. Sự thành lập nước cộng hòa nhân dân Trung Hoa và thành tựu 10 năm đầu xây dựng chế độ mới (1049 -1950) a. Sự thành lập nước CHND Trung Hoa (10/1949) - Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Trung Quốc lại diễn ra cuộc nội chiến giữa Quốc dân Đảng và Đảng cộng sản (1946 – 1949). - Cuối năm 1949, nội chiến kết thúc, quân giải phóng giành thắng lợi, nước CHND Trung Hoa được thành lập (10/10/1049). “Chiến tranh lạnh” giữa Liên Xô và Mĩ chuyển sang quan hệ đối đầu. Hệ thống CNXH đang hình thành và phát huy ảnh hưởng của mình, Mĩ và đồng minh cần thấy phải ngăn chặn CNXH và ảnh hưởng của nó nên chia cắt bán đảo Triều Tiên. Ở đây, GV hướng dẫn HS khai thác sâu hơn về tình hình Triều Tiên thông qua H7 – SGK “Lễ kí Hiệp định đình chiến tại Bàn Môn Điếm”, có thể nêu câu hỏi sau: - Lễ kí kết hiệp định đình chiến tại Bàn Môn Điếm diễn ra giữa những quốc gia nào? -Tại sao sau chiến tranh thế giới thứ 2 bán đảo Triều Tiên lại xuất hiện hai nhà nước? - Sự kiện này có tác động như thế nào đối với hai miền Triều Tiên? Cuối cùng, GV khái quát về sự phát triển kinh tế của khu vực này. HS: Lắng nghe và ghi ý chính Hoạt động 1: GV trình bày thông báo về cuộc nội chiến giữa lực lượng Quốc dân Đảng và Đảng Cộng sản (từ tháng 7/1946 – đến tháng 6/1947): Ngay sau cuộc kháng chiến chống quân phiệt Nhật Bản kết thúc, đất nước Trung Quốc lại diễn ra cuộc nội chiến Quốc – Cộng căng thẳng. Được sự ủng hộ to lớn của Liên Xô, sau một thời gian phòng ngự tích cực, quân giải phóng Trung Quốc chuyển sang phản công và lần lượt giải phóng các vùng do Quốc dân Đảng kiểm soát. Cuộc nội chiến kết thúc cuối năm 1949, quân Quốc dân Đảng do Tưởng Giới Thạch cầm đầu thất bại chạy sang Đài Loan, toàn bộ Trung Quốc lục địa được giải phóng nước CHND Trung Hoa ra đời ngày 1 tháng 10 năm 1949, do Mao Trạch Đông làm Chủ tịch. - Ý nghĩa lịch sử: Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS quan sát Hình 8 – SGK + Chấm dứt hơn 100 năm sự “Chủ tịch Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập 13 thống trị của chủ nghĩa đế quốc và tàn dự của chế độ phong kiến. + Trung Quốc bước vào kỉ nguyên tự do và tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. + Có ảnh hưởng to lớn đến phong trào giải phong dân tộc của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam b. Thành tựu 10 năm đầu xây dựng chế độ mới (1949 -1959) - Nhiệm vụ: đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàm, lạc hậu, phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục. - Thành tựu: hoàn thành cải tạo ruộng đất và kế hoạch 5 năm với sự giúp đỡ của Liên Xô, đất nước có nhiều thay đổi. - Đối ngoại: thi hành chính sách đối ngoại tích cực, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc thế giới 2. Trung Quốc trong những năm không ổn định (1959-1978) - Do tư tưởng nóng vội và sai lầm về đường lối lãnh đạo, Trung Quốc đã thực hiện “Ba ngọn cờ hồng” và “Cách mạng văn hóa vô sản”. - Trung Quốc rơi vào tình trạng rối loạn, sản xuất ngưng trệ, nạn nước CHND Trung Hoa” và nêu câu hỏi: Sự kiện trên diễn ra ở đâu? Ý nghĩa lịch sử của sự kiện trên đối với Trung Quốc và thế giới? Tiếp đó, GV có thể giới thiệu về Mao Trạch Đông, yêu cầu HS nhận xét về công lao của ông đối với cách mạng Trung Quốc. Phần ý nghĩa lịch sử về sự ra đời của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, sau khi HS trả lời, GV nhấn mạnh: sự kiện trên không chỉ có ý nghĩa đối với Trung Quốc, mà ảnh hưởng tới phong trào cách mạng thế giới. HS: Lắng nghe và ghi ý chính vào vở Hoạt động 3: GV nêu câu hỏi để HS dựa vào SGK trả lời: Trong giai đoạn 1949 – 1959, nhân dân Trung Quốc đã thực hiện nhiệm vụ gì? Thành tựu? HS: Tìm hiểu SGK, trao đổi và trả lời GV: Nhận xét, trình bày bổ sung và kết luận. Ở đây, GV cần nhấn mạnh: sau khi thành lập nước CHND Trung Hoa bắt tay ngay vào xây dựng đất nước, thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu và đạt được một số thành tựu. Nhờ có sự giúp đỡ của Liên Xô, nhân dân Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng (GV dẫn chứng theo số liệu trong SGK). Trong chính sách đối ngoại, Trung Quốc thực hiện chính sách tích cực, ủng hộ cách mạng các nước. HS: Theo dõi và ghi bài Hoạt động 4: GV thông báo cho học sinh biết đây là giai đoạn không ổn định của Trung Quốc. Phần này nên nói ngắn gọn, tránh mất thời gian quá nhiều vào các tranh chấp nội bộ và cuộc Cách mạng văn hóa. Có thể tập trung vào hai vấn đề sau: - Đây là thời kì sai lầm về đường lối, thực hiện “Ba ngọn cờ hồng” với mong muốn xây dựng nhanh chóng thành công CNXH ở Trung Quốc đã làm cho nền kinh tế mất cân đối, nông nghiệp giảm sút, nạn đói trầm trọng (do tập trung phát triển công nghiệp nặng). Thêm vào 14 đói diễn ra trầm trọng,… - Đối ngoại: + Trung Quốc gây chiến tranh biên giới với Liên Xô và Ấn Độ. + Bắt tay với Mĩ, gây cản trở cho cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước của nhân dân Việt Nam 3. Công cuộc cải cách mở cửa ở Trung Quốc - Tháng 12/1978, Trung Đảng cộng sản Trung Quốc đường lối mới, do Đặng Bình khởi xướng, mở đầu cải cách kinh tế – xã hội. ương đề ra Tiểu cuộc - Nội dung đường lối cải cách mở cửa: Lấy phát triển kinh tế làm trọng tâm; xây dựng nền kinh tế thị trường XHCN mang đặc sắc Trung Quốc. - Mục tiêu: đưa Trung Quốc phát triển thành quốc gia giàu mạnh dân chủ, văn minh. - Thành tựu: + Sau hơn 20 năm đổi mới, kinh tế Trung Quốc có tốc độ tăng trưởng cao, GDP tăng trung bình hàng năm đạt 8%; thu nhập bình quân tăng nhanh, đời sống nhân đó, cuộc tranh giành quyền lực diễn ra trong nội bộ Đảng Cộng sản, tiêu biểu là cuộc Cách mạng văn hóa vô sản làm cho xã hội càng thêm rối loạn. - Trong chính sách đối ngoại, Trung Quốc đã gây chiến tranh với nước láng giềng (Liên Xô và Ấn Độ), bắt tay với Mĩ. Chính sách đối ngoại của Trung Quốc giai đoạn này đã ảnh hướng không tốt đến phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới HS: Theo dõi và ghi ý chính vào vở Hoạt động 3 GV chia cả lớp thành 4 nhóm, yêu cầu HS đọc SGK và làm việc trong thời gian 4 phút, theo những vấn đề sau: - Nhóm 1: Vì sao Trung Quốc lại tiến hành cuộc cải cách, mở cửa? Được đánh dấu bằng sự kiện nào? - Nhóm 2: Nội dung công cuộc cải cách mở cửa của Trung? - Nhóm 3: Mục tiêu cuộc cải cách là gì? Cải cách có phải là từ bỏ CNXH? - Nhóm 4: Nhận xét những thành tựu đã đạt được sau cuộc cải cách mở cửa ở Trung Quốc. Liên hệ với cuộc cải cách ở Việt Nam. HS: Thảo luận theo nhóm và trình bày. GV: Nhận xét, bổ sung và làm rõ các ý sau: - Yêu cầu bức thiết lúc đó ở Trung Quốc là phải tiến hành cải cách, đổi mới để giải quyết khủng hoảng xã hội. GV có thể giới thiệu sơ lược về chân dung của Đặng Tiểu Bình (ông sinh năm 1904, mất năm 1997, tham gia cách mạng và giữ một số chức vụ quan trọng của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông đã cải cách đất nước Trung Quốc theo hướng "CNXH mang đăc sắc Trung Quốc", có công thu hồi Hồng Kông và Ma Cao với chính sách "một nước hai chế độ". Trung Quốc hiện nay phát triển là nhờ theo đường lối của ông. - Về nội dung của công cuộc cải cách mở cửa, 15 dân có nhiều cải thiện. + Về khoa học – kĩ thuật: thử thành công bom nguyên tử, là quốc gia thứ 3 trên thế giới đưa tàu vũ trụ và nhà du hành vào không gian. GV giúp HS thấy được việc coi trọng phát triển kinh tế của Trung Quốc (lấy phát triển kinh tế làm trọng tâm để xây dựng CNXH mang đặc sắc Trung Quốc) - Về các thành tựu, GV có thể sử dụng thêm những hình ảnh tiêu biểu về công cuộc đổi mới ở Trung Quốc như chân dung nhà du hành vũ trụ Dương Lợi Vĩ, quang cảnh buổi lễ trả Hồng Công và Ma Cao về cho Trung Quốc,... để HS thấy được những thành công bước đầu trong công cuộc cải cách của Trung Quốc. HS: Bổ sung phần trình bày của nhóm và ghi ý chính vào vở. - Đối ngoại: thực hiện đa dạng hóa các mối quan hệ, vị thế trên trường quốc tế được nâng cao; thu hồi chủ quyền đối với Hồng Công và Ma Cao. III. Củng cố, dặn dò 1. Củng cố - GV tổ chức cho HS tự củng cố kiến thức ngay tại lớp, nhấn mạnh một số mốc thời gian và sự kiện quan trọng, các vấn đề, khái niệm cơ bản của bài học: - Trình bày ý nghĩa lịch sử sự ra đời nhà nước CHND Trung Hoa. - Nội dung công cuộc cải cách mở cửa và những thành tựu chính của nhân dân Trung Quốc đạt được sau hơn 20 năm đổi mới? 2. Bài tập về nhà - Ôn lại nội dung bài học dựa theo câu hỏi củng cố kiến thức cuối giờ. - Đọc trước bài 4 để tìm hiểu nội dung câu hỏi và kênh hình trong SGK. BÀI 4 – CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á VÀ ẤN ĐỘ I. Mục tiêu Học xong bài này, học sinh cần: 1. Kiến thức - Biết được những nét lớn về quá trình đấu tranh giành độc lập của các quốc gia Đông Nam Á, những mốc chính của tiến trình cách mạng Lào và cách mạng Campuchia. - Hiểu một cách khái quát về những nét chính về sự phát triển kinh tế của các nước trong khu vực Đông Nam Á - Trình bày được hoàn cảnh ra đời, mục đích thành lập và quá trình phát triển của tổ chức ASEAN. - Nêu được những nét lớn về quá trình đấu tranh giành độc lập và thành tựu xây dựng đất nước của nhân dân Ấn Độ. 2. Kĩ năng 16 - Rèn luyện HS khả năng khái quát, tổng hợp, phân tích, đánh giá lịch sử. - Rèn luyện kĩ năng sử dụng lược đồ để xác định vị trí các quốc gia, thủ đô, năm giành độc lập hoặc trình bày các sự kiện tiêu biểu của phong trào giành độc lập. 3. Tư tưởng, thái độ - Nhận thức được tính tất yếu của cuộc đấu tranh giành độc lập các nước Đông Nam Á và Ấn Độ - Nhận xét được những nét tương đồng, đa dạng trong sự phát triển của các nước Đông Nam Á, tính tất yếu của sự hợp tác phát triển của ASEAN - Đánh giá cao những thành tựu xây dựng đất nước của các nước Đông Nam Á và Ấn Độ, từ đó đóng góp vào xây dựng tình đoàn kết với nhân dân các nước trong khu vực, thế giới. II. Gợi ý tiến trình và phương pháp tổ chức dạy học 1. Ổn định lớp học 2. Kiểm tra bài cũ GV có thể sử dụng câu hỏi sau: 1. Trình bày ý nghĩa lịch sử về sự ra đời của nước CHND Trung Hoa. 2. Nêu nội dung công cuộc cải cách mở cửa và những thành tựu chính của nhân dân Trung Quốc đạt được sau hơn 20 năm tiến hành đường lối mới? 3. Bài mới Chuẩn kiến thức Hoạt động dạy – học của thầy, trò (Kiến thức cần đạt) I. Các nước Đông Nam Á Hoạt động 1: GV đặt câu hỏi: Em hãy cho 1. Sự thành lập các quốc gia độc biết đặc điểm của khu vực Đông Nam Á lập sau chiến tranh thế giới thứ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX? hai. HS: Vận dụng những kiến thức đã học ở lớp a. Vài nét chung về quá trình đấu 11 để trả lời câu hỏi tranh giành độc lập GV: Nhận xét và nêu vấn đề: Vậy sau Chiến tranh thế giới thứ hai, khu vực Đông Nam Á - Trước năm 1945, các nước Đông có những thay đổi gì? Nam Á (trừ Thái Lan) bị thực dân GV yêu cầu HS nghiên cứu lược đồ Đông phương Tây xâm lược và cai trị. Nam Á trong SGK và thống kê các quốc gia giành độc lập, thời gian giành được độc lập, - Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, so sánh đặc điểm của khu vực Đông Nam Á Đông Nam Á bị Nhật Bản chiếm trước và sau chiến tranh. đóng. Nhân cơ hội Nhật Bản đầu HS: Nghiên cứu SGK và trả lời. hàng Đồng minh vô điều kiện, nhiều GV: Nhận xét, trình bày bổ sung theo 2 ý: nước đã đứng dậy giành độc lập và + Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong thắng lợi: Inddônêxia (8/1945), Việt trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước 17 Nam (9/1945), Lào (10/1945),… - Từ năm 1946, thực dân phương Tây xâm lược trở lại, nhân dân Đông Nam Á tiếp tục đấu tranh, đến cuối những năm 50 thì giành thắng lợi. Trong đó, thắng lợi ở Điện Biên Phủ (1954) của nhân dân Việt Nam làm sụp đổ chủ nghĩa thực dân kiểu cũ. - Trong khi các nước Đông Nam Á có hòa bình để phát triển kinh tế thì ba nước Đông Dương phải chống Mĩ xâm lược, đến 1975 thì thắng lợi. - Tính đến năm 2002, Đông Nam Á có 11 quốc gia độc lập b. Cách mạng Lào (1945 – 1975) * Giai đoạn 1945 – 1954: - Nhân cơ hội Nhật đầu hàng Đồng minh vô điều kiện, nhân dân Lào nổi dậy giành chính quyền. Tháng 10/1945, nước Lào tuyên bố độc lập. - Tháng 3/1946, Pháp xâm lược trở lại Lào, nhân dân Lào phải đứng lên kháng chiến chống Pháp: - Dưới sự lãnh đạo của ĐCS Đông Dương và sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam, nhân dân Lào giành được nhiều thắng lợi. - Tháng 7/1954, Hiệp định Giơnevơ được kí kết, Pháp phải công nhận nền độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Lào. * Giai đoạn 1954 – 1975: - Năm 1954, Mĩ tiến hành xâm lược Châu Á phát triển mạnh mẽ, liên tục, làm sụp đổ hoàn toàn hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc ở khu vực này, buộc các nước đế quốc phải lần lượt ra đi để các dân tộc Đông Nam Á tự quyết định con đường phát triển của mình. Tuy một số nước Đông Nam Á đã tuyên bố độc lập, nhưng cuộc đấu tranh chống sự lệ thuộc vào chủ nghĩa đế quốc vẫn còn tiếp diễn trong nhiều năm. + Sau khi trở thành những quốc gia độc lập, các nước Đông Nam Á bước vào thời kì phát triển mới - thời kì xây dựng và phát triển đất nước với những bước đi khác nhau phù hợp với điều kiện lịch sử của mình. HS: Lắng nghe và tổng hợp lại ý chính. Hoạt động 2 Đầu tiên, GV thông báo cho HS biết những điểm tương đồng giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng Lào, nếu HS nắm vững các sự kiện lịch sử quan trọng của cách mạng Việt Nam giai đoạn này thì sẽ nắm được những nét chính của cách mạng Lào. Tiếp đó, GV có thể chia lớp thành 4 nhóm, cứ 2 nhóm tìm hiểu một giai đoạn của cách mạng Lào: Nhóm 1: Những nét chính của cách mạng Lào từ năm 1945 đến năm 1954. Nhóm 2: Những nét chính của cách mạng Lào từ năm 1954 đến năm 1975 HS: Làm việc theo nhóm, trao đổi, trả lời Trong quá trình HS hoạt động theo nhóm, GV có thể nêu ra một số câu hỏi gợi mở để định hướng cho các em suy nghĩ: - Nhân dân Lào đã tận dụng thời cơ để đấu tranh giành độc lập như thế nào? - Sau ngày độc lập, cách mạng Lào gặp phải khó khăn gì? - Sự kiện lịch sử nào đánh dấu cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Lào giành 18 Lào. Dưới sự lãnh đạo của Đảng nhân dân cách mạng Lào, cuộc kháng chiến chống Mĩ của Lào đạt nhiều thắng lợi to lớn: + Đánh bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” và “Chiến tranh đặc biệt tăng cường” của Mĩ. + Đầu những năm 70, vùng giải phóng của Lào chiếm 4/5 lãnh thổ. + Ngày 21/2/1973, Mĩ phải kí Hiệp định Viêng Chăn, lập lại nền hoà bình và độc lập của Lào. - Từ đầu năm 1975, nhân dân Lào nổi dậy giành chính quyền trong cả nước. Ngày 2/12/1975, nước Cộng hoà DCND Lào chính thức thành lập do Hoàng thân Xuphanuvông làm Chủ tịch. Lịch sử Lào bước sang thời kì mới: xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội. c. Cách mạng Campuchia (1945 1993) * Giai đoạn 1945 -1954: - Tháng 10/1945, Pháp xâm lược trở lại Campuchia. Dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Đông Dương, (từ năm 1951 là Đảng nhân dân cách mạng), nhân dân Campuchia đứng lên kháng chiến chống Pháp. thắng lợi. - Vì sao Mĩ lại mở rộng xâm lược Lào? - Nhân dân Lào tiến hanh cuộc kháng chiến chống Mĩ và giành thắng lợi như thế nào? - Hãy dựa vào các sự kiện lịch sử và làm rõ sự ảnh hưởng của cách mạng Việt Nam đến cách mạng Lào? HS: Tìm hiểu SGK, trao đổi và trả lời GV: Nhận xét, trình bày bổ sung, kết luận. Ở đây, GV cần nhấn mạnh đến sự đoàn giữa hai dân tộc trong chống Pháp và chống Mĩ, đặc biệt là sự giúp đỡ của bộ đội tình nguyện Việt Nam. Quân tình nguyện Việt Nam đã phối hợp với bộ đội Lào mở một số chiến dịch, như: chiến dịch Trung Lào, chiến dịch Thượng Lào, góp phần giải phóng nhiều vùng lãnh thổ của Lào. Đặc biệt, nhờ có thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong chiến dịch Điện Biên Phủ, thực dân Pháp phải kí Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương. Theo đó, Pháp phải công nhận nền độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Lào. Trong kháng chiến chống Mĩ, nhân Việt Nam và Lào cũng sát cánh bên nhau (GV lấy dẫn chứng để phân tích) HS: Lắng nghe và ghi ý chính vào vở Hoạt động 3 Đầu tiên, GV cũng thông báo cho HS biết những điểm tương đồng giữa cách mạng Việt Nam, Lào và Campuchia, yêu cầu HS liên hệ, so sánh các giai đoạn của cách mạng ba nước để tìm ra nét tương đồng. Tiếp đó, GV có thể chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm tìm hiểu một giai đoạn của cách mạng Campuchia như sau: Nhóm 1: Cách mạng Campuchia từ năm 1945 đến năm 1954 có gì nổi bật? Nhóm 2: Những nét chính của cách mạng Campuchia từ năm 1954 đến năm 1970? 19 - Tháng 7/1954, Pháp phải kí Hiệp định Giơnevơ, công nhận nền độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn bộ vẹn lãnh thổ của Campuchia * Giai đoạn 1954 -1970: Campuchia do Xihanúc đứng đầu thực hiện đường lối hoà bình, trung lập, không tham gia bất cứ một liên minh chính trị, quân sự nào. * Giai đoạn 1970 -1975: - Tháng 3/1970, Mĩ chỉ đạo các thế lực tay sai lật đổ chính quyền Xihanúc, rồi xâm lược. Nhân dân Campuchia đứng lên kháng chiến chống Mĩ. - Ngày 17/4/1975, Thủ đô Phnômpênh được giải phóng, cuộc kháng chiến chống Mĩ của nhân dân Campuchia kết thúc. * Giai đoạn 1975 – 1979: - Khơme đỏ do Pôn pốt cầm đầu tiến hành diệt chủng, tàn sát hàng triệu người dân vô tội. - Được sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam, ngày 7/1/1979 Thủ đô Phnômpênh được giải phóng, nước Cộng hoà nhân dân Campuchia thành lập. Campuchia bước vào giai đoạn hồi sinh đất nước. * Giai đoạn 1979 – 1991: Nhóm 3: Trong giai đoạn 1970 – 1975, và 1975 -1979, lịch sử cách mạng Campuchia có gì nổi bật?. Nhóm 4: Những nét chính của lịch sử Campuchia từ năm 1979 đến năm 1991? HS: Làm việc theo nhóm, trao đổi, trả lời Trong quá trình HS hoạt động theo nhóm, GV có thể nêu ra một số câu hỏi gợi mở để định hướng cho các em suy nghĩ: - Nhân dân Campuchia đã tận dụng thời cơ để đấu tranh, tuyên bố độc lập như thế nào? - Sự kiện nào đánh dấu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Campuchia bắt đầu? Kết quả? - Campuchia đã duy trì đường lối hòa bình trung lập như thế nào? Vì sao Mĩ lại xâm lược Campuchia? - Chế độ Khơme đỏ đã gây ra những tội ác gì cho nhân dân Campuchia? Chúng đã bị tiêu diệt và lật đổ khi nào? - Những sự kiện nào chứng tỏ Campuchia bước vào giai đoạn hoàn toàn độc lập và đi lên xây dựng đất nước. - Hãy dựa vào các sự kiện lịch sử và làm rõ sự ảnh hưởng của cách mạng Việt Nam đến cách mạng Campuchia? HS: Nghiên cứu SGK, trao đổi theo nhóm và trả lời câu hỏi theo gợi ý của GV. GV: Nhận xét, trình bày bổ sung, kết luận. Ở đây, GV cần lưu ý: - Trong những năm 1950 – 1954, chính phủ Campuchia do vua Xihanúc đứng đầu đã có chính sách ngoại giao khôn khéo, tuyên bố hòa bình trung lập, không ủng hộ hoặc tham gia bất kì khối quân sự nào. Nhờ đó, Campuchia có một thời gian hòa bình để xây dựng và phát triển đất nước. Thắng lợi của nhân dân Việt Nam tại Điện Biên Phủ buộc Pháp phải kí Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương. Pháp phải công nhận 20