Tài liệu Fghjjl

§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam më ®Çu Ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ nh÷ng n¨m 1960, còng ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n th¨ng trÇm cña lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ n-íc nhµ. Trong qu¸ tr×nh nµy ngµnh s¶n phÈm s÷a ®· cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng vµ tæng thÓ nÒn kinh tÕ nãi chung, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho nhiÒu ng-êi lao ®éng, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ch-¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña khu vùc n«ng th«n, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp. Song tõ tr-íc tíi nay ngµnh s¶n phÈm s÷a néi ®Þa ®-îc ph¸t triÓn trong chÕ ®é b¶o hé cña Nhµ n-íc ®Ó thùc hiÖn chiÕn l-îc thay thÕ hµng nhËp khÈu. Nh÷ng biÓu hiÖn thuËn lîi hiÖn nay cña s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam kh«ng h¼n ®· ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt n¨ng lùc thùc sù. Trong bèi c¶nh míi, khi mµ ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh- ASEAN, APEC, AFTA vµ víi xu thÕ héi nhËp cña nÒn kinh tÕ n-íc ta vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, m«i tr-êng c¹nh tranh sÏ gay g¾t h¬n, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng sÏ ®-îc hoµn thiÖn h¬n, chÕ ®é b¶o hé ®èi víi ngµnh s¶n phÈm s÷a sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a. LiÖu s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam cã t×m ®-îc chç ®øng cho m×nh hay kh«ng khi nh÷ng ®Æc chÕ nµy bÞ xo¸ bá. Cïng víi nh÷ng giíi h¹n cña c¸c nguån lùc ph¸t triÓn kh«ng cho phÐp chóng ta ®Çu t- l·ng phÝ vµo nh÷ng ngµnh kh«ng cã hiÖu qu¶ c¹nh tranh cao. V× vËy, viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam lµ cÇn thiÕt, gãp phÇn quan träng trong viÖc ®Þnh h-íng vµ x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn liªn quan ®Õn ngµnh. §øng tr-íc yªu cÇu trªn em ®· lùa chän ®Ò tµi “§¸nh gi¸ kh° n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng néi ®Þa cña ng¯nh s°n phÈm s÷a ViÖt Nam“ ®Ó lµm ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp. Chuyªn ®Ò gåm cã ba ch-¬ng, kÕt cÊu nh- sau: Ch-¬ng I: Lý luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam. NguyÔn ThÞ Minh Trang 1 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam Ch-¬ng II: §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng néi ®Þa cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam. Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, nh-ng do h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é nªn chuyªn ®Ò nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c«, c¸n bé h-íng dÉn n¬i thùc tËp vµ cña c¸c anh chÞ em sinh viªn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ThS. Vò C-¬ng cïng tËp thÓ c¸n bé Ban nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®· gióp ®ì em rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chuyªn ®Ò nµy  Hµ Néi, ngµy 18 th¸ng 5 n¨m 2005 NguyÔn ThÞ Minh Trang 2 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam Ch-¬ng i lý luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt nam I/ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét ngµnh s¶n phÈm: NÕu sÐt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh, chóng ta ph¶i dÆt ngµnh s¶n phÈm trong hai m«i tr-êng c¹nh tranh cô thÓ ®Ó ph©n tÝch: ®ã lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n-íc vµ c¹nh tranh gi÷a doanh nghiÖp trong n-íc vµ doanh nghiÖp n-íc ngoµi. Trong bµi nµy, chØ lùa chän ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ë tÇm vÜ m«, tøc lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm gi÷a c¸c ®èi thñ quèc tÕ trªn cïng mét thÞ tr-êng, kh«ng ®i vµo ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c s¶n phÈm trong cïng mét n-íc. 1.Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vµ c¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò : VÊn ®Ò c¹nh tranh, vÒ mÆt lý luËn, tõ l©u ®· ®-îc c¸c nhµ kinh tÕ häc tr-íc C.M¸c vµ chÝnh c¸c nhµ kinh tÕ cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin còng ®· ®Ò cËp ®Õn. ThuËt ng÷ c¹nh tranh ®-îc dïng ë ®©y lµ c¸ch gäi t¾t cña côm tõ c¹nh tranh kinh tÕ (Economic Competition ) b»ng mét d¹ng cô thÓ cña c¹nh tranh. C¹nh tranh xuÊt hiÖn trong quy tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Do ®ã, ho¹t ®éng c¹nh tranh g¾n liÒn víi sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt thÞ tr-êng, nh- quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu… do c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau, nªn trong thùc tÕ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh. KÕ thõa c¸c quan ®iÓm cña c¸c nhµ nghiªn cøu, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng: c¹nh tranh lµ quan hÖ kinh tÕ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cïng theo ®uæi môc ®Ých, ®ã lµ lîi Ých (trong ®ã bao NguyÔn ThÞ Minh Trang 3 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam gåm c¶ vÊn ®Ò lîi nhuËn tèi ®a). C¹nh tranh chÝnh lµ ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt m©u thuÉn lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ. C¹nh tranh cã thÓ ®-îc ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, nÕu xÐt theo môc tiªu kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong c¹nh tranh, cã c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh. C.M¸c ®· dïng c¸ch ph©n lo¹i trªn ®©y nghiªn cøu c¬ së khoa häc cña c¸c ph¹m trï gi¸ trÞ thÞ tr-êng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ lîi nhuËn b×nh qu©n. ë ®ã, C.M¸c chØ râ tr-íc hÕt ®Ó ®¹t môc tiªu b¸n cïng mét lo¹i hµng ho¸ ®· xuÊt hiÖn sù c¹nh tranh trong néi bé ngµnh, kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh gi¸ trÞ thÞ tr-êng. Vµ sau n÷a, ®Ó ®¹t môc tiªu giµnh n¬i ®Çu t- cã lîi, gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®· xuÊt hiÖn c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh, kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Cuèi cïng xÐt theo ph¹m vi l·nh thæ ng-êi ta nãi tíi c¹nh tranh trong n-íc vµ c¹nh tranh quèc tÕ. Trong tr-êng hîp nµy n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm s÷a ®-îc ®¸nh gi¸ trªn gãc ®é lµ c¹nh tranh trong néi bé ngµnh s¶n phÈm ®ång thêi xÐt theo ph¹m vi l·nh thæ chóng ta ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh- lµ cuéc c¹nh tranh quèc tÕ, mÆc dï vÊn ®Ò chóng ta nghiªn cøu chñ yÕu lµ c¹nh trªn thÞ tr-êng trong n-íc lµ chÝnh. Khi nghiªn cøu vÒ c¹nh tranh, c¸c nhµ nghiªn cøu cßn sö dông c¸c kh¸i niÖm nh- søc c¹nh tranh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh. Râ rµng c¸c kh¸i niÖm trªn ®Òu cã quan hÖ víi c¹nh tranh nh-ng kh«ng hoµn toµn ®ång nhÊt víi nhau. Trong thùc tÕ, th× søc c¹nh tranh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh trang ®-îc sö dông nh- nh÷ng kh¸i niÖm ®ång nghÜa. ThuËt ng÷ n¨ng lùc c¹nh tranh ®-îc sö dông réng r·i trong c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trong c¸c s¸ch b¸o chuyªn m«n, trong giao tiÕp hµng ngµy cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, c¸c chÝnh kh¸ch, nhµ kinh doanh …Cho ®Õn nay vÉn ch-a cã mét sù nhÊt trÝ cao trong c¸c häc gi¶ vµ giíi chuyªn m«n vÒ kh¸i niÖm vµ c¸ch thøc ®o l-êng ph©n tÝch n¨ng lùc c¹nh tranh cña cÊp quèc gia, ngµnh, c«ng ty…Lý do lµ ë chç cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh. NguyÔn ThÞ Minh Trang 4 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam Trong bµi nµy, trªn quan ®iÓm xuÊt ph¸t cña c¹nh tranh lµ b¾t ®Çu tõ khi c¸c doanhh nghiÖp ph¶i ®-¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n trong viÖc chiÕm lÜnh thÞ tr-êng khi cung lín h¬n cÇu. Nªn chóng ta cã thÓ hiÓu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm cña mét n-íc chÝnh lµ ®iÓm m¹nh mµ ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng dÔ dµng cã ®-îc (®èi thñ c¹nh tranh ë ®©y cã thÓ lµ c¸c cïng ®èi thñ c¹nh tranh cïng ngµnh cña mét n-íc kh¸c hoÆc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tõ c¸c s¶n phÈm thay thÕ ). §iÓm m¹nh ë ®©y, theo M.Porter ®ã lµ kh¶ n¨ng doanh nghiÖp ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng víi chi phÝ s¶n xuÊt thÊp nhÊt. Tøc lµ, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm ë ®©y cã ®-îc thÓ hiÖn qua gi¸, cã thÓ lµ chÊt l-îng hay lµ sù kÕt hîp cña c¶ hai mµ doanh nghiÖp hay ngµnh s¶n phÈm cña mét n-íc cã thÓ cung cÊp cho kh¸ch hµng cña m×nh mµ vÉn ®¶m b¶o ®-îc møc l·i xuÊt cho doanh nghiÖp hay cho ngµnh. 2.Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a: Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy dùa trªn c¬ së lý luËn vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña M.Porter vÒ ngµnh s¶n phÈm. Theo M.Porter n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm cã thÓ dùa vµo hai tiªu thøc: s¶n phÈm cã gi¸ rÎ h¬n so víi ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc lµ s¶n phÈm cã gi¸ cao h¬n b»ng c¸ch t¹o ra sù kh¸ch biÖt. Nh-ng xÐt ®Õn sau cïng M.Porter vÉn cho r»ng b¶n chÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ngµnh s¶n phÈm ®èi víi mét n-íc lµ kh¶ n¨ng gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm ngµnh ®ã. Do vËy chóng ta cã thÓ sö dông hai chØ tiªu sau ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm: 2.1.C¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm: 2.1.1 Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm vÒ gi¸: ChØ tiªu nµy ®-îc sö dông víi vai trß lµ mét sù so s¸nh vÒ gi¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh. §©y lµ chØ tiªu c¬ b¶n quan träng ®Çu tiªn khi xem xÐt xem mét s¶n phÈm nµo ®ã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh hay kh«ng. Bëi th«ng NguyÔn ThÞ Minh Trang 5 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam qua gi¸, mµ doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thu hót ngµy cµng nhiÒu h¬n kh¸ch hµng vÒ phÝa m×nh, tÊt nhiªn lµ trong mèi t-¬ng quan víi chÊt l-îng s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp cung cÊp cho kh¸ch hµng. ChØ tiªu nµy ®Æc biÖt quan träng nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp hay víi ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm cã Ýt hµm l-îng khoa häc kÜ thuËt, nh- hµng tiªu dïng th«ng th-êng ®Æc biÖt lµ hµng l-¬ng thùc thùc phÈm. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn vÒ thu nhËp cña ng-êi tiªu dïng cßn thÊp. VÊn ®Ò kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cßn cho thÊy chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp thÊp h¬n c¸c ®èi thñ cña nã. §iÒu nµy thÓ hiÖn c¸c ho¹t ®éng t¹o ra gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp cã tÝnh -u viÖt h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Chi phÝ thÊp cho phÐp doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®-¬ng ®Çu víi nh÷ng diÔn biÕn bÊt lîi cña cã t¸c ®éng ®Õn gi¸ c©n b»ng thÞ tr-êng. 2.1.2 Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm vÒ chÊt l-îng: Tr-íc tiªn, chÊt l-îng s¶n phÈm Ýt nhÊt ph¶i ®-îc x¸c nhËn vÒ chÊt l-îng vµ quy tr×nh c«ng nghÖ cña c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch. §©y lµ nh©n tè ®Çu tiªn ®¶m b¶o doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c tiªu chuÈn c¬ b¶n, ®ñ t- c¸ch s¶n xuÊt ra lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (®èi víi tõng s¶n phÈm ®Æc thï ®Òu cã nh÷ng tiªu chuÈn kiÓm ®Þnh riªng vÒ chÊt l-îng do c¬ quan cã thÈm quyÒn ®-a ra). Thø hai ®ã lµ chÊt l-îng ®-îc kh¼ng ®Þnh trong t©m trÝ ng-êi mua hµng, ®ã lµ mét thø tµi s¶n v« h×nh v« cïng quý b¸u cña doanh nghiÖp nh- uy tÝn, tªn tuæi s¶n phÈm. Nã thÓ hiÖn sù tin t-ëng vµo s¶n phÈm cña kh¸ch hµng, tøc lµ khi lùa chän ®Ó sö dông lo¹i s¶n phÈm ®ã ng-êi mua nghÜ ngay ®Õn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, ngay c¶ khi gi¸ s¶n phÈm cã cao h¬n thÞ tr-êng. §ã lµ khi, nÕu cïng mét chñng lo¹i s¶n phÈm gi¸ nh- nhau, chÊt l-îng s¶n phÈm sÏ ®-îc ®o b»ng sè l-îng ng-êi mua lùa chän lo¹i s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, tøc lµ thÞ phÇn cña doanh nghiÖp cã ®-îc trªn cïng mét lo¹i s¶n phÈm. ChÊt l-îng t¹o sù tin cËy l©u dµi cña kh¸ch hµng vµo s¶n phÈm mµ doanh NguyÔn ThÞ Minh Trang 6 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam nghiÖp cung cÊp doanh nghiÖp nµo cã uy tÝn h¬n vÒ chÊt l-îng sÏ th¾ng thÕ trong c¹nh tranh. ChÊt l-îng s¶n phÈm cßn ®-îc ®¸nh gi¸ theo quy tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Nh- vËy, chØ tiªu chÊt l-îng thùc ra xÐt vÒ b¶n chÊt nã ®· n»m trong chØ tiªu vÒ gi¸. Tuy nhiªn, trong mét sè tr-êng hîp nã ®-îc chó träng nhiÒu h¬n, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt vµ cung cÊp víi gi¸ cao h¬n b»ng c¸ch t¹o ra sù kh¸c biÖt s¶n phÈm. §Ó lµm ®-îc nh- vËy, c«ng ty ph¶i t¹o ra thÕ m¹nh c¬ b¶n trong mét hoÆc mét sè chøc n¨ng s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ. Nh×n chung c¸c ®¸nh gi¸ c¹nh tranh th-êng sö dông trong ng¾n h¹n, nÕu trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh t-¬ng ®èi hoµn h¶o th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp hay mét ngµnh s¶n phÈm cña mét n-íc ®-îc biÓu hiÖn ë chØ sè thÞ phÇn chiÕm lÜnh ®-îc. ThÕ nh-ng trªn thùc tÕ, trong lÞch sö kinh tÕ n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh cña mét sè n-íc dùa phÇn lín vµo chÕ ®é b¶o hé cña ChÝnh phñ. Nh- viÖc ChÝnh phñ ®-a ra h¹n ng¹ch cã thÓ lµm h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu do vËy mµ s¶n phÈm trong n-íc míi chiÕm lÜnh ®-îc thÞ tr-êng lín h¬n. 2.2.Néi dung ph©n tÝch nh- sau: Trong t¸c phÈm bµn vÒ c¹nh tranh toµn cÇu, Porter ®· tæng hîp ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu trong qu¸ khø, x©y dùng m« h×nh lý luËn gåm bèn nh©n tè gi÷ vai trß mÊu trèt ®èi víi sù thµnh c«ng trong c¹nh tranh cña mét ngµnh nhÊt ®Þnh. Trong bèn nh©n tè nµy, em kÕt hîp nh©n tè thø ba vµ thø t- ®Ó thuËn lîi h¬n trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch, nh- vËy chØ cßn ba nh©n tè c¬ b¶n: 2.Nhu cÇu trong n-íc. 1.ViÖc kÕt hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. 3.C¹nh tranh trong n-íc víi c¸c doanh nghiÖp chñ chèt. Dùa trªn c¬ së lý luËn cña M.Porter, chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh ph©n tÝch nh- sau: NguyÔn ThÞ Minh Trang 7 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam *Tr-íc tiªn chóng ta ph©n tÝch kh¸i qu¸t theo quan s¸t trªn thÞ tr-êng xem ngµnh s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt trong n-íc phôc vô cho quy m« thÞ tr-êng nh- thÕ nµo. Râ rµng s¶n phÈm cña mét n-íc chiÕm thÞ phÇn lín, phôc vô ®a sè kh¸ch hµng cña thÞ tr-êng th× ph¶i lµ s¶n phÈm -u ®iÓm næi tréi, tøc lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tõ ®©y chóng ta cã nh÷ng nhËn ®Þnh ban ®Çu vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm. *Sau ®ã, chóng ta ®i vµo b¶n chÊt vÊn ®Ò, nh÷ng biÓu hiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng nhê vµo ph©n tÝch thÞ phÇn cã thÓ tin cËy ®-îc hay kh«ng. Tøc lµ chóng ta ®i vµo ®¸nh gi¸ søc c¹nh tranh theo c¸c tiªu chÝ vÒ gi¸ vµ chÊt l-îng cña s¶n phÈm. NÕu s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thËt sù th× nh÷ng th× viÖc s¶n phÈm cã quy m« thÞ tr-êng lín lµ hoµn toµn hîp lý. NÕu ng-îc l¹i, tøc lµ thÞ tr-êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o, kh«ng ph¶n ¸nh ®-îc thùc chÊt vÊn ®Ò. *Tõ viÖc ®¸nh gi¸ chØ tiªu c¹nh tranh trªn sÏ cã hai tr-êng hîp x¶y ra: TH1: NÕu ngµnh s¶n phÈm trong n-íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh chóng ta ph©n tÝch c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn søc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm. Tõ ®ã, cã c¸c ®Þnh h-íng gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n tõ c¸c yÕu tè t¸c ®éng. TH2: NÕu trªn tæng thÓ ngµnh kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ta cã thÓ ph©n tÝch theo c¬ cÊu ngµnh cã thÓ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ë nh÷ng nhãm s¶n phÈm nµo, nguyªn nh©n t¹i sao vµ cã nh÷ng ®Þnh h-íng g× ®Ó kh¾c phôc nÕu kh«ng thÓ kh¾c phôc ®-îc th× cã nh÷ng chuyÓn sang h-íng ®Õn s¶n phÈm míi. Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ë ®©y chóng ta ph©n tÝch theo h-íng ®Æt ngµnh trong mèi quan hÖ c¹nh tranh c«ng b»ng trªn thÞ tr-êng, tøc lµ kh«ng c«ng nhËn kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhê vµo chÕ ®é b¶o hé cña Nhµ n-íc. Bªn c¹nh ®ã ph¶i chØ ra ®-îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh trong t-¬ng lai lµ cã hay kh«ng, tøc lµ kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ s¶n phÈm cña ngµnh cã thÓ thùc hiÖn ®-îc hay kh«ng. NguyÔn ThÞ Minh Trang 8 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam C¸ch ph©n tÝch kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ cña s¶n phÈm trong ®iÒu kiÖn cã ®ãng gãp cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt tõ n-íc ngoµi, ta dùa vµo tû lÖ phÇn ®ãng gãp cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ quy tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm. Trong ®ã phÇn nµo chiÕm tû lÖ cao nhÊt vµ kh¶ n¨ng néi ®Þa ho¸ lµ bao nhiªu. PhÇn néi ®Þa ho¸ cµng cã gãp phÇn t¹o gi¸ trÞ míi cho s¶n phÈm cµng cao th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm ®ã cµng cao. VÊn ®Ò nµy cµng ph¶i ®-îc ph©n tÝch chÆt chÏ khi s¶n phÈm cã chøa nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt tõ n-íc ngoµi mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh hiÖn t¹i ch-a cã hay ch-a thÓ hiÖn râ. Chó ý lµ khi ®-a ra ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn ngµnh nªn ®Æt ngµnh trong mèi quan hÖ tæng thÓ gi÷a c¶ c¸c môc ®Ých kinh tÕ vµ x· héi. 3.C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm: Theo ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch trªn cña M.porter ta cã thÓ chia c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm nh- sau: 4.1.C¸c nh©n tè tõ phÝa thÞ tr-êng: Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nhãm ®iÒu kiÖn vÒ cÇu ph¶n ¸nh b¶n chÊt cÇu thÞ tr-êng trong n-íc ®èi víi sù s¶n phÈm cña ngµnh. Nhãm nµy sÏ cho ta thÊy chu kú sèng s¶n phÈm cña ngµnh, ngµnh nµo cã cÇu cµng lín, ®¬n gi¶n, ngµnh ®ã cµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhê gi¶n chi phÝ, gi¶m gi¸ nh-ng l¹i t¨ng doanh thu. Nhu cÇu trong n-íc lín, khiÕn ngµnh s¶n phÈm trong n-íc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn v÷ng h¬n, kh«ng ph¶i ®èi phã vÊt v¶ ®Ó giµnh giËt nh÷ng kho¶ng thÞ tr-êng nhá bÐ vµ sù tèn kÐm ®Ó c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ m¹nh mÏ n-íc ngoµi trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. 4.2.C¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn nguån lùc: Mét n-íc muèn ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n kh«ng thÓ kh«ng cã vïng biÓn réng, nguån thuû s¶n phong phó, muèn ph¸t triÓn ngµnh s¶n phÈm mü nghÖ kh«ng thÓ kh«ng cã nguån nh©n c«ng cã kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm,…C¸c yÕu tè vÒ nguån lùc sÏ t¹o cho ngµnh s¶n phÈm cña n-íc ®ã cã lîi thÕ c¹nh tranh so s¸nh, lµ tiÒn ®Ò ®Ó t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh. Dùa vµo nh÷ng lîi thÕ so s¸nh NguyÔn ThÞ Minh Trang 9 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam nµy, c¸c doanh nghiÖp sÏ cã c¸c ph-¬ng thøc kÕt hîp ®Çu vµo hîp lý, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn cho ra s¶n phÈm cã chÊt l-îng cao, chi phÝ thÊp h¬n so víi nh÷ng doanh nghiÖp ë c¸c n-íc kh«ng cã nh÷ng thuËn lîi vÒ nh©n tè ®Çu vµo s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã chóng ta lu«n biÕt r»ng bÊt kú mét n-íc nµo, mét ngµnh nµo, mét doanh nghiÖp nµo còng ®Òu bÞ h¹n chÕ bëi sù khan hiÕm tµi nguyªn. Do vËy lu«n ph¶i cã sù lùa chän ®Ó ph¸t triÓn ngµnh ®en l¹i lîi Ých tèi -u nhÊt.. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nhãm c¸c ®iÒu kiÖn vÒ nh©n tè s¶n xuÊt: ®iÒu nµy ®em l¹i tiÒm n¨ng ph¸t triÓn æn ®Þnh chñ ®éng cho ngµnh, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn c¬ së cho lîi thÕ c¹nh tranh trong t-¬ng lai. Nhãm gåm: 1.Nguån nguyªn liÖu. 2.Lao ®éng. 3.Khoa häc c«ng nghÖ. 4.3.C¸c nh©n tè tõ m«i tr-êng c¹nh tranh trong n-íc víi doanh nghiÖp chñ chèt: Ph©n tÝch nh©n tè nµy cho thÊy kh¶ n¨ng cña c¸c c«ng ty trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh nh-: sè l-îng c«ng ty tham gia vµo ngµnh, vÞ thÕ ®µm ph¸n cña bªn cung øng, thÞ phÇn vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho ra s¶n phÈm. Sù c¹nh tranh gay g¾t trong néi bé ngµnh cã thÓ sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp nh-ng l¹i khiÕn ngµnh ë n¬i së t¹i Êy ®i tr-íc ®èi thñ c¹nh tranh lµ ng-êi n-íc ngoµi. Hay nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý, quy tr×nh ®Ó cã ®-îc s¶n phÈm ®Çu ra. Cã thÓ chia môc nµy thµnh hai phÇn c¬ b¶n sau: 1. C¸c c«ng ty tham gia vµo ngµnh, thÞ phÇn vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty hiÖn nay. 2. VÞ thÕ ®µm ph¸n cña bªn cung øng. II/Ngµnh s¶n phÈm s÷a vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam: 1.§Æc ®iÓm cña ngµnh s¶n phÈm s÷a: NguyÔn ThÞ Minh Trang 10 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam Ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam ®-îc h×nh thµnh tõ nh÷ng n¨m 1960, nh-ng chØ thùc sù ph¸t triÓn tõ n¨m 1986 khi ®Êt n-íc thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi. Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y, thu nhËp b×nh qu©n ng-êi d©n ViÖt Nam t¨ng lªn, do vËy míi ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhu cÇu sö dông s÷a, vµ kh¶ n¨ng më réng thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm s÷a ë ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc t¨ng nhiÒu h¬n n÷a trong thêi gian tíi. Cã thÓ coi hiÖn ngµnh s÷a ViÖt Nam ®ang n»m trong giai ®o¹n ®Çu cña chu kú sèng cña ngµnh. Do vËy, rÊt thuËn lîi cho ngµnh s÷a cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, gi¶m tÝnh c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong néi bé ngµnh ®Ó ph©n chia thÞ tr-êng. Do s¶n phÈm s÷a lµ s¶n phÈm cã liªn quan ®Õn søc khoÎ, chÕ ®é dinh d-ìng, an toµn thùc phÈm cña con ng-êi nªn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a hiÖn ®ang rÊt ®-îc c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®Æt trong sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña nhµ n-íc. §èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a, sù kiÓm so¸t nµy ®-îc Bé N«ng nghiÖp vµ c¸c HiÖp héi s÷a thùc hiÖn th«ng qua c¸c ®iÒu luËt chÆt chÏ. Ngay tõ ®Çu thÕ kû 20 (1908) c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®· cã c¸c quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ quy tr×nh kü thuËt, an toµn thùc phÈm cho viÖc s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn s÷a. ë ViÖt Nam nh÷ng vÊn ®Ò nµy hÇu nh- ch-a ®-îc ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc quan t©m vµ vÉn ë tr×nh tr¹ng bu«ng láng. §iÒu nµy cã t¸c ®éng kh«ng tèt tíi c¹nh tranh b×nh ®¼ng trong n-íc, cã thÓ mét sè doanh nghiÖp sö dông c«ng nghÖ chÕ biÕn kÐm, nguyªn liÖu chÊt l-îng xÊu ®Ó c¹nh tranh vÒ gi¸. §ång thêi sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm s÷a trong n-íc ®èi víi hµng nhËp khÈu (v× s¶n phÈm nhËp khÈu th-êng ®· ®-îc chøng nhËn vÒ chÊt l-îng). 2.Sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s÷a ViÖt Nam: Tr-íc hÕt, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ngµnh c«ng nghiªp s÷a ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn chung cña ngµnh c«ng nghiÖp c¶ n-íc. Trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a, ®¬n vÞ nßng cèt lµ NguyÔn ThÞ Minh Trang 11 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam C«ng ty S÷a ViÖt Nam (Vinamilk). Tõ n¨m 1994 cã thªm c«ng ty Foremost (nay lµ Dutch Lady) lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a C«ng ty suÊt nhËp khÈu S«ng BÐ víi C«ng ty Friesland Vietnam Holding B.V ®-îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng (th¸ng 4/1994) vµ C«ng ty Nestle ViÖt Nam- doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi. Thùc tr¹ng ®ãng gãp vµ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a ®-îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau: B¶ng1: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp §¬n vÞ: Tû ®ång 1995 C«ng nghiÖp toµn 103.374 1997 1998 1999 2000 2001 134.420 150.685 168.749 195.225 223.578 32.080 34.956 36.284 41.793 48.159 1.119,4 1.420 1.896,1 2.316 3.648 quèc Bé C«ng nghiÖp 24.783 qu¶n lý C«ng ty S÷a VN 1.065,3 (Nguån: Sè liÖu cña Bé C«ng nghiÖp) So s¸nh vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tû träng cña Vinamilk so víi Bé C«ng nghiÖp chiÕm 4,30% trong n¨m 1995 ®· t¨ng lªn 5,54% trong n¨m 2000 (so víi toµn ngµnh c«ng nghiÖp, con sè t-¬ng øng lµ 1,03% vµ 1,19%). Nh×n chung, tèc ®é t¨ng tr-ëng cña ngµnh s÷a cao h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp. TÝnh theo gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ngµnh s÷a cã møc t¨ng tr-ëng trung b×nh lµ 20%/n¨m trong giai ®o¹n 1996-2000. Trong khi ®ã, møc t¨ng tr-ëng cïng thêi kú cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp lµ 13,57%/n¨m (theo gi¸ cè ®Þnh 1994). §iÒu nµy cho thÊy ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ngµnh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn chung cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp còng nh- c¶ n-íc. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã nh÷ng lý do sau cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh sau ®Ó cã ®-îc ®Þnh h-íng nhËp khÈu hay ph¸t triÓn ngµnh mét c¸ch hîp lý. NguyÔn ThÞ Minh Trang 12 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam Thø hai, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi cña ViÖt Nam ngµy cµng cao, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a ®ang ph¶i ®¸p øng nhu cÇu sö dông s÷a vµ c¸c s¶n phÈm tõ s÷a cña ng-êi d©n ngµy mét nhiÒu h¬n. Theo thèng kª, dù b¸o sÏ ®¹t 8 lÝt vµo n¨m 2005 vµ 10-12 lÝt vµo n¨m 2010. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt s¶n phÈm s÷a víi chiÕn l-îc thay thÕ hµng nhËp khÈu, tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ nhËp khÈu. Thø ba, viÖc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ph¸t triÓn mét sè ngµnh kh¸c nh- ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a, ngµnh c«ng nghiÖp ®-êng, ngµnh c«ng nghiÖp dÇu luyÖn…Nh÷ng ngµnh phô trî nµy ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng thùc phÈm tiªu dïng kh¸c ph¸t triÓn nh- s¶n xuÊt n-íc qu¶, s¶n xuÊt b¸nh kÑo. §Æc biÖt, hiÖn nay hai ngµnh c«ng nghiÖp ®-êng vµ c«ng nghiÖp dÇu luyÖn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a còng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn hai ngµnh s¶n xuÊt nµy. Thø t-, ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ph¸t triÓn sÏ t¹o thªn viÖc lµm cho x· héi , gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n, t¨ng thu nhËp cho ng-êi n«ng d©n, thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Cã lÏ ®©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong vai trß ph¸t triÓn cña ngµnh s÷a ViÖt Nam. Theo dù b¸o trong Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ViÖt Nam, n¨m 2005 t¹o ®-îc viÖc lµm cho 200.000 lao ®éng, n¨m 2010 sÏ cã 380.000 lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh s÷a. Nh- ®· nãi ë trªn, ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s÷a cã t¸c ®éng tÝch cùc cho ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a trong n-íc. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ®Êt ®ai canh t¸c ngµy cµng bÞ thu hÑp, n«ng d©n Ýt vèn, h×nh thøc ch¨n nu«i bß s÷a tá ra cã hiÖu qu¶ tèt trong viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. C¸c m« h×nh nµy ®Æc biÖt hiÖu qu¶ ë c¸c vïng ngo¹i thµnh thµnh phè, n¬i ®Êt trång trät ngµy cµng thiÕu thèn, søc Ðp lao ®éng cao, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tiÕp thu kÜ thuËt h¬n so víi c¸c vïng n«ng th«n xa thµnh phè, xa n¬i s¶n xuÊt, ®· t¹o ra viÖc lµm cho nhiÒu ngµn hé n«ng d©n. HiÖn t¹i do cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong vÊn ®Ò b¶o qu¶n tiªu thô nguyªn NguyÔn ThÞ Minh Trang 13 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam liÖu s÷a, nªn ng-êi n«ng d©n cßn chÞu nhiÒu thiÖt thßi, míi chØ ch¨n nu«i theo quy m« gia ®×nh nhá, lÊy c«ng lµm l·i. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy l¹i t-¬ng ®èi thµnh c«ng so víi c¸c h×nh thøc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kh¸c ®· ®-îc thùc hiÖn. Thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®µn bß s÷a ®èi víi c¸c n«ng hé sÏ ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i trong n«ng nghiÖp. HiÖn nay, vÊn ®Ò nµy ®· ®-îc c¸c Ban ngµnh cã thÈm quyÒn quan t©m, nh- Ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®µn bß s÷a 135 cña Nhµ n-íc ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 3.Quan ®iÓm ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam: Thùc tÕ thÊy r»ng ngµnh c«ng nghiÖp S÷a cña ViÖt Nam sinh sau ®Î muén vµ v« cïng nhá bÐ so víi c¸c ®¹i gia trªn thÕ giíi, trong khi ®ã nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr-êng néi ®Þa míi ph¸t triÓn vµ cßn nhiÒu tiÒm n¨ng lín bëi møc tiªu dïng s÷a cña ng-êi d©n ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp so víi thÕ giíi vµ cßn ph¶i mÊt rÊt nhiÒu n¨m phÊn ®Êu ®Ó ngµnh nµy ®¸p øng ®-îc møc tiªu dïng cña ng-êi d©n ViÖt Nam b»ng c¸c n-íc trong khu vùc chø ch-a nãi g× theo kÞp møc c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §Æc biÖt lµ nÕu ngµnh s¶n phÈm ViÖt Nam muèn th©m nhËp vµo thÞ tr-êng xuÊt khÈu míi, ngoµi c¸c yÕu tè vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l-îng mµ ph¶i cã uy tÝn vÒ th-¬ng hiÖu cña m×nh, ®©y chÝnh lµ ®iÓm yÕu cña s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam so víi c¸c h·ng hµng ®Çu thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong mÊy n¨m qua, c¸c s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam còng ®· xuÊt khÈu ®-îc sang thÞ tr-êng thÕ giíi, nh-ng ph¶i nh×n nhËn r»ng thùc chÊt viÖc xuÊt khÈu ®ã lµ do ta ®· tËn dông ®-îc hoµn c¶nh chÝnh trÞ ®Æc biÖt cña thÕ giíi, vµ còng chñ yÕu lµ ®èi víi thÞ tr-êng Ir¨k (Trung §«ng). Nh- vËy thÞ tr-êng hiÖn nay vµ trong t-¬ng lai tíi cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung khai th¸c lµ thÞ tr-êng néi ®Þa. V× lý do ®ã, trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, em chØ tËp trung ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng néi ®Þa. Do vËy khi nãi ®Õn thÞ tr-êng trong bµi chóng ta cã thÓ ngÇm hiÓu ë ®©y lµ thÞ tr-êng néi ®Þa. NguyÔn ThÞ Minh Trang 14 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam ch-¬ng ii ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a viÖt nam i/®iÒu kiÖn vÒ cÇu thÞ tr-êng trong n-íc: Cïng víi sù chuyÓn biÕn chung cña nÒn kinh tÕ c¶ n-íc, n¨m 1986, tõ khi ®Êt n-íc thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi thÞ tr-êng s÷a míi thùc sù ph¸t triÓn. Ng-êi mua kh«ng chØ dïng nhiÒu s÷a h¬n, mµ c¬ cÊu, chñng lo¹i s¶n phÈm s÷a còng ®a d¹ng phong phó h¬n. Tr-íc ®©y s¶n phÈm s÷a tiªu thô phæ biÕn lµ s÷a ®Æc cã ®-êng vµ s÷© bét cho ®Õn nay c¬ cÊu s¶n phÈm ®· t¨ng lªn nhanh chãng thµnh nhiÒu nhãm s¶n phÈm phong phó. L-îng s÷a tiªu thô t¨ng hµng n¨m:150 triÖu lÝt n¨m 1991 (quy ra s÷a t-¬i), 200 triÖu lÝt n¨m 1993, n¨m 1997 t¨ng lªn 275 triÖu lÝt vµ n¨m 2000 kho¶ng 460 triÖu lÝt. Trong ®ã, thÞ phÇn néi ®Þa cña s÷a s¶n xuÊt trong n-íc t¨ng tõ 57% trong n¨m 1991 lªn 92% trong n¨m 1995. Cßn c¬ cÊu s¶n phÈm hiÖn nay cã thÓ chia thµnh 8 nhãm s¶n phÈm c¬ b¶n: 1.Nhãm s¶n phÈm s÷a t-¬i thanh trïng. 2. Nhãm s¶n phÈm s÷a t-¬i tiÖt trïng. 3. Nhãm s¶n phÈm s÷a ®Æc cã ®-êng. 4. Nhãm s¶n phÈm s÷a bét. 5. Nhãm s¶n phÈm bét dinh d-ìng. 6. Nhãm s¶n phÈm s÷a chua. 7. Nhãm s¶n phÈm c¸c lo¹i kem cao cÊp. 8. Nhãm c¸c s¶n phÈm kh¸c tõ s÷a (nh- b¬, phom¸t…). HiÖn t¹i c¸c s¶n phÈm s÷a tiªu thô trªn thÞ tr-êng néi ®Þa cã thÓ ph©n biÖt t-¬ng ®èi râ nh- sau: NguyÔn ThÞ Minh Trang 15 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam *S÷a ®Æc chiÕm lÜnh thÞ tr-êng n«ng th«n vµ miÒn nói, nh÷ng ®èi t-îng sö dông chñ yÕu lµ chÎ nhá, ng-êi èm, ng-êi giµ yÕu; mét phÇn dïng lµm nguyªn liÖu trong c¸c nhµ m¸y b¸nh kÑo. *S÷a bét tiªu thô chÝnh t¹i khu vùc thµnh thÞ, ®èi t-îng chÝnh lµ trÎ th¬, ng-êi èm vµ giµ yÕu t¹i khu vùc d©n c- nµy. *S÷a t-¬i vµ s÷a chua cho mäi løa tuæi trong khu vùc thµnh thÞ vÇ c«ng nghiÖp. Nh- ph©n tÝch ë ch-¬ng I, s÷a nãi chung lµ s¶n phÈm tiªu dïng th«ng th-êng khi thu nhËp t¨ng sÏ lµm t¨ng nhu cÇu sö dông vÒ lo¹i hµng nµy, hiÖn nay hÖ sè co d·n cña lo¹i hµng ho¸ nµy theo thu nhËp cña nhãm chuyªn gia cña tæ chøc ph¸t triÓn liªn hîp quèc gióp ViÖt Nam nghiªn cøu n¨m ngµnh c«ng nghiÖp (c«ng nghiÖp chÕ biÐn thùc phÈm, c«ng nghiÖp dÖt may, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghiÖp «t« vµ c«ng nghiÖp c¬ khÝ) thêi kú 1990 - 1995 hÖ sè nµy lµ 1,42 (do xuÊt ph¸t ®iÓm n¨m1990 cña ViÖt Nam qu¸ thÊp, l-îng tiªu thô chØ ®¹t 31 triÖu lÝt). Thêi kú 1996 - 2000 con sè nµy lµ 0,75 vµ hiÖn nay con sè nµy ®¹t kho¶ng 0,95 vµ t-¬ng ®èi æn ®Þnh, tÊt nhiªn lµ sÏ kh«ng cao ®-îc nhiÒu nh- thêi kú 1990 - 1995, nh-ng còng kh«ng thÊp nh- thêi kú 1996 - 2000 do chÞu nhiÒu biÕn ®éng kinh tÕ nh- cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1998. XÐt vÒ sù thay ®æi trong c¬ cÊu vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm : ViÖt Nam lµ n-íc nghÌo, cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi thuéc lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi, v× lÏ ®ã trong nhiÒu n¨m qua ng-êi d©n ch-a cã ®iÒu kiÖn tiªu dïng s÷a mét c¸ch réng r·i. Sau nh÷ng n¨m ®æi míi kinh tÕ t¨ng tr-ëng ®Òu vµ ë møc cao, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi kh¸ h¬n nhÊt lµ ®èi víi khu vùc thµnh thÞ vµ c¸c khu tËp trung c«ng nghiÖp, nhu cÇu tiªu dïng trong d©n ®· cã møc t¨ng ®ét biÕn, thÓ hiÖn râ nhÊt trong giai ®o¹n 5 n¨m 1990 - 1995 vµ 1996 - 2000. Nh- vËy lµ t¨ng tr-ëng thu nhËp quèc d©n cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn møc tiªu dïng s÷a cña ng-êi d©n. NguyÔn ThÞ Minh Trang 16 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam Tõ n¨m 1976, s¶n phÈm s÷a chÕ biÕn cña ng-êi d©n chñ yÕu lµ s÷a bét vµ s÷a ®Æc cã ®-êng, ®èi t-îng tiªu thô chñ yÕu lµ trÎ em, ng-êi giµ, ng-êi èm. §Õn n¨m 1982, danh môc c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ s÷a b¾t ®Çu ®-îc më réng phuc vô cho nhiÒu ®èi t-îng tiªu dïng. Trong c¬ cÊu thu nhËp, kho¶ng c¸c thu nhËp còng dÉn ®Õn ®ßi hái vÒ hµng ho¸ lµ kh¸c nhau. Ng-êi n«ng th«n cã thu nhËp thÊp h¬n kh«ng nh÷ng sè l-îng s÷a tiªu thô thÊp h¬n mµ lo¹i s¶n phÈm hä mua còng kh¸c, chñ yÕu lµ s÷a ®Æc cã ®-êng. S¶n phÈm nµy gi¸ rÎ, thuËn tiÖn cho viÖc ph©n phèi b¶o qu¶n tiªu dïng ë n«ng th«n vµ vïng s©u vïng xa. Trªn thÞ tr-êng nh÷ng ng-êi cã thu nhËp cao h¬n, hä dïng nhiÒu s÷a h¬n vµ nh÷ng hä còng ®ßi hái nhiÒu chñng lo¹i ®Ó lùa chän h¬n. Nh÷ng s¶n phÈm ®-îc -a chuéng chñ yÕu lµ: s÷a t-¬i tiÖt trïng, s÷a chua, c¸c lo¹i ken cao cÊp vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c tõ s÷a nh- b¬, phomat… Kho¶ng c¸ch thu nhËp ®a t¹o ra sù phong phó cho c¸c chñng lo¹i cña s¶n phÈm s÷a ®Ó ®¸p øng nh÷ng m¶ng thÞ tr-êng kh¸c nhau. Thø hai lµ t¹i sao phÇn lín nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l-îng tèt h¬n hay sù ®ßi hái cao tõ phÝa ng-êi tiªu dïng chñ yÕu tËp trung ë c¸c khu vùc thµnh thÞ ph¸t triÓn. Ph¶i nãi r»ng, mét trong nh÷ng lý do t¸c ®éng ®Õn sù ph©n chia chñng lo¹i s¶n phÈm ®ã lµ kiÕn thøc ng-êi tiªu dïng, sù tiÕp cËn cña c¸c kh¸ch hµng nµy tíi s¶n phÈm nµy lµ th-êng xuyªn. Møc sèng cao hä ®ß hái chÊt l-îng nhiÒu h¬n sè l-îng, th«ng tin ®¹i chóng ®-îc th-êng xuyªn cËp nhËp, th«ng th-êng trong mét ngµy ®ªm cã Ýt nhÊt lµ 10 lÇn cã mÆt s¶n phÈm s÷a ®-îc qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh, c¸c dÞch vô kh¸ch hµng giíi thiÖu s¶n phÈm cña c«ng ty ®-îc ph¸t triÓn réng r·i. §ång thêi d©n trÝ cao khiÕn nh÷ng ng-êi tiªu dïng nµy chë nªn khã tÝnh h¬n, hiÓu biÕt h¬n trong viÖc lùa chän s¶n phÈm cho b¶n th©n. NhÊt lµ ®èi víi mét sè lo¹i s¶n phÈm ®Æc biÖt ®Æc biÖt tõ s÷a nh-: s÷a cho trÎ em, cho phô n÷ mang thai, cho ng-êi èm, ng-êi bÞ bÖnh tiÓu ®-êng…S¶n phÈm kh«ng chØ ®Õn tay ng-êi tiªu dïng th«ng qua c¸c ®¹i lý ph©n phèi hay c¬ së b¸n lÎ mµ nã cßn xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu h×nh thøc nh- th«ng qua chuyªn gia t- vÊn dinh d-ìng, NguyÔn ThÞ Minh Trang 17 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam qua sù h-íng dÉn cña b¸c sÜ, qua c¸c h-íng dÉn cña gi¸o viªn trong c¸c nhµ trÎ. C¸c s¶n phÈm lo¹i nµy hiÖn nay t¨ng rÊt m¹nh vÒ nhu cÇu, kh«ng nh÷ng thÕ gi¸ cña nã thuéc vµo lo¹i cao nhÊt trong nh÷ng s¶n phÈm chÕ biÕn tõ s÷a. Nã cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn cao cho c¸c doanh nghiÖp cã thÕ m¹nh trong ho¹t ®éng Marketing ch¨m sãc kh¸ch hµng tèt. §iÒu nµy còng ph¶n ¸nh sù kh«ng thuËn lîi cho c¸c s¶n phÈm néi ®Þa hiÖn nay cßn kÐm xa vÒ c¸c ho¹t ®éng nµy so víi s¶n phÈm nhËp khÈu cña c¸c n-íc cã th-¬ng hiÖu næi tiÕng trªn thÕ giíi. Tãm l¹i, thÞ tr-êng tiªu thô s÷a ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn, nhu cÇu ®ang ban ®Çu ®-îc më réng nhanh chãng do cã nhiÒu kh¸ch hµng míi tham gia vµo thÞ tr-êng. §iÒu nµy cã t¸c ®éng ®Õn møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong ngµnh (ë ®©y lµ víi s¶n phÈm nhËp khÈu), nã ®-a ®Õn nhiÒu c¬ héi cho ph¸t triÓn ngµnh, gi¶m søa Ðp c¹nh tranh gi÷a c¸c ®èi thñ. Do sù c¹nh tranh cßn yÕu, nªn sù t¨ng m¹nh vÒ cÇu cho phÐp c¸c c«ng ty néi ®Þa t¨ng doanh sè vµ lîi nhuËn mµ kh«ng cÇn ph¶i th«n tÝnh thÞ tr-êng cña ®èi thñ c¹nh tranh ngay trong n-íc còng nh- ®èi thñ nhËp khÈu. C¸c s¶n phÈm néi ®Þa còng nh- nhËp khÈu ®Òu cã thÓ më réng ho¹t ®éng. §©y lµ kho¶ng c¸ch cÇn thiÕt cho c¸c c«ng ty trong n-íc tËn dông n¾m lÊy thuËn lîi cña ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng trong gi©i ®o¹n nµy lµ sù c¹nh tranh t-¬ng ®èi hoµ dÞu ®Ó chuÈn bÞ cho sù c¹nh tranh quyÕt liÖt sau nµy. ii/®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm s÷a viÖt nam: NÕu nhËn ®Þnh tæng qu¸t theo t×nh h×nh tiªu thô trªn thÞ tr-êng néi ®Þa, th× hiÖn nay s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam cã nh÷ng biÓu hiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh rÊt cao, dùa vµo c¸c chØ tiªu vÒ thÞ phÇn vµ tèc ®é t¨ng thÞ phÇn cña s¶n phÈm s÷a néi ®Þa. Dùa theo sè liÖu cña hai b¶ng d-íi ®©y, cho thÊy s¶n phÈm néi ®Þa nhanh chãng chiÕm lÜnh thÞ tr-êng tõ 57% n¨m1991 cho ®Õn nay ®· chiÕm lÜnh ¸p NguyÔn ThÞ Minh Trang 18 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam ®¶o s¶n phÈm nhËp khÈu lµ 92% thÞ tr-êng néi ®Þa. Trong khi ®ã, s¶n phÈm nhËp khÈu ngµy cµng gi¶m tõ 43% thÞ phÇn hiÖn nay chØ cßn chiÕm cã 3 - 5% thÞ phÇn néi ®Þa. B¶ng 2: ThÞ phÇn s÷a n¨m 1991 trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam (§¬n vÞ:%) Nguån gèc s¶n xuÊt cña s¶n phÈm s÷a ThÞ phÇn Tæng 100% C¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n-íc 57% C¸c s¶n phÈm nhËp khÈu 43% B¶ng 3: ThÞ phÇn s÷a hiÖn nay trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam (tõ n¨m 1995 ) §¬n vÞ:% Nguån gèc s¶n xuÊt cña s¶n phÈm s÷a ThÞ phÇn Tæng 100% C«ng ty Vinamilk 70 - 75% Dutch Lady, Nestle, c¸c doanh nghiÖp kh¸c vµ c¸c c¬ Kho¶ng 22% së b¸n lÎ C¸c s¶n phÈm nhËp khÈu 3 - 5% (Nguån cña c¶ hai b¶ng: Theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp) §ång thêi, dùa vµo b¶ng 3, cho thÊy s¶n phÈm cña C«ng ty Vinamilk lµ cã søc c¹nh tranh cao nhÊt, thÞ phÇn cña c«ng ty nµy lu«n chiÕm ®Õn 70 - 75% thÞ tr-êng tiªu thô c¶ n-íc. Tøc lµ, nÕu quan s¸t qua thÞ phÇn nh- vËy ta cã thÓ cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao nhÊt lµ thuéc vÒ s¶n phÈm s÷a cña c¸c c«ng ty néi ®Þa, trong ®ã m¹nh nhÊt lµ Vinamilk, cßn s¶n phÈm nhËp khÈu chØ NguyÔn ThÞ Minh Trang 19 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam chiÕm mét sè ph©n ®o¹n thÞ tr-êng nhá hÑp, hay nãi c¸ch kh¸c søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm nhËp ngo¹i lµ rÊt thÊp. B©y giê chóng ta xÐt ®Õn thÞ phÇn theo nhãm s¶n phÈm ®Ó thÊy ®-îc s¶n phÈm nµo chóng ta cã thÕ m¹nh nhÊt vµ s¶n phÈm nµo chóng ta cßn bÞ h¹n chÕ trong c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng néi ®Þa. B¶ng 4: ThÞ phÇn theo s¶n phÈm §¬n vÞ:% ThÞ phÇn S÷a ®Æc cã ®-êng S÷a bét S÷a t-¬i Tæng 100% 100% 100% Vinamilk 66-70% 40% 90 - 98% 35-40% 2 - 6% 20% 2 - 3% Dutch Lady, Nestle vµ c¸c 30 - 35% doanh nghiÖp trong n-íc kh¸c S¶n phÈm nhËp khÈu <1% (Nguån: TÝnh to¸n dùa theo sè liÖu cña ViÖn Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp) Theo sè liÖu trªn th× Vinamilk gÇn nh- ®éc quyÒn ®èi víi s¶n phÈm s÷a t-¬i, chiÕm phÇm lín thÞ phÇn cña s¶n phÈm s÷a ®Æc vµ s¶n phÈm s÷a bét còng chiÕm ®Õn mét nöa thÞ tr-êng. Tøc lµ trong c¬ cÊu s¶n phÈm, s¶n phÈm néi ®Þa còng chiÕm thÕ ¸p ®¶o ®èi víi mäi nhãm s¶n phÈm ngµnh s÷a, trong ®ã cã m¹nh nhÊt cã lÏ lµ s¶n phÈm s÷a t-¬i. Nh- vËy, nÕu chØ quan s¸t qua thÞ tr-êng tiªu thô s÷a mµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm s÷a th× râ rµng s¶n phÈm s÷a néi ®Þa hiÖn nay cña ViÖt Nam rÊt cao, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt tõ doanh nghiÖp Nhµ n-íc. VËy ®iÒu ®ã cã thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt cña søc c¹nh tranh cña ngµnh s¶n phÈm s÷a ViÖt N¹m hay kh«ng. §Ó lµm ®-îc thÕ, chóng ta ph¶i sö dông c¸c tiªu chÝ ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nhãm s¶n phÈm nµy ®Ó NguyÔn ThÞ Minh Trang 20