Tài liệu Eu - asean

bíc ph¸t triÓn trong quan hÖ eu -asean 1. lêi më ®Çu. ThÕ giíi ®ang chuyÓn m×nh m¹nh mÏ tõ thÕ kØ XX sang thÕ kØ XXI. Bíc vµo thÕ kØ míi, thiªn nhiªn kû míi c¶ thÕ giíi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu thêi c¬ còng nh th¸ch thøc, næi lªn trong ®ã lµ qu¸ tr×nh " Toµn cÇu ho¸". Toµn cÇu ho¸ - mét hiÖn tîng mang tÝnh x· héi , mét lùc lîng mang tÝnh lÞch sö trçi dËy tõ kho¶ng mét thËp niªn qua vµ ®ang cã ¶nh hëng lín, t¸c ®éng ®Õn hÇu nh mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi , tõ kinh tÕ cho ®Õn chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi, sinh th¸i m«i trêng. Nh×n chung, toµn cÇu ho¸ cã nh÷ng tÝch cùc nh lµm t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, t¹o ra nhiÒu cña c¶i cho thÕ giíi, c¶i thiÖn chÊt lîng cuéc sèng con ngêi, lµm cho mäi d©n téc, mçi thµnh viªn trªn hµnh tinh chóng ta gÇn gòi nhau h¬n. Tuy nhiªn Toµn cÇu ho¸ còng mang l¹i rñi ro cho nhiÒu ngêi, nhiÒu d©n téc trong viÖc t×m kiÕm kÕ sinh nhai cho m×nh. H¬n n÷a, toµn cÇu ho¸ cã xu híng ®ång ho¸ c¸c quèc gia còng nh c¸c nÒn v¨n ho¸, mét kÕt côc mµ Ýt ai muèn. Cïng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ lµ sù gia t¨ng cña chñ nghÜa khu vùc hay xu híng khu vùc ho¸ - ®a ph¬ng ho¸. Hai qu¸ tr×nh nµy võa m©u thuÉn, võa thèng nhÊt víi nhau, bæ xung cho nhau trong mét thÕ giíi ph¸t triÓn trong ®ång ®Òu vµ sù c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt. Lµ hai tæ chøc khu vùc ë hai ch©u lôc lµ ch©u ¸ vµ ch©u ©u, liªn minh ch©u ©u ((EU) vµ hiÖp héi c¸c quèc gia ®«ng Nam ¸ (ASEAN) còng héi nhËp vµo xu híng toµn cÇu ho¸ nh mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®ã, c¶ EU vµ ASEAN ®Òu t×m thÊy nh÷ng lîi Ých khi ph¸t triÓn mèi quan hÖ nhiÒu mÆt gi÷a hai bªn v× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay khi c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng th× quan hÖ EU- ASEAN l¹i ®ãng mét vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh hîp t¸c ¸- ©u. Bµi viÕt xin ®îc tr×nh bµy vÒ quan hÖ hîp t¸c nhiÒu mÆt EU -ASEAN c¶ trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i trong ®ã nhÊn m¹nh vÊn ®Ò hîp t¸c th¬ng m¹i, ®Çu t gi÷a hai tæ chøc nµy. 2. s¬ lîc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña liªn minh ch©u ©u(EU) vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (asean) 2.1. EU (european union) Tõ xa ®Õn nay, ch©u ©u lu«n ®îc coi lµ n¬i cã vÞ trÝ ®Þa lý kinh tÕ chÝnh trÞ quan träng vµo h¹ng bËc nhÊt trªn thÕ giíi . chÝnh v× vËy, khu vùc nµy còng lµ n¬i cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cao nhÊt vµ ®Òu nhÊt trªn thÕ giíi. Liªn minh ch©u ©u (EU) hiÖn nay bao gåm 15 quèc gia ë ch©u ©u lµ Anh , Ph¸p. §øc, Italia, §an M¹ch, BØ, Hµ Lan, Lucxemburg, Hy L¹p, T©y 1 Ban Nha, Bå §µo Nha, Ai len, Thuþ §iÓn, ¸o, PhÇn lan. §©y lµ khèi kinh tÕ hïng m¹nh vµ lµ mét trong nh÷ng trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ quan träng cña thÕ giíi. EU cã tæng diÖn tÝch kho¶ng 3,3 triÖu km 2 víi tæng sè dan vµo kho¶ng 400 triÖu ngêi vµ tæng sè GDP xÊp xØ 9.000 tû. §©y còng lµ khu vùc th¬ng m¹i lín nhÊt thÕ giíi. NÕu tÝnh c¶ th¬ng m¹i trong khèi, nm 2000 EU chiÕm 44, 9% kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu toµn thÕ giíi. NÕu chØ tÝnh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu víi bªn ngoµi, EU chiÕm kho¶ng 20 % kim ng¹ch th¬ng m¹i thÕ giíi. Liªm minh ch©u ©u còng lµ nguån FDI lín nhÊt thÕ giíi víi tû lÖ dßng FDI ra n¨m 1998 chiÕm 59,55 toµn cÇu . Trô së cña Eu ®Æt t¹i Brussels (thñ ®« v¬ng quèc BØ) * Liªn minh ch©u ©u ®îc t¹o dùng trªn c¬ së ba yÕu tè chÝnh lµ: - Liªn minh kinh tÕ vµ tiÒn tÖ (Economic anhd Moneytary Union- EMU) - Sù më réng hîp t¸c chÝnh trÞ thµnh ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ an ninh chung - Sù hîp t¸c chÆt chÏ h¬n vÒ lÜnh vùc t ph¸p vµ néi vô. Liªn minh ch©u ©u cã qu¸ tr×nh h×nh vµ ph¸t triÓn l©u dµi tõ hîp t¸c kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc than vµ thÐp, n¨m 1951, ECSC- céng ®ång than thÐp ch©u ©u ra ®êi. §Õn n¨m 1957, 6 níc thµnh viªn cña ECSC bao gåm §øc, Ph¸p, ý, BØ , hµ Lan vµ Luxemburg ®· ký hiÖp ®Þnh Roma thµnh lËp céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u EEC. Sau 12 n¨m, thÞ trêng chung vµ liªn minh thuÕ quan ®îc h×nh thµnh. §¹o luËt vÒ mét ch©u ©u thèng nhÊt n¨m 1986 ®Æt c¬ së cho viÖc h×nh thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt ra ®êi ë ch©u ©u. N¨m 1993 liªn minh ch©u ©u víi thÞ trêng thèng nhÊt ra ®êi trªn c¬ së cña hiÖp ®Þnh liªn minh ch©u ©u TEU ký kÕt t¹i Maastrict th¸ng 12 n¨m 1991. ý tëng vÒ mét ®ång tiÒn chung ch©u ©u ®· cã tõ nh÷ng n¨m 1970 vµ ®Õn n¨m 1999 liªn minh kinh tÕ vµ tiÒn tÖ EMU ®îc thµnh lËp. Tõ ®Çu n¨m 2002, chØ cã mét ®ång tiÒn chung, ®ång Euro ®îc sö dông trªn 12 níc thµnh viªn cña EU. Liªn minh ch©u ©u lµ mét m« h×nh liªn kÕt khu vùc ë møc ®é cao víi ®ång tiÒn chung, chÝnh s¸ch kinh tÕ chung, chÝnh s¸ch ngo¹i giao vµ an ninh chung. EU cã c¸c thÓ chÕ siªu quèc gia nh uû ban ch©u ©u, nghÞ viÖn ch©u ©u, Toµ ¸n ch©u ©u, Ng©n hµng ch©u ©u. Héi nghÞ thîng ®Ønh liªn minh ch©u ©u t¹i Copenhaghen (§an M¹ch) th¸ng 12 -2002 ®· quyÕt ®Þnh sÏ s¸p nhËp mêi thµnh viªn míi lµ 3 níc Baltic: Latvia, Litva vµ estonia, c¸c níc trung §«ng ©u lµ Balan, Hungary, Céng hoµ sec, Slovackia, Slovenia, Malta vµ SÝp. Mêi níc nµy sÏ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña EU vµo th¸ng 6-2004. Nh vËy ý tëng vÒ viÖc thµnh lËp 2 mét Liªn minh ch©u ©u víi sè lîng thµnh viªn ®«ng ®¶o cha tõng cã tõ tríc ®Õn nay s¾p trë thµnh hiÖn thùc. EU sÏ lµ mét nÒn kinh tÕ hïng m¹nh vµ cã tiÕng nãi m¹nh mÏ h¬n trªn trêng quèc tÕ. 2.2. ASEAN(association of south east asian nations) tªn gäi §«ng nam ¸ ®îc ngêi ph¬ng T©y sö dông tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. XÐt trªn ph¬ng diÖn lÞch sö - v¨n ho¸ th× §«ng Nam ¸ thêi cæ ®¹i lµ mét khu vùc thèng nhÊt vÒ v¨n ho¸. C d©n khu vùc nµy tõ hµng ngµn n¨m tríc ®· cïng chia sÎ víi nhau mét nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp trång lóa níc vµ mét nÒn v¨n ho¸ xãm lµng víi sù ®an xen gi÷a v¨n ho¸ nói, ®ång b»ng vµ biÓn. Do vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vµ giµu cã vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn nªn khu vùc §«ng Nam ¸ ®· trë thµnh n¬i héi tô cña nhiÒu nÒn v¨n ho¸, ®èi tîng chinh phôc vµ n« dÞch thuéc ®Þa cña ngo¹i bang. Tríc hÕt, ®ã lµ sù x©m nhËp cña nÒn v¨n ho¸ Trung Hoa, Ên §é, arËp vµ sau nµy tõ thÕ kû XVII lµ ch©u ©u. ThÕ nhng chÝnh nhê cã sù t¬ng ®ång vµ gÇn gòi vÒ v¨n ho¸ , truyÒn thèng ngo¹i x©m vµ tinh thÇn hîp t¸c b¹n bÌ, c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ kh«ng nh÷ng b¶o vÖ ®îc cèt lâi nÒn v¨n ho¸ së h÷u b¶n ®Þa cña m×nh mµ cßn cã thÓ tiÕp thu cã chän läc tinh hoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c. Trªn c¬ së ®ã c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ lÇn lît dµnh ®îc ®éc lËp tõ ¸ch n« dÞch vµ thuéc ®Þa cña ngo¹i bang, ®Æt nÒn t¶ng cho sù hîp t¸c vµ liªn kÕt khu vùc. Mét cét mèc râ rÖt ®îc ®¸nh dÊu trong lÞch sö §«ng Nam ¸ lµ sù kiÖn thµnh lËp HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸: ngµy8-8-1967 t¹i Bangkok (thñ ®« Th¸i Lan), tuyªn bè Bangkok ®îc ký kÕt, t¹o dùng nÒn t¶ng cho sù ra ®êi cña ASEAN. ASEAN bao gåm 10 níc trong vïng §«ng Nam ¸ lµ Brunei, Indonesia, malaysia, Philippin, Singapore, Th¸i Lan, ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar. ASEAN hiÖn nay cã d©n sè h¬n 500 triÖu ngêi, GDP kho¶ng gÇn 600 tû USD/n¨m. §©y còng lµ n¬i cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, cã sù t¨ng trëng kinh tÕ nhanh chãng vµ lµ n¬i thu hót nhiÒu nguån vèn FDI. Môc tiªu chÝnh cña ASEAN ®îc ghi râ trong tuyªn bè Bangkok lµ th«ng qua nh÷ng nç lùc chung trªn tinh thÇn hîp t¸c, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi nh»m thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ ë mçi níc, cñng cè hµo b×nh, æn ®Þnh ë mçi quèc gia thµnh viªn, khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ASEAN gåm cã c¸c ch¬ng tr×nh lín vÒ hîp t¸c kinh tÕ, tù do ho¸ th¬ng m¹i, dÞch vô vµ ®Çu t trong khu vùc ®ang ®îc thùc hiÖn nh x©y dùng khu vùc th¬ng m¹i tù do ASEAN(ASEAN Free Trade area- 3 AFTA), khu vùc ®Çu t AIA, ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN- AICO, hîp t¸c h¶i quan ASEAN. C¸c níc trong khu vùc cïng nhau ®Èy nhanh h¬n tèc ®é thùc hiÖn khu vùc mËu dÞch tù do AFTA ®Ó thóc ®Èy th¬ng m¹i trong néi bé khu vùc, t¨ng tÝnh c¹nh tranh, thu hót ®Çu t níc ngoµi. Víi ASEAN 6 (Indonesia, Malaysia, Philippin, Singapore, Th¸i Lan vµ Brunei) møc gi¶m thuÕ nhËp khÈu CEPT tõ 0-5% ®¹t ®îc vµo n¨m 2002, víi ViÖt Nam vµo n¨m 2006 , cßn lµo vµ Myanmar vµo n¨m 2008. Møc 0% víi ASEAN 6 vµo n¨m 2010 con víi c¸c thµnh viªn míi lµ 2015. Nh vËy víi môc tiªu ban ®Çu lµ gi÷ g×n æn ®Þnh vµ an ninh trong khu vùc, lóc ®Çu HiÖp héi ®îc xem nh lµ khèi mang mµu s¾c chÝnh trÞ lµ chñ yÕu , ®Õn nay sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong ASEAN ngµy cµng kh¨ng khÝt vµ toµn diÖn. 3. LÞch sö ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN 3.1 Quan ®iÓm vµ chiÕn lîc cña c¶ hai phÝa khi xóc tiÕn quan hÖ hîp t¸c. Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn II, khu vùc §«ng Nam ¸ cµng ngµy cµng thu hót ®îc sù quan t©m cña thÕ giíi. Mét b»ng chøng cô thÓ lµ ngêi ta xuÊt b¶n ngµy cµng nhiÒu s¸ch b¸o, bµi viÕt, Ên phÈm vÒ khu vùc nµy. Tuy vËy, mÆc dï quan hÖ kinh tÕ nãi chung gi÷a c¸c níc EU víi c¸c níc ASEAN ®· cã tõ l©u nhng trong mét thêi gian t¬ng ®èi dµi sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II, c¸c níc EU rÊt Ýt chó ý ®ªn ASEAn. Nãi kh¸c ®i, sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II vÞ trÝ cña EU ë §«ng Nam ¸ bÞ suy gi¶m, quan hÖ kinh tÕ còng v× thÕ trë nªn mê nh¹t nhêng bíc cho sù lÊn s©u cña Mü vµ NhËt b¶n. HiÖn nay sù t¨ng trëng kinh tÕ ë §«ng Nam ¸ ®· lµ ®iÓm thu hót ®èi víi EU. N¨m 2000, mét nöa tæng sè t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi thuéc vÒ ch©u ¸ ( gåm §«ng vµ §«ng Nam ¸) cho nªn EU ph¶i quan t©m ®Æc biÖt ®Õn ch©u ¸ trong ®ã cã khu vùc §«ng Nam ¸. ngµy nay, khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, EU thÊy cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i chÝnh s¸ch cña m×nh ®èi víi ch©u ¸ theo híng hîp t¸c chÆt chÏ, b×nh ®¼ng vµ hµi hoµ lîi Ých cña c¸c bªn trong khu vùc nµy. ngµy 14-7-1994, EU ®· th«ng qua mét v¨n kiÖn quan träng víi tiªu ®Ò “TiÕn tíi mét chiÕn lîc míi ®èi víi ch©u ¸”. V¨n kiÖn nµy d· ®Ò ra nh÷ng ®Þnh híng vµ chÝnh s¸ch míi cña EU ®èi víi ch©u ¸ ®Æc biÖt lµ §«ng Nam ¸ kh«ng chØ cho nh÷ng n¨m cßn l¹i cña thÕ kû XX mµ cßn cho c¶ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI. §ång thêi trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, liªn minh ch©u ©u còng giíi thiÖu ®Õn ngêi d©n níc hä h×nh ¶nh cña mét ®«ng Nam ¸ n¨ng ®éng vµ ph¸t triÓn ®Ó ngêi 4 d©n ch©u ©u t¨ng cêng h¬n n÷a viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu vµ xóc tiÕn ®Çu t t¹i §«ng Nam ¸. Nh©n tè thóc ®Èy m¹nh nhÊt trong quan hÖ gi÷a EU vµ ASEAN lµ giao lu bu«n b¸n vµ trao ®æi hµng ho¸. c¸c níc ASEAN hiÖn nay ®Òu më cöa thÞ trêng, lîi dông chÝnh s¸ch th¬ng m¹i tù do cña EU vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nhËp khÈu hµng ho¸, nhÊt lµ hÖ thèng u ®·i thuÕ quan chung ®Ó ®a hµng vµo thÞ trêng EU, t¨ng tØ träng xuÊt khÈu cña m×nh. §Ó tranh thñ sù gióp ®ì vÒ mäi mÆt, n¨m 1980 ASEAN ®· n©ng cÊp quan hÖ ASEAN- EU thµnh quan hÖ ®èi tho¹i ®Çy ®ñ, sù kiÖn nµy ®îc ®¸nh dÊu b»ng tho¶ thuËn hîp t¸c ASEAN-EC trong ®ã nhÉn m¹nh EC gióp ®ì ASEAN vÒ tµi chÝnh còng nh kü thuËt nh»m thóc ®Èy,ph¸t triÓn b¹n hµng h÷u nghÞ gi÷a c¸c níc vµ tæ chøc cña hai khu vùc nµy. Ngoµi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp hµng ho¸ cña ASEAN vµo thÞ trêng EU, th«ng qua kªnh ®èi tho¹i nµy c¸c níc ASEAN còng ®îc tiÕp cËn víi nguån viÖn trî ph¸t triÓn cho c¸c lÜnh vùc kh¸c nh khoa häc- c«ng nghÖ, v¨n ho¸- x· héi vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. VÒ phÝa Liªn minh ch©u ©u, më cöa thÞ trêng ASEAN còng cã nghÜa lµ t¨ng søc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp EU. Râ rµng lµ c¸c nhµ xuÊt khÈu EU hiÖn nay ®· c¹nh tranh lµnh m¹nh h¬n víi Mü. HiÖn t¹i bu«n b¸n gi÷a c¸c níc trong khu vùc §«ng nam ¸ rÊt s«i ®éng vµ thÞ trêng ë ®©y ®ßi hái nhiÒu vèn vµ hµng tiªu dïng nªn c¸c h·ng ch©u ©u nhÊt lµ c¸c h·ng võa vµ nhá ®ang cã kÕ ho¹ch më réng, t¨ng cêng ho¹t ®éng cña m×nh ë khu vùc nµy. HiÖn nay c¸c h·ng cña ch©u ©u ®· dµnh ®îc nh÷ng vÞ trÝ v÷ng ch¾c t¹i nhiÒu lÜnh vùc ë ch©u ¸. Tuy EU ®Çu t vµo ASEAN cßn chËm nhng l¹i thu ®îc nhiÒu thµnh tùu. Mét ®Æc ®iÓm còng t¸c ®éng kh«ng nhá tíi quan hÖ gi÷a hai khèi lµ ASEAN vµ EU cã sù tiÕp cËn kh¸c nhau vÒ hîp t¸c gi÷a hai nhãm níc. §èi víi ASEAN sù hîp t¸c nµy cã thÓ cho phÐp sö dông EU nh mét ®èi träng nh»m ng¨n cho ASEAN khái bÞ phô thuéc vµo Mü vµ NhËt B¶n vµ ASEAN hi väng nhËn ®îc nh÷ng ®Æc quyÒn mµ EU ®· dµnh cho s¶n phÈm cña c¸c níc APC (c¸c níc ch©u Phi, Caribª, Th¸i B×nh D¬ng). Víi EU, ASEAN cã thÓ phôc vô EU nh lµ nguån cung cÊp t liÖu th«, nguån lao ®éng rÎ vµ thÞ trêng tiªu thô cho hµng ho¸ EU. Céng ®ång ch©u ©u còng cã ý ®Þnh nghiªm tóc trong viÖc theo ®uæi hîp t¸c víi ASEAN, mét khu vùc mµ EU cã thÓ t×m thÊy mét thÞ trêng lín víi søc mua ®ang t¨ng lªn vµ nguån tµi nguyªn phong phó. qua ®©y ta cã thÓ nhËn thÊy quan hÖ EU- ASEAN lµ quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn, mçi bªn ®Òu cã môc ®Ých riªng khi tham gia hîp t¸c nhng tùu 5 chung l¹i c¸c ho¹t ®éng ®ã ®Òu nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, hoµ b×nh vµ an ninh trong mçi khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. 3.2 . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ EU- ASEAN §Ó cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, mçi quèc gia cÇn ph¶i tÝch cùc ®Èy m¹nh c¸c mèi quan hÖ. Më réng quan hÖ hîp t¸c kh«ng chØ gióp cho c¸c níc, c¸c tæ chøc vµ c¸c khu vùc hiÓu biÕt lÉn nhau mµ cßn thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, lÊp chç trèng trong sù thiÕu hôt vÒ nguån lùc. BÊt chÊp kho¶ng c¸ch vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, sù kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸ x· héi, con ngêi còng nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, Liªn minh ch©u ©u ngµy cµng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hîp t¸c víi c¸c quèc gia ë §«ng Nam ¸. B»ng chøng cô thÓ lµ céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u (EEC) lµ ®èi t¸c ®Çu tiªn thiÕt lËp quan hÖ víi ASEAN vµo n¨m 1972 th«ng qua Uû ban phèi hîp ®Æc biÖt cña ASEAN (Special Coordinating committee of ASEAN - SCCAN). Trong lÞch sö h¬n 30 n¨m thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao, hai tæ chøc nµy ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu trªn mäi lÜnh vùc. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mèi quan hÖ EU-ASEAN ®îc ®¸nh dÊu b»ng nhiÒu sù kiÖn quan träng nhng cã thÓ tãm t¾t trong 3 giai ®o¹n chÝnh: * Giai ®o¹n ®Çu (1967-1972) Thêi kú nµy quan hÖ EU-ASEAN cha ®îc thiÕt lËp chÝnh thøc. Quan hÖ hai bªn diÔn ra chñ yÕu díi h×nh thøc quan hÖ song ph¬ng gi÷a c¸c níc thµnh viªn. §©y lµ thêi kú EU chó träng ®Õn viÖc liªn kÕt, æn ®Þnh néi bé, kÕt n¹p thªm thµnh viªn míi nh»m t¨ng uy tÝn cña céng ®ång, ®ång thêi t¨ng cêng ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong c«ng t¸c ®èi ngo¹i, EU chó ý tíi c¸c níc lín nh Mü, NhËt B¶n vµ c¸c níc thuéc “s©n sau“ cña EU lµ Trung CËn §«ng, Ch©u Phi, trung MÜ, Caribª. trong khi ®ã §«ng Nam ¸ l¹i lµ ®iÓm nãng trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh, hÇu hÕt c¸c níc ASEAN míi bíc vµo giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ cho nªn ASEAN cha thu hót ®îc sù chó ý cña EU. Ho¹t ®éng cña ASEAN chñ yÕu tËp trung vµo gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång hay xung ®ét gi÷a c¸c níc trong céng ®ång nh»m t×m kiÕm lËp trêng chung vÒ chÝnh trÞ vµ kh¶ n¨ng hîp t¸c trong khèi. Do vËy ASEAN còng cha cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi EU mét thÞ trêng cßn xa l¹ víi ASEAN. * Giai ®o¹n thø hai(1972-1980) ®©y lµ giai ®o¹n quan hÖ EU- ASEAN ®îc thiÕt lËp chÝnh thøc. më ®Çu cña mèi quan hÖ nµy lµ ASEAN thµnh lËp mét Uû ban phèi hîp ®Æc biÖt cña c¸c thµnh viªn ASEAN (SCCAN) gåm Bé trëng th¬ng m¹i cña 5 níc nh»m môc ®Ých tiÕp xóc víi EU vµ ®iÒu tra kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng EU 6 cña ASEAN. ViÖc ra ®êi cña SCCAN ®îc coi nh lµ sù thÓ chÕ ho¸ quan hÖ ®èi tho¹i gi÷a ASEAN - EU. Vµo th¸ng 11-1972 t¹i Brussels ®· diÔn ra cuéc tiÕp xóc ®Çu tiªn gi÷a hai nhãm níc ë cÊp ®¹i sø. N¨m 1975 nhãm nghiªn cøu hçn hîp (Joint Study Group- JSG) ®îc thµnh lËp gåm c¸c uû viªn cña EU vµ viªn chøc chÝnh phñ cña ASEAN ®Ó thóc ®Èy quan hÖ EU-ASEAN. Nh vËy tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, c¶ ASEAN lÉn EU ®Òu nç lùc t×m kiÕm nh÷ng kh¶ n¨ng t¹o nªn quan hÖ gÇn gòi h¬n, c¸c níc ASEAN coi EU lµ ®Þa ®iÓm hÊp dÉn ®èi víi c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu cña hä. * Giai ®o¹n ba (tõ n¨m 1980  hiÖn nay) Giai ®o¹n nµy më ®Çu b»ng hiÖp ®Þnh hîp t¸c EU-ASEAN (3-1980), c¶ EU vµ ASEAN ®Òu thùc sù t¨ng cêng quan hÖ víi nhau. C¸c cuéc gÆp cÊp Bé trëng diÔn ra ®Òu ®Æn 18 th¸ng mét lÇn t¹i c¸c thµnh phè cña c¸c níc EU vµ ASEAN. 3-1980 t¹i Kuala Lumpur (Malaysia) hai bªn ký HiÖp ®Þnh hîp t¸c EUASEAN víi môc tiªu ph¸t triÓn quan hÖ v¨n ho¸ x· héi còng nh c¸c quan hÖ th¬ng m¹i vµ kinh tÕ trªn c¬ së c¶ hai bªn cïng cã lîi, ®ång thêi ®ãng gãp vµo viÖc më réng th¬ng m¹i quèc tÕ. Sau h¬n mét thËp kû quan hÖ, c¶ EU vµ ASEAN ®· ®Þnh ra ®îc thÓ chÕ ph¸p lý ë nhiÒu cÊp: Uû ban hîp t¸c chung, Uû ban Brussels cña ASEAN, Héi nghÞ bé trëng ASEAN-EU, Héi nghÞ c¸c quan chøc cao cÊp ASEAN-EU… §iÒu nµy ®· ®a ®Õn kÕt qu¶ lµ EU chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn ®èi tho¹i cña ASEAN khi mµ c¶ thÕ giíi cßn ®ang trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh. Quan hÖ EU-ASEAN ngµy cµng ®îc ph¸t triÓn theo c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Trong c¸c cuéc tiÕp xóc, vÊn ®Ò th¬ng m¹i vÉn ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu, tuy nhiªn hai bªn còng quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò thêi sù nãng báng cña thÕ giíi nh vÊn ®Ò hoµ b×nh, gi¶i trõ qu©n bÞ, kiÓm so¸t vò khÝ h¹t nh©n, vÊn ®Ò m«i trêng, chñ nghÜa khñng bè quèc tÕ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc… Trong lÜnh vùc hîp t¸c ph¸t triÓn, EU trî gióp ASEAN vÒ kü thuËt tµi chÝnh cho c¸c dù ¸n cña ASEAN, u tiªn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc khoa häc c«ng nghÖ, n¨ng lîng. Bªn c¹nh ®ã EU cßn giµnh cho ASEAN nhiÒu u ®·i nh c¸c kho¶n viÖn trî ph¸t triÓn, hëng mét sè ®Æc quyÒn cña hÖ thèng u ®·i chung (GSP). Cßn ®èi víi EU, ASEAN lµ mét khu vùc ®ang ph¸t triÓn, sÏ cung cÊp cho EU thÞ trêng vµ nguyªn liÖu, lµ n¬i tiªu thô hµng ho¸ cña EU víi sè d©n kh¸ ®«ng. Nh×n chung trong quan hÖ hîp t¸c gi÷a EU vµ ASEAN c¶ trong qu¸ khø lÉn hiÖn t¹i, phÝa ASEAN ®îc hëng lîi nhiÒu h¬n nhng EU còng t×m kiÕm ®îc nhiÒu lîi Ých khi hîp t¸c víi ASEAN. 7 4. Ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a EU vµ ASEAN 4.1. Quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn EU-ASEAN KÓ tõ khi thiÕt lËp quan hÖ chÝnh thøc, hai tæ chøc EU vµ ASEAN ®· cïng nhau hîp t¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc. Héi nghÞ Bé trëng ASEAN-EU (AEMM) - cÊp ®èi tho¹i cao nhÊt - lÇn thø 13 diÔn ra t¹i Vientiane (Lµo) ®· ®Æt nÒn mãng cho ®Þnh híng hîp t¸c toµn diÖn trong nh÷ng n¨m tíi cña thÕ kû XXI bëi hîp t¸c toµn diÖn lµ con ®êng duy nhÊt ®¹t ®Õn sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Trong ®iÒu kiÖn c¸c mèi quan hÖ trªn thÕ giíi cã sù liªn hÖ chÆt chÏ, mét sù kiÖn diÔn ra ë n¬i nµy còng cã thÓ ¶nh hëng ®Õn n¬i kh¸c. ChÝnh v× thÕ quan ®iÓm hîp t¸c toµn diÖn cña EU-ASEAN sÏ lµ c¬ së cho c¸c mèi quan hÖ gi÷a hai tæ chøc. VËy c¸c khÝa c¹nh cña "Hîp t¸c toµn diÖn" ®îc thÓ hiÖn trong nh÷ng ®iÓm g×? 4.1.1. VÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ an ninh EU vµ ASEAN cã vai trß quan träng vµ æn ®Þnh trong ph¹m vi tõng khu vùc vµ trªn thÕ giíi. VÒ phÝa EU, Liªn minh Ch©u ¢u ®· th«ng b¸o víi ASEAN nh÷ng bíc tiÕn quan träng do Héi ®ång Ch©u ¢u thùc thiÖn t¹i Nice, trong ®ã cã chÝnh s¸ch an ninh vµ quèc phßng ch©u ¢u, sù më réng Liªn minh ch©u ¢u. §ång thêi, ASEAN ®· th«ng b¸o diÔn biÕn t¹i khu vùc §«ng Nam ¸, viÖc thùc thi c¸c hiÖp íc vµ c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng nh: kÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ Néi (HAP), HiÖp íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c (TAC), HiÖp íc khu vùc phi vò khÝ h¹t nh©n t¹i §«ng Nam ¸ (ASEANNFZ)… Quan ®iÓm cña hai bªn vÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ an ninh bao gåm c¸c ®iÓm: - T¨ng cêng hîp t¸c an ninh khu vùc th«ng qua ARF. §©y ®îc xem lµ mét diÔn ®µn quan träng ®èi tho¹i vÊn ®Ò hoµ b×nh vµ an ninh t¹i khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. NhÊn m¹nh tÇm quan träng cña c¸c biÖn ph¸p x©y dùng lßng tin (CBMS) ®· ®îc thùc hiÖn nh»m t¨ng cêng tiÕn tr×nh ARF vµ khuyÕn khÝch nç lùc h¬n n÷a ®Ó t¨ng cêng CBMS còng nh hoµn thµnh kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c ngo¹i giao phßng ngõa. EU còng bµy tá thiÖn chÝ s½n sµng trao ®æi kinh nghiÖm trong c¸c lÜnh vùc nµy víi ASEAN. - Thóc ®Èy vµ b¶o vÖ quyÒn con ngêi, quyÒn tù do chÝnh ®¸ng. - EU quan t©m vµ hy väng tiÕp tôc cã nh÷ng diÔn biÕn tÝch cùc trong qu¸ tr×nh hoµ gi¶i d©n téc ë Myanmar. - ñng hé m¹nh mÏ mét Indonesia thèng nhÊt, d©n chñ vµ thÞnh vîng, EU còng cïng víi c¸c níc nç lùc trong viÖc gi¶i quyÕt xung ®ét néi bé th«ng qua ®èi tho¹i vµ hoµ gi¶i. 8 - Hoan nghªnh ®èi tho¹i trùc tiÕp Liªn TriÒu ®¹t ®îc nh÷ng bíc tiÕn tÝch cùc. Hoan nghªnh nh÷ng bíc tiÕn trong viÖc thùc hiÖn Tuyªn bè B¾c - Nam bao gåm vÊn ®Ò nh©n ®¹o, hîp t¸c kinh tÕ, ®èi tho¹i vÒ qu©n sù vµ CBM S. Mong ®îi cã nh÷ng tiÕn triÓn trong vÊn ®Ò nµy. - T×nh h×nh Balkans, chÝnh biÕn t¹i Croatia vµ Nam T dän ®êng cho qu¸ tr×nh hoµ gi¶i vµ hîp t¸c gi÷a c¸c níc trong khu vùc vµ t¹o c¬ héi lÞch sö cho khu vùc nµy hoµ nhËp víi xu thÕ ë Ch©u ¢u, kªu gäi tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan tõ bá b¹o lùc vµ chñ nghÜa cùc ®oan, tiÕp tôc ñng hé nh÷ng nç lùc hoµ b×nh vµ æn ®Þnh. - C¶ hai tæ chøc còng ®Æc biÖt quan t©m vÒ t×nh h×nh Trung §«ng thÓ hiÖn sù quan t©m s©u s¾c vÒ t×nh h×nh b¹o lùc gÇn ®©y vµ kªu gäi tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan trë l¹i qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Nh vËy quan ®iÓm cña c¶ hai phÝa EU vµ ASEAN lµ rÊt râ rµng, hai bªn lu«n xóc tiÕn c¸c ch¬ng tr×nh ®èi tho¹i nh»m t¨ng cêng hiÓu biÕt lÉn nhau ®ång thêi bµy tá th¸i ®é quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò nãng hæi ®ang diÔn ra ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Liªn minh Ch©u ¢u vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ mong muèn cïng hau hîp t¸c ph¸t triÓn trong bèi c¶nh t×nh h×nh thÕ giíi hoµ b×nh vµ æn ®Þnh. 9 4.1.2. VÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ VÊn ®Ò "kinh tÕ" lu«n ®îc coi lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt khi ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia bëi kinh tÕ ph¸t triÓn lµ nÒn t¶ng thóc ®Èy c¸c lÜnh vùc kh¸c. HiÖn nay, quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia víi nhau, gi÷a c¸c tæ chøc, gi÷a c¸c khu vùc còng ®Æt "kinh tÕ" lªn hµng ®Çu. Trªn c¬ së ®ã EU vµ ASEAN ®· vµ ®ang thóc ®Èy nhiÒu ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. N¨m 1999, víi sù kiÖn ph¸t hµnh thµnh c«ng ®ång tiÒn chung Ch©u ¢u Euro còng nh sù phôc håi kinh tÕ t¹i khu vùc ASEAN sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng chøng tá tiÒm n¨ng kinh tÕ gi÷a hai khu vùc lµ v« cïng lín. C¶ hai bªn còng ®· nhÊt trÝ vÒ tÇm quan träng cña viÖc tiÕp tôc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ tµi chÝnh ph¹m vi quèc gia vµ hîp t¸c toµn cÇu trong viÖc c¶i c¸ch c¬ cÊu tµi chÝnh quèc tÕ v× sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng cña c¸c nhãm níc trong 2 khu vùc vµ nhÊt trÝ cho r»ng ®©y lµ lý do ®Ó t¨ng cêng hîp t¸c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: - TiÕn triÓn cña ASEAN trong viÖc thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ khu vùc. Ghi nhËn viÖc ASEAN tiÕp tôc t¨ng cêng cam kÕt trong viÖc ®Èy nhanh héi nhËp kinh tÕ khu vùc th«ng qua tù do th¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t, hîp t¸c n«ng nghiÖp vµ th«ng tin viÔn th«ng, hoan nghªnh cè g¾ng chung cña c¸c thµnh viªn míi cña ASEAN bao gåm dù ¸n ph¸t triÓn lu vùc s«ng Mª K«ng vµ s¸ng kiÕn v× héi nhËp ASEAN. - NhÊn m¹nh vai trß quan träng cña tæ chøc Th¬ng m¹i thÕ giíi (World Trade Organization - WTO) trong viÖc thóc ®Èy t¨ng trëng, ph¸t triÓn vµ thÞnh vîng kinh tÕ toµn cÇu. ñng hé viÖc ph¸t ®éng sím vßng ®µm ph¸n míi vÒ th¬ng m¹i cña WTO vµ nhÊt trÝ sù cÇn thiÕt mét ch¬ng tr×nh nghÞ sù më réng vµ c©n b»ng ph¶n ¸nh lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn WTO, cô thÓ lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. C¶ hai khèi ®Òu nhÊt trÝ vÒ tÇm quan träng cña viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam, Lµo, Campuchia. - ThÓ hiÖn sù ñng hé viÖc tiÕp tôc hîp t¸c c¾t gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó t¹o thuËn lîi trao ®æi th¬ng m¹i gi÷a hai khu vùc. 10 4.1.3. VÒ t¬ng lai quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN: Quan hÖ EU-ASEAN ®îc xem lµ nÒn t¶ng trong hîp t¸c vµ ®èi tho¹i cña EU ®èi víi ch©u ¸. Trªn c¬ së ch©u ¸ vµ ch©u ¢u sÏ tiÕp tôc ®èi tho¹i chÝnh trÞ trªn tinh thÇn cëi më vµ quan hÖ ®èi t¸c, t¨ng cêng vµ ph¸t triÓn s©u hîp t¸c hiÖn nay v× lîi Ých cña nhau vµ cña nh©n d©n hai khu vùc. Quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng còng cÇn ®îc t¨ng cêng. ASEAN vµ EU ®· cïng nhau chia sÎ sù g¾n bã vÒ lÞch sö, kinh tÕ, khoa häc vµ gi¸o dôc th× nay sÏ tiÕp tôc x©y dùng mèi quan hÖ ®èi t¸c s©u réng ®ã lµ quan hÖ kinh tÕ vµ kinh doanh, hîp t¸c ph¸t triÓn, ®èi tho¹i chÝnh trÞ vµ an ninh còng nh giao lu gi÷a ngêi víi ngêi. Hai bªn nhÊt trÝ cÇn t¨ng cêng vµ më réng ®èi tho¹i trong t¬ng lai: - EU nh¾c l¹i cam kÕt t¨ng cêng nç lùc chung ®èi víi viÖc xo¸ ®ãi, u tiªn ®Æt biÖt c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (HRD), b¶o vÖ søc khoÎ vµ m«i trêng, khai th¸c bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn, khoa häc - c«ng nghÖ, ph¸t triÓn ®« thÞ vµ n«ng th«n, kiÓm so¸t ma tuý, n¨ng lîng, gi¸o dôc vµ v¨n ho¸. - TiÕn triÓn ®èi tho¹i vµ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN-EU. Thõa nhËn sù cÇn thiÕt më réng ph¹m vi ®èi tho¹i hiÖn nay ®Ó gi¶i quyÕt toµn bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ trong ch¬ng tr×nh c«ng t¸c ®îc th«ng qua t¹i Uû ban hîp t¸c chung ECASEAN t¹i Bangkok th¸ng 5-1999, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ (Intellectual Property Rights- IPR), tiªu chuÈn, chÊt lîng vµ ®¸nh gi¸ hîp chuÈn th«ng qua ph¬ng thøc tiÕp cËn thùc tiÔn. NhÊt trÝ thêng xuyªn tæ chøc Héi nghÞ §iÒu phèi kh«ng chÝnh thøc ASEAN-EC ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn nhanh vµ hiÖu qu¶ ch¬ng tr×nh c«ng t¸c nªu trªn. - ThÓ hiÖn hy väng th«ng qua ®èi tho¹i ®a ph¬ng vµ song ph¬ng vÒ tiÕp cËn thÞ trêng vµ tù do ho¸ quan hÖ kinh tÕ vµ ®Çu t EU-ASEAN sÏ ph¸t triÓn. §Ó triÓn khai c¸c ®Ò xuÊt vµ chØ thÞ cña Héi nghÞ nªu trªn, Héi nghÞ JCC lÇn thø 14 ®· ®îc tæ chøc t¹i Brussels vµo th¸ng 9/2002 nhÊn m¹nh ph¬ng thøc tiÕp cËn míi cho hîp t¸c EU-ASEAN, ®èi tho¹i chÝnh s¸ch trong c¸c lÜnh vùc cïng quan t©m vµ c¸c lÜnh vùc mµ EU cã kh¶ n¨ng hç trî ph¸t triÓn cho ASEAN. 4.1.4. Ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn Hç trî kü thuËt lµ mét trong 3 lÜnh vùc ®îc u tiªn nhÊn m¹nh cïng víi hîp t¸c kinh tÕ vµ th¬ng m¹i trong HiÖp ®Þnh hîp t¸c ASEAN - EC ®îc ký kÕt n¨m 1980 môc tiªu cña HiÖp ®Þnh lµ t¨ng cêng sù tù tin vµ thóc ®Èy hîp t¸c ph¸t triÓn réng më h¬n. ASEAN ®· nhËn ®îc nhiÒu hç trî kü thuËt vµ tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng, dù ¸n vµ ch¬ng tr×nh kh¸c nhau mµ hai bªn ®· nhÊt trÝ. Hç trî kü thuËt cña EU trong nh÷ng n¨m qua bao gåm: c¸c 11 dù ¸n nghiªn cøu, häc bæng ®µo t¹o, kh¶o s¸t, nghiªn cøu, héi th¶o, to¹ ®µm, ®µo t¹o nghÒ vµ ®µo t¹o xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Hç trî c¸c lÜnh vùc tõ th¬ng m¹i, c«ng nghiÖp, tµi chÝnh, ng©n hµng, khai kho¸ng vµ n¨ng lîng, n«ng l©m nghiÖp, vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c ®Õn ph¸t triÓn x· héi vµ kiÓm so¸t ma tuý. Cô thÓ, EU ®· hç trî ASEAN trong viÖc thiÕt lËp ViÖn ®µo t¹o vµ nghiªn cøu H¶i quan ASEAN (ACITAR), Trung t©m §µo t¹o vµ Nghiªn cøu qu¶n lý n¨ng lîng EC-ASEAN (AEEMTRC)… Ngoµi ra, trong ch ¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn cßn bao gåm Ch¬ng tr×nh ®èi t¸c ®Çu t EC (ECIP), ch¬ng tr×nh thêng niªn cho c¸c nhµ l·nh ®¹o kinh doanh ASEAN vµ x©y dùng m« h×nh ViÔn c¶nh kinh tÕ vÜ m« ASEAN. EU ®· ¸p dông ph¬ng thøc tiÕp cËn linh ho¹t vµ thùc tiÔn ®Ó triÓn khai HiÖp ®inh hîp t¸c ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn sÏ ®îc ®iÒu chØnh theo tõng giai ®o¹n cho phï hîp víi nhÞp ®é t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña khu vùc ASEAN. Trong c¸c ho¹t ®éng ®èi tho¹i, ASEAN chñ yÕu quan t©m ®Õn c¸c lÜnh vùc nh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c, tiÕp cËn thÞ trêng, hÖ thèng u ®·i thuÕ quan phæ cËp chung, gi¸ hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu, æn ®Þnh doanh sè xuÊt khÈu, chuyÓn giao nguån lùc th«ng qua h×nh thøc viÖn trî chÝnh thøc (ODA) vµ ®Çu t níc ngoµi. Tõ sau héi nghÞ Bé trëng ASEAN-EU lÇn thø 11 t¹i Karlsruhe (§øc) vµo th¸ng 9-1994, nh÷ng u tiªn trong lÜnh vùc hîp t¸c ph¸t triÓn ®· chuyÓn sang lÜnh vùc xo¸ ®ãi HRD, ch¨m sãc y tÕ, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, vai trß phô n÷, t«n träng quyÒn phô n÷, m«i trêng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. T¹i AEMM lÇn thø 12 t¹i Singapore vµo th¸ng 2-1997, mét sè lÜnh vùc ®îc quan t©m nh: quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tiªu chuÈn vµ hîp chuÈn, hµi hoµ thñ tôc h¶i quan. Vai trß cña khu vùc t nh©n ®îc thõa nhËn réng r·i trong ®èi tho¹i EU-ASEAN nh lµ môc tiªu hµng ®Çu t¨ng cêng quan hÖ kinh tÕ EU-ASEAN nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n, t¹o nhiÒu viÖc lµm vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n hai khu vùc. Bªn c¹nh ®ã quan hÖ nhËn tµi trî còng ®· ®îc chuyÓn sang quan hÖ ®èi t¸c c©n b»ng vµ cïng cã lîi trong ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a hai tæ chøc. Cã thÓ nãi, Liªn minh Ch©u ¢u (EU) vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) cã mèi quan hÖ l©u dµi vµ mËt thiÕt. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, mèi quan hÖ ®ã ngµy cµng ®îc th¾t chÆt h¬n n÷a khi c¶ hai tæ chøc ®Òu cè g¾ng x©y dùng mèi quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. 4.2. Quan hÖ th¬ng m¹i - ®Çu t gi÷a EU vµ ASEAN Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tõ viÖc t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn gi÷a EU vµ ASEAN ®· t¹o ra nhiÒu c¬ héi thuËn lîi cho sù héi nhËp vµ ph¸t 12 triÓn kinh tÕ cña c¸c thµnh viªn trong c¶ hai tæ chøc. Trong thÕ kû míi cña quan hÖ gi÷a hai ch©u lôc, c¸c quèc gia tÝch cùc më réng hîp t¸c ®Çu t, kinh doanh, ph¸t huy lîi thÕ, bæ xung cho nhau t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cïng ph¸t triÓn. Qua 4 thêi kú ®¹i héi cña Héi nghÞ thîng ®Ønh ¸ - ¢u (Asia - Europe Meeting, ASEM), tiÕn tr×nh hîp t¸c ¸ - ¢u ngµy cµng ®îc ph¸t triÓn, næi lªn trong ®ã lµ mèi quan hÖ EU-ASEAN. EU t×m thÊy ë ASEAN vµ ch©u ¸ mét thÞ trêng khæng lå víi h¬n 4 tû d©n, n¬i cã nguån lao ®éng dåi dµo vµ t¬ng ®èi rÎ, mét thÞ trêng ®Çu t to lín víi tû suÊt hÊp dÉn vµ mét thÞ trêng bu«n b¸n ®Çy tiÒm n¨ng; n¬i c¸c quèc gia ®ang thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ víi tèc ®é nhanh cÇn nhiÒu c«ng nghÖ, kü thuËt, vèn ®Çu t, hµng ho¸ cã chÊt lîng cao mµ EU cã thÕ m¹nh. Më réng bu«n b¸n víi mét ASAN ®ang ph¸t triÓn s«i ®éng, EU cã ®iÒu kiÖn më réng bu«n b¸n th¬ng m¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o thªm viÖc lµm gióp gi¶i quyÕt mét phÇn n¹n thÊt nghiÖp mang tÝnh c¬ cÊu ®ang ®Ì nÆng lªn c¸c níc EU. LÞch sö hîp t¸c th¬ng m¹i EU-ASEAN b¾t ®Çu b»ng viÖc c¸c níc ASEAN cung cÊp s¶n phÈm nguyªn khai cho EU vµ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ hµng tiªu dïng tõ EU. Tõ sau khi kÝ HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c hai bªn n¨m 1980 víi viÖc ASEAN ®îc hëng qui chÕ tèi huÖ quèc, kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu EU-ASEAN t¨ng liªn tôc. N¨m 1993 kim ng¹ch bu«n b¸n EU-ASEAN t¨ng gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1980 (tõ 20 tû USD lªn 60 tû USD) n¨m 1995 lµ 70 tû USD. N¨m 1995 EU lµ thÞ trêng xuÊt khÈu lín thø hai cña ASEAN vµ lµ b¹n hµng th¬ng m¹i lín thø ba sau NhËt B¶n vµ B¾c Mü. PhÝa EU chiÕm 18% tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i cña ASEAN trong khi ®ã ASEAN chØ chiÕm 2,6% tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i cña EU trong n¨m 1995, hiÖn nay ASEAN chiÕm kho¶ng 5,6% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña EU. §Õn n¨m 2001, EU lµ thÞ trêng xuÊt khÈu lín thø 2 cña ASEAN vµ lµ ®èi t¸c th¬ng m¹i lín thø 3. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña EU vµ ASEAN n¨m 1995 lµ 34.670 triÖu Euro, n¨m 2000 lµ 69.310 triÖu Euro; kim ng¹ch xuÊt khÈu EU-ASEAN còng trong thêi gian trªn lµ 37.091 vµ 40.655 triÖu Euro. Víi EU, ASEAN cã tiÒm n¨ng to lín cho viÖc ph¸t triÓn hîp t¸c th¬ng m¹i hai bªn ASEAN võa lµ thÞ trêng võa lµ cöa ngâ ®Ó EU ®i vµo khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Kinh tÕ c¸c níc §«ng Nam ¸ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ v× vËy ASEAN ®ang trë thµnh mét thÞ trêng quan träng thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi tõ EU. Theo mét nghiªn cøu cña Héi ®ång ch©u ¢u vµo n¨m 1978, EC lµ nhµ ®Çu t lín thø 3 cña ASEAN, phÇn cña EC trong ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ASEAN lµ 13% so víi Mü lµ 16%. Sè liÖu gÇn ®©y cho thÊy EU ®Çu t nhiÒu 13 h¬n vµ lµ nguån ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lín thø 2 cña ASEAN. N¨m 1991 chiÕm 20% tæng sè ®Çu t níc ngoµi vµo ASEAN sau NhËt (27%). Giai ®o¹n 1997-2000 khu vùc ASEAN chiÕm kho¶ng 1,8% tæng vèn ®Çu t ra níc ngoµi cña EU. HiÖn nay EU ®ang khuyÕn khÝch t¨ng cêng hîp t¸c vµ ®Çu t cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n, më réng hîp t¸c trªn c¬ së tay ®«i vµ khu vùc th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh nh: ThuËn lîi ho¸ th¬ng m¹i (TFAP), T¨ng cêng ®Çu t (IPAP), DiÔn ®µn doanh nghiÖp ¸ - ¢u (AEPF), Quü b¶o l·nh ASEM (ATF), HÖ thèng hç trî tµi chÝnh cña ch©u ¢u (EFEX). Nh÷ng sè liÖu nªu trªn cho thÊy quan hÖ ®Çu t gi÷a EU vµ ASEAN ngµy cµng chiÕm tû träng cao tuy vËy vÉn cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña hai khu vùc. Hy väng trong thêi gian tíi, ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i, ®Çu t sÏ ®îc ®Èy m¹nh. 5. TriÓn väng quan hÖ EU-ASEAN Mèi quan hÖ ®èi t¸c EU-ASEAN trong t¬ng lai sÏ ra sao? §iÒu nµy phô thuéc vµo nç lùc chung cña c¶ hai phÝa còng nh nç lùc riªng cña mçi thµnh viªn. §Ó më réng quan hÖ hîp t¸c, c¶ EU lÉn ASEAN ph¶i kh¾c phôc mét sè trë ng¹i. Tríc hÕt, ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ mÆt v¨n ho¸ gi÷a ph¬ng T©y vµ ph¬ng §«ng . Ph¬ng T©y cÇn cã nhiÒu hiÓu biÕt h¬n vÒ ph¬ng §«ng xa x«i còng nh ngêi ph¬ng §«ng cÇn tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc tinh hoa, thµnh tùu cña nÒn v¨n minh ch©u ¢u. C¶ hai ch©u lôc cÇn t¨ng cêng hîp t¸c trªn tinh thÇn "héi nhËp chø kh«ng hoµ tan". Thø hai, khu vùc §«ng Nam ¸ cã sù kh¸c biÖt næi bËt vÒ møc d©n vµ thÓ chÕ chÝnh trÞ. §«ng Nam ¸ lµ mét trong c¸c khu vùc cã c¸c níc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi, Indonesia cã 204 triÖu d©n (®øng thø 4 trªn thÕ giíi) trong khi còng cã níc nh Brunei chØ cã 314.000 ngêi. ë §«ng Nam ¸ cã quèc gia lµ níc céng hoµ (Indonesia, Singapore), còng cã níc theo chñ nghÜa céng s¶n (ViÖt Nam), cã níc l¹i lµ níc qu©n chñ lËp hiÕn (Th¸i Lan, Campuchia) cßn Myanma th× l¹i do mét chÝnh thÓ qu©n sù cai qu¶n. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë khu vùc §«ng Nam ¸ còng kh«ng ®ång ®Òu. Trong khi ®ã, EU tuy còng cã sù kh¸c biÖt vÒ d©n sè vµ thÓ chÕ chÝnh trÞ nhng ®©y l¹i lµ n¬i cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ cao còng nh ®iÒu kiÖn sèng cña ngêi d©n kh¸ ®ång ®Òu. Thø ba, EU vÉn cha dµnh nhiÒu u ®·i víi ASEAN so víi c¸c níc ch©u Phi, c¸c níc vïng Caribª, Trung Mü trong khi tiÒm n¨ng cña ASEAN lµ rÊt lín. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn lµ mét sè trë ng¹i chÝnh nhng chÝnh nh÷ng trë ng¹i ®ã l¹i lµ tiÒn ®Ò gióp ph¸t triÓn h¬n n÷a quan hÖ EU vµ ASEAN. Ngµy nay khi khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn, sù bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin vµ díi t¸c ®éng 14 cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th× c¸c quèc gia, c¸c khu vùc cho dï c¸ch xa vÒ ®Þa lý, kh¸c biÖt vÒ chÝnh trÞ, quan ®iÓm còng nh tr×nh ®é kinh tÕ - x· héi ®Òu ph¶i héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh vËy cã nhiÒu c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng quan hÖ EU-ASEAN trong t¬ng lai cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ bëi v× hiÖn nay c¶ hai phÝa ®ang rÊt quan t©m ®Õn nhau vµ tiÒm n¨ng hîp t¸c cßn nhiÒu ®óng nh thñ tíng Singapore Gohchoktong ®· nãi: "Ch©u ¸ vµ ch©u ¢u ngêi nµy cÇn ngêi kia, ch©u ¢u cã thÓ gióp ch©u ¸ ph¸t triÓn. §æi l¹i sù t¨ng trëng cña ch©u ¸ sÏ thæi h¬i thë cho c¸c nÒn kinh tÕ ch©u ¢u". 6. Lêi kÕt Sau h¬n 40 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, EU ®· trë thµnh mét siªu cêng ®ñ m¹nh c¶ vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, d©n sè, diÖn tÝch … vµ trë nªn m¹nh h¬n khi ®ång tiÒn chung ch©u ¢u (Euro ) ra ®êi. Tríc mét trËt tù thÕ giíi míi ®ang h×nh thµnh vµ ®Çy biÕn ®éng phøc t¹p, EU ®· chuyÓn m×nh v¬n lªn vµ t¸ch khái sù lÖ thuéc vµo Mü, v¬n tÇm ho¹t ®éng cña m×nh ®Õn nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi nh»m n©ng cao h¬n n÷a vÞ thÕ cña m×nh trong mét trËt tù thÕ giíi míi tríc thÒm thÕ kû XXI. ChÝnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc míi ®èi víi ch©u ¸, Liªn minh ch©u ¢u EU ®· t×m thÊy ë ASEAN nhiÒu tiÒm n¨ng to lín ®Ó thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn. Trong nh÷ng n¨m tíi khi EU kÕt n¹p thªm 10 thµnh viªn míi, n©ng con sè thµnh viªn lªn tíi 25 vµ ASEAN dÇn dÇn hoµn thiÖn lé tr×nh AFTA vµ xem xÐt kh¶ n¨ng kÕt n¹p thªm §«ng Timo lµ thµnh viªn thø 11 th× quan hÖ th¬ng m¹i, ®Çu t gi÷a hai khu vùc sÏ kh«ng ngõng t¨ng cao. Héi nghÞ thîng ®Ønh ¸ - ¢u lÇn thø 5 (ASEM - 5) s¾p ®îc tæ chøc t¹i Hµ Néi (ViÖt Nam) vµo n¨m 2004 sÏ cµng th¾t chÆt h¬n n÷a quan hÖ EU-ASEAN trong nhiÒu lÜnh vùc: hîp t¸c kinh tÕ - th¬ng m¹i, æn ®Þnh chÝnh trÞ - an ninh gi÷a hai khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi, thóc ®Èy sù hiÓu biÕt lÉn nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸ - x· héi. Trong khu«n khæ ASEM, hai khu vùc ®· xóc tiÕn thiÕt lËp tæ chøc Hîp t¸c thanh niªn ¸ - ¢u (Asia Europe Youth Co-operation AEYC), ch¬ng tr×nh häc bæng ASEM, hîp t¸c ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¶ EU vµ ASEAN ®Òu cã tiÕng nãi m¹nh mÏ trong viÖc ®¶m b¶o an ninh khu vùc, chèng chñ nghÜa khñng bè… Hai tæ chøc nµy còng thiÕt lËp nhiÒu ch ¬ng tr×nh ph¸t triÓn vµ ®µo t¹o gi¸o dôc, tuyªn truyÒn b¶o vÖ m«i trêng, giao lu v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn du lÞch… Cô thÓ, sau khi khu vùc §«ng Nam ¸ ®îc Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (World Health Organization - WHO) c«ng nhËn lµ ®· kiÓm so¸t ®îc dÞch bÖnh Viªm ®êng h« hÊp cÊp (Severe Acute Respiratory Syndrome SARS) th× rÊt nhiÒu kh¸ch du lÞch tõ ch©u ¢u l¹i ®Õn du lÞch c¸c níc ë §«ng Nam ¸, mang l¹i nguån ngo¹i tÖ lín tõ du lÞch cho ASEAN. Lµ mét thµnh viªn trong khèi ASEAN, ViÖt Nam còng giíi thiÖu h×nh ¶nh cña m×nh ®Õn 15 Ch©u ¢u th«ng qua nhiÒu ch¬ng tr×nh v¨n ho¸ nh TuÇn v¨n ho¸ ViÖt Nam ë Paris (Ph¸p) hay Brussels (BØ)...Th¸ng 6 võa qua t¹i Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Liªn hoan phim Ch©u ¢u ®· diÔn ra trong ®ã cã sù tham gia cña nhiÒu níc EU. Hy väng trong thêi gian tíi, c¶ hai khu vùc sÏ cã nh÷ng bíc tiÕn cao h¬n trong tiÕn tr×nh hîp t¸c kh«ng chØ cña hai khu vùc mµ cßn t¹o c¬ héi më réng ra thÕ giíi. 16 Tµi liÖu tham kh¶o 1. "Quan hÖ EU-ASEAN trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay",TS NguyÔn Quang ThuÊn, T¹p chÝ nghiªn cøu §«ng Nam ¸, sè 1-2003. 2. "§Æc ®iÓm quan hÖ th¬ng m¹i ASEAN-EU vµ nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam", Th¹c sü Hoµng Xu©n Hoµ, T¹p chÝ Nghiªn cøu Ch©u ¢u, sè 1-2001. 3. "Quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn EU-ASEAN", TS §inh C«ng TuÊn, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 5-2002. 4. "Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ - Mét sè t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ EU-ASEAN", TS NguyÔn An Hµ, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 2-2003. 5. "Thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ EU-ASEAN: C¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c thµnh viªn míi cña ASEAN", TS Hoµng Xu©n Hoµ, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 2-2003. 6. "Bèi c¶nh h×nh thµnh vµ ý nghÜa cña ASEM trong tiÕn hµnh hîp t¸c ¸ - ¢u", Bïi ViÖt Hng, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ©u sè 3-2003. 7. "ChiÕn lîc vµ quan hÖ kinh tÕ Mü - EU - NhËt B¶n thÕ kû XXI"; PGS.TS Lª V¨n Sang, TS TrÇn Quang L©m, TS §µo Lª Minh (®ång chñ biªn); NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 2002. 8. "Liªn kÕt ASEAN trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸", TrÇn Kh¸nh (chñ biªn), NXB Khoa häc x· héi, 2002. 9. "C¸c liªn kÕt kinh tÕ - th¬ng m¹i quèc tÕ", NguyÔn Vò Hoµng, NXB Thanh niªn, 2003. 10. Kinh doanh víi thÞ trêng EU, phßng Th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ Trung t©m th«ng tin th¬ng m¹i ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam, xuÊt b¶n n¨m 2002. 11. §«ng Nam ¸: ChÆng ®êng dµi phÝa tríc, Lim Chong Yah (Gi¸o s kinh tÕ- §¹i häc c«ng nghÖ Nan Yang - Singapore), NXB ThÕ giíi, 2002. 12. http//www.asean sec.org http//www. europa.eu.in Bíc ph¸t triÓn trong quan hÖ EU-ASEAN Môc lôc 1. Lêi më ®Çu.....................................................................................................1 2. S¬ lîc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Liªn minh ch©u ¢u (EU) vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN).................................................2 2.1. EU...............................................................................................................2 2.2. ASEAN.......................................................................................................3 17 3. LÞch sö ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN............................................5 3.1. Quan ®iÓm vµ chiÕn lîc cña c¶ hai phÝa khi xóc tiÕn quan hÖ hîp t¸c.......5 3.2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ EU-ASEAN.......................................7 4. Ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a EU vµ ASEAN.......................................10 4.1. Quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn EU-ASEAN....................................................10 4.1.1. VÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ an ninh....................................................................10 4.1.2. VÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ............................................................................12 4.1.3. VÒ t¬ng lai quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN..............................................13 4.1.4. Ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn ...................................................................14 4.2. Quan hÖ th¬ng m¹i - ®Çu t gi÷a EU vµ ASEAN........................................15 5. TriÓn väng quan hÖ EU - ASEAN................................................................17 6. Lêi kÕt..........................................................................................................18 Tµi liÖu tham kh¶o...........................................................................................18 18