Tài liệu Doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế nhiều thành phần

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môclôc A- Lêi nãi ®Çu I- Lý do chän ®Ò tµi..............................................................................................................1 II- §èi tîng nghiªn cøu.......................................................................................................1 III- Môc tiªu nghiªn cøu......................................................................................................1 IV- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ....................................................1 B- Néi dung: I- NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn..........................................................................................2 II- Sù tån t¹i cña doanh nghiÖp Nhµ níc .............................................................................5 III- Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn........................7 IV- §Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp Nhµ níc ....................................................................7 V- Doanh nghiÖp Nhµ níc ë thêi kú tríc ®©y, hiÖn t¹i vµ t¬ng lai.......................................22 C- KÕt luËn I- C¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc ....................................................................................46 II- KiÖn toµn vµ tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ níc ............................50 III- Cæ phÇn ®a d¹ng ho¸ së h÷u doanh nghiÖp Nhµ níc ....................................................58 IV- T¹o lËp m«i trêng vÜ m« thuËn lîi cho doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng ....................59 Tµi liÖu tham kh¶o 1- V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc 2- LuËt doanh nghiÖp Nhµ níc 3- Gi¸o tr×nh luËt kinh tÕ 4- Gi¸o tr×nh LSHTKT 5- T¹p chÝ céng s¶n ...... 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 A- Lêi nãi ®Çu I- Lý do chän ®Ò tµi Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch vµ träng t©m trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam NÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc n¾m vai trß chñ ®¹o. Kinh tÕ Nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy em chän ®Ò tµi "Doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn" II- §èi tîng nghiªn cøu §Ò ¸n nghiªn cøu vÒ "Doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn". III- Môc tiªu nghiªn cøu §Ò ¸n nghiªn cøu vÒ "Doa nh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn" lµm râ tÇm quan träng cña doanh nghiÖp Nhµ níc, chÕ ®é ph¸p lý, n÷ng mÆt cßn tån t¹i trong ho¹t ®éng cña nã, nh÷ng chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, tõ ®ã cã thÓ ®Ò ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn sao cho nã gi÷ ®îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. IV- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. 1- Ph¬ng ph¸p tæng hîp ph©n tÝch Tæng hîp c¸c lo¹i tµi liÖu s¸ch b¸o cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu nh: v¨ kiÖn ®¹i héi §¶ng, t¹p chÝ céng s¶n, luËt doanh nghiÖp Nhµ níc... tõ ®ã ph©n tÝch lµm s¸ng tá néi dung cña ®Ò tµi 2- Ph¬ng ph¸p l«gÝc lÞch sö T×m hiÓu sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong lÞch sö ph¸t triÓn trªn c¬ së ®ã lµm s¸ng râ sù ph¸t triÓn cña nã. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 B- néi dung I. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn: ë níc ta ®i lªn tõ s¶n xuÊt nhá, chñ yÕu lµ thñ c«ng, c«ng nghÖ l¹c hËu th« s¬ ®i lªn chñ nghÜa x· héi do vËy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÉn cßn tån t¹i n©u dµi vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÉn cßn cã nhiÒu mÆt tÝch cùc ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chiÕn tranh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, cïng ph¸t triÓn n©u dµi hîp t¸c, c¹nh tranh lµnh m¹nh. Trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, Kinh tÕ Nhµ níc cïng kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phµn bao gßm kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu thñ, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc, T b¶n t nh©n. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi, tæ chøc kinh doanh ®ang xen hçn hîp nhiÒu h×nh thøc së h÷u gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi nhau, gi÷a trong níc vµ ngoµi níc, kinh tÕ cæ phÇn . MÆt kh¸c c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan, v× : Khi bíc vµo thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ lùc lîng s¶n xuÊt thÊp n¨ng xuÊt lao ®éng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt thÊp vµ kh«ng ®Òu gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, gi÷a c¸c ngµnh, gi÷a c¸c vïng... trong nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, x· héi cò ®Ó l¹i kh«ng Ýt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ kh«ng thÓ bçng chèc cã thÓ c¶i biÕn nhanh ®îc. H¬n n÷a, sau nhiÒu n¨m c¶i t¹o vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi, xuÊt hiÖn thªm mét sè thµnh phÇn kinh tÕ míi (kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc ...). C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cò vµ c¸c thµnh phÇn míi tån t¹i kh¸ch quan, xo¾n xuýt víi nhau, cÊu thµnh ®Æc ®iÓm kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. - X©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc, thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho chñ nghÜa x· héi ..., vèn lµ nh÷ng nhiÖm vô träng yÕu cña thêi kú qu¸ ®é ë níc ta. Song trong ®iÒu kiÖn thu nhËp quèc d©n cßn thÊp vµ ng©n s¸ch Nhµ níc rÊt h¹n hÑp, nÕu chØ trång chê vµo Nhµ níc sÏ kh«ng hoÆc chËm thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nãi trªn. §Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ víi tèc ®é nhanh c¸c nhiÖm vô cña thêi kú qu¸ ®é, ph¶i gi¶i phãng mäi tiÒm lùc bÞ k×m h·m tõ tríc ®Õn nay, khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý, søc lao ®éng nhÊt lµ nguån lao ®éng trÝ tuÖ... Môc ®Ých ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn khi sö dông ®îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. - Níc ta thuéc lo¹i níc cã d©n sè trÎ, cã nguån lao ®éng dåi dµo, cã lîi thÕ vÒ chÊt lîng lao ®éng ®îc biÓu hiÖn ë tr×nh ®é d©n sè biÕn ch÷ chiÕm 87,7% trong d©n c, mét tû lÖ cao sã víi tiªu chuÈn quèc tÕ vµ so vøi nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn, ®ã lµ mÆt thuËn lîi. Song sè ngêi cha cã viÖc lµm cßn nhiÒu th× sè ngêi cha cã viÖc lµm ®îc quy ®æi lªn ®Õn 7,5 triÖu ngêi - t¹o nªn søc Ðp x· héi ®èi víi kinh tÕ. Trong khi ®ã, kh¶ n¨ng kinh tÕ quèc doanh thu hót søc lao ®éng , v× thiÕu vèn, nhÊt lµ vèn ngo¹i tÖ m¹ng. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, khai th¸c, tËn dông tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c lµ mét trong nh÷ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó t¹o 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Còng cÇn ý thøc r»ng, vÊn ®Ò thÊt nghiÖp lµ vÊn ®Ò chung cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, chø kh«ng ph¶i chØ riªng cã trong x· héi t b¶n. H¬n n÷a, trªn c¬ së nÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn mµ nhËn thøc kh¸i niÖm: cã viÖc lµm, kh«ng cã hay cha cã viÖc lµm. Tõ ®ã sím kh¾c phôc nh÷ng mÆc c¶m kh«ng ®óng tríc ®©y, cho r»ng chØ khi nµo ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp Nhµ níc, míi gäi lµ cã viÖc lµm. Râ rµng sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn yªu cÇu kh¸ch quan ®èi víi viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, mét yªu cÇu ph¶i kÕt hîp chiÕn lîc kinh tÕ víi chiÕn lîc x· héi cÇn ®îc coi träng. Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kh«ng chØ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan mµ cßn ®em l¹i nhiÒu lîi Ých to lín. §ã lµ v×: - NÒn kinh tÕ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn, cã nghÜa lµ tån t¹i nhiÒu h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt nªn phï hîp víi thùc tr¹ng thÊp kÐm vµ kh«ng ®Òu cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sù phï hîp nµy, ®Õn lît nã, l¹i cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong thµnh phÇn kinh tÕ vµ trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ë níc ta. - Gãp phÇn kh«i phôc c¬ së kinh tÕ cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ mµ tríc ®©y, do n«n nãng, ®· xo¸ bá nã mät c¸ch kh«ng tù gi¸c. Sai lÇm nµy xÐt vÒ mÆt thùc chÊt lµ xo¸ bá ®i quyÒn tù do kinh doanh vµ quyÒn d©n chñ vÒ kinh tÕ cña nh©n d©n trong khu«n khæ ph¸p luËt. - Cho phÐp khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ søc m¹ng tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong níc, t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c søc m¹nh vÒ vèn, khoa häc vµ c«ng nghÖ míi trªn thÕ giíi. - T¹o ®iÒu hiÖn thùc hiÖn vµ më réng c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é, trong ®ã cã h×nh thøc kinh tÕ t b¶n Nhµ níc, nh nhng "cÇu nèi:, tr¹ng,"trung gian" cÇn thiÕt ®Ó ®a níc ta tõ s¶n xuÊt nhá lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa. Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ tÊt yÕu kinh tÕ kh¸ch quan vµ cã nhiÒu lîi Ých to lín trong thêi kú qu¸ ®é. Nã võa phï hîp víi thùc tiÔn vÒ tr×nh ®é x· héi ho¸ cña lùc lîng s¶n xuÊt ë níc ta, võa phï hîp víi lý luËn cña Lªnin vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. II- Sù tån t¹i cña doanh nghiÖp Nhµ níc: 1- Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ Nhµ níc: Kinh tÕ Nhµ níc lµ thµnh phÇn kinh tÕ së h÷u Nhµ níc vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµm c¬ së s¶n xuÊt. Nã bµo gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c¸c tµi s¶n cña së h÷u Nhµ níc nh ®Êt ®ai, ng©n s¸ch c¸c nguån dù tr÷, tµi nguyªn.v.v... PhÇn vèn c¸c doanh nghiÖp gãp bµo c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hay liªn doanh víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong vµ ngoµi níc. Kinh tÕ Nhµ níc mét thµnh phÇn kinh tÕ cã nhiÒu bé phËn hîp thµnh trong ®ã, doanh nghiÖp Nhµ níc lµ bé phËn nßng cèt. Kinh tÕ Nhµ níc kh«ng nh÷ng lín 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 m¹nh vµ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta 2- Kh¸i niÖm- Doanh nghiÖp Nhµ níc: Doanh nghiÖp Nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng lao ®éng hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi do Nhµ níc giao. Kinh tÕ Nhµ níc nãi chung - doanh nghiÖp Nhµ níc nãi riªng: §· ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ë miÒn B¾c ®· gÇn 40 n¨m vµ 20 n¨m kÓ tõ ngµy ®Êt níc hoµn toµn thèng nhÊt. Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay, ®Æc biÖt trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi sau nµy. C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®ãng vai trß nßng cèt thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu, ®· gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. S¶n xuÊt vµ cung øng phÇn lín cho c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ mét bé phËn quan träng c¸c mÆt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu cña nh©n d©n. Kinh tÕ Nhµ níc vÉn lµ thµnh phÇn kinh tÕ ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho ng©n s¸ch Nhµ níc, v× vËy cÇn ph¶i tiÕp tôc ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ níc trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, ph¸t triÓn vÒ mäi ph¬ng diÖn. Doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ yÕu tè b¶o ®¶m ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Coi nhÑ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc thùc chÊt lµ xa rêi ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ Nhµ níc ®· v¹ch ra. MÆt kh¸c, muèn x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, mét x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh th× Nhµ níc ph¶i can thiÖp, tham gia vµo nÒn kinh tÕ. Mét c¸ch tham gia quan träng nhÊt vµo thÞ trêng lµ x©y dùng c¸c doanh nghiÖp cña m×nh ®ñ m¹nh ®Ó khèng chÕ thÞ trêng víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc mµ Nhµ níc cho lµ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ chç dùa ®Ó ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi. Trong ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ ®îc tr×nh bÇy trong dù th¶o §¹i héi §¶ng IX ®· ®a ra lµ: "Kinh tÕ Nhµ níc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, n¾m v÷ng vÞ trÝ then chèt lµ nh©n tè më ®êng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc ®iÒu chØnh vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ; ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, nªu g¬ng vÒ n¨ng suÊt chÊt lîng, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt". Trong thùc tiÔn nÒn kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi mét sè ngµnh, lÜnh vùc cÇn cã Nhµ níc tham gia vµo. NÕu Nhµ níc kh«ng tham gia vµo sÏ g©y ra thÊt b¹i trong thÞ trêng vµ t×nh h×nh chÝnh trÞ sÏ bÊt æn ®Þnh, an ninh quèc phßng kh«ng ®îc gi÷ v÷ng. Doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét ®Æc trng c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa vµ kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa, Kinh tÕ Nhµ níc t¹o ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, kinh tÕ Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn mèi quan hÖ hîp t¸c vµ gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp kh¸c ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn x©y dùng chÕ ®é míi. Tõ ®ã chóng ta thÊy r»ng sù tån t¹i cña kinh tÕ Nhµ níc, doanh nghiÖp Nhµ níc lµ ®ßi hái, lµ yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 a III- Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn: Lùc lîng doanh nghiÖp Nhµ níc hµng n¨m ®ãng gãp kho¶ng 40% trong c¬ cÊu GDP cña níc ta, chiÕm gi÷ kho¶ng 70% vèn vµ tµi s¶n cè ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang lµ lùc lîng chñ yÕu trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, trong lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng, tÝn dông. Nh×n chung lùc lîng doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang lµ lùc lîng then chèt trong c¸c ngµnh kinh tÕ quan träng cña ®Êt níc, c¸ biÖt cã mét sè ngµnh cã vÞ trÝ ®éc quyÒn kinh doanh. Tõ n¨m 1995 hµng n¨m doanh nghiÖp Nhµ níc ®ãng gãp tõ 26 - 28% nguån thu thuÕ trong níc, nÕu tÝnh c¶ c¸c kho¶n thu thuÕ vµ phÝ ®îc thu th«ng qua doanh nghiÖp Nhµ níc th× ®ãng gãp kho¶ng 60% c¸c nguån thu thuÕ vµ phÝ cña ng©n s¸ch Nhµ níc. Doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang sö dông kho¶ng 15% lùc lîng lao ®éng trong c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp. Møc t¨ng trëng hµng n¨m cña doanh nghiÖp Nhµ níc xÊp xØ møc t¨ng trëng chung cña nÒn kinh tÕ còng xÊp xØ ngoµi quèc doanh trong níc. Tãm l¹i, nÕu chØ xÐt vÒ quy m«, tµi s¶n sù ®ãng gãp vµo GDP vµ tèc ®é t¨ng trëng chung cña nÒn kinh tÕ, nguån thu ng©n s¸ch Nhµ níc th× doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta. IV- §Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp Nhµ níc 1- Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp Nhµ níc Doanh nghiÖp Nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng cã c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi do Nhµ níc giao. Doanh nghiÖp Nhµ níc cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi sè vèn do doanh nghiÖp qu¶n lý. Doanh nghiÖp Nhµ níc cã tªn gäi, cã con dÊu riªng vµ cã trô së chÝnh trªn l·nh thæ ViÖt Nam. §Þnh nghÜa trªn cho thÕ doanh nghiÖp Nhµ níc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: Mét lµ, doanh nghiÖp Nhµ níc cã tæ chøc kinh tÕ ®îc Nhµ níc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu do Nhµ níc giao. Hai lµ, doanh nghiÖp Nhµ níc do Nhµ níc ®Çu t vèn cho nªn tµi s¶n trong doanh nghiÖp lµ thuéc së h÷u Nhµ níc doanh nghiÖp qu¶n lý, sö dông tµi s¶n theo quy ®Þnh cña chñ së h÷u lµ Nhµ níc. Ba lµ, doanh nghiÖp Nhµ níc cã t c¸ch ph¸p nh©n v× cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cña ph¸p nh©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt Bèn lµ, doanh nghiÖp Nhµ níc lµ doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã nghÜa lµ nã tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c trong ph¹m vi sè tµi s¶n do doanh nghiÖp qu¶n lý. 2- Ph©n lo¹i doanh nghiÖp Nhµ níc Doanh nghiÖp Nhµ níc cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo c¸c tiªu chÝ ph¸p lý kh¸c nhau. Dùa vµo quy m« vµ h×nh thøc tæ chøc cña doanh nghiÖp, cã thÓ chia doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh Tæng C«ng ty Nhµ níc, doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc vµ doanh nghiÖp Nhµ níc 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thµnh viªn. Tæng C«ng ty Nhµ níc lµ doanh nghiÖp cã quy m« lín, ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së liªn kÕt cña nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn cã mèi quan hÖ g¾n bã víi nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, cung øng, tiªu thô.v.v.... Tæng C«ng ty Nhµ níc cã thÓ cã c¸c lo¹i ®¬n vÞ thµnh viªn nh: ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, ®¬n vÞ h¹chh to¸n phô thuéc, ®¬n vÞ sù nghiÖp. Tæng C«ng ty Nhµ níc ®îc ph©n biÖt thµnh Tæng C«ng ty 91 vµ Tæng C«ng ty 90. Doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp lµ doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng n»m trong c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp kh¸c. Doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp cßn ®îc ph©n biÖt thµnh doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp cã quy m« lín vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Doanh nghiÖp Nhµ n íc thµnh viªn lµ doanh nghiÖp n»m trong c¬ cÊu cña tæng C«ng ty Nhµ níc. NÕu dùa vµo môc ®Ých ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× cã thÓ ph©n biÖt doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng kinh tÕ vµ doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých. Doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng kinh doanh lµ doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng chñ yÕu nh»m môc tiªu lîi nhuËn. Doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng c«ng Ých lµ doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô c«ng céng theo c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng, an ninh. Ph¸p luËt cßn quy ®Þnh tiªu chuÈn ®Ó xÕp h¹ng doanh nghiÖp Nhµ níc. Theo quyÕt ®Þnh sè 185/TTg ngµy 28/3/1996, doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc xÕp h¹ng ®Æc biÖt, bao gåm: - C¸c Tæng C«ng ty 91 - C¸c Tæng C«ng ty 90 cã vèn ®iÒu lÖ tõ 500 tû ®ång trë lªn. - C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp cã c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: gi÷ vai trß träng yÕu trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cã vèn ®iÒu lÖ tõ 500 tû ®ång trë lªn, chøc danh Tæng gi¸m ®èc do Thñ tíng ChÝnh phñ bæ nhiÖm (HiÖn nay cã 24 doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc c«ng nhËn lµ doanh nghiÖp Nhµ níc h¹ng ®Æc biÖt bao gåm: 18 Tæng C«ng ty 91. Liªn hiÖp ®êng s¾t, 4 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh vµ C«ng ty th¬ng m¹i dÞch vô Sµi Gßn). 3- Quy chÕ ph¸p lý vÒ thµnh lËp vµ tæ chøc doanh nghiÖp Nhµ níc a- Thµnh lËp: Kh¸c víi thñ tôc thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp, viÖc thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i theo tr×nh tù sau: * Thø nhÊt ®Ò nghÞ vµ quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc. Ngêi ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc, theo quyÕt ®Þnh cè 50/CP ngµy 26/8/1996 cña ChÝnh phñ bao gåm: Bé trëng, thñ trëng c¬ quan ngang bé, thñ trëng c¬ quan thuéc chÝnh phñ, chñ tÞch UBND cÊp tØnh, Héi ®ång qu¶n trÞ cña Tæng C«ng ty Nhµ níc lµ ngêi ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp theo quy ®Þnh ph¸t triÓn cña ngµnh, ®Þa ph¬ng hoÆc tæng C«ng ty m×nh. Chñ tÞch UBND cÊp huyÖn lµ ngêi ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp c«ng Ých ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn cÊp huyÖn. Ngêi ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng thÓ ®ång thêi lµ ngêi quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc. Ngêi ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i lËp hå s¬ göi ®Õn ngêi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc bao gåm: - Tê tr×nh ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp - §Ò ¸n thµnh lËp doanh nghiÖp 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Møc vèn ®iÒu lÖ vµ ý kiÕn b»ng v¨n b¶n cña c¬ quan tµi chÝnh vÒ nguån vµ møc vèn ®iÒu ®iÒu lÖ ®îc cÊp - Dù th¶o ®iÒu lÖ doanh nghiÖp. - KiÕn nghÞ vÒ h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp - ý kiÕn b»ng v¨n b¶n cña bé qu¶n lý ngµnh ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh ®èi víi c¸c ngµnh kinh doanh chÝnh lµ giÊy phÐp hµnh nghÒ ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ ®ßi hái ph¶i cã giÊy phÐp quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - B¶n thuyÕt tr×nh vÒ c¸c gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i trêng - ý kiÕn b»ng v¨n b¶n cña UBND cÊp tØnh vÒ quyÒn sö dông ®Êt Sau khi nhËn hå s¬, ngêi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp ph¶i lËp héi ®ång thÈm ®Þnh ®Ó xem xÐt hå s¬ ®Ò nghÞ thµnh lËp doanh nghiÖp quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¨n cø vµo ý kiÕn cña héi ®ång thÈm ®Þnh ngêi cã quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc - Thñ tíng chÝnh phñ, Bé trëng ®îc Thñ tíng uû quyÒn, Bé trëng qu¶n lý ngµnh, chñ tÞch UBND cÊp tØnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp. * Thø hai, ®¨ng ký kinh doanh: Trong thêi gian 60 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp, doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ®¨ng ký kinh doanh t¹i phßng ®¨ng ký kinh doanh t¹i së kÕ ho¹ch ®Çu t cÊp tØnh n¬i doanh nghiÖp ®Æt trô së chÝnh. Hå s¬ ®¨ng ký kinh doanh bao gåm: - QuyÕt ®Þnh thµnh lËp - §iÒu lÖ doanh nghiÖp - GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông trô së chÝnh cña doanh nghiÖp - QuyÕt ®Þnh bæ nhiÖm chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc doanh nghiÖp. KÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh, doanh nghiÖp Nhµ níc cã t c¸ch ph¸p nh©n vµ ®îc tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh. * Thø ba, c«ng khai ho¸ doanh nghiÖp: Còng nh viÖc thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp nãi chung, viÖc bè c¸o víi c«ng chóng vÒ sù ra ®êi cña doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét bíc trong thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp. Ph¸p luËt quy ®Þnh trong thêi h¹n 30 ngµy kÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i ®¨ng b¸o hµng ngµy cña Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng trong 3 sè liªn tiÕp vÒ nh÷ng néi dung chÝnh sau: - Tªn, trô së chÝnh cña doanh nghiÖp, Hä vµ tªn cña chñ tÞch c¸c thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ (nÕu cã), tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc. - Tªn c¬ quan ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp vµ ngµy ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp. Ngµy vµ sè ®¨ng ký kinh doanh - Møc vèn ®iÒu lÖ - Sè tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng, sè §T Telex, Fax. - LÜnh vùc ngµnh nghÒ kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng - Thêi ®iÓm b¾t ®Çu ho¹t ®éng kinh doanh vµ thêi h¹n ho¹t ®éng 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 b Tæ chøc l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc Trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp Nhµ níc do, nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét sè doanh nghiÖp ®· tá ra ho¹t ®éng kÐm hiªu qu¶, thËm chÝ thua lç kÐo dµi, kh«ng cßn thÓ hiÖn ®îc vai trß chØ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, tríc t×nh h×nh ®ã, cïng víi quy chÕ vÒ thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc, ph¸p luËt ®· quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p tæ chøc l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc nh»m ®¶m b¶o vai trß cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Theo tinh thÇn cña ph¸p luËt hiÖn hµnh viÖc tæ chøc l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc bao gåm c¸c biÖn ph¸p sau: - S¸p nhËn doanh nghiÖp Nhµ níc - Chia t¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc - Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc - Giao b¸n, kho¸n kinh doanh cho thuª doanh nghiÖp Nhµ níc S¸p nhËp doanh nghiÖp Nhµ níc vµo mét doanh nghiÖp Nhµ níc kh¸c ¸p dông trong trêng hîp trªn cïng mét ®Þa bµn cã nhiÒu doanh nghiÖp cïng lo¹i mµ thùc tÕ nhu cÇu cña thÞ trêng kh«ng cÇn thiÕt nhiÒu doanh nghiÖp nh vËy, trong trêng hîp ®ã th× s¸p nhËp nh÷ng doanh nghiÖp yÕu kÐm vµo nh÷ng doanh nghiÖp cïng lo¹i, ViÖc s¸p nhËp doanh nghiÖp do ngêi cã thÈm quyÒn thµnh lËp doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh. Sau khi s¸p nhËp, c¸c doanh nghiÖp bÞ s¸p nhËp ph¶i xo¸ tªn cßn doanh nghiÖp tiÕp nhËn s¸p nhËp gi÷ nguyªn t c¸ch ph¸p nh©n nhng phaØ ®¨ng ký kinh doanh bæ sung vÒ vèn ®iÒu lÖ míi vµ sù thay ®æi ngµnh nghÒ. Chia t¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµ tæng C«ng ty mµ sù h×nh thµnh kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu kh¸ch quan mµ lµ sù liªn kÕt mét c¸ch rêi r¹c do mÖnh lÖnh chÝnh b¾t buéc dÉn ®Õn ho¹t ®éng cña Tæng C«ng ty còng nh c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn kÐm hiÖu qu¶. Cã thÓ t¸ch mét sè hoÆc toµn bé c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ra khái Tæng C«ng ty ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®ã ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. ViÖc chia t¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i do ngêi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp quyÕt ®Þnh. NÕu viÖc chia t¸ch doanh nghiÖp dÉn ®Õn thay ®æi môc tiªu, ngµnh nghÒ kinh doanh, vèn ®iÒu lÖ th× doanh nghiÖp ph¶i lµm thñ tôc ®¨ng ký l¹i hoÆc ®¨ng ký kinh doanh bæ sung. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc lµ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc thµnh C«ng ty cæ phÇn, nh»m huy ®éng vèn cña x· héi vµo viÖc ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý, n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ: cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc sau ®©y: - Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thuéc vèn hiÖn cã cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn nh»m ph¸t triÓn doanh nghiÖp. - B¸n mét phÇn thuéc vèn hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp - T¸ch mét bé phËn cña doanh nghiÖp ®ñ ®¨ng ký ®Ó cæ phÇn ho¸ - B¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp ®Ó chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc sau khi b¸o c¸o cæ phÇn ho¸ ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Giao b¸n, kho¸n kinh doanh cho thuª doanh nghiÖp Nhµ níc lµ biÖn ph¸p tiÕp tôc s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ níc cã quy m« nhá, kinh doanh thua lç, kÐm hiÖu qu¶ kÐo dµi kh«ng cÇn duy tr× së h÷u Nhµ níc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ søc c¹nh tranh mµ doanh nghiÖp Nhµ níc b¶o ®¶m lîi Ých cña Nhµ níc còng nh cña ngêi lao ®éng. Giao doanh nghiÖp Nhµ níc lµ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ níc vµ tµi s¶n cña Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp thµnh së h÷u tËp thÓ cña ngêi lao ®éng cã ®iÒu kiÖn . B¸n doanh nghiÖp Nhµ níc lµ viÖc chuyÓn ®æi së h÷u cã thu tiÒn toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang së h÷u tËp thÓ c¸ nh©n hoÆc ph¸p nh©n kh¸c. Kho¸n kinh doanh lµ ph¬ng thøc qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ níc mµ bªn nhËn kho¸n ®îc giao quyÒn qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ níc cã nghÜa vô thùc hiÖn mét sè chØ tiªu b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn vµ ®îc hëng c¸c quyÒn lîi theo hîp ®ång kho¸n Cho thuª doanh nghiÖp Nhµ níc lµ h×nh thøc chuyÓn giao cho ngêi nhËn thuª quyÒn sö dông tµi s¶n vµ lao ®éng trong doanh nghiÖp theo c¸c ®iÒu kiÖn ghi trong hîp ®ång thuª. 4- C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp a. M« h×nh doanh nghiÖp Nhµ níc cã H§QT: M« h×nh nµy ¸p dông ®èi víi Tæng C«ng ty Nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp cã quy m« lín. H§QT lµ c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt cña doanh nghiÖp Nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ChÝnh phñ hoÆc c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc ®îc ChÝnh phñ uû quyÒn vÒ sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp theo môc tiªu Nhµ níc giao. H§QT gåm chñ tÞch, tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc vµ mät sè thµnh viªn kh¸c. Sè lîng thµnh viªn cña H§QT do ChÝnh phñ quy ®Þnh c¨n cø quy m« vµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, thµnh viªn H§QT cã thÓ chuyªn tr¸ch hoÆc kiªm nhiÖm. Chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn H§QT do ngêi ®Ò nghÞ lËp doanh nghiÖp tr×nh thñ tíng ChÝnh phñ hoÆc ngêi ®îc thñ tíng ChÝnh phñ uû quyÒn quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm. NhiÖm kú cña H§QT kh«ng kiªm tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc. Thµnh viªn H§QT cã tiªu chuÈn vµ ®iÒu kiÖn sau: - Lµ c«ng d©n ViÖt Nam, thêng tró t¹i ViÖt Nam - Cã søc khoÎ, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc, trung thùc, liªm khiÕt, cã ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt - Cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc kinh doanh vµ tæ chøc qu¶n lý kinh doanh - Kh«ng ®ång thêi ®¶m nhiÖm c¸c chøc vô l·nh ®¹o trong bé m¸y Nhµ níc. - Nh÷ng ngêi ®· lµ thµnh viªn H§QT, Tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc doanh nghiÖp ®· bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n th× ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh t¹i ®iÒu 50 luËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp. Chñ tÞch H§QT, tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc kh«ng ®îc thµnh lËp hoÆc gi÷ chøc danh qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp t nh©n C«ng ty TNHH, C«ng ty cæ phÇn lµ kh«ng ®îc cã c¸c quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n, C«ng ty TNHH, C«ng ty cæ phÇn do vî hoÆc chång, bè, mÑ, con gi÷ chøc vô ®iÒu hµnh. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Vî hoÆc chång, bè mÑ, con, anh, chÞ em ruét cña nh÷ng ngêi gi÷ c¸c chøc danh trªn kh«ng ®îc gi÷ chøc danh kÕ to¸n trëng thñ quü t¹i cïng doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp thµnh viªn (nÕu cã). ChÕ ®é lµm viÖc cña H§QT - H§QT lµm viÖc theo chÕ ®é tËp thÓ, häp thêng kú hµng quý ®Ó xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò thuéc nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh. H§QT cã thuÓ häp bÊt thêng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña doanh nghiÖpdo chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ hay tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc hoÆc trªn 50% tæng sè thµnh viªn H§QT ®Ò nghÞ. - Chñ tÞch hoÆc thµnh viªn H§QT ®îc chñ tÞch uû quyÒn triÖu tËp vµ duy tr× cuéc häp. - C¸c cuéc häp cña H§QT ®îc coi lµ hîp lÖ khi cã Ýt nhÊt 2/3 tæng sè thµnh viªn cã mÆt, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña H§QT cã hiÖu lùc khi cã trªn 50% tæng sè thµnh viªn H§QT biÓu quyÕt t¸n thµnh, thµnh viªn H§QT cã quyÒn b¶o lu ý kiÕn cña m×nh. - Néi dung, kÕt luËn cña c¸c cuéc häp cña H§QT ph¶i ®îc ghi thµnh v¨n b¶n; nghÞ quyÕt quyÕt ®Þnh cña H§QT cã tÝnh b¾t buéc thi hµnh ®èi víi doanh nghiÖp - Chi phÝ ho¹t ®éng cña H§QT, kÓ c¶ tiÒn l¬ng vµ phô cÊp, ®îc tr¸nh vµo qu¶n lý phÝ cña doanh nghiÖp. Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn vµ nh÷ng ph¬ng tiÖn cÇn thiÕt cho H§QT lµm viÖc. C¸c thµnh viªn chuyªn tr¸ch cña H§QT ®îc xÕp l¬ng c¬ b¶n theo ngµnh bËc viªn chøc Nhµ níc, hëng l¬ng theo chÕ ®é ph©n phèi tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp Nhµ níc cho cæ phÇn quy ®Þnh vµ tiÒn thëng t¬ng øng víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng doanh nghiÖp. C¸c thµnh viªn kiªm nhiÖm cña H§QT hëng phô cÊp tr¸ch nhiÖm theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ ®îc tiÒn thëng t¬ng øng víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. - C¸c thµnh viªn H§QT ph¶i cïng chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ngêi ra quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm vµ ph¸p luËt vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña H§QT, trêng hîp vi ph¹m ®iÒu lÖ doanh nghiÖp, quyÕt ®Þnh vît thÈm quyÒn l¹m dông chøc quyÒn, g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp vµ Nhµ níc th× ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vµ båi thêng vËt chÊt ®èi víi c¸c thiÖt h¹i do m×nh g©y ra theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ban kiÓm so¸t lµ tæ chøc do H§QT thµnh lËp víi nhiÖm vô gióp H§QT kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng ®iÒu hµnh cña Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc, bé m¸y doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong ho¹t ®éng tµi chÝnh ho¹t ®éng tµi chÝnh, chÊp hµnh ®iÒu lÖ doanh nghiÖp, chÊp hµnh nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña H§QT, chÊp hµnh ph¸p luËt. Ban kiÓm so¸t chÞu tr¸ch nhiÖm vµ b¸o c¸o c«ng t¸c tríc H§QT. Tæng gi¸m ®èc do thñ tíng ChÝnh phñ hoÆc ngêi ®îc thñ tíng ChÝnh phñ uû quyÒn quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña H§QT Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc lµ ®¹i diÖn theo ph¸p luËt cña doanh nghiÖp, lµ ngêi cã quyÒn ®iÒu hµnh cao cÊp trong doanh nghiÖp, chÞu tr¸ch nhiÖm vµ tríc ph¸p luËt vÒ viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Bé m¸y gióp viÖc bao gåm phã tæng gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng, v¨n phßng vµ c¸c phßng, ban chuyªn m«n, nghiÖp vô cña doanh nghiÖp. Phã tæng gi¸m ®èc 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hoÆc phã gi¸m ®èc gióp Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc ®iÒu hµnh doanh nghiÖp theo ph©n c«ng vµ uû quyÒn cña Tæng gi¸m ®èc cña Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc. KÕ to¸n trëng gióp Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc chØ ®¹o, tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª cña doanh nghiÖp vµ c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n theo quy ®Þnh mµ ph¸p luËt v¨n phßng vµ phßng ban chuyªn m«n nghiÖp vô cã chøc n¨ng, tham mu, gióp viÖc H§QT, Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc trong viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý c¸c c«ng viÖc trong doanh nghiÖp Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc doanh nghiÖp cã nhiÖm vô quyÒn h¹n sau: Cïng chñ tÞch H§QT ký nhËn vèn, ®Êt ®ai tµi nguyªn vµ c¸c nguån lùc kh¸c ®Ó qu¶n lý sö dông theo môc tiªu, nhiÖm vô Nhµ níc giao cho doanh nghiÖp; giao c¸c nguån lùc ®· nhËn cña Nhµ níc cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. - Sö dông, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn theo ph¬ng ¸n ®· ®îc H§QT phªn duyÖt. - X©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ hµng n¨m cña doanh nghiÖp dù ¸n ®Çu t, ph¬ng ¸n liªn doanh, ®Ò ¸n tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp quy ho¹ch ®µo t¹o lao ®éng, ph¬ng ¸n phèi hîp kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn thµnh H§QT. - X©y dùng ®Ó tr×nh H§QT phª duyÖt c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt, tiªu chuÈn s¶n phÈm, ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng phï hîp víi cc¸ quy ®Þnh cña Nhµ níc. - §Ò nghÞ bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen thëng, kû luËt phã tæng gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng doanh nghiÖp vµ gi¸m ®èc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. - QuyÕt ®Þnh gi¸ mua, gi¸ b¸n s¶n phÈm vµ dÞch vô phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña Nhµ níc. - KiÓm tra c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn thùc hiÖn ®Þnh møc, tiªu chuÈn, ®¬n gi¸ quy ®Þnh trong néi bé doanh nghiÖp. - QuyÕt ®Þnh bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen thëng, kû luËt phã gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn theo ®Ò nghÞ cña gi¸m ®èc ®¬n vÞ thµnh viªn vµ côc trëng ban phã ban hoÆc trëng phßng, phã trëng phßng chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ c¸c chøc vô t¬ng ®¬ng cña doanh nghiÖp. - Tæ chøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m thùc hiÖn c¸c nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña H§QT. - B¸o c¸o tríc H§QT vµ c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp - ChÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña H§QT, Ban kiÓm so¸t. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cã thÈm quyÒn ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô theo quy ®Þnh cña luËt nµy. Trong trêng hîp ý kiÕn cña tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc kh¸c víi nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña H§QT, tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc cã quyÒn b¶o lu ý kiÕn vµ kiÕn nghÞ víi c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn ®Ó xö lý, trong thêi gian cha cã quyÕt ®Þnh xö lý cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn ®Ó xö lý vÉn ph¶i chÊp hµnh nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña H§QT. - §îc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt trong trêng hîp khÈn cÊp vµ ph¶i b¸o c¸o ngay H§QT vµ c¸c c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn. b. M« h×nh doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng cã H§QT, m« h×nh nµy ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng ph¶i lµ tæng C«ng ty hoÆc doanh nghiÖp ®éc lËp cã quy 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 m« lín. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý theo m« h×nh nµy bao gåm gi¸m ®ãc vµ bé m¸y gióp viÖc gi¸m ®èc lµ ngêi cã quyÒn ®iÒu hµnh cao nhÊt trong doanh nghiÖp lµ ®¹i diÖn cho ph¸p luËt cña doanh nghiÖp, chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ngêi bæ nhiÖm m×nh vµ tríc ph¸p luËt vÒ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp thµnh viªn H§QT, gi¸m ®èc thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n quy chÕ t¹i 38.6.38.6 vµ c¸c nhiÖm vô sau: - NhËn vèn, ®Êt ®ai, tµi nguyªn vµ c¸c nguån lùc kh¸c do Nhµ níc giao ®Ó qu¶n lý, sö dông theo môc tiªu nhiÖm vô Nhµ níc giao cho doanh nghiÖp, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. - X©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn, kinh tÕ dµi h¹n vµ hµng n¨m cña doanh nghiÖp, ph¬ng ¸n ®Çu t, liªn doanh, ®Ò ¸n tæ chøc qu¶n lý cña doanh nghiÖp tr×nh c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cã thÈm quyÒn. - Tæ chøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp - Ban hµnh c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt, tiªu chuÈn s¶n phÈm, ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng phï hîp víi quy ®Þnh cña Nhµ níc. - Tr×nh ngêi quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp bæ nhiÖm miÔn nhiÖm khen thëng, kû luËt phã gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng. - B¸o c¸o c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp -ChÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña tæ chøc gi¸m s¸t do ChÝnh phñ quy ®Þnh vµ c¸c c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô theo luËt nµy. Bé m¸y gióp viÖc gåm phã gi¸m ®èc, kÕ to¸n trëng, v¨n phßng c¸c phßng chuyªn m«n nghiÖp vô nh ë trªn 5- Qu¶n lý Nhµ níc vµ thùc hiÖn quyÒn së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc. Còng nh doanh nghiÖp kh¸c, doanh nghiÖp Nhµ níc chÞu sù qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi viÖc thµnh lËp, tæ chøc ho¹t ®éng vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. MÆt kh¸c doanh nghiÖp Nhµ níc lµ doanh nghiÖp cña Nhµ níc, thuéc së h÷u Nhµ níc do ®ã víi t c¸ch lµ chñ së h÷u, Nhµ níc thùc hiÖn c¸c quyÒn n¨ng cña chñ së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp ViÖc qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc do ChÝnh phñ thèng nhÊt thùc hiÖn vµ nh÷ng néi dung sau: - Ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi tõng doanh nghiÖp Nhµ níc - QuyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p b¶o hé vµ hç trîc¸c doanh nghiÖp quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n - Tæ chøc x©y dùng quy ho¹ch vµ chiÕn lîng ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ níc - Tæ chøc x©y dùng quy ho¹ch vµ ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý c¸n bé ®iÒu hµnh trong doanh nghiÖp Nhµ níc - Tæ chøc kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch chÕ ®é Nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp QuyÒn chñ së h÷u Nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cho ChÝnh phñ ngêi ®¹i diÖn CSH Nhµ níc thèng nhÊt thùc hiÖn c¸c néi dung chñ yÕu sau: - QuyÕt ®Þnh thµnh lËp, s¸p nhËp, chia t¸ch, gi¶i thÓ ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - QuyÕt ®Þnh môc tiªu nhiÖm vô chiÕn lîc vµ ®Þnh híng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp Nhµ níc. - Ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu cña doanh nghiÖp Nhµ níc, phª chuÈn ®iÒu lÖ tæng C«ng ty Nhµ níc vµ doanh nghiÖp Nhµ níc quan träng. - QuyÕt ®Þnh cÊp vèn ®Çu t ban ®Çu vµ ®Çu t bæ sung, giao vèn cho doanh nghiÖp, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc khÊu hao, chÕ ®é sö dông lîi nhuËn, phª chuÈn ph¬ng ¸n chuyÓn nhîng, cho thuª, thÕ chÊp, cÇm cè nh÷ng thiÕt bÞ nhµ xëng quan träng, phª duyÖt ph¬ng ¸n huy ®éng vèn, gãp vèn vµo doanh nghiÖp kh¸c. Tæ chøc thùc hiÖn quyÒn cña chñ së h÷u ®èi víi phÇn vèn ®Çu t cña Nhµ níc vµo c¸c doanh nghiÖp. - QuyÕt ®Þnh ¸p dông m« h×nh qu¶n lý ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp Nhµ níc, bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen thëng kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ chèt cña doanh nghiÖp. - Quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn, ®Þnh møc, quyÕt ®Þnh tiÒn l¬ng, tiÒn thëng, phô cÊp cña c¸c thµnh viªn H§QT, tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Tæ chøc kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn môc tiªu nhiÖm vô, ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChÝnh phñ ph©n cÊp hoÆc uû quyÒn cho c¸c bé UBND cÊp tØnh thùc hiÖn mét sè quyÒn cña CSH Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp. QuyÒn CSH Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc cßn ®îc thÓ hiÖn trong viÖc qu¶n lý cæ phÇn chi phèi vµ cæ phÇn ®Æc biÖt cña Nhµ níc còng nh viÖc qu¶n lý vèn gãp cña Nhµ níc ë c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Cæ phÇn chi phèi cña Nhµ níc lµ lo¹i cæ phÇn sau: - Cæ phÇn cña Nhµ níc chiÕm trªn 50% tæng sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp. - Cæ phÇn cña Nhµ níc Ýt nhÊt gÊp 2 lÇn cæ phÇn cña cæ ®«ng lín nhÊt kh¸c trong doanh nghiÖp Cæ phÇn ®Æc biÖt cña Nhµ níc lµ cæ phÇn cña Nhµ níc trong mét sè doanh nghiÖp mµ Nhµ níc kh«ng cã cæ phÇn chi phèi, nhng cã quyÒn quyÕt ®Þnh mét sè vÊn ®Ò quan träng cña doanh nghiÖp theo tho¶ thuËn trong ®iÒu lÖ doanh nghiÖp Quy chÕ vÒ qu¶n lý phÇn vèn gãp cña doanh nghiÖp Nhµ níc vµo doanh nghiÖp kh¸c,qu¶n lý cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt quy ®Þnh ( ®iÒu 49 - 54 luËt DNNN) 6- Gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n doanh nghiÖp Nhµ níc Gi¶i thÓ doanh nghiÖp Nhµ níc lµ thñ tôc ph¸p lý nh»m chÊm døt sù tån t¹i cña doanh nghiÖp vµ xo¸ tªn doanh nghiÖp trong sè §KKD. Doanh nghiÖp Nhµ níc bÞ xem xÐt lµ gi¶i thÓ trong c¸c trêng hîp sau: - HÕt thêi h¹n ho¹t ®éng ghi trong quyÕt ®Þnh thµnh lËp mµ doanh nghiÖp kh«ng xin gia h¹n. - Doanh nghiÖp kinh doanh thua lç kÐo dµi nhng cha l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n - Doanh nghiÖp kh«ng thÓ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô do Nhµ níc quy ®Þnh sau khi ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - ViÖc tiÕp tôc duy tr× doanh nghiÖp lµ kh«ng cÇn thiÕt, viÖc gi¶i thÓ doanh nghiÖp Nhµ níc do ngêi ®· ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ níc quyÕt ®Þnh. §ã lµ TTCP, Bé trëng qu¶n lý ngµnh chñ tÞch UBND cÊp tØnh ®îc hoÆc TTCP uû quyÒn ®èi víi c¸c tæng C«ng ty Nhµ níc vµ doanh nghiÖp Nhµ níc ®éc lËp cã quy m« lín; Bé trëng qu¶n lý ngµnh hoÆc chñ tÞch UBND cÊp tØnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc kh¸c. Ngêi quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i lËp héi ®ång thuÕ. Héi ®ång gi¶i thÓ lµ c¬ quan tham mu cho ngêi quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ doanh nghiÖp Nhµ níc vµ tæ chøc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ, thµnh phÇn vµ quy chÕ lµm viÖc cña héi ®ång thÓ thÓ cña doanh nghiÖp Nhµ níc do ChÝnh phñ quy ®Þnh. V- Doanh nghiÖp Nhµ níc ë thêi kú tríc ®©y, hiÖn t¹i vµ t¬ng lai 1- Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta HÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta ®îc h×nh thµnh ë MiÒn B¾c tõ n¨m 1954 vµ ë ViÖt Nam trë sau 1975, dùa trªn 3 bé phËn chñ yÕu sau: - Mét lµ, do quèc h÷u ho¸ c¸c doanh nghiÖp cña chÝnh quyÒn cò - Hai lµ, do Nhµ níc ta x©y dùng tõ nguån vèn cña ng©n s¸ch hoÆc vèn nî vµ viÖn trî cña c¸c níc, c¸c tæ chøc quèc tÕ - §Æc biÖt c¸c níc XHCN cò. Ba lµ, do viÖc c¶i t¹o c¸c xÝ nghiÖp cña c¸c níc t b¶n trong níc khi tiÕn hµnh c«ng cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ®èi víi c¸c giai cÊp t s¶n. Do h×nh th¸i tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh vËy, nªn hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta cã ®Æ trng lÜnh vùc kh¸c biÖt do víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®ã lµ: C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc x©y dùng trªn c¬ së nh÷ng quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau, u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý, c¬ cÊu kinh tÕ tù lùc tù cêng, ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ph¬ng vµ x©y dùng huyÖn... MÆc dï cã nhiÒu thiÕu sãt mµ H§ 6 ®· phª ph¸n, doanh nghiÖp Nhµ níc ®· cã ®ãng gãp lÞch sö to lín vµ ®ang chiÕm vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. a- Quy m« c¸c doanh nghiÖp phÇn lín lµ nhá bÐ, c¬ cÊu ph©n t¸n ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn trªn c¸c ph¬ng diÖn sau: * VÒ sè lîng lao ®éng Trªn 2/3 tæng sè doanh nghiÖp Nhµ níc cã sæ lao ®éng díi 200 ngêi chØ cã kho¶ng 4% doanh nghiÖp cã sæ lao ®éng trªn 1000 ngêi. Nh÷ng doanh nghiÖp cã hµng trôc ngµn c«ng nh©n viªn víi xuÊt hiÖn trong ngµnh khai kho¸ng. Do quy m« lao ®éng trong phÇn lín c¸c doanh nghiÖp thuéc diÖn nhá bÐ, nÕu dÉu cã hµng chôc ngµn ®¬n vÞ 13 lao ®éng trong toµn khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc ®Ó chiÕm tû träng kh¸ nhá trong tæng sè lao ®éng x· héi cha ®Õn 6%. Riªng lao ®éng trong c«ng nghiÖp Nhµ níc, míi chiÕm kho¶ng 2% lao ®éng x· héi * VÒ møc ®é tÝch tô vèn xÐt møc ®é tÝch tô vèn. Doanh nghiÖp Nhµ níc cßn nhiÒu h¹n chÕ, phÇn lín cã møc vèn qu¸ thÊp cã thÓ thÊy ®îc th«ng qua biÓu sau: 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Møc ®é tÝch tô (30.3.93) Tæng doanh nghiÖp Doanh nghiÖp Nhµ n- Doanh nghiÖp Nhµ Nhµ níc íc Trung ¬ng níc §P C«ng ty C¬ C¬ C¬ Sè lîng Sè lîng Sè lîng cÊu cÊu cÊu Tæng DNNN 8750 100 1655 100 7095 100 Vèn < 1 tû 4285 49 241 14,6 4044 57 1 < 5 tû 2865 32,7 570 34,4 22.95 32,3 5 < 25 1199 13.7 561 33,9 638 9.0 25: 100 187 3,3 195 11,8 9,2 1,3 > 100 114 1,3 88 5,3 26 0,4 Nh vËy gÇn mét nöa doanh nghiÖp Nhµ níc chØ cã vèn < tû ®ång, chia ®Òu 20% doanh nghiÖp Nhµ níc cã vèn > 5 tû ®ång, c¶ níc chØ cã 401 doanh nghiÖp cã sè vèn trªn 20 tû. Sè doanh nghiÖp lín víi sè vèn trªn 100 tû chiÕm chØ h¬n 1% sè doanh nghiÖp. Møc trang bÞ vèn cho 1 lao ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc lµ 31.160.000 trong ®ã cña doanh nghiÖp Nhµ níc 6B th¬ng m¹i lµ 110.330.000 cßn Nhµ níc 12.620.000 b- Tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ l¹c hËu: tõ mét sè Ýt doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc ®Çu t vèn, phÇn lín doanh nghiÖp Nhµ níc ®· ®îc thµnh lËp kh¸ l©u, cã tr×nh ®é kinh tÕ thÊp, c«ng nghiÖp l¹c hËu. Theo b¸o c¸o ®iÒu tra cña bé khoa häc kü thuËt- m«i truêng cho thÊy tr×nh ®é c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cña ViÖt Nam kÐm c¸c níc kh¸c tõ 3 ®Õn 4 thÕ hÖ (30 ®Õn 40 n¨m) cã doanh nghiÖp cßn sö dông c«ng nghÖ tõ nh÷ng n¨m 30 40. NhiÒu thiÕt bÞ sau 14 - 15 n¨m míi ®îc thay ®æi trong khi ë c¸c níc kh¸c lµ 5 n¨m. Theo sè liÖu thèng kª, trong c«ng nghÖ cã gÇn 26% thiÕt bÞ do Liªn X« cung cÊp, 24% cña c¸c níc §«ng ¢u gÇn 20% cña c¸c níc ASEAN trªn 18% lµ cña c¸c níc kh¸c cßn l¹i lµ tù chÕ. Víi c¬ cÊu ®Çu t kü thuËt, nh trªn ta thÊy tr¸nh ®ång vé cña c¸c doanh nghiÖp thÊp, chØ míi c¸c 28% doanh nghiÖp Nhµ níc cã trang thiÕt bÞ t¬ng ®èi hoµn chØnh, ®ång bé. Møc sö dông thay thiÕt bÞ chØ ®¹t 50% c«ng suÊt, do ®iÒu kiÖn kü thuËt nh vËt vµ kh¶ n¨ng cung cÊp tµi chÝnh cña Nhµ níc cho doanh nghiÖp Nhµ níc gi¶m nªn t×nh tr¹ng m¸y mãc thÕt bÞ còng yÕu kÐm. Trªn 50% TSL§ cña doanh nghiÖp Nhµ níc ®· hao mßn qu¸ 1/2 chØ cã 26% TSL§ hao mßn díi 30%. Víi nh÷ng g× ®· nªu trªn, nhiÒu doanh nghiÖp khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ ngay c¶ víi h·ng níc ngoµi trªn thÞ trêng néi ®Þa v× hao phÝ vËt chÊt qu¸ lín. Cã b¸o c¸o cßn cho thÊy chØ cã kho¶ng 15% s¶n phÈm cña ta ®¹t chÊt lîng xuÊt khÈu 70% cã thÓ tiªu thô trong néi ®Þa. sè s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®îc ®· chiÕm 10% tæng 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 sè lu ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, lµm cho sù khan hiÕm vÒ vèn còng trë lªn trÇm träng vµ gay g¾t h¬n. c- ViÖc ph©n bæ vÒ ngµnh vµ vïng cßn bÊt hîp lý HÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc cña chóng ta chñ yÕu ®îc bè trÝ ë c¸c thµnh phè lín, nhiÒu vïng cña ®Êt níc cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, nguån lao ®éng dåi dµo song dêng nh c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã; MiÒn nói phÝa B¾c, T©y Nguyªn, §ång b»ng S«ng Cöu Long... Ph©n bæ doanh nghiÖp Nhµ níc theo ngµnh nh sau: Ngµnh Sè doanh nghiÖp Tû träng % C«ng nghiÖp 2271 39,7 N«ng nghiÖp 661 10,1 L©m nghiÖp 423 6,5 XD 1034 15,8 GTVT 236 3,6 Bu ®iÖn 3 0,1 Th¬ng nghiÖp DV 1774 27,1 Ngµnh kh¸c 142 2,2 C¸c ngµnh cã nhiÒu vèn nhÊt lµ N¨ng lîng 15039 tû GTVT 4654 C«ng nghiÖp nhÑ 3757 n«ng nghiÖp vµ CNThùc phÈm 3491 Th¬ng m¹i 3433 X©y dùng 2157 Møc trang bÞ vèn cho 1 lao ®éng kh«ng hîp lý Th¬ng nghiÖp dÞch vô 35,3T/ngêi GTVT 34,5 C«ng nghiÖp 30,6 Trong khi ®ã X©y dùng L©m nghiÖp N«ng nghiÖp 8,2 8,1 13,9 2- Doanh nghiÖp Nhµ níc ë thêi kú tríc ®©y (KHHTT) V× nhËn thøc r»ng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa chØ cã 2 thµnh phÇn TKQD vµ tËp thÓ, trong ®ã doanh nghiÖp ®ãng vai trß chñ ®¹o nªn Nhµ níc ta ®· giµnh sù u tiªn ®Æc biÖt cho viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc. Nhê ®ã hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cã mÆt ë kh¾c mäi ngµnh mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã doanh nghiÖp Nhµ níc ë Trung ¬ng, ®Þa ph¬ng theo thèng kª ®Õn 1989 c¶ níc cã 12094 doanh nghiÖp Nhµ níc c¸c lo¹i víi trªn 90% tæng sè lao ®éng kinh tÕ, c¸n bé khoa häc, qu¶n lý ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng cña c¶ níc. HÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ®· ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp cho x· héi c¸c lùc lîng s¶n xuÊt, hµng ho¸, dÞch vô tiªu dïng c¸ nh©n vµ x· héi 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §iÖn ph¸t ra chiÕm 100% ThÐp 100% M¸y c¾t gät kim lo¹i 100% M¸y b¬m níc 100% Xi m¨ng 100% BCVT th«ng 100% VËn t¶i ®ëng s¾t Thuèc t©n dîc 100% GiÊy 100% Bia chai 100% Thuèc l¸ 100% HÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Nhµ níc. N¨m 1989 tæng sè thuÕ Nhµ níc thu ®îc lµ 3128 tû trong ®ã thuÕ thùc thi c«ng nghiÖp th¬ng nghiÖp 308 tû, thuÕ XNK 383 tû, riªng thuÕ thu tõ KTQD ®¹t 2019 tû chiÕm 64% cã thuÕ níc trong thêi kú nµy doanh nghiÖp Nhµ níc ®· ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 3- Doanh nghiÖp Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng cßn ®îc bao cÊp nh tríc n÷a, mÆt kh¸c l¹i bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ c¹nh tranh lÜnh vùc m¹nh mÏ, do vËy hµng lo¹t doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng trô næi buéc ph¶i ph¸ s¶n hoÆc gi¶i thÓ. Sè lîng doanh nghiÖp Nhµ níc gi¶m nhiÒu kÓ tõ n¨m 1990 - 1993 Thêi gian Sè doanh nghiÖp Nhµ níc Tû tränh so víi 1989 (%) TT 21 - 12 - 1989 12084 100 01 - 01 - 1992 9190 77 31.12.1992 8750 72 01.06.1993 7060 58.4 Trong tæng sè 7060 doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang ho¹t ®éng (01.08.93) còng cã tíi 375 doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tån t¹i cÇn ph¶i tiÕp tôc xö lý. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng trªn thùc tÕ viÖc s¾p xÕp l¹i chØ ®îc tiÕn hµnh ë c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cña ®Þa ph¬ng cßn doanh nghiÖp Nhµ níc Trung ¬ng vÉn t¨ng lªn 16% vµ viÖc s¾p xÕp l¹i diÔn ra kh«ng ®¸ng kÓ MÆc dï c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc tõ n¨m 89 - 93 ®· gi¶m gÇn 1 nöa song cã sù ®æi míi vÒ tæ chøc qu¶n lý, vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cßn l¹c hËu nªn s¶n xuÊt cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn t¨ng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn ®ãng vai trß chñ yÕu trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng ngµnh quan träng ®ßi hái ®Çu t lín, c«ng nghÖ, kü thuËt cao vµ ngµnh s¶n xuÊt vµ cung øng lo¹i hµng 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ho¸ vµ dÞch vô c«ng céng. §ång thêi hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn lµ thµnh phÇn kinh tÕ ®ãng gãp nhiÒu nhÊt cho ng©n s¸ch Nhµ níc 1990 1991 1992 1- Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ (GDP) cña nÒn 5,32 6,0 8,3 kinh tÕ 2- Tû träng kinh tÕ quèc doanh 34,0 36 40 3- Tû lÖ ®ãng gãp cña qu¶n trÞ kinh doanh 65 69 73 trong ng©n s¸ch Nhµ níc Tuy cã nh÷ng ®æi míi quan träng, cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ trªn nhiÒu lÜnh vùc, Nhng hiÖn t¹i hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc cã nh÷ng tån t¹i hÕt søc lín, ®ã lµ: Sè lîng nhiÒu vµ ph©n t¸c: ®Õn thêi ®iÓm 1/6/19939 cßn 7060 doanh nghiÖp Nhµ níc nÕu lµ 576 doanh nghiÖp. Kh«ng cßn ho¹t ®éng th× doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn cßn 6544 ®¬n vÞ trong ®ã 4573 doanh nghiÖp do ®Þa ph¬ng qu¶n lý vµ 1971 doanh nghiÖp do Trung ¬ng qu¶n lý, trong ®ã doanh nghiÖp do ®Þa ph¬ng qu¶n lý tr¶i kh¾p 53/53 tØnh thµnh phèi, N¬i Ýt nhÊt lµ Trµ Vinh 19 doanh nghiÖp nhiÒu thµnh phè Hå ChÝ Minh 458 doanh nghiÖp. Sè doanh nghiÖp trung ¬ng thuéc 37 bé vµ c¸c c¬ quan trung ¬ng, nhiÒu nhÊt lµ bé N«ng nghiÖp mµ doanh nghiÖp thuéc ph©n 352 doanh nghiÖp. Cã nhiÒu c¬ quan trung ¬ng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp doanh nghiÖp nhng còng cã tõ 1 ®Õn vµi chôc doanh nghiÖp nh Ban ViÖt KiÒu trung ¬ng, UB d©n téc miÒn nói Trung t©m khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia. C¸c doanh nghiÖp cßn ph©n t¸n ë kh¾p c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ. Trong ®ã nhiÒu ngµnh kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã quèc doanh hoÆc kh«ng cÇn tËp trung nhiÒu doanh nghiÖp nh vËy vÝ dô: CN: - S¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 358 doanh nghiÖp - Gç l©m s¶n 139 doanh nghiÖp - LTTP 403 doanh nghiÖp N«ng l©m nghiÖp Trång trät 291 doanh nghiÖp Ch¨n nu«i 192 doanh nghiÖp Trång rõng 257 doanh nghiÖp * Kü thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu: MÆc dï trong nh÷ng n¨m qua, kü thuËt vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt cña c¸c nhµ doanh nghiÖp ®· ®îc ®æi míi kh¸ nhiÒu. Tuy nhiªn so víi Nhµ níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña níc ta vÉn phô thuéc vµo l¹c hËu, tr×nh ®é trang bÞ cho ngêi lao ®éng cßn thÊp theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª vèn trang bÞ cho mét b×nh qu©n cña doanh nghiÖp Nhµ níc míi ®¹t 245 thuéc ®ång. Trong ®ã ngµnh trang bÞ cho lµ khu nghiÖp dÞch vô ®¹t 35,5 (T®) giao th«ng vËn t¶i 34,5 (T®) thÊp nhÊt lµ l©m nghiÖp 8,1 vµ x©y dùng 8,2. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §iÒu ®¸ng quan t©m lµ nhiÒu doanh nghiÖp tiÕn hµnh ®æi míi kü thuËt vµ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhng do nh÷ng lý do l¹i ®i nhËp c¸c lo¹i kü thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu ®· bÞ thÕ giíi th¶i. Theo b¸o c¸o cña bé c«ng nghiÖp th× thêi gian qua cã 70% c¸c doanh nghiÖp cña bé ®· nhËp vÒ cac lo¹i thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l«i th«i. * HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thÊp: ChuÓn sang c¬ chÕ míi, c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®Òu cã ngêi cè g¾ng duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, g×n gi÷ ®éi ngò lao ®éng b»ng c¸ch c¶i tiÕn kü thuËt më réng mÆt hµng kinh doanh, kh«ng Ýt doanh nghiÖp ®· cã tiÕn bé ®¸ng kÓ. ®ã lµ nh÷ng lç lùc rÊt ®Çy triÓn väng xong hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi Nhµ níc cha cã bíc tiÕn t¬ng xøng. Tuy s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc mÊy n¨m nay b¾t ®Çu ®îc phôc håi vµ ph¸t triÓn nhng hiÖu qu¶ l¹i cã xu híng gi¶m. Tû xuÊt lîi nhuËn b×nh qu©n n¨m 1992 tÝnh trªn vèn sö dông lµ 4,8%/n¨m vµ tÝnh trªn doanh thu trªn th¸ng lµ 3%. §ã lµ tû suÊt lîi nhuËn qu¸ thÊp so víi tû lÖ l¹m ph¸t vµ l·i suÊt ng©n hµng. HÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt sö dông vèn víi hiÖu qu¶ thÊp. Ngµnh c«ng nghiÖp chiÕp 36% tæng sè vèn sö dông vµ trªn 50% tæng sè vèn ng©n s¸ch cÊp cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc nhng tû suÊt lîi nhuËn trªn 1 ®ånh vèn chØ ®¹t 4,6% n¨m trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c thµnh phÇn phÈm chØ chiÕm 6,8% lµ thiÕt thùc vµ n«ng s¶n 18,5 nguyen liÖu vµ dÇu th« Ngµnh giao th«ng vËn t¶i, ®¹t 4,2% ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t 2,3% c¸c ngµnh dÞch vô cã ®iÒu kiÖn quay vßng vèn nhanh song tû suÊt lîi nhuËn kh«ng cao. Ngµnh th¬ng nghiÖp dÞchh vô 7,4 trong ®ã néi th¬ng 6,0%, ngo¹i th¬ng 6,4%, th¬ng nghiÖp tæng hîp 9,4%, du lÞch 17,2% dÞch vô 15,8%. Trong tæng sè 6544 doanh nghiÖp cßn ho¹t ®éng chñ cã 12,8% trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vËt chÊt cã tû suÊt lîi nhuËn tõ 15% n¨m trë lªn vµ 4,3% trong c¸c ngµnh dÞch vô cã tû suÊt lîi nhuËn tõ 20% n¨m trë lªn 7,6DN cã tû suÊt lîi nhuËn tõ 8 - 15 % n¨m 47,6% cã tû xuÊt lîi nhuËn díi 8% n¨m kh«ng cã kü n¨ng hoµn tr¶ nî vay vèn. §¸ng lu ý lµ gÇn 11,6% s¶n xuÊt kinh doanh thua lç vµ 12% kh«ng cã lo¹i nhuËn tøc lµ 1/4 doanh nghiÖp Nhµ níc kinh doanh kh«ng cã l·i vµ n¨m1992 cßn bÞ thua lç 451 tû ®ång trong sè nµy cã 1142 doanh nghiÖp ®· thµnh lËp l¹i theo nghÞ ®Þnh 388 cæ phÇn. Theo ban thanh to¸n c«ng nî, hiÖn cßn 3000 tû ®ång vèn tÝn dông cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®· gi¶i thÕ, kh«ng ®ßi ®îc vÒ ng©n s¸ch ph¶i g¸nh chÞu. NÕu tÝnh c¶ gi¸ trÞ tµi nguyªn, ®Êt ®ai nhµ xëng ®îc sö dông mµ hiÖn nay cha tÝnh hoÆc cha ®ñ møc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp n÷a. NhiÒu nguyªn nh©n lµm cho hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc thÊp song trong ®ã cã mét nguyªn nh©n hÕt søc quan träng lµ tiªu hao vËt chÊt qu¸ cao. N¨m 1990 N¨m 1991 N¨m 1992 - Tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· 48,68 49,55 51,69 héi toµn nÒn kinh tÕ - Doanh nghiÖp Nhµ níc 60,06 60,86 61,34 20