Tài liệu Dn vừa và nhỏ

Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Tõ c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng vµ Nhµ níc khëi xíng vµ l·nh ®¹o, ®éi ngò c¸c chñ DN xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng t¨ng, kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß to lín cña m×nh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Hä ®îc ®¸nh gi¸ lµ nguyªn khÝ cña quèc gia, ®éi ngò tiªn phong cña c«ng cuéc ®æi míi. B¸c Hå ®· tõng viÕt : “ViÖc níc, viÖc nhµ bao giê còng ®i ®«i víi nhau, nÒn kinh tÕ quèc d©n thÞnh vîng nghÜa lµ sù kinh doanh cña c¸c nhµ c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp thÞnh vîng". V× thÕ, ViÖt Nam muèn phån vinh, s¸nh vai víi c¸c cêng quèc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi th× ph¶i t¹o dùng ®îc mét ®éi ngò chñ DN hïng m¹nh, trong ®ã cã ®éi ngò chñ DNV&N. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c DNV&N ®· ®îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ cho sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam trong suèt thËp kû qua. Tuy nhiªn, theo nhËn ®Þnh cña nhiÒu nhµ kinh tÕ, c¸c DNV&N hiÖn nay cha ph¸t huy ®îc hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh, cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nguyªn nh©n mét phÇn do b¶n th©n c¸c DNV&N cha cã nhiÒu kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cha ®ñ n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o trong kinh doanh; mÆt kh¸c quan träng h¬n, lµ do cha cã mét khung khæ chÝnh s¸ch râ rµng cña Nhµ níc trong viÖc ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNV&N ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Tõ nh÷ng cÊp thiÕt ®ã, nhãm chóng t«i xin chän ®Ò tµi “C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi chñ DNV&N míi thµnh lËp” 2. Môc ®Ých nghiªn cøu. - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ chñ DNV&N míi thµnh lËp trong khu vùc kinh tÕ t nh©n ë ViÖt Nam - Trªn c¬ së ®ã, ®Ò tµi híng tíi mét c¸ch nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ ®éi ngò chñ DNV&N hiÖn nay. §Ò tµi ®a ra nh÷ng thµnh c«ng, ®ãng gãp vµ c¬ héi cña hä ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, ®ång thêi ®a ra nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc vµ víng m¾c trong kinh doanh. Tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî, gióp ®ì nh»m ph¸t huy tèi ®a søc m¹nh tiÒm n¨ng cña ®éi ngò chñ DNV&N. 3. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu. §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu chñ DNV&N trong khu vùc kinh tÕ t nh©n ë ViÖt Nam, vai trß vµ vÞ trÝ cña hä trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh doanh, lµm næi bËt lªn h×nh ¶nh ngêi chñ DNV&N míi thµnh lËp, còng nh nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc hä ph¶i ®¬ng ®Çu; trªn c¬ së ®ã t×m ra gi¶i ph¸p gióp hä ph¸t huy ®îc thÕ m¹nh. 1 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ò tµi sö dông kÕt hîp ph¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch tæng hîp, so s¸nh vµ ph¬ng ph¸p thùc chøng dùa trªn sè liÖu thèng kª tõ tµi liÖu, b¸o chÝ, internet.. Trªn c¬ së ®ã cã c¸i nh×n kh¸i qu¸t h¬n vÒ ®éi ngò chñ DNV&N hiÖn nay. 5. §ãng gãp cña ®Ò tµi. §éi ngò chñ DN ®Æc biÖt lµ c¸c chñ DNV&N trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, rÊt cÇn sù hç trî cña nhµ níc, cña x· héi, ®Ó ph¸t huy søc m¹nh cña m×nh. Qua nghiªn cøu ®Ò tµi, phÇn nµo ®· x¸c ®Þnh ®îc vÞ trÝ, vai trß vµ nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá cña ®éi ngò chñ DNV&N trong khu vùc kinh tÕ t nh©n ë ViÖt Nam, gãp phÇn x©y dùng nªn ®éi ngò chñ DNV&N ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n trong c«ng cuéc ®æi míi. §Ò tµi còng ph©n tÝch thùc tr¹ng cña ®éi ngò chñ DNV&N trong khu vùc kinh tÕ t nh©n ViÖt Nam hiÖn nay, nh÷ng c¬ héi, thuËn lîi còng nh nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ mµ hä ®ang ph¶i ®¬ng ®Çu. Tõ ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó hç trî c¸c chñ DNV&N kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc. 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, ®Ò tµi ®îc chia lµm 3 phÇn: * PhÇn I: Lý luËn chung vÒ DNV&N * PhÇn II: Thùc tr¹ng cña ®éi ngò chñ DNV&N míi thành lËp ë ViÖt Nam, c¬ héi và th¸ch thøc. * PhÇn III: Mét sè khuyÕn nghÞ chñ yÕu hç trî chñ DNV&N mới thành lËp ViÖt Nam. 2 PhÇn I Lý luËn chung vÒ chñ DNV&N 1.1 Doanh nghiÖp võa vµ nhá DNV&N lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®éc lËp, ®· ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300 ngêi. T¹i ViÖt Nam hiÖn ®ang tån t¹i c¸c lo¹i h×nh DNV&N bao gåm: c¸c DN thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo luËt DN, c¸c DN thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt DNNN, c¸c HTX thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt HTX, c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ ®¨ng ký theo N§ 02/2000/ N§-CP (3/2/2000) cña ChÝnh phñ vÒ §¨ng ký kinh doanh. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hiÖn nay, c¸c DNV&N ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vµ ®ãng gãp cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. DN cã mét sè vai trß sau: Thø nhÊt, DN ®ãng vai trß quan träng trong viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm æn ®Þnh, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi. Thø hai, DN huy ®éng triÖt ®Ó c¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ bao gåm vèn, c«ng nghÖ, tµi nguyªn, con ngêi... t¹o ®iÒu kiÖn sö dông tµi nguyªn s½n cã, nguån vèn tiÕt kiÖm trong d©n c ®Ó ®Çu t t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 3 Thø ba, cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ngêi tiªu dïng, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ ®Êt níc. Thø t, gãp phÇn gia t¨ng nguån hµng xuÊt nhËp khÈu, t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc, nguån thu ngo¹i tÖ, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÒn cña ®Êt níc. HÖ thèng c¸c DN ch¼ng nh÷ng cã mét vai trß to lín ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, mµ cßn gi÷ vÞ trÝ then chèt trong viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tuy nhiªn hÖ thèng ®ã cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng hay kh«ng cßn phô thuéc rÊt lín vµo ®éi ngò chñ DN nãi chung ®éi ngò chñ DNV&N nãi riªng, hä lµ ngêi quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ còng nh sù thµnh b¹i cña DN. 1.2 Chñ Doanh nghiÖp võa vµ nhá 1.2.1 Kh¸i niÖm chñ Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Theo quan ®iÓm truyÒn thèng níc ta th× chØ cã Nhµ níc míi cã quyÒn thµnh lËp DN vµ nh÷ng DN ®îc thµnh lËp ra ®Òu lµ DNNN. V× vËy, kh¸i niÖm gi¸m ®èc DN chØ ®îc giíi h¹n trong ph¹m vi DNNN. Theo kh¸i niÖm nµy, gi¸m ®èc DNNN võa lµ ngêi ®¹i diÖn cho Nhµ níc, võa lµ ngêi ®¹i diÖn cho tËp thÓ nh÷ng ngêi lao ®éng, qu¶n lý DN theo chÕ ®é mét thñ trëng, cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng cña DN. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, mét DN dï ë quy m« nµo, lo¹i h×nh së h÷u nµo còng ph¶i cã ngêi ®øng ®Çu mµ ta thêng gäi lµ gi¸m ®èc. Mét ®Þnh nghÜa ng¾n gän vµ ®¬n gi¶n nhÊt vÒ gi¸m ®èc DN: lµ ngêi thñ trëng cÊp cao nhÊt trong DN. Trong cuèn “HÖ thèng qu¶n lý cña NhËt B¶n, truyÒn thèng vµ sù ®æi míi; kh¸i niÖm gi¸m ®èc DN ®îc hiÓu nh sau: gi¸m ®èc (tæng gi¸m ®èc) lµ ngêi ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh hµng ngµy cña c«ng ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc héi ®ång qu¶n trÞ vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n ®îc giao” Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ vµ qu¶n lý Trung Quèc, gi¸m ®èc DN hä võa lµ ngêi ®øng ®Çu, ngêi qu¶n lý viÖc tæ chøc s¶n xuÊt, võa lµ nhµ kinh doanh, lµ th¬ng nh©n giao dÞch trªn thÞ trêng, ch¼ng nh÷ng ®iÒu khiÓn sù vËn hµnh trong DN, mµ cßn ph¶i chÌo l¸i con thuyÒn DN trong biÓn c¶ c¹nh tranh. Theo LuËt DN (ngµy 12/6/1999) th×: Ngêi qu¶n lý DN lµ chñ së h÷u DN t nh©n, thµnh viªn hîp danh ®èi víi c«ng ty hîp danh, thµnh viªn héi ®ång thµnh viªn, chñ tÞch c«ng ty, thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ, gi¸m ®èc(tæng gi¸m ®èc ), c¸c chøc danh qu¶n lý quan träng kh¸c do ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh ®èi víi c«ng ty TNHH vµ c«ng ty cæ phÇn. 4 Qua c¸c kh¸i niÖm trªn, th× quan niÖm chñ DNV&N thuéc ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: chñ DNV&N trong khu vùc kinh tÕ t nh©n lµ ngêi së h÷u DN võa lµ ngêi qu¶n lý ®iÒu hµnh DN, chÞu tr¸ch nhiÖm tríc DN, tríc DN cÊp trªn vÒ mäi ho¹t ®éng cña DN cung nh kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng ®ã. Theo quan ®iÓm nµy, chñ DN chÝnh lµ chñ së h÷u DN ®ång thêi lµ gi¸m ®èc DN. Cho nªn trong ®Ò tµi nµy ®ång ho¸ 3 kh¸i niÖm: chñ DN, chñ së h÷u DN, gi¸m ®èc DN. 1.2.2 §Æc ®iÓm cña gi¸m ®èc DN Thø nhÊt, gi¸m ®èc lµ mét nghÒ. Mµ ®· lµ mét nghÒ cÇn ®ßi hái ph¶i ®îc ®µo t¹o, nhng dï ®µo t¹o ë h×nh thøc nµo th× ngêi gi¸m ®èc còng ph¶i n¾m cho ®îc mét nghÒ vµ h¬n n÷a ph¶i cã tay nghÒ cao - nghÖ thuËt. §Æc ®iÓm nµy ®îc hiÓu lµ: Gi¸m ®èc ph¶i cã kh¸t väng lµm giµu- kh«ng bao giê ®îc tho¶ m·n víi nh÷ng g× m×nh ®· cã mµ ph¶i lu«n v¬n lªn ®Ó giµu sang h¬n; gi¸m ®èc lµ ngêi cã kiÕn thøc c¶ ë tÇm tæng quan vÜ m« vµ c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n; gi¸m ®èc lµ ngêi cã ãc quan s¸t, t duy s¸ng kiÕn vµ tù tin, cã tÇm nh×n xa tr«ng réng, kh¶ n¨ng tiªn ®o¸n, ph©n tÝch nh÷ng t×nh huèng cã kh¶ n¨ng x¶y ra trong t¬ng lai ®Ó cã thÓ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p kÞp thêi; gi¸m ®èc lµ ngêi cã ý chÝ nghÞ lùc, tÝnh kiªn nhÉn vµ lßng quyÕt t©m; gi¸m ®èc ph¶i g¬ng mÉu cã ®¹o ®øc trong kinh doanh, gi÷ ch÷ tÝn víi kh¸ch hµng, t«n träng cÊp trªn, thuû chung víi b¹n bÌ ®ång nghiÖp, ®é lîng bao dung víi cÊp díi. Thø hai, gi¸m ®èc lµ mét nhµ qu¶n trÞ kinh doanh. BiÕt t¹o vèn vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ph¶i x¸c ®Þnh ®îc sè vèn cÇn thiÕt trong kinh doanh: ChÝnh x¸c lµ bao nhiªu, lóc nµo vµ thêi gian bao l©u, ®Ó cã thÓ cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt vµ xö lý. NÕu kh«ng ®ñ th× ph¶i huy ®éng vµ t×m nguån tµi trî nhng ph¶i kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n r»ng khi kinh doanh doanh nghiÖp sÏ cã l·i. Thø ba, gi¸m ®èc lµ ngêi cã n¨ng lùc qu¶n lý, biÕt ph©n quyÒn vµ giao nhiÖm vô cho cÊp díi vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä hoµn thµnh nhiÖn vô. §¶m b¶o thu nhËp cho ngêi lao ®éng, ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tiÕn bé. BiÕt kh¬i dËy kh¸t väng, ý chÝ vµ kh¶ n¨ng lµm giµu cho doanh nghiÖp, cho x· héi vµ c¸ nh©n theo ph¸p luËt. Gi¸m ®èc cßn ph¶i biÕt sèng c«ng b»ng d©n chñ. BiÕt ®·i ngé ®óng møc, biÕt l¾ng nghe, quyÕt ®o¸n mµ kh«ng ®éc ®o¸n. Thø t, gi¸m ®èc lµ nhµ ho¹t ®éng x· héi, hiÓu thÊu ®¸o vµ tu©n thñ ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é quy ®Þnh cña Nhµ níc. BiÕt tham gia vµo c«ng t¸c x· héi. 5 Thø n¨m, s¶n phÈm cña gi¸m ®èc lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh. QuyÕt ®Þnh cña gi¸m ®èc ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu con ngêi. V× vËy tríc khi ra quÕt ®Þnh cÇn ph¶i nghiªn cøu mét c¸ch thÊu ®¸o vµ tû mû tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cã kiªn quan. ChÊt lîng cña quyÕt ®Þnh phô thuéc vµo tr×nh ®é nhËn thøc, kh¶ n¨ng vËn dông quy luËt kinh tÕ x· héi kh¸ch quan vµ kinh nghiÖm nghÖ thuËt cña gi¸m ®èc. Muèn n©ng cao chÊt lîng quyÕt ®Þnh th× ®ßi hái ngêi gi¸m ®èc ph¶i cã uy tÝn, cã kh¶ n¨ng s ph¹m, hiÓu biÕt khoa häc qu¶n lý vµ t©m lý. CÇn ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo viÖc lùa chän quyÕt ®Þnh. Ph¶i n¾m ®îc th«ng tin vµ xö lý th«ng tin chÝnh x¸c 1.2.3 Vai trß cña chñ DN a/ Vai trß cña gi¸m ®èc trong DN. Trong ba cÊp qu¶n trÞ DN, gi¸m ®èc lµ qu¶n trÞ viªn hµng ®Çu, lµ thñ trëng cÊp cao nhÊt trong DN. Mçi quyÕt ®Þnh cña gi¸m ®èc cã ¶nh hëng rÊt lín trong ph¹m vi toµn DN, gi¸m ®èc ph¶i lµ ngêi tËp hîp ®îc trÝ tuÖ cña mäi ngêi lao ®éng trong DN, ®¶m b¶o cho quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, ®em lai hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Vai trß quan träng kh¸c cña gi¸m ®èc lµ tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ®ñ vÒ sè luîng, m¹nh vÒ chÊt lîng, bè trÝ hîp lý, c©n ®èi lùc lîng qu¶n trÞ viªn ®¶m b¶o quan hÖ bÒn v÷ng trong tæ chøc, ho¹t ®éng ¨n khíp, nhÞp nhµng, hoµn thµnh tèt môc tiªu ®· ®Ò ra. VÒ lao ®éng: Gi¸m ®èc qu¶n lý hµng tr¨m, hµng ngh×n, thËm chÝ hµng v¹n lao ®éng. Vai trß cña gi¸m ®èc kh«ng chØ ë chç chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc lµm, thu nhËp, ®êi sèng cña sè lîng lín lao ®éng mµ cßn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ®êi sèng tinh thÇn, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n cña hä, t¹o cho hä nh÷ng c¬ héi ®Ó th¨ng tiÕn. VÒ tµi chÝnh: Gi¸m ®èc lµ ngêi qu¶n lý, lµ chñ tµi kho¶n cña hµng tr¨m triÖu, hµng tû ®ång. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, gi¸m ®èc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vÒ b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Mét quyÕt ®Þnh sai lÇm cã thÓ dÉn ®Õn lµm thiÖt h¹i hµng tû ®ång cña doanh nghiÖp. Theo quan ®iÓm cña Khoa häc Qu¶n lý, chñ DN cã 3 vai trß chñ yÕu trong DN. Thø nhÊt, thÓ hiÖn lµ ngêi cã vÞ trÝ cao nhÊt, lµ kh©u trung t©m liªn kÕt c¸c bé phËn, c¸ nh©n, c¸c yÕu tè nguån lùc thµnh mét thÓ thèng nhÊt, ®Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu cña doanh nghiÖp. 6 Thø hai, chñ DN mét mÆt ®¹i diÖn cho lîi Ých x· héi (lîi Ých cña Nhµ níc, b¹n hµng, kh¸ch hµng), lîi Ých cña DN, mÆt kh¸c ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n viªn vµ nh÷ng ngêi lao ®éng do hä qu¶n lý (tiÒn l¬ng, tiÒn thëng). Thø ba, chñ DN thÓ hiÖn lµ ngêi ®øng mòi chÞu sµo, trùc tiÕp vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan (kinh tÕ, t©m lý, x· héi…) ®Ó ® a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý, t¹o ra th¾ng lîi cho doanh nghiÖp. b/ Vai trß cña chñ DN ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thø nhÊt, ®éi ngò chñ DN lµ lùc lîng xung kÝch trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc Thø hai, ®éi ngò chñ DN lín m¹nh lµ h¹t nh©n cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Thø ba, ®éi ngò chñ DN ®ãng vai trß nßng cèt, t¹o nªn søc sèng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ, TS Vò Quèc TuÊn - Ban nghiªn cøu ChÝnh phñ ®· nãi " Theo t«i trong c¬ chÕ thÞ trêng cã 3 líp ngêi cÇn ®îc t«n vinh: Nh÷ng ngêi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ khoa häc c«ng nghÖ, doanh nh©n: nh÷ng ngêi ®a chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc, øng dông khoa häc kü thuËt vµo thùc tÕ" (B¸o diÔn ®µn doanh nghiÖp sè 52 ngµy 28/6/2001) 1.2.4. Nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi chñ doanh nghiÖp. Theo quan ®iÓm cña trêng Th¬ng M¹i Harvard, chñ DN cÇn héi tô ba ®iÓm sau: VÒ kü n¨ng: Chñ DN ph¶i cã n¨ng lùc suy xÐt vÊn ®Ò mét c¸ch s¸ng t¹o cã kh¶ n¨ng xo¸ bá nh÷ng t duy cò vµ khu©n mÉu truyÒn thèng ®Ó t duy mét cach s¸ng t¹o, d¸m ®æi míi. VÒ kiÕn thøc: Ngoµi kiÕn thøc tæng hîp th× cÇn ph¶i tinh th«ng Ýt nhÊt mét chuyªn ngµnh. Cã kiÕn thøc c¬ b¶n, toµn diÖn vµ hÖ thèng vÒ lÜnh vùc mµ DN ®ang kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã chñ DN ph¶i cã kiÕn thøc vÒ kinh tÕ quèc tÕ, n¾m b¾t ®îc xu thÕ toµn cÇu, ph¸t hiÖn ra c¬ héi cña DN trong th¬ng m¹i quèc tÕ. VÒ ®¹o ®øc: Ph¶i n¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ®¹o ®øc, vµ cè g¾ng thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c ®ã. Cã ý thøc tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c c¸ nh©n, DN vµ x· héi. Lu«n kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é cña b¶n th©n. BiÕt ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña m×nh, biÕt tiÕp thu phª b×nh, biÕt rót ra bµi häc tõ trong sai lÇm vµ thÊt b¹i, lu«n t¹o ®îc niÒm tin víi mäi ngêi. VËy, lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu cÇn ph¶i cã cña mét chñ DNV&N ViÖt Nam? ChÝnh lµ viÖc lµm cÇn thiÕt nhÊt ®Ó ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc vµ vai trß cña 7 chñ DNV&N ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Tõ viÖc nghiªn cøu vµ tham kh¶o c¸c tµi liÖu, ®Ò tµi cña chóng t«i xin ®a ra nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cÇn ph¶i cã cña mét chñ DN. Thø nhÊt, cã kiÕn thøc tæng hîp vÒ nhiÒu lÜnh vùc ®ång thêi ph¶i giái chuyªn m«n ®èi víi lÜnh vùc m×nh ®ang ho¹t ®éng kinh doanh, ngoµi ra ph¶i cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ luËt ph¸p, kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Thø hai, ph¶i cã n¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch khoa häc vµ cã hiÖu qu¶. Thø ba, ph¶i cã t duy ®æi míi, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o, d¸m m¹o hiÓm vµ chÊp nhËn rñi ro. Thø t, chñ doanh nghiÖp ph¶i cã tinh thÇn ®oµn kÕt, biÕt kÕt hîp hµi hoµ lîi Ých x· héi, lîi Ých cña doanh nghiÖp víi lîi Ých cña ngêi lao ®éng. Thø n¨m, ph¶i cã t c¸ch ®¹o ®øc cña mét nhµ kinh doanh ch©n chÝnh, ph¶i lµm tÊm g¬ng cho mäi ngêi trong DN noi theo; ph¶i lu«n ®Æt ch÷ tÝn lªn hµng ®Çu, t«n träng kh¸ch hµng, b¹n hµng, t«n träng ph¸p luËt vµ hoµn thµnh mäi nhiÖm vô ®ãng gãp ®èi víi nhµ níc vµ céng ®ång x· héi. 8 PhÇn II Thùc tr¹ng cña ®éi ngò chñ DNV&N míi thµnh lËp ViÖt Nam, c¬ héi vµ th¸ch thøc 2.1. §éi ngò chñ DNV&N ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong lÜnh vùc kinh doanh. 2.1.1 §éi ngò chñ doanh nghiÖp ngµy cµng t¨ng Nh chóng ta ®· biÕt, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t nh©n míi ®îc chÝnh thøc thõa nhËn tõ 1990, khi luËt DN t nh©n vµ LuËt c«ng ty ®îc th«ng qua. Tõ ®ã ®Õn nay, lo¹i h×nh DN ë ViÖt Nam còng trë nªn phong phó h¬n, víi nh÷ng lo¹i h×nh nh c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh, DN t nh©n, c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra kinh doanh (Dù th¶o b¸o c¸o ®iÒu tra kinh doanh t¹i c¸c DN, VIE/97/09, Hµ Néi, 5/1999) cã tíi 284 trong sè 325 (chiÕm 87,4%) DN pháng vÊn ®îc thµnh lËp tõ 1992. Cô thÓ cã 70 trong sè 96 DNNN (72,9%); 36 trong sè 42 HTX (85,7%); 85 trong sè 90 C«ng ty TNHH (94,4%); 4 (100%), C«ng ty TNHH ®îc thµnh lËp trong giai ®o¹n 1992- 1998. LuËt DN (12/6/1999) thay thÕ cho LuËt C«ng ty vµ DN t nh©n cã hiÖu lùc tõ 1/1/2003. Khu vc kinh tÕ t nh©n trong b¸o c¸o nµy bao gåm c¸c hé kinh doanh, c¸c DN t nh©n, c¸c c«ng ty TNHH vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn.. Tõ ®ã ®Õn nay vÒ mÆt sè lîng, chñ DN t¨ng chñ yÕu ë khu vùc ngoµi quèc doanh, sau ®ã lµ khui vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi, DNNN gi¶m do tæ chøc s¶n xuÊt l¹i vµ cæ phÇn ho¸ chuyÓn sang khu vùc ngoµi quèc doanh. Sè DN thøc tÕ ®ang ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh doanh t¨ng b×nh qu©n 25,8%/n¨m (2 n¨m t¨ng 23,1 ngµn DN) Trong ®ã: DNNN gi¶m 4,8% (2 n¨m gi¶m 498 DN); DNNQD t¨ng 30,3% (2 n¨m t¨ng 22,85 ngµn DN); DN cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng 22,8% ( 2 n¨m t¨ng 775 DN) B¶ng 1: B¶ng chi tiÕt tõng khu vùc vµ tõng ngµnh kinh tÕ 9 Sè DN ®ang ho¹t ®éng 1-1- 2001 1-1-2002 1-1-2003 39.762 51.057 62.892 Tæng sè 1- Chia theo khu vùc: +Khu vùc DNNN +Khu vùc ngoµi quèc doanh Trong ®ã: Hîp t¸c x· DN t nh©n Cty TNHH Cty cæ phÇn +Khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi Trong ®ã: DN 100% vèn níc ngoµi. 2-Chia theo c¸c ngµnh kinh tÕ : +N«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n. +C«ng nghiÖp. +Th¬ng nghiÖp,kh¸ch s¹n, nhµ hµng. +X©y dùng. +VËn t¶i, viÔn th«ng. +C¸c ngµnh dÞch vô kh¸c. 5.531 32.802 5.067 43.993 5.033 55.555 3.187 18.226 10.489 800 1.529 858 3.614 22.554 16.189 1.636 1.997 4.112 24.818 23.587 3.038 2.304 1.566 891 10.946 19.281 3.984 1.789 2.871 3.424 12.951 22.849 5.588 2.535 3.710 3.376 15.818 27.633 7.814 3.251 5.000 Sè lîng c¸c ®¬n vÞ kinh doanh chñ yÕu tËp trung ë 3 vïng: (i): Vïng §BSCL (24%); (ii): Vïng §BSH (21%); (iii): Vïng MiÒn §«ng Nam Bé (19%); TiÕp ®ã lµ vïng khu Bèn cò (13%); Duyªn h¶i MiÒn Trung (10%); miÒn nói vµ trung du (9%); T©y Nguyªn (4%). Nh vËy 3 vïng (tõ i-iii) chiÕm trªn 60% tæng sè ®¬n vÞ kinh doanh t nh©n trªn ®Þa bµn c¶ níc. B¶ng 2: Ph©n bè c¸c c¬ së kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph©n theo vïng l·nh thæ. §¬n vÞ: % DNTN 1.Vïng nói vµ trung du 3.91 C¸c lo¹i h×nh doanh nghÖp Cty Cty HTX TNHH Cæ phÇn 3.79 1,96 12,49 10 Kinh tÕ C¸ thÓ 9,62 2.§ång b»ng s«ng Hång 3.Khu Bèn cò 4.Duyªnh¶i MiÒn Trung 5.T©y Nguyªn 6.§«ng Nam Bé 7.§ång b»ng SCL PhÇn tr¨m tæng sè Tæng 5.32 32.70 22,88 48,07 21,19 2.74 2.44 1,31 8,72 13,26 20.64 4.71 7,19 11,20 10,14 2.46 1.09 1,31 2,14 3,72 24.80 51.27 53,59 12,80 18,43 40.14 4,00 11,76 4,58 23,63 1.22 0,48 0,01 0,20 98,09 100 100 100 100 100 Nguån: B¸o c¸o nghiªn cøu DNV&N, Hµ Néi 5/2000 2.1.2. Ngµnh nghÒ kinh doanh cña c¸c DNV&N. XÐt vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh, th× c¸c ®¬n vÞ kinh doanh thuéc khu vùc kinh tÕ t nh©n chñ yÕu ho¹t ®éng trong 3 ngµnh: (i); dÞch vô th¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe ®éng c¬, m« t« xe m¸y(chiÕm 46%); (ii) trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn (chiÕm 22%) ; (iii) h¸ch s¹n nhµ hµng (chiÕm 13%); B¶ng 3: Ph©n bè c¸c lo¹i h×nh kinh doanh ngoµi quèc doanh ph©n theo ngµnh kinh tÕ. §¬n vÞ: % C¸c lo¹i h×nh DN DNTN TNHH Cty CP HTX C¸ Ph©n theo ngµnh kinh tÕ thÓ 1.N«ng nghiÖp 0,18 0,49 0,65 0,37 0,88 2.Thuû s¶n 20,66 0,48 1,31 0,98 3,63 3.C«ng nghiÖp khai th¸c má 0,23 0,38 0,00 4,85 1,01 4.C«ng nghiÖp chÕ biÕn 22,47 24,04 31,37 55,47 22,17 5.Sx, ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt vµ níc 0,14 0,10 0,00 0,24 0,02 6.X©y dùng 4,55 13,80 8,50 5,53 0,13 7.Th¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe ®éng 43,36 47,92 22,22 12,22 46,40 c¬, m«t«, xe m¸y 8.Kh¸ch s¹n, nhµ hµng 4,46 3,72 2,61 0,68 13,09 9.VËn t¶i, kho b·i vµ th«ng tin liªn 1,08 4,55 1,31 13,44 7,62 l¹c 10.Tµi chÝnh, tÝn dông 0,19 0,07 26,14 5,48 0,01 11 11.Ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ 12.H®éng lquan ®Õn kdoanh tµi s¶n, dÞch vô t vÊn 13.Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o 14.Y tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng cøu trî x· héi 15.Ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao 16.Ho¹t ®éng phôc vô c¸c nh©n vµ céng ®ång PhÇn tr¨m tæng sè 0,01 0,42 0,22 3,17 0,00 5,88 0,00 0,01 0,00 1,21 0,00 0,01 0,01 0,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,56 0,04 2,21 0,10 0,92 0,00 0,00 0,03 0,24 1,05 2,21 100 (1,22) 100 (0,48) 100 (0,01) 100 (0,20) 100 (98,0 9) Nguån: B¸o c¸o nghiªn cøu DNV&N, Hµ Néi 5/2000 §iÒu ®¸ng lu ý lµ cã 21% sè DN t nh©n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thuû s¶n vµ 26% c«ng ty cæ phÇn ngoµi quèc doanh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tµi chÝnh tÝn dông. Sè ®¬n vÞ kinh doanh t nh©n trong lÜnh vùc kh¸ch s¹n nhµ hµng kh«ng nhiÒu (13% c¸ nh©n vµ hé kinh doanh; 4,5% DN t nh©n; 3% c«ng ty cæ phÇn vµ 4% c«ng ty TNHH) 2.1.3. Tr×nh ®é HiÖn nay nÕu xÐt trªn mÆt b»ng cña x· héi ViÖt Nam, tr×nh ®é cña chñ DN cßn thÊp. Tuy nhiªn vÒ c¬ b¶n c¸c chñ DN ViÖt Nam cã nÒn t¶ng häc vÊn t¬ng ®èi cao so víi c¸c níc kh¸c cã cïng møc thu nhËp. §a sè c¸c chñ DN cã tr×nh ®é häc vÊn c¬ së t¬ng ®èi kh¸ thÓ hiÖn ë khu vùc doanh nghiÖp quèc doanh, 18% cã tr×nh ®é ®¹i häc, 33% cã tr×nh ®é trung cÊp vµ s¬ cÊp. T¹i Hµ Néi, hiÖn nay chØ cã 25% chñ DNV&N cã tr×nh ®é ®¹i häc. Theo th«ng tin tõ HiÖp héi DNV&N Hµ Néi, kho¶ng mét nöa (kho¶ng 5.000) chñ DNV&N Hµ Néi hiÖn nay cha qua ®µo t¹o chÝnh thøc, hÇu hÕt lµ tù ®µo t¹o lÊy. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm h¹n chÕ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c chñ DN Hµ Néi. Còng theo tin tõ HiÖp héi, Hµ Néi cã trªn 12.000 DN ®ang ho¹t ®éng, trong ®ã cã kho¶ng 20-30% chñ DNV&N qua ®µo t¹o ®¹i häc chÝnh quy, cßn l¹i kho¶ng 15– 20% c¸c chñ DN chØ ®µo t¹o qua c¸c trêng d¹y nghÒ (Thêi B¸o kinh tÕ 22/2/2004) Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, c¸c chñ DN ViÖt Nam kh«ng ngõng tiÕp thu nh÷ng tri thøc míi, say mª häc hái ®Ó n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn còng nh kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng kinh doanh, t×m hiÓu vµ øng dông c¸c tiÕn bé cña khoa häc kû thuËt, c«ng nghÖ míi. 12 2.1.4 Nh÷ng ®ãng gãp cña ®éi ngò chñ DNV&N ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam a/ VÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm DNV&N thu hót rÊt nhiÒu lao ®éng ë ViÖt Nam. Hµng n¨m níc ta cã kho¶ng 1 triÖu ngêi ®Õn tuæi lao ®éng. HiÖn chiÕm tíi 42,7% chñ DNV&N lµ lao ®éng tõ khu vùc Nhµ níc chuyÓn sang trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i DNNN, gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x· héi. ¦íc tÝnh cña mét nghiªn cøu cho thÊy DNV&N gi¶i quyÕt kho¶ng 26% lao ®éng c¶ níc (kh«ng kÓ lao ®éng trong hé gia ®×nh, mét lùc lîng ®«ng ®¶o ë ViÖt Nam hiÖn nay). Con sè nµy cho thÊy vai trß quan träng cña DNV&N lín h¬n 2,5 lÇn so víi c¸c DNNN vÒ sè lîng lao ®éng (7,8 triÖu so víi 3 triÖu). Ë ViÖt Nam theo íc tÝnh cã kho¶ng 7,8 triÖu lao ®éng ®îc thu hót vµo lµm viÖc cho c¸c DNV&N. §©y lµ mét c¸ch ph¸t triÓn gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt søc Ðp thÊt nghiÖp ®ang ngµy cµng gia t¨ng do d©n sè ®«ng. B¶ng díi ®©y cho thÊy tû lÖ ®ãng gãp cña DNV&N thuéc c¸c lÜnh vùc khac nhau trong viÖc thu hót lao ®éng. B¶ng 4: Tû lÖ lao ®éng cña c¸c DNV&N trong c¸c ngµnh. Ngµnh Tû träng lao ®éng (%) C«ng nghiÖp khai th¸c má 2,4 C«ng nghiÖp chÕ biÕn 35,7 S¶n xuÊt, ph©n phèi ®iÖn, níc 2,6 X©y dùng 15,6 Th¬ng m¹i, dÞch vô söa ch÷a 19,5 Kh¸ch s¹n, nhµ hµng 5,1 VËn t¶i, kho b·i 11,1 Tµi chÝnh, tÝn dông 3,7 Khoa häc vµ c«ng nghÖ 0,1 Kinh doanh tµi s¶n, t vÊn 2,7 V¨n ho¸, thÓ thao 0,6 DÞch vô phôc vô c¸c nh©n c«ng 0,8 Tæng sè 100 Nguån: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn DNV&N ë ViÖt Nam, NXB CTQG, tr.23 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 khu vùc kinh tÕ t nh©n ®· g¶i quyÕt viÖc lµm cho 257.5 ngµn ngêi (t¨ng 6,5% so víi cïng kú 2002) trong ®ã sè ngêi cã viÖc lµm æn ®Þnh lµ 77% (t¨ng 7,1%). Sè ngêi ®¨ng ký xin lµm viÖc íc tÝnh cuèi th¸ng 6 t¨ng 8,4% (so víi th¸ng 6/2002); sè ngêi ®¨ng ký xin viÖc lµm lµ bé ®éi hoµn thµnh nghÜa vô qu©n sù t¨ng 2,3% vµ häc sinh th«i häc t¨ng 0,5% (Nguån: Con sè &sù kiÖn tr.14 – sè 7/2003) 13 So s¸nh víi mét sè níc kh¸c, tû träng thu hót lao ®éng vµ t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cña c¸c DNV&N ë mét sè níc vµ vïng l·nh thæ Ch©u ¸ Níc vµ vïng l·nh thæ Xingapo Malaixia Hµn Quèc NhËt B¶n Hång K«ng Tû träng lao ®éng thu hót(%) 35,2 47,8 37,2 55,2 59,3 Gi¸ trÞ gia t¨ng t¹o ra(%) 26,6 36,4 21,1 38,8 Nh×n chung, tõ c¸c sè liÖu thèng kª trªn cã thÓ thÊy c¸c DNV&N chiÕm tõ 81-98% sè DN, thu hót kho¶ng 30%-60% lao ®éng vµ t¹o ra 20%-40% gi¸ trÞ gia t¨ng trong nÒn kinh tÕ c¸c níc nµy. (Nguån: Kû yÕu KH, dù ¸n chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn DNV&N ë ViÖt Nam, Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia HCM, Hµ Néi, 1996) PhÇn lín lao ®éng khu vùc kinh tÕ t nh©n lµm viÖc trong 2 ngµnh th¬ng m¹i vµ dÞch vô söa ch÷a, vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Mçi ngµnh chiÕm kho¶ng 31% tæng sè lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t nh©n. Kho¶ng gÇn mét nöa (49% sè lao ®éng khu vùc kinh tÕ t nh©n lµm viÖc ë cïng miÒn §«ng Nam Bé vµ §BSCL. TiÕp ®ã lµ vïng §BSH (19%) vµ Vïng khu Bèn cò (11%) B¶ng 5: Lao ®éng c¸c c¬ së kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph©n theo vïng l·nh thæ (cã ®Õn 31/12/1996) §¬n vÞ: % Ph©n theo vïng l·nh Lo¹i h×nh doanh nghiÖp DNTN Cty Cty HTX Kinh tÕ thæ TNHH Cæ phÇn C¸ thÓ 14 1.Vïng nói vµ trung du 2.§ång b»ng s«ng Hång 3.Khu Bèn cò 4.Duyªn h¶i MiÒn Trung 5.T©y Nguyªn 6.§«ng Nam Bé 7.§ång b»ng s«ng Cöu Long Tæng sè 7,43 7,49 4,71 17,17 2,95 28,68 31,57 4,03 23,00 2,54 6,13 1,09 58,62 4,59 0,06 12,15 0,18 2,96 0,10 75,95 8,60 5,43 34,99 9,49 14,81 3,17 26,35 5,84 7,40 19,06 11,86 10,95 2,93 22,57 25,24 5,54 7,98 0,84 4,43 81,21 100 100 100 100 100 Nguån: B¸o c¸o nghªn cøu DNV&N, Hµ Néi 5/2000 b/ §ãng gãp cho Nhµ níc: XÐt vÒ doanh thu cña c¸c lo¹i h×nh DN cña khu vùc kinh tÕ t nh©n, th× c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh chØ chiÕm 40% tæng doanh thu cña khu vùc kinh tÕ t nh©n. Nh vËy, vÒ khÝa c¹nh nµy, nhãm DN ®¨ng ký chÝnh thøc, gåm DN t nh©n, c«ng ty TNHH,c«ng ty cæ phÇn chiÕm phÇn quan träng h¬n (57%). §iÒu nµy cã thÓ cã phÇn do c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh kh«ng khai b¸o ®óng møc doanh thu cña hä, vµ khai b¸o thÊp h¬n, thùc tÕ lµ ®iÒu cã thÓ x¶y ra. Tuy vËy nã ph¶n ¸nh mét thùc tÕ lµ c¸c DN cã ®¨ng ký chÝnh thøc cã quy m« kinh doanh lín h¬n. V× nÕu muèn kinh doanh quy m« lín th× ch¾c ch¾n ph¶i chuyÓn ®æi sang h×nh thøc DN ®¨ng ký chÝnh thøc, ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c luËt lÖ cña c¬ chÕ thÞ trêng. §iÒu ®¸ng lu ý lµ doanh thu cña khu vùc MiÒn §«ng Nam Bé, gåm c¶ thµnh phè Hå ChÝ Minh chiÕm tíi 51% tæng doanh thu cña khu vùc tu nh©n trªn c¶ níc. TiÕp ®Õn lµ vïng §BSCL (22%) vµ vïng §BSH (12%). Nh vËy, xÐt vÒ doanh thu, th× ho¹t ®éng cña khu vùc t nh©n ë ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung ë miÒn Nam ViÖt Nam. B¶ng 6: Doanh thu c¸c c¬ së kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph©n theo cïng l·nh thæ §¬n vÞ: % Lo¹i h×nh DN 15 DNTN C¸ Ph©n theo vïng l·nh thæ thÓ 1.Vïng nói vµ trung du 2,90 1,34 0,26 4,68 4,97 3,12 2.§ång b»ng s«ng Hång 2,97 15,89 7,48 12,90 12,07 11,73 3.Khu Bèn cò 1,40 0,62 0,12 25,39 4,85 3,05 4.Duyªn h¶i MiÒn Trung 6,19 4,37 1,34 9,03 7,91 6,12 5.T©y Nguyªn 1,98 1,85 0,05 4,53 3,22 2,43 6.§«ng Nam Bé 41,44 68,05 86,01 31,98 38,96 51,46 7.§ång b»ng s«ng Cöu Long 43,11 7,87 4,73 11,49 28,02 22,08 17,18 36,04 3,75 2,43 40,60 100 Tæng sè 100 100 100 100 100 100 Nguån: B¸o c¸o nghªn cøu DNV&N, Hµ Néi 5/2000 XÐt vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh, th× doanh thu cña khu vùc kinh tÕ t nh©n chñ yÕu tËp trung ë 3 ngµnh, ®ã lµ th¬ng m¹i, söa ch÷a xe ®éng c¬, xe m¸y, xe m« t« (61%) vµ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn (23%) vµ kh¸ch s¹n, nhµ hµng (kho¶ng 4%). XÐt vÒ nghÜa vô ®ãng thuÕ cho Nhµ níc, th× sè thuÕ cña c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh chiÕm 54% tæng sè thuÕ cña khu vùc kinh tÕ t nh©n, kh«ng kÓ thuÕ cña khu vùc n«ng nghiÖp, tiÕp ®Õn lµ c«ng ty TNHH vµ doanh nghiÖp t nh©n (40%) PhÇn lín thuÕ mµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh cña khu vùc ngoµi quèc doanh nép ®Òu tËp trung ë 2 ngµnh: th¬ng m¹i dÞch vô (50% tæng sè thuÕ cña khu vùc t nh©n) vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn (26%). B¶ng 7: Nép thuÕ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh ngoµi quèc doanh ph©n theo ngµnh kinh tÕ (®Õn 31/12/1996) §¬n vÞ: % Ph©n theo ngµnh kinh tÕ DNTN 1.N«ng nghiÖp 0,05 2.Thuû s¶n 5,34 3.C«ng nghiÖp khai th¸c má 0,08 4.C«ng nghiÖp chÕ biÕn 25,81 5.Sx, ph©n phèi ®iÖn, khÝ 0,03 ®èt vµ níc 6.X©y dung 4,07 7.Th¬ng nghiÖp, sc xe ®éng 44,15 c¬, m«t«,xe m¸y 8.Kh¸ch s¹n, nhµ hµng 19,28 TNHH CP HTX Lo¹i h×nh doanh nghiÖp TNHH Cæ phÇn 0,23 0,00 0,04 0,02 0,04 0,00 33,06 25,71 0,02 0,00 HTX C¸ thÓ 0,08 0,20 0,40 2,08 1,22 0,11 24,08 22,47 1,10 0,01 0,18 1,99 0,12 25,69 0,02 9,44 51,23 0,74 25,01 2,20 22,59 0,05 54,06 3,02 50,05 1,25 0,46 0,13 11,09 9,37 16 9.VËn t¶i, kho b·i vµ th«ng tin liªn l¹c 10.Tµi chÝnh, tÝn dông 11.Ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ 12.H®éng lquan ®Õn kdoanh tµi s¶n, dÞch vô t vÊn 13.Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o 14.Y tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng cøu trî x· héi 15.Ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao 16.Ho¹t ®éng phôc vô c¸ nh©n vµ céng ®ång 0,31 2,75 0,65 48,31 3,05 3,75 0,03 0,00 0,00 0,10 44,16 0,00 0,80 0,00 0,00 0,00 1,38 0,02 0,22 1,48 3,25 0,05 4,51 2,95 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,74 0,00 0,40 0,04 0,03 0,00 0,00 10,44 0,25 0,58 0,33 0,00 0,06 1,18 0,81 15,65 24,09 3,05 2,81 54,39 0,01 c/ Gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ vµ æn ®Þnh kinh tÕ: DN nghiÖp ph¸t triÓn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn t¨ng trëng cao vµ æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ nh÷ng n¨m qua. Doanh thu thuÇn t¨ng b×nh qu©n 26,8% (n¨m 2000 ®¹t 1.188.187 tû ®ång), tæng nguån vèn t¨ng 16,4%/n¨m, nép ng©n s¸ch Nhµ níc t¨ng 15,5%/n¨m. Lîi Ých lín h¬n mµ t¨ng trëng DN mang l¹i lµ t¹o ra khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô lín h¬n, phong phó h¬n, gãp phÇn quan träng c¶i thiÖn vµ n©ng cao møc tiªu dïng t¨ng trong níc vµ t¨ng xuÊt khÈu, ®ã còng lµ yÕu tè gi÷ cho nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng n¨m qua. B¶ng 8: Tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô x· héi cña c¶ níc 9 th¸ng n¨m 2003 Tæng sè Ph©n theo lo¹i h×nh kinh tÕ Nhµ níc TËp thÓ C¸ thÓ T nh©n KV cã vèn ®Çu t níc ngoµi 9 th¸ng n¨m 2003 (Tû ®ång) 27.281 C¬ cÊu (%) 100.0 38.240 2.102 146.801 36.067 4.071 16,8 0,9 64,6 15,9 1,8 17 Tû lÖ so víi cïng kú n¨m tríc (%) 111,7 109,7 123,8 109,8 123,0 105,4 Ph©n theo ngµnh ho¹t ®éng Th¬ng nghiÖp Kh¸ch s¹n, nhµ hµng Du lÞch DÞch vô 184.323 29.884 1.630 11.444 81,1 13,2 0,7 5,0 111,4 113,6 88,6 116,4 d/ Th«ng qua ph¸t triÓn DN t¹o ra c¬ cÊu kinh tÕ míi gåm nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu ngµnh nghÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phong phó vµ ®a d¹ng: Tríc n¨m 2000, DN ph¸t triÓn chñ yÕu trong ngµnh c«ng nghiÖp víi vai trß quyÕt ®Þnh lµ DNNN, c¸c ngµnh kh¸c ho¹t ®éng cña c¸ thÓ, hé gia ®×nh lµ chÝnh chiÕm tõ 85-95% s¶n lîng toµn ngµnh (nh n«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n, th¬ng m¹i….). §Õn n¨m 2002, ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh DN cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh; trong ®ã ngµnh c«ng nghiÖp, DN chiÕm trªn 90% gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, th¬ng m¹i, kh¸ch s¹n nhµ hµng chiÕm tõ 20-30%, x©y dùng, vËn t¶i trªn 60%, ho¹t ®éng tµi chÝnh ng©n hµng chiÕm 95-98%....Mét sè ngµnh nh ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ, v¨n ho¸ thÓ thao, cøu trî x· héi, ho¹t ®éng phôc vô c¸ nh©n vµ céng ®ång, còng xuÊt hiÖn trªn 700 DN víi sè vèn gÇn 7.700 tû ®ång, nép ng©n s¸ch 183 tû ®ång. C¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trong DN ph¸t triÓn ®a d¹ng gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã DNNN vµ khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm tû träng lín nhÊt, c¸c lo¹i h×nh DN t nh©n tuy cßn nhá nhng ph¸t triÓn nhanh vµ réng kh¾p ë c¸c ngµnh vµ c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc, lo¹i h×nh kinh tÕ tËp thÓ ®ang ®îc kh«i phôc vµ cã bíc ph¸t triÓn míi. C¬ cÊu mét sè lo¹i h×nh trong c¸c chØ tiªu kinh tÕ c¶u doanh nghiÖp nh sau (sè liÖu n¨m 2002) Tæng sè 1.Khu vùc DNNN 2.Khu vùc DN ngoµi quèc doanh Trong ®ã -Hîp t¸c x· -DN t nh©n Sè doanh nghiÖp Lao ®éng Nguån vèn 100,0 8,0 88,4 100,0 46,1 38,6 100,0 55,9 19,6 100,0 49,4 31,4 6,5 39,5 3,6 7,5 0,9 2,5 1,0 7,8 18 Doanh thu Nép ng©n s¸ch 100,0 46,1 12,5 0,3 1,7 -Cty TNHH 37,5 20,5 9,5 17,2 7,6 -Cty cæ phÇn 4,9 7,0 6,7 5,5 2,8 3.Khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi 3,7 15,3 24,6 19,2 41,4 Nguån: Ph¸t triÓn doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh kinh tÕ n¨m 2000-2003 ®/ VÒ xuÊt khÈu: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c DNV&N ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc nhÊt lµ c¸c mÆt hµng nh thñ c«ng mü nghÖ, chÕ biÕn n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng may mÆc… VÝ dô c«ng ty TNHH §Ønh Vµng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999 lµ 17 triÖu USD. C«ng ty Vòng Tµu Sinhaco kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu lµ 46 triÖu USD. Qua ®ã ®· gãp phÇn lµm gi¶m møc th©m hôt cña c¸n c©n th¬ng m¹i, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng nh gi¶m søc Ðp ®èi víi tû gi¸ ®ång tiÒn ViÖt Nam. T¹o ra sù æn ®Þnh vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. (Nguån: Vèn bµi to¸n khã cho c¸c DNV&N – Th¬ng nghiÖp thÞ trêng ViÖt Nam, sè t©n niªn, phÇn ®Çu t- ph¸t triÓn, tr.32-33) 2.1.5 Mét sè DN vµ chñ DNV&N Trong t×nh h×nh ®æi míi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, c¸c DN vµ chñ DNV&N ®· cã nh÷ng thµnh c«ng næi bËt trong kinh doanh vµ gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. C¸c nhµ DN trÎ ViÖt Nam ®ang ®iÒu hµnh trªn 75% tæng sè DN ngoµi quèc doanh, trªn 25% sè DN quèc doanh, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng kh¾p mäi miÒn ®Êt níc. Sau 5 n¨m triÓn khai gi¶i thëng Sao §á, ®Õn nay ®· cã tæng céng 53 DN trÎ Sao §á, trong sè ®ã cã 46 nhµ DN trÎ nam (chiÕm 86,8%) vµ 7 nhµ DN trÎ n÷ (chiÕm 13,2 %). Trong sè 53 DN trÎ Sao §á, sè DNQD chiÕm 33,96%, DNNQD chiÕm 60,38 % vµ DN cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 5,66%. TÝnh trung b×nh n¨m 2003, mçi DN trÎ cã doanh thu gÇn 400 tû ®ång, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 2247 ngêi vµ ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch cña Nhµ níc víi sè tiÒn lªn tíi 19,24 tû ®ång. Trong sè 53 ®¬n vÞ ®îc nhËn danh hiÖu Sao §á cã 18 DNNN, 32 DNNQD vµ 3 DN cã vèn ®Çu t níc ngoµi. dÉn ®Çu vÒ sè lîng ®îc gi¶i lµ Hµ Néi (15), thµnh phè Hå ChÝ Minh (11), H¶i Phßng (3)…. Tæng doanh thu 2003 cña khèi DN nµy lµ gÇn 21.000 tû ®ång, sè lao ®éng sö dông lµ trªn 110.000 ngêi, tæng ®ãng gãp ng©n s¸ch Nhµ níc trªn 1.000 tû ®ång. N¨m 2003, Héi ®ång c¸c nhµ DN 19 trÎ ViÖt Nam ®· chon ®îc 10 g¬ng mÆt trÎ xuÊt s¾c nhÊt trong n¨m ®Ó trao tÆng gi¶i thëng Sao §á. 10 DN trÎ tiªu biÓu ®îc trao tÆng gi¶i thëng Sao §á n¨m 2003 ST T 1 2 3 4 Tªn chñ DN Tªn DN §Þa chØ G§ MÉn Ngäc Anh Ph¹m §øc B×nh, Chñ tÞch Héi ®ång thµnh viªn Vò Hng B×nh, Tæng G§ Ph¹m Hång §iÖp, Chñ tÞch H§QT Cty TNHH Hång Ngäc Cty TNHH Thanh B×nh B¾c Ninh Biªn Hoµ - §ång Nai Cty TNHH Ph¬ng Trinh TP Hå ChÝ Minh Cty CP C«ng NghiÖp tµu thuû SHINEC Tæng Cty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam Hµ Néi 5 §ç Anh Dòng, Tæng G§ 6 G§ Hoµng Anh TuÊn 7 8 G§ Vâ ThÞ Mît TrÇn M¹nh Hïng, Phã TG§ 9 G§ TrÇn NghÜa Vinh 10 G§ NguyÔn ThÞ Thanh Nhµn Cty TNHH TM&DV Kh¸ch S¹n T©n Hoµng Minh Cty c«ng nghÖ th«ng tin HANOICTT Cty TNHH Hng Ph¸t Cty CP x©y dùng vµ ®Çu t ViÖt Nam (CAVICO Vietnam) Cty CP b¶o hiÓm Petrolimex Trung t©m XK lao ®éng TRALACEN Hµ Néi T©y Ninh Tæng Cty x©y dùng ViÖt Nam Bé Th¬ng M¹i Bé Giao Th«ng VËn T¶i Mét sè doanh nh©n trÎ tiªu biÓu ViÖt Nam. MÉn Anh Ngäc, G§ Cty TNHH Hång Ngäc, anh lµ Sao §á trÎ nhÊt n¨m 2003. Víi mong muèn tho¸t nghÌo, n¨m 1986 míi 16 tuæi, lµ häc sinh giái to¸n cña tØnh B¾c Ninh, anh ®· thµnh lËp c¬ së thu ®æi phÕ liÖu. LÆn léi trªn th¬ng trêng, ®îc tiÕp xóc víi nhiÒu nhµ doanh nh©n giái, gióp anh sím hiÓu r»ng DN muèn ph¸t triÓn nhanh vµ v÷ng, th× ph¶i dùa v¸o khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ tr×nh ®é qu¶n lý hiÖn ®¹i. 20