Tài liệu định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ thực tiễn tỉnh an giang

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LẠI VĂN GIANG ĐỊNH TỘI DANH TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI TỪ THỰC TIỄN TỈNH AN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI, 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LẠI VĂN GIANG ĐỊNH TỘI DANH TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI TỪ THỰC TIỄN TỈNH AN GIANG Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH THỊ MAI HÀ NỘI, 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ thực tiễn tỉnh An Giang” là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. ĐINH THỊ MAI. Các nội dung, thông tin được trình bày trong luận văn là trung thực. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan trên của mình. Hà Nội, ngày tháng 02 năm 2019 Tác giả luận văn Lại Văn Giang DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS Bộ luật hình sự BLHS 1999 Bộ luật hình sự năm 1999 sưa đđi, bđ sung năm 2009 BLHS 2015 Bộ luật hình sự năm 2015 sưa đđi, bđ sung năm 2017 BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự CTTP Cấu thành tội phạm TAND Tòa án nhân dân TNHS Trách nhiệm hình sự MỤC LỤC MỞ ĐẦU..........................................................................................................1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA ĐỊNH TỘI DANH TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI............................11 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi.......................................................................................11 1.2. Cơ sở khoa học và cơ sở pháp lý của định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi...............................................................................17 1.3. Phân biệt dấu hiệu pháp lý của Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi với một số tội khác có liên quan........................................................................27 Chương 2: THỰC TRẠNG ĐỊNH TỘI DANH ĐỐI VỚI TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH AN GIANG......34 2.1. Khái quát tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh An Giang giai đoạn từ năm 2013 – 2017.........................................................................................34 2.2. Thực tiễn định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên địa bàn tỉnh An Giang.................................................................................40 2.3. Những khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân những khó khăn vướng mắc trong công tác định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên địa bàn tỉnh An Giang..........................................................................52 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐỊNH TỘI DANH ĐỐI VỚI TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI TỪ THỰC TIỄN TỈNH AN GIANG...........................................................59 3.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả của định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi...............................................................................59 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam............................... 60 3.3. Một số giải pháp nhằm bảo đảm áp dụng đúng các quy định của pháp luật hình sự trong định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi. 66 KẾT LUẬN....................................................................................................71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã và đang nỗ lực thực hiện công cuộc đđi mới với những chủ trương, chính sách đúng đắn đã thúc đẩy nền kinh tế - xã hội của nước ta phát triển, đời sống của nhân dân ngày càng được nâng cao rõ rệt, an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội đang được giữ vững. Cùng với sự phát triển của đất nước, tình hình kinh tế, văn hóa - xã hội của tỉnh An Giang trong những năm gần đây đã có những bước phát triển đáng kể trên tất cả các mặt. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, nhiều mặt trái của xã hội cũng song song tồn tại. Xã hội ngày càng phát triển thì con người ngày càng hoàn thiện hơn về mặt thể chất lẫn tinh thần cũng như nâng cao hơn các nhu cầu của cá nhân và đặc biệt là nhu cầu tình dục. Do đó, nếu nhu cầu này không được kiểm soát thì rất dễ đến việc phạm tội, đặc biệt là tội phạm chọn các đối tượng là người dưới 16 tuđi, bởi vì những nạn nhân dưới 16 tuđi còn hạn chế về mặt nhận thức, dễ bị dụ dỗ, mua chuộc và khi đó tội phạm dễ dàng được thực hiện. Theo báo cáo thống kê của Cục cảnh sát Bộ Công an giai đoạn 5 năm từ năm 2012 đến năm 2016 có gần 6700 vụ xâm hại trẻ em và hơn 8100 trẻ em trở thành nạn nhân của các vụ xâm hại. Trong đó có hơn hàng trăm trẻ dưới 6 tuđi cũng trở thành nạn nhân. Riêng năm 2016 đã có 1641 vụ xâm hại trẻ em trong đó có 1248 vụ xâm hại tình dục trẻ em, chiếm 77% tđng số vụ. Nạn nhân bị xâm hại chủ yếu là trẻ em gái (1358 cháu, chiếm 84%). Phần lớn độ tuđi từ 13 đến 16 tuđi là 1037 cháu, từ 6 đến 13 tuđi là 479 cháu, đặc biệt trẻ em dưới 6 tuđi là 120 cháu. Con số này chưa dừng lại ở đó, bởi trong 6 tháng đầu năm 2017 ghi nhận có khoảng 805 vụ xâm hại tình dục trẻ em. Như vậy, tình hình trẻ em bị xâm hại tình dục đang diễn ra với xu hướng ngày càng gia tăng. Vấn đề bảo vệ trẻ em tránh khhi sự xâm hại tình 1 dục đang là vấn đề cấp thiết nhất. Bởi đây là đối tượng chưa thực sự phát triển về mặt thể chất và tinh thần. Họ cần được sống trong môi trường lành mạnh, trong sạch để phát triển bình thường, phát huy hết tiềm năng vốn có. Mặc dù BLHS 2015 đã được sưa đđi bđ sung, thông qua năm 2017 cũng đã quy định khá cụ thể về các tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi. Tuy nhiên, không có gì là hoàn hảo một cách tuyệt đối, BLHS 2015 và luật sưa đđi bđ sung 2017 có nhiều điểm mới và tiến bộ nhưng vẫn còn không ít những vướng mắc cũng như những thiếu sót và chưa phù hợp với thực tiễn áp dụng trong giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó, căn cứ tình hình tội phạm xâm hại tình dục người dưới 16 tuđi hiện nay đang có xu hướng tăng lên với tính chất mức độ ngày càng nguy hiểm. Đặc biệt, đối tượng phạm tội ở đây lại là những người thân thích, quen biết nạn nhân thực hiện hành vi phạm tội trái với pháp luật cũng như các chuẩn mực đạo đức xã hội. Nhưng chưa có một giải pháp tốt nhất cũng như các chế định cụ thể để hạn chế sự gia tăng số lượng và mức độ phđ biến vụ án. Ngoài ra, trong những năm qua, tình hình các tội phạm xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi ngày càng diễn biến phức tạp, có sự gia tăng về số lượng cũng như mức độ nguy hiểm, gây tâm lí hoang mang trong nhân dân và làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự xã hội. Thực tiễn áp dụng pháp luật về xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi cho thấy còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc định tội danh, định khung và quyết định hình phạt dẫn đến bh lọt tội phạm, người phạm tội hoặc ngược lại làm oan người vô tội, xư lí quá nặng hoặc quá nhẹ hành vi phạm tội, gây ảnh hưởng đến chất lượng công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Do đó, việc nghiên cứu các quy định của pháp luật và thực tiễn định tội danh của xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi là một vấn đề vô cùng cần thiết và có ý nghĩa, đặc biệt là việc nghiên cứu thực tiễn định tội danh trong bối cảnh tỉnh An Giang là một nhu cầu quan 2 trọng nhằm góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật đối với địa phương. Với mong muốn đóng góp một phần công sức cho công tác nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật về tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này trong tình hình mới, tác giả quyết định chọn đề tài: “Định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ thực tiễn tỉnh An Giang” làm luận văn thạc sĩ luật học. 2.Tình hình nghiên cứu Hiện nay, vấn đề bảo vệ trẻ em không chỉ đơn giản là nhiệm vụ của một quốc gia mà là nhiệm vụ chung của toàn thể cộng đồng. Nhận thức được từ rất sớm của việc bảo vệ trẻ em, trên phạm vi thế giới đã có không ít những văn bản pháp luật được ban hành về bảo vệ trẻ em, tiêu biểu là Công Ước về quyền trẻ em 1986, Tuyên bố thế giới về quyền con người, Tuyên bố về quyền trẻ em 1959. Hoạt động định tội danh đã được đề cập trong rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học của các chuyên gia luật hình sự của nước ta, trong đó phải kể đến một số công trình nghiên cứu của PGS.TSKH. Lê Cảm: “Một số vấn đề lý luận chung về định tội danh”; “Thay đổi định tội danh một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, GS.TS. Võ Khánh Vinh, Tạp chí tòa án nhân dân, số 11, 2003; “Định tội danh và quyết định hình phạt” TS. Dương Tuyết Miên chủ biên, Nxb Công an Nhân dân, 2014; “Lý luận chung về định tội danh”GS.TS. Võ Khánh Vinh chủ biên, Nxb Khoa học xã hội, 2013; Liên quan đến các tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi đã có nhiều luận văn thạc sĩ, khóa luận tốt nghiệp, đề tài nghiên cứu khoa học trong và ngoài học viện nghiên cứu về vấn đề này. Nhóm các luận văn thạc sĩ, có thể kể đến: “Các tội hiếp dâm trong luật hình sự Việt Nam” – Tác giả Nguyễn Thu Hương; “Các tội xâm phạm tình 3 dục” – Tác giả Phan Thị Phương Hiền; ”Các tội xâm phạm tình dục trẻ em trong Luật Hình sự Việt Nam hiện nay (Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội)” của tác giả Nguyễn Tuấn Thiện (năm 2015); “Các tội phạm tình dục trong Luật Hình sự Việt Nam (Trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn tỉnh Đắk Lắk)” của tác giả Trịnh Văn Toàn (năm 2015). Ngoài ra còn các tài liệu: “Hoàn thiện các quy định của pháp luật hình sự về các tội xâm phạm tình dục trẻ em” của Tác giả Phạm Mạnh Hùng; Chuyên đề: “Pháp luật Việt Nam và Công ước quốc tế về bảo vệ trẻ em trước tệ nạn lạm dụng tình dục” của Viện nghiên cứu thuộc Bộ tư Pháp; Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam Tập 1, 2 của Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội. Phạm Văn Beo (2011), Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam (Phần Các tội phạm), quyển 2, NXB. Chính trị Quốc gia- Sự thật, Hà Nội; Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh (2013), Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam (Phần Các tội phạm), quyển 1, NXB. Hồng Đức, Hà Nội; Trường Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam, tập 1, NXB. Công an nhân dân, Hà Nội. Thông qua các giáo trình trên, người đọc được cung cấp những kiến thức pháp lý cơ bản về khái niệm của các tội hiếp dâm, các dấu hiệu pháp lý, các trường hợp phạm tội cụ thể trong quy định của các tội hiếp dâm cũng như hình phạt của các tội này. Người đọc dễ dàng nắm bắt vấn đề do tài liệu được trình bày sinh động và dễ hiểu thông qua những ví dụ minh họa. Nhìn chung đa phần các luận văn thạc sĩ, khóa luận tốt nghiệp, các công trình nghiên cứu khoa học trên chỉ tập trung khai thác làm nđi bật nội dung của các quy định pháp luật hình sự về các tội xâm phạm tình dục trẻ em trong Bộ luật Hình sự 1999 với những chế định cũ không phù hợp với thực tiễn hiện nay. Bên cạnh đó, cũng có một số Tác giả với những bài viết được đăng trên các tập chí như “Các tội xâm phạm tình dục trẻ em so sánh BLHS 1999 với BLHS 2015” của Lê Thị Diễm Hằng, đăng trên Tạp chí TAND số 06 4 năm 2017, “Những quy định mới về các tội xâm phạm tình dục trẻ em trong BLHS 2015” của Nguyễn Thị Ngọc trên Tạp chí Khoa học Kiểm Sát hay khóa luận tốt nghiệp của Võ Trần Hoàng Sa đã nghiên cứu về những điểm mới trong Bộ luật Hình sự 2015. Tuy nhiên, những bài viết này chỉ tập trung khai thác vấn đề ở góc độ bao quát. Mặt khác, BLHS 2015 vừa có những sưa đđi, bđ sung và được thông qua vào năm 2017 với những chế định mới, và dựa trên tình hình thực tiễn cho thấy còn nhiều bất cập trong các quy định của pháp luật hình sự. Chính vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi” để làm rõ hơn các quy định hiện hành, và đề xuất những kiến nghị hoàn thiện pháp luật cho phù hợp với tình hình thực tế. Trong suốt đề tài của tác giả có khá nhiều điểm mới mà các công trình trước đây chưa có thể làm rõ một cách cụ thể. Chẳng hạn như nhóm tác giả đã đưa ra được những khái niệm để giải thích cho các thuật ngữ Giao cấu, hành vi quan hệ tình dục khác, dâm ô, khiêu dâm…nhằm góp phần hướng dẫn chi tiết cho các quy định về nhóm tội này. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu còn đề xuất kiến nghị sưa đđi bđ sung đối với một số vấn đề về độ tuđi chịu trách nhiệm hình sự của Tội mua dâm người dưới 18 tuđi với tình tiết tăng nặng mua dâm người từ đủ 13 tuđi đến dưới 16 tuđi, kiến nghị sưa đđi tình tiết biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội khiến nạn nhân bị lây nhiễm…Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn bđ sung tội danh Tấn công tình dục với cấu thành tội phạm, hướng dẫn chi tiết về thuật ngữ và cách định tội danh này. Nhìn chung, dưới góc độ luật hình sự: - Các nghiên cứu thường dưới dạng tội đơn lẻ về hiếp dâm hoặc nghiên cứu cả nhóm tội xâm phạm tình dục. - Các nghiên cứu chưa thể hiện một cách toàn diện, đầy đủ từ việc làm sáng th các vấn đề lý luận, lý giải rõ ràng các đặc điểm pháp lý trong quy định của các tội hiếp dâm đến việc áp dụng quy định các tội này trên thực tiễn để 5 có những kiến nghị hoàn thiện pháp luật và đề xuất hướng dẫn áp dụng quy định được hiệu quả. - Đặc biệt, Bộ luật hình sự 2015 mới được ban hành nên chưa có một công trình nào nghiên cứu toàn diện, chuyên sâu về các tội hiếp dâm để có những kiến nghị hoàn thiện các tội này theo quy định của Bộ luật hình sự 2015. Người viết lựa chọn nghiên cứu định tội danh về các tội hiếp dâm, là đề tài nghiên cứu chuyên sâu cả về lý luận và thực tiễn áp dụng tội hiếp dâm và tội hiếp dâm trẻ em để từ đó làm cơ sở xác định được những bất cập, vướng mắc cần tiếp tục khắc phục trên cơ sở quy định của Bộ luật hình sự 2015 và có những kiến nghị hoàn thiện. Do vậy, đây là đề tài tạo được tính mới so với những nghiên cứu trước đây. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài: Trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận về định tội danh, các quy định của pháp luật hình sự về tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi và thực tiễn định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên tại tỉnh An Giang trong thời gian từ năm 2013 đến năm 2017, luận văn đề xuất các giải pháp định tội danh đúng tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên tại tỉnh An Giang. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài: - Phân tích khái niệm: Ý nghĩa, quá trình và cơ sở pháp luật của định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên tại tỉnh An Giang. - Phân tích định tội danh theo các yếu tố cấu thành của tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi. - Phân tích thực trạng tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên tại tỉnh An Giang từ năm 2013 đến năm 2017 chỉ ra nguyên nhân của thực trạng đó. 6 - Phân tích yêu cầu đối với định tội danh đúng tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi. - Đề xuất các giải pháp bảo đảm tội danh đúng định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trên tại tỉnh An Giang. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu -Đối tượng nghiên cứu: Mối quan hệ giữa thực tiễn hoạt động định tội danh và quyết định hình phạt tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi và tình hình tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi tại tỉnh An Giang từ năm 2013 đến 2017 để nghiên cứu các vấn đề thuộc nội dung nghiên cứu của đề tài. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn về đề tài: “Định tội danh tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ thực tiễn tỉnh An Giang” như sau: - Về không gian, tác giả đã thu thập được số liệu khảo sát tình hình Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên phạm vi tỉnh An Giang từ năm 2013 - 2017. Về thời gian, luận văn sư dụng số liệu thống kê từ năm 2013 đến năm 2017 (05 năm), các vụ án dẫn chứng trong luận văn là những vụ án xảy ra sau khi BLHS năm 1999 có hiệu lực cho đến nay. Về nội dung, luận văn sẽ xem xét, giải quyết các vấn đề sau: khái niệm, đặc điểm, phân loại định tội danh của Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi; Cơ sở khoa học và cơ sở pháp lý của định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi; Phân biệt Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi với một số tội danh trong BLHS; Thực trạng định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh An Giang và đề xuất những giải pháp để nâng cao hiệu quả định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. 5. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở lí luận là chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác – Lênin, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối, 7 chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi nói riêng.  Phương pháp nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu này chủ yếu dựa trên đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bên cạnh đó nhóm sư dụng các phương pháp nghiên cứu lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn, cụ thể là: - Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Thu thập thông tin khoa học trên cơ sở nghiên cứu các văn bản, tài liệu đã có và bằng các thao tác tư duy logic để rút ra kết luận khoa học cần thiết: + Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: Nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau bằng cách phân tích chúng thành từng bộ phận để tìm hiểu sâu sắc về đối tượng. Tđng hợp là liên kết từng mặt, từng bộ phận thông tin đã được phân tích tạo ra một hệ thống lý thuyết mới đầy đủ và sâu sắc về khái niệm tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi cũng như các khái niệm, phạm trù nhóm nghiên cứu trong đề tài. Phương pháp này được sư dụng điển hình là các khái niệm được đưa ra tại mục 2.2,…; + Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết: Sắp xếp các tài liệu khoa học theo từng mặt, từng đơn vị, từng vấn đề có cùng dấu hiệu bản chất, cùng một hướng phát triển. Hệ thống hóa là sắp xếp tri thức thành một hệ thống trên cơ sở một mô hình lý thuyết nhằm có cái nhìn hoàn thiện và đầy đủ hơn về nhóm tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi; + Phương pháp so sánh: Nghiên cứu, đối chiếu với các khái niệm khác cũng có mối liên hệ gần giống với tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi, tái hiện lại đối tượng đó theo các cơ cấu, chức năng của đối tượng; 8 + Phương pháp lịch sử: Nghiên cứu bằng cách đi tìm nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển của tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi dưới góc độ pháp luật quốc gia và pháp luật nước ngoài được so sánh để học hhi từ đó rút ra bản chất và quy luật vận động phát triển của loại tội phạm này trong từng thời kỳ, quan điểm nhà nước nhìn nhận loại tội phạm này trong từng thời kỳ đó. - Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Là các phương pháp tác động trực tiếp vào đối tượng có trong thực tiễn để làm rõ bản chất và các quy luật của đối tượng: + Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu và tđng hợp lại những thành quả thực tiễn trong quá khứ để rút ra kết luận bđ ích cho thực tiễn và khoa học được thể hiện tại Chương 3, ngoài ra dựa trên phân tích so sánh với pháp luật nước ngoài để đưa ra kinh nghiệm cho Việt Nam góp phần hoàn thiện pháp luật về nhóm tội xâm phạm tình dục người dưới 16 tuđi. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng về phương diện lí luận và thực tiễn vì đây là công trình nghiên cứu đầu tiên và có hệ thống ở cấp độ một luận văn thạc sĩ luật học về định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi. Luận văn đã tđng hợp đươc những vấn đề về khái niệm, đặc điểm, phân loại định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi. Luận văn cũng tđng hợp các quan điểm khoa học về Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi để xây dựng nên khái niệm Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi, bảo đảm tính chính xác, khoa học, đồng thời chỉ ra các đặc điểm cơ bản của Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi trong mối tương quan so sánh với một số chế định tội danh khác; 9 Đóng góp của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá làm sáng th bức tranh về tình hình định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi, luận văn đã đưa ra được những tồn tại, hạn chế của thực tiễn định tội danh; Trên cơ sở kết quả đó, luận văn đã đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả định tội của Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi ở Việt Nam. Với những đóng góp trên, tác giả hy vọng luận văn có thể được sư dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác nghiên cứu, học tập và giảng dạy về Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi; những đề xuất nêu trong luận văn có thể được tham khảo trong công tác lập pháp để hoàn thiện quy định của BLHS về Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi, qua đó nâng cao hiệu quả định tội danh đối với loại tội phạm này. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, Kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn này gồm 3 chương: - Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp luật của việc định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi - Chương 2: Thực trạng định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi từ thực tiễn tỉnh An Giang - Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả định tội danh đối với Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi 10 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA ĐỊNH TỘI DANH TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. 1.1.1. Khái niệm định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Để có thể cụ thể hóa các quy định trừu tượng của pháp luật vào trong thực tế đời sống cần có một quá trình nhất định. Quá trình này diễn ra từ đơn giản đến phức tạp và được thực hiện bằng nhiều hoạt động áp dụng pháp luật khác nhau: xác định dấu hiệu của tội phạm, điều tra, định tội danh, xem xét miễn, giảm trách nhiệm hình sự…Trong đó, định tội danh được xem là một hoạt động thực tiễn rất quan trọng của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Bởi lẽ việc định tội danh được xem như “mạch dẫn đầu tiên” trong quá trình giải quyết vụ án của các cơ quan tiến hành tố tụng và một số cơ quan khác có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Việc định tội danh đúng đắn tạo tiền đề đảm bảo cho việc quyết định hình phạt, giải quyết vụ án được đúng người đúng tội, tránh bh lọt tội phạm và tránh làm oan sai người vô tội. Tuy nhiên, khái niệm định tội danh vẫn chưa được hiểu một cách thống nhất giữa các chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật hình sự. Theo PGS.TSKH. Lê Cảm thì “Định tội danh là quá trình nhận thức lý luận có tính logic, là dạng của hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự cũng như pháp luật tố tụng hình sự và được tiến hành trên cơ sở các chứng cứ các tài liệu thu thập được và các tình tiết thực tế của vụ án hình sự để xác định sự phù hợp giữa các dấu hiệu của hành vi nguy hiểm cho xã hội được thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm tương ứng do luật hình sự quy định nhằm đạt được sự thật khách quan, tức là đưa ra sự đánh giá chính xác tội phạm về mặt pháp lý hình 11 sự, làm tiền đề cho việc cá thể hóa và phân hóa trách nhiệm hình sự một cách công minh, có căn cứ và đúng pháp luật.”[8, tr.716] Theo quan điểm này, định tội danh được xác định là một quá trình nhận thức lý luận có tính logic, là một dạng của hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật, là quá trình mà các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền sẽ tiến hành so sánh, đối chiếu để tìm ra sự tương đồng giữa hành vi phạm tội được thực hiện với cấu thành tội phạm trong Bộ luật hình sự dựa trên các chứng cứ, tài liệu, các tình tiết khách quan khác của vụ án. Theo Viện sỹ Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô cũ (Liên bang Nga hiện nay) Kudriavtxev V.N “Định tội danh là việc xác định và ghi nhận về mặt pháp lý sự phù hợp chính xác giữa các dấu hiệu của hành vi được thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm do quy phạm pháp luật hình sự quy định”. Quan điểm này cho rằng định tội danh là việc xác định sự phù hợp giữa hành vi nguy hiểm cho xã hội và các dấu hiệu của cấu thành tội phạm được quy định trong phần tội phạm của Bộ luật hình sự. Quan điểm này chỉ đơn thuần nhìn nhận định tội danh là việc xác định và ghi nhận về mặt pháp lý sự phù hợp giữa các dấu hiệu pháp lý của hành vi phạm tội với quy định của pháp luật, không nhìn nhận định tội danh là một quá trình nhận thức lý luận có tính logic. Theo PGS.TS Võ Khánh Vinh, ĐTD là một dạng hoạt động nhận thức, hoạt động áp dụng PLHS nhằm đi tới chân lý khách quan trên cơ sở xác định đúng đắn, đầy đủ các tình tiết cụ thể của hành vi phạm tội được thực hiện, nhận thức đúng nội dung quy phạm PLHS quy định CTTP tương ứng và mối liên hệ tương đồng giữa các dấu hiệu của CTTP với các tình tiết cụ thể của hành vi phạm tội bằng các phương pháp và thông qua các giai đoạn nhất định. Theo quan điểm này thì hoạt động ĐTD không chỉ là quá trình đánh giá về mặt pháp lý hình sự mà còn là một quá trình nhận thức và không phải chỉ do cơ quan THTT thực hiện. 12 Theo TS Dương Tuyết Miên, ĐTD là hoạt động thực tiễn của các cơ quan tiến hành tố tụng (Cơ quan Điều tra, VKS, TA) và một số cơ quan khác có thẩm quyền theo quy định của pháp luật để xác định một người có phạm tội hay không, nếu có phạm tội thì tội đó là gì? Theo điều luật nào của BLHS hay nói cách khác đây là quá trình xác ĐTD cho hành vi nguy hiểm cho xã hội. Theo quan điểm của chuyên gia này, “Định tội danh” được đặc trưng là quá trình đánh giá về mặt pháp lý hình sự của các cơ quan THTT về một hành vi cụ thể xem có đầy đủ các yếu tố CTTP không? Trên cơ sở nghiên cứu tiếp thu các quan điểm nêu trên, học viên có thể khái quát về ĐTD với các đặc điểm sau: - ĐTD là một quá trình nhận thức một cách logic cũng như áp dụng PLHS và tố TTHS vào thực tế. - ĐTD là quá trình tìm hiểu, đánh giá hành vi trên thực tế với các dấu hiệu của CTTP trong BLHS. - Cơ sở của việc “ĐTD” là CTTP cụ thể trong BLHS. - ĐTD là một giai đoạn quan trọng, là tiền đề cho các giai đoạn của TTHS cũng như việc cá thể và phân hóa TNHS. Tđng hợp các ý kiến trên cùng với việc nghiên cứu thực tiễn áp dụng, tác giả đưa ra khái niệm về định tội danh như sau: Định tội danh được xem là một quá trình nhận thức lý luận có tính logic, là một dạng của hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự được tiến hành trên cơ sở thu thập chứng cứ, tài liệu cũng như các tình tiết khách quan khác trong vụ án hình sự, từ đó so sánh, đối chiếu và kiểm tra nhằm xác định sự phù hợp (tương đồng) giữa các dấu hiệu của hành vi phạm tội được thực hiện với các cấu thành tội phạm cụ thể tương ứng do luật hình sự quy định. Từ khái niệm trên, có thể rút ra được khái niệm định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi như sau: “Định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một quá trình nhận thức lý luận có tính logic, là một dạng của hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự được tiến hành trên cơ sở thu thập 13 chứng cứ, tài liệu, các tình tiết khách quan của vụ án để so sánh, đối chiếu, kiểm tra nhằm xác định sự phù hợp (tương đồng) giữa hành vi nguy hiểm cho xã hội được thực hiện với các cấu thành tội phạm của Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi”. 1.1.2. Đặc điểm định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Từ nội dung của khái niệm về định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi nêu trên chúng ta có thể nhận thấy được vấn đề định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi có những đặc điểm như sau: Thứ nhất, định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi là một quá trình nhận thức lý luận có tính logic, được tiến hành bởi cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án và một số cơ quan khác có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Tính logic được hiểu là việc các cơ quan có thẩm quyền tiến hành các hoạt động xem xét, phân tích, đánh giá, so sánh, đối chiếu với các dấu hiệu cấu thành tội phạm của Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi để xác định xem hành vi phạm tội có cấu thành Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi không. Tất cả các hoạt động trên phải được thực hiện theo một trình tự chặt chẽ, kết quả của hoạt động trước là tiền đề của hoạt động tiếp theo và cuối cùng là xâu chuỗi các vấn đề đã nghiên cứu để đưa ra kết luận cuối cùng. Thứ hai, định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi là một dạng của hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật. Hoạt động định tội danh sẽ tiến hành áp dụng những quy định của Bộ luật hình sự lên những hành vi phạm tội cụ thể, những quy định của pháp luật không còn là lý thuyết xa vời mà được cụ thể hóa vào trong một tình huống cụ thể và được áp dụng lên một cá nhân thực hiện hành vi phạm tội, nhằm mục đích răn đe, giáo dục người phạm tội để duy trì trật tự xã hội. Thứ ba, hoạt động định tội danh Tội hiếp dâm người dưới 16 tuđi được tiến hành trên cơ sở các chứng cứ, tài liệu thu thập được và các tình tiết khách 14 quan khác của vụ án. Như đã đề cập, hoạt động định tội danh có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc giải quyết vụ án hình sự, định tội danh đúng sẽ giúp cho hoạt động xét xư được đúng đắn, đúng người đúng tội, tránh bh lọt tội phạm và tránh làm oan sai người vô tội. Với ý nghĩa quan trọng như vậy, hoạt động định tội danh đòi hhi người tiến hành định tội danh phải thật tỉ mĩ và nhạy bén, bởi lẽ một hành vi nguy hiểm cho xã hội có thể cấu thành nhiều tội phạm khác nhau (Tội hiếp dâm trẻ em, Tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuđi đến dưới 16 tuđi, Tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuđi đến dưới 16 tuđi) vấn đề đặt ra ở đây là tội danh nào sẽ là phù hợp nhất với hành vi nguy hiểm đã thực hiện. Và để đạt được điều này, người tiến hành định tội danh phải dựa vào những chứng cứ, tài liệu thu thập được từ thực tế khách quan liên quan đến vụ án, những hoạt động thu thập này phải được tiến hành theo trình tự thủ tục được pháp luật quy định. Đặc điểm này thể hiện rất rõ tính pháp chế trong pháp luật hình sự, một người chỉ bị kết tội khi các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chứng minh được hành vi của họ thha mãn các dấu hiệu được quy định trong Bộ luật hình sự và các bằng chứng dùng để buộc tội phải được thu thập từ thực tế khách quan được tiến hành theo trình tự, thủ tục mà pháp luật đã quy định. Dựa vào đặc điểm trên, có thể phân chia quá trình định tội danh được tiến hành qua 04 bước sau:  Bước 1: Xem xét, phân tích, đánh giá đúng các tình tiết đã diễn ra trong thực tế khách quan của vụ án Bước này đòi hhi người tiến hành định tội danh phải đánh giá các tình tiết của vụ án một cách khách quan, vô tư, không suy diễn hay áp đặt ý chí chủ quan của mình để phân tích các tình tiết của vụ án. Để có thể nhìn nhận một cách khách quan vô tư, người tiến hành định tội danh phải đánh giá đúng thực tế những gì có được từ công tác khám nghiệm hiện trường, giải phẩu tư 15