VI N NC QU N LÝ KINH T TW
TRUNG TÂM THÔNG TIN – TƯ LI U
THÔNG TIN CHUYÊN
DI N BI N TOÀN C U HOÁ
VÀ H I NH P KINH T QU C T
TRONG B I C NH KH NG
HO NG TÀI CHÍNH VÀ SUY
THOÁI KINH T TOÀN C U VÀ
GI I PHÁP
C A VI T NAM
S
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
1
2009
1
VI N NC QU N LÝ KINH T TW
TRUNG TÂM THÔNG TIN – TƯ LI U
DI N BI N TOÀN C U HOÁ
VÀ H I NH P KINH T QU C T
TRONG B I C NH KH NG
HO NG TÀI CHÍNH VÀ SUY
THOÁI KINH T TOÀN C U VÀ
GI I PHÁP
C A VI T NAM
TRUNG TÂM THÔNG TIN – TƯ LI U
Tel – Fax: 04 – 7338930
E-mail:
[email protected]
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
2
M CL C
I. SUY THOÁI KINH T TOÀN C U TI P T C SÂU R NG VÀ KÉO
DÀI ................................................................................................................. 4
II. DI N BI N M I C A TOÀN C U HOÁ VÀ H I NH P KINH T
QU C T ...................................................................................................... 7
1. Toàn c u hoá và kinh t th gi i s thay
i theo hư ng nào? .................. 7
2. H p tác chung gi i pháp, chung ngu n l c............................................... 9
3. Tăng cư ng h p tác song phương........................................................... 10
4. C g ng c a t ng nư c........................................................................... 11
III. H I NH P KINH T C A VI T NAM............................................. 13
1. H i nh p kinh t toàn c u ....................................................................... 13
1.1. K t qu ............................................................................................. 14
1.2. Nh ng y u kém................................................................................. 14
1.3. Gi i pháp ......................................................................................... 16
2. H i nh p kinh t
a phương và khu v c ................................................. 18
2.1. ASEAN và Khu thương m i t do ASEAN (AFTA)............................ 18
2.2. Di n àn h p tác kinh t Châu Á - Thái Bình Dơng (APEC)............ 20
2.3. Di n àn h p tác Á - Âu (ASEM) .................................................... 21
3. H i nh p song phương ........................................................................... 21
3.1. K t qu h i nh p song phương v i m t s nư c l n......................... 21
3.2. H i nh p song phương trong th i gian t i ....................................... 22
IV. M T S
GI I PHÁP TRONG KH NG HO NG............................. 24
1. Mô hình phát tri n .................................................................................. 25
2. Cơ c u l i m t s lĩnh v c...................................................................... 27
3. Cơ c u l i các thành ph n kinh t ........................................................... 27
3.1. Doanh nghi p nhà nư c ................................................................... 27
3.2. Kinh t tư nhân................................................................................. 28
3.3.
u tư nư c ngoài ........................................................................... 29
V. K T LU N ............................................................................................. 30
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................... 33
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
3
DI N BI N TOÀN C U HOÁ
VÀ H I NH P KINH T QU C T TRONG B I C NH
KH NG HO NG TÀI CHÍNH, SUY THOÁI KINH T TOÀN
C U VÀ GI I PHÁP C A VI T NAM
Bư c vào năm 2009, h u h t các nư c trên toàn c u ti p t c có nh ng
chính sách, gi i pháp m nh, i phó v i n n tài chính ang kh ng ho ng sâu
s c và suy thoái kinh t toàn c u ang lan r ng và di n bi n ph c t p. Trong
b i c nh ó, toàn c u hoá và h i nh p kinh t qu c t s có nh ng di n bi n
khác thư ng, y m nh t do hoá và xu t hi n ch nghĩa b o h an xen, tăng
ph c h i
nhà nư c, b t th trư ng... song xu th hoà bình, n nh, h p tác
và ti p t c phát tri n v n là xu th ch
o trên th gi i, chi ph i các quan h
qu c t cũng như chi n lư c phát tri n c a t ng nư c.
Chuyên
này
c p n di n bi n toàn c u hoá và h i nh p kinh t
qu c t trong b i c nh kh ng ho ng tài chính và suy thoái kinh t toàn c u và
gi i pháp c a Vi t Nam.
I. SUY THOÁI KINH T TOÀN C U TI P T C SÂU R NG VÀ KÉO DÀI
Mùa thu năm 2008, suy thoái kinh t xu t phát t M bùng phát và
nhanh chóng lan r ng ra toàn c u. Năm 2009, suy gi m kinh t toàn c u có
nhi u kh năng s gia tăng gay g t, không ít nhà kinh t d báo cu c suy thoái
kinh t l n này có s c công phá l n tương t như cu c
i suy thoái năm
1930.
i suy thoái năm 1930 b t u sau suy s p c a th trư ng ch ng khoán
Ph Wall vào ngày 29 tháng 10 năm 1929 (còn ư c bi t n là ngày Th ba
en t i). Nó b t u M và nhanh chóng lan r ng ra Châu Âu và m i nơi trên
th gi i. Thương m i qu c t suy s p rõ r t, t thu nh p cá nhân, thu , l i t c
u b
nh hư ng. Xây d ng g n như tê li t
nhi u nư c
(http://vi.wikipedia.org)
M , áy c a
i suy thoái năm 1930 di n ra vào năm 1933. Th i
i m ó có g n 13 tri u ngư i th t nghi p, chi m 25% dân s lúc b y gi . Các
ho t ng kinh t nói chung ã gi m 1/3 và s n xu t công nghi p gi m hơn
m t n a. Hơn 9000 ngân hàng b ng 1/3 ngân hàng trên toàn liên bang b v
n . Thu nh p bình quân c a nông dân t 960 USD/năm xu ng còn 280
USD/năm. Ch trong năm 1932, m t ph n tư tri u nông dân b m t t khi
ngân hàng t ch thu các kho n th ch p không tr n ư c1.
Benjamin M. Friedman, H u qu
o c c a tăng trư ng kinh t , nguyên b n “The moral Consequences of
econmic Growth”, Nxb. Alfred A. Knopf, New York, 2005.
1
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
4
Kinh t th gi i b t u suy gi m t quý IV năm 2008. GDP quý IV năm
2008 c a Nh t B n ã gi m 12% so v i quý III năm 2008, con s này c a M
kho ng 6 %, Singapore cũng kho ng 6%. Kinh t Trung Qu c quý IV năm
2008 tăng 6,7%, th p hơn nhi u so v i m c tăng trư ng năm 2007 (13%).
Kinh t Australia quý IV năm 2008 l n u tiên i xu ng trong 8 năm qua. T c
tăng trư ng kinh t bình quân c a các nư c Trung và ông Âu năm 2008
ch còn 3,2% so v i m c 5,4% năm 2007. Kinh t Nga ang khó khăn khi th
trư ng ch ng khoán ã r t kho ng 80%, ng rúp m t giá t i 1/3 trong khi th t
nghi p tăng lên 10,5%.
Nh ng con s trên cho th y, h u h t các n n kinh t trên th gi i ang
lún sâu vào suy thoái kinh t . Tình tr ng suy thoái kinh t này s kéo dài n
khi nào, th i i m nào là áy c a cu c suy thoái và bao gi kinh t th gi i s
h i ph c? Khó có câu tr l i chung cho t t c các nư c mà nó tuỳ thu c vào
chính sách và s c g ng vư t qua suy thoái kinh t c a t ng nư c.
Qua t ng k t và phân tích các cu c suy thoái kinh t mà loài ngư i ã
tr i qua hơn m t th k qua, các nhà nghiên c u ưa ra khái ni m chu kỳ kinh
t , t c n n kinh t c a t ng nư c s tr i qua 3 pha c a chu kỳ kinh t . ó là
suy thoái, ph c h i và hưng th nh (xem hình).
Hình 1: Các pha c a chu kỳ kinh t
Ngu n: http://vi.wikipedia.org
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
5
Suy thoái là pha trong ó GDP th c t gi m i. Ph c h i là trong ó
GDP tăng tr l i b ng m c ngay trư c suy thoái. i m ngo t gi a hai pha này
là áy c a chu kỳ kinh t . Khi GDP th c t ti p t c tăng và b t u l n hơn
m c ngay trư c lúc suy thoái, n n kinh t
trong pha hưng th nh (hay còn g i
là pha bùng n ). K t thúc pha hưng th nh l i b t u pha suy thoái m i. i m
ngo t t pha hưng th nh sang pha suy thoái m i g i là nh c a chu kỳ kinh t .
Chưa có công th c hay phương pháp nào d báo chính xác th i gian, th i i m
c a các chu kỳ kinh t .
Oliveir Blanchard, nhà kinh t trư ng c a IMF cho r ng cu c kh ng
ho ng l n này là “t i t nh t trong vòng 60 năm”2. Ch t ch Ngân hàng th gi i
(WB) Robert Zoellick cũng có nh n nh tương t “Năm 2009 s là năm t i t
nh t i v i kinh t th gi i t th p niên 1930 t i nay, v i m c tăng trư ng
toàn c u s là âm 1-2%”3
M t cu c thăm dò các giám c các doanh nghi p nhân Di n àn kinh t
th gi i năm 2009 t ch c t i Dovos cho th y kinh t th gi i ph i m t ba năm
kinh t m i có th h i ph c. Nh ng d báo l c quan nh t c a m t s nư c thì
cũng ph i n năm 2010 kinh t nư c ó m i h i ph c, năm 2009 v n là năm
nhi u khó khăn, thách th c.
T i h i ngh
New Dehli ( n
), ngày 7/3/2009, Giáo sư Rubini,
ngư i t
u năm 2005 t ng d báo bong bóng nhà t t i M s v , nh n
chìm n n kinh t , kh ng nh “Kinh t toàn c u ang m c k t trong cu c suy
thoái theo hình ch U. áy c a ch U bi u th th i gian n n kinh t th gi i
suy thoái, và quãng th i gian này có th kéo dài ít nh t 3 năm k t tháng
12/2007 t i các nư c phát tri n”4.
Trong cu c H i th o mang ch
“R i ro kinh t th gi i i v i Châu
Á” t ch c t i thành ph H Chí Minh ngày 12/3/2009, t ch c Business
Monitoring Internatinal d báo tăng trư ng GDP toàn c u là -1,7% trong năm
2009 và 1,7% năm 2010 và kinh t th gi i ch ph c h i vào quý II/2010 khi
kinh t M và EU b t u tăng trư ng dương.
Theo nghiên c u c a chương trình Vi t Nam, Trư ng i h c Harvard,
a s các nhà kinh t M
ng ý r ng s ph c h i kinh t s không di n ra cho
t i khi giá nhà M tìm ư c áy. Tính chung nư c M , giá nhà ã gi m
19% ( n u năm 2009) so v i nh, nhưng v n cao hơn 17% so v i m i quan
h dài h n gi a giá nhà và quan h thu nh p h gia ình. N u chi u theo l ch
s thì m t ít nh t 2 và có l 5 năm ròng trư c khi th trư ng này b t u n
nh và ph c h i.
Olivier Blanchard, “Nh ng r n n t trong h th ng: S a ch a nh ng
v c a n n kinh t toàn c u”, nguyên
b n: “Repairing the Damaged Global Economy,” Finance and Devolopmant, 12/2008.
3
Mai Phương, Ngân hàng th gi i: Kinh t toàn c u s tăng trư ng âm 1-2%, http://VnEconomy.vn 12/3/2009
4
Hi u Trung, Suy thoái ki u ch U?, http://tuoitre.com.vn, 9/3/2009
2
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
6
T ng th ng M Barack Obama nói “Không có gi i pháp nhanh chóng
hay d dàng cho cu c kh ng ho ng v n ã hình thành nhi u năm, và tình hình
s x u i trư c khi b t u ph c h i”. Rõ ràng là tình tr ng suy thoái do kh ng
ho ng tài chính toàn c u gây ra s kéo dài và sâu s c hơn so v i nh ng d báo
trư c ây5.
II. DI N BI N M I C A TOÀN C U HOÁ VÀ H I NH P KINH T QU C
T
Di n bi n m i c a toàn c u hoá và h i nh p kinh t qu c t nói
ây là
toàn c u hoá và h i nh p kinh t qu c t g n v i n n kinh t th gi i ang
trong giai o n suy thoái sâu s c cho n khi bư c sang chu kỳ ph c h i.
1. Toàn c u hoá và kinh t th gi i s thay
i theo hư ng nào?
Trư c di n bi n c a cu c kh ng ho ng tài chính và suy thoái kinh t
toàn c u ngư i ta bàn nhi u n h c thuy t t do hoá và s can thi p c a nhà
nư c và em trư ng phái t do hoá i l i v i trư ng phái can thi p. V n
không ph i trư ng phái nào úng, trư ng phái nào sai, không ph i là s
i
u gi a hai th , ph i thay ch “ i l i” b ng ch “và”. Hai h c thuy t không
i u nhau mà b sung cho nhau. T do hoá ã mang l i s phát tri n kỳ
di u cho nhân lo i, song y t do hoá n thái quá gây tai ho . Can thi p m t
cách c c oan ã gây kh n kh cho g n n a nhân lo i trong nhi u th p k 6.
Hi n nay, h c thuy t qu n lý t ng c u c a Keynes v i s can thi p m nh
c a nhà nư c ang ư c nhi u nư c v n d ng nh m nhanh chóng thoát kh i
kh ng ho ng. Theo ó, khi n n kinh t suy gi m thì s d ng các chính sách tài
chính và ti n t n i l ng. Ngư c l i, khi n n kinh t bùng n thì l i chuy n
hư ng chính sách ó sang th t ch t.
nào và th i i m nào là phù
S can thi p c a nhà nư c n m c
h p là v n
không ơn gi n. Qua kh ng ho ng tài chính l n này, các chuyên
gia kinh t nh n m nh s c n thi t ph i ki m soát và can thi p c a nhà nư c
m nh hơn và nhi u hơn i v i khu v c tài chính ti n t hơn là khu v c kinh t
th c. Khi n n tài chính, ti n t phát tri n n nh, thì nhà nư c n i l ng s can
thi p c a mình phát huy s năng ng c a khu v c tư nhân.
Kinh t th gi i trong nhóm G20 s phân hoá thành hai nhóm nư c.
Nhóm nư c th nh t là các nư c phát tri n G7 ang v t l n v i kh ng
ho ng kinh t , s ti p t c suy thoái v i d báo s tăng trư ng âm trong năm
2009. Và n n kinh t c a các nư c này s ph c h i vào nh ng tháng cu i năm
2010.
Chương trình Vi t Nam, Trư ng Chính quy n Kennedy i h c Harvard, Bài th o lu n chính sách s 4
“Thay i cơ c u: Gi i pháp kích thích có hi u l c nh t”.
6
Nguy n Quang A, T do hoá và s can thi p c a nha nư c, nhìn t góc
kinh t , Lao ng cu i tu n,
19/12/2008.
5
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
7
Nhóm th hai là b n n n kinh t ang phát tri n l n nh t g i chung là
BRIC (Brazil, Nga, n
và Trung Qu c). Hi n nay, các n n kinh t c a
BRIC ang suy gi m (t c không âm) và s ph c h i nhanh hơn các n n kinh t
nhóm th nh t. Theo ông Tim O’Neill – nhà kinh t trư ng c a Ngân hàng u
tư Goldman Sachs ưa ra vài năm trư c ây, t ng s n lư ng h ng năm tính
b ng USD c a BRIC s b ng nhóm G7 vào năm 2035. Cũng theo ông O’Neill
v i suy thoái kinh t hi n nay, th i i m u i k p này s di n ra vào năm 2027,
s m hơn d báo cũ g n m t th p niên7.
Kho ng cách tăng trư ng gi a nhóm nư c phát tri n BRIC và nhóm
nư c công nghi p G7 s nh hình tương lai kinh t và chính tr th gi i.
V i ti m l c kinh t hi n t i, nh ng ngư i ng u t ng nư c BRIC
ang kh ng nh v th c a mình, t tin hơn trên các di n àn qu c t . T i Di n
àn Dovos u năm nay, Th tư ng Ôn Gia B o và Th tư ng Nga Vladimir
Putin ã l n ti ng phê phán khuy t t t c a ch nghĩa tư b n phương Tây. Tr
l i ph ng v n báo Newsweek, T ng th ng Brazil Lula de Silva cáo bu c M
ph i ch u trách nhi m chính v cu c kh ng ho ng và ph i có bi n pháp s a
ch a. Nhóm nư c BRIC s có ti ng nói m nh hơn và quy t nh hơn trong
vòng àm phán Doha s p t i và t i H i ng b o an Liên h p qu c (khi H i
ng b o an ư c m r ng).
T ch c th trư ng chung Nam M (MERCOSUR) ang l n m nh, h n
ch nh hư ng c a M , trư c h t là nh ng nư c có xu hư ng chính tr cánh t
như Venezuela, Bolivia, Peru.
Khu v c Châu Á – Thái Bình Dương là khu v c kinh t năng ng nh t
toàn c u. Vi c h p tác khu v c ư c m r ng gi a, trong ó có h p tác gi a
các nư c ASEAN v i nhau và gi a kh i ASEAN v i các nư c trong khu v c
như Trung Qu c, Nh t B n, Australia, New Zealand b ng các hi p nh
thương m i t do v a ư c ký k t.
T ch c H p tác Thư ng H i (SCO) g m 6 nư c Trung Qu c, Nga,
Kazakhstan, Uzbekistan, Tajikistan và Kyrgyzstan ư c thành l p năm 2001,
t n d ng cơ h i các nư c phương Tây ang t p trung ngu n l c vào gi i quy t
khó khăn trong nư c, ang c tăng cư ng h p tác, h p l c c a m t kh i c ng
ng an ninh, kinh t , quân s - mong hình thành m t i tr ng i v i nh
hư ng c a M và kh i NATO trong khu v c.
Phong trào không liên k t v i 118 thành viên là nh ng nư c c l p
Á, Phi, M latinh ti p t c oàn k t b o v và c ng c
c l p chính tr , t ng
bư c dành c l p kinh t , b o v hoà bình th gi i
t n t i và phát tri n.
Phong trào này ang có cơ h i ph c và d n d n có ti ng nói m nh hơn trong
7
Huỳnh Hoa, BRIC vư t qua suy thoái, Th i báo kinh t Sài Gòn, 26/3/2009
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
8
gi i quy t các v n toàn c u, ch ng l i s áp
Tây trong ti n trình toàn c u hoá.
t c a M và các nư c phương
T nh ng di n bi n m i nêu trên, trong tương lai g n, kho ng th p k
n a, vai trò c a M v i v trí là siêu cư ng ơn c c c v chính tr , quân s và
kinh t s không gi ư c như trư c. D báo và mong mu n l c quan nh t là
toàn c u hoá s phát tri n theo hư ng: h n ch s chi ph i c a M ; nâng cao
vai trò c a các nư c ang phát tri n v i 2/3 s thành viên c a Liên h p qu c;
gi m tiêu c c và tăng tích c c c a toàn c u hóa.
Th tư ng Anh Gordon Brown t ra tin r ng th gi i thoát kh i cu c
kh ng ho ng s không còn như trư c. Các nư c s s n sàng h p tác nhi u hơn
không ch trong lĩnh v c môi trư ng mà còn c nh ng lĩnh v c khác. Trong
tương lai các n n kinh t c a chúng ta ư c xây d ng như nh ng n n kinh t
có khí th i carbon th p và lao ng tay ngh cao. Cơ h i y r t l n trong 10
hay 20 năm n a8.
N n kinh t các nư c s ư c tái c u trúc l i theo hư ng quan tâm hơn
n a n phát tri n b n v ng, chú tr ng th c hi n ti n b và công b ng xã h i
và b o v môi trư ng. Xu hư ng m r ng s tham gia c a ngư i dân vào các
v n
xã h i có th d n n s phát huy vai trò c a m t xã h i dân s lành
m nh, cùng v i Nhà nư c gi i quy t các v n
xã h i ph c t p. H p tác trên
quy mô toàn c u
gi i quy t v n
bi n i khí h u và an ninh lương th c,
năng lư ng, th m h a thiên nhiên và d ch b nh s có bư c ti n.
Tái c u trúc khu v c tài chính, ngân hàng theo nh ng nguyên t c m nh
m hơn v s gi i trình trách nhi m, tính minh b ch cùng s liêm khi t và th c
hi n nghiêm các quy nh.
ng th i các t ch c này ph i ho t ng theo
nh ng giá tr mà công chúng tin tư ng. Các qu c gia trên th gi i ph i sát cánh
các dòng ch y tài chính toàn c u ư c giám sát theo cách có hi u qu hơn
các thi t ch toàn c u hi n có ( IMF, WB, WTO ), và ngoài b máy i u ph i
ơn thu n mang tính qu c gia.
S thay i theo hư ng trên úng n, k p th i chính là gi i pháp cơ b n
vư t qua và ra kh i kh ng ho ng, ch không ch
n h u kh ng ho ng, khi
ã ph c h i, r i m i thay i.
2. H p tác chung gi i pháp, chung ngu n l c
Nh ng h a h n, cam k t chung s c ưa n n kinh t th gi i thoát kh i
kh ng ho ng và t o thêm vi c làm là hành ng mà các nguyên th qu c gia
tham d H i ngh thư ng nh G209 h p ngày 5/4/2009 t i Th ô Luân ôn
c a Anh hư ng t i.
Thanh Bình, Th tư ng Anh: Kh ng ho ng thúc y thay i, http://vietnamnet.vn, 8/4/2009
G20 g m: Argentina, Australia, Brazil, Canada, Trung Qu c, Pháp,
c, n , Indonesia, Italia, Nh t, Nga,
Saudi Arabia, Nam Phi, Hàn Qu c, Th Nhĩ Kỳ, Anh, M và EU. Các nư c này chi m 85% t ng s n ph m,
80% thương m i toàn c u và 2/3 dân s th gi i.
8
9
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
9
Các nư c trong nhóm G20 ã th ng nh t chi 1100 t USD kích thích
kinh t
gi i quy t kh ng ho ng nhanh chóng hơn. Kh i G20 th ng nh t tăng
g p 3 l n ngân qu c a Qu ti n t Qu c t (IMF) t 250 t USD hi n nay lên
m c 750 t USD. Ngoài ra, G20 còn thông qua m t chương trình rút v n c
bi t (SDR) tr giá 250 t USD dành cho 185 nư c thành viên. H cũng th ng
nh t bơm ít nh t 100 t USD vào Ngân hàng th gi i (WB) và các nh ch
khu v c như Ngân hàng Phát tri n châu Phi và chi kho ng 50 t USD khác cho
Chương trình h tr thương m i toàn c u.
Hai bi n pháp gây n tương m nh nh t trong Tuyên b chung G20 là
chính sách thu , G20 cam k t xoá b “nh ng thiên ư ng tr n thu ” và chính
sách thương m i, G20 cam k t thúc y vòng àm phán Doha và ch ng l i ch
nghĩa b o h , phá giá ti n t c nh tranh.
i phó v i kh ng ho ng tài chính toàn c u, Th tư ng Nguy n T n
c p
Dũng nh n m nh c n ph i có nh ng bi n pháp m nh b o và ng b
t ng nư c cũng như khu v c và qu c t . Theo ó, m t m t t ng nư c ASEAN
c n ti p t c y m nh c ng c thi t ch tài chính – ngân hàng c a mình, tăng
cư ng tính an toàn c a h th ng tài chính, c ng c ni n tin c a gi i u tư,
kinh doanh; m t khác, ASEAN c n tăng cư ng ph i h p chính sách tài chính ti n t trong n i b ASEAN và v i các nư c có n n kinh t quy mô l n, v ng
m nh và d tr ngo i t d i dào trong khu v c như Trung Qu c, Nh t B n và
Hàn Qu c.
Ngày 22/2/2009 t i Phukhet, Thái Lan, H i ngh B trư ng tài chính
Hi p h i các nư c ông Nam Á (ASEAN) và 3 nư c i tác Nh t B n, Trung
Qu c và Hàn Qu c (ASEAN+3) ra quy t nh l p m t qu ngo i h i tr giá
120 t USD,
giúp các qu c gia trong khu v c b o v
ng n i t trư c
nh ng tác ng tiêu c c c a cu c kh ng ho ng tài chính toàn c u như ã t ng
x y ra trong cu c kh ng ho ng tài chính khu v c cách ây 10 năm khi n d tr
ngo i h i c a Indonesia, Thái Lan và Hàn Qu c c n ki t.
3. Tăng cư ng h p tác song phương
V h p tác song phương, có m t chuyên gia cho r ng vi c c i thi n quan
h M - Trung có ý nghĩa quy t nh t i vi c ch ng suy gi m kinh t toàn c u
xu t phát t nhìn nh n nguyên nhân g c r gây ra kh ng ho ng tài chính và
suy thoái kinh t toàn c u. Theo Robert Zoellick, Ch t ch WB và Justin Yifi
Lin, Trư ng kinh t gia c a WB10, n u mu n ph c h i n n kinh t th gi i thì
hai c máy M và Trung Qu c (G-2) ph i h p tác v i nhau và tr thành u
t u cho nhóm G – 20.
Robert Zoellick, Justin Yifi Lin, “G-2 quy t
G-2”. Washington Post 5/3/2009.
10
nh s ph c h i kinh t ”, nguyên b n “Recovery Rides on The
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
10
Nguyên nhân tr c ti p gây ra kh ng ho ng tài chính xu t phát t M là
v bong bóng nhà t do th c hi n chính sách tiêu dùng quá m c thông qua
vi c cho vay v i m t lư ng ti n kh ng l dư i chu n c ng v i s tham lam và
thi u trách nhi m c a các nh ch tài chính ph Wall và s qu n tr t i, thi u
s ki m soát c n thi t c a Chính ph
i v i khu v c tài chính.
Cũng theo Zoellick và Lin, nguyên nhân cơ b n gây m t cân i thu chi
toàn c u có tính cơ c u: S tiêu dùng quá m c M và s tích lu quá m c
Trung Qu c. T l tích lu
Trung Qu c cao hơn nhi u so v i nhi u nư c
khác, lên n g n m t n a GDP, th ng dư thương m i và d tr ngo i t c a
Trung Qu c ng u th gi i. Hơn n a, s tích lu này d a trên thu nh p th p
c a ngư i dân và lãi su t th p nên ó là ngu n v n r . Ngu n v n này tìm nơi
s d ng và M là a ch mà ph n quan tr ng c a ngu n v n này ch y vào.
Ngu n v n r , d i dào M kéo theo s tiêu dùng quá m c, trong ó có chi
tiêu vào nhà t, hình thành bong bóng bóng nhà t và ch ng khoán.
Trong quan h M - Trung, gi i ch c cao c p c a 2 nư c bàn nhi u n
t giá gi a ng nhân dân t và USD theo hư ng M mu n Trung Qu c gi m
giá ng nhân nhân t
c i thi n cán cân thương m i ang có l i cho Trung
Qu c. Nhưng, ch ng ó chưa , mà c n thêm 2 lĩnh v c n a.
Th nh t, c hai nư c ang chung s c ngăn ch n cu c suy thoái kinh t
toàn c u. C hai nư c ã công b k ho ch kích thích kinh t . Tuy gói kích
thích kinh t trư c m t thì M kích c u tiêu dùng, còn Trung Qu c l i tăng u
tư, nhưng cùng v i th i gian M ph i tăng tích lu và u tư, còn Trung Qu c
ph i tăng tiêu dùng.
Th hai, cu c i tho i kinh t M - Trung nên chú tr ng vào bi n pháp
m t cân i tiêu dùng - tích lũy có tính cơ c u. i v i Trung Qu c, ph i kh c
ph c ư c s méo mó cơ c u trong khu v c tài chính, doanh nghi p và tài
nguyên. Còn M c n ph c h i s cân i gi a tiêu dùng và tích lu , không nên
quay v th i i s d ng th tín d ng gi i h n l n nh t, tiêu dùng quá m c.
C M và Trung Qu c u có ng cơ m nh trong vi c i u ch nh: M là th
trư ng xu t kh u l n nh t c a Trung Qu c và Trung Qu c là nhà u tư l n
nh t mua trái phi u Chính ph M . Các i u ch nh trên s tác ng tích c c
n gi m b t r i ro tài chính và ch n à suy gi m kinh t toàn c u.
4. C g ng c a t ng nư c
Chính ph c a t ng nư c ang tung ra nh ng gói gi i c u tài chính,
công nghi p và kích thích kinh t tr giá hàng trăm, hàng nghìn t USD, h lãi
su t, quan tâm nhi u hơn n th trư ng n i a, tăng cư ng s can thi p c a
Nhà nư c vào th trư ng, gi i quy t th t nghi p.
Theo Th tư ng Anh Gordon Brown, các qu c gia trên toàn c u s chi
ra kho ng 5000 t
ng cho n cu i năm sau
gi i c u tài chính, công
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
11
nghi p và kích thích kinh t 11. n nay, nh ng n n kinh t l n như M ã tung
ra 1487 t USD c u n n kinh t thoát kh i suy thoái, con s này c a Nh t là
c 715 t USD, Anh 137 t USD,
275 t USD, Trung Qu c 724 t USD,
Nga 78 t USD.
Các n n kinh t l n liên t c c t gi m lãi su t t quý IV năm 2008 n
nay nh m kích c u u tư và tiên dùng. C t gi m lãi su t ã tr thành m t
“phong trào” toàn c u trong l n suy thoái này. Có l hi m khi nào lãi su t các
ng ti n ch ch t trên th gi i l i m c th p như hi n nay, v i lãi su t USD
trong kho ng 0-0,25%, lãi su t Yên Nh t 0,1%, lãi su t Euro 1,25%, B ng Anh
0,25%.
H u h t các nư c phát tri n tăng cư ng s can thi p c a nhà nư c vào
th trư ng tài chính và th hi n rõ hơn vài trò c a Nhà nư c trong phát tri n k t
c u h t ng kinh t - xã h i, b o m an sinh xã h i.
Các nư c này tăng cư ng n m các ngân hàng thương m i phá s n b ng
cách giao các ngân hàng c a nhà nư c ti p nh n các ngân hàng này và tăng t
l c ph n n m gi c a Chính ph . ng th i tung ra nhi u t USD mua n
x u ngân hàng.
b o m các ngân hàng l n c a M có
lòng tin và
ti n
cho
vay, ngay c vào th i i m khó khăn hơn, T ng th ng Obama yêu c u Qu c
h i nhanh chóng ban hành các o lu t c i cách h th ng qu n lý khu v c tài
chính, ngân hàng ã quá l c h u. Ông cho r ng ã n lúc ưa ra nh ng quy
nh m i, ch t ch hơn thúc y th trư ng tài chính c a M cũng như tr ng
ph t các hành ng l m d ng và gian l n12 .
Gi i pháp c a t ng nư c hư ng v th trư ng n i a và gi i quy t th t
nghi p làm s ng l i ch nghĩa b o h là i u khó tránh kh i.
i u kho n “mua hàng M ” trong gói kích c u 787 t USD ư c lư ng
vi n M thông qua cu i tháng 2/2009 th c ch t là hành ng b o h hàng s n
xu t trong nư c. Ngành công nghi p thép nư c Anh ang lao ao do suy thoái,
và các công ty thép ã ph i dùng n chính sách “ óng c a” v i lao ng nư c
ngoài. Malaysia tuyên b không tuy n d ng m i lao ng nư c ngoài và
không gia h n nh ng h p ng ang làm vi c t i Malaysia b o m vi c làm
cho lao ng trong nư c...
Ch nghĩa b o h tr i d y cùng v i c u gi m sút gây r i ro kép cho các
nư c ang phát tri n. Vì nó s h n ch th trư ng tiêu th s n ph m c a các
nư c xu t vào nư c có b o h . M là m t qu c gia siêu tiêu dùng. S tăng
trư ng c a nhi u nư c Châu Á d a ch y u vào xu t kh u, như Nh t B n,
H Qu c Tu n, Có th thành công nhưng chưa th là bư c ngo t, Th i báo kinh t Sài Gòn, 9/4/2009
Barack Obama, Di n văn trư c hai Vi n c a Qu c H i, “Nư c M s n i lên m nh hơn bao gi h t”,
http://tintuc.tinnhanh.com 25/2/2009
11
12
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
12
Trung Qu c, Hàn Qu c, Vi t Nam ... s b
ch nghĩa b o h trong m u d ch.
nh hư ng nhi u khi M th c hi n
N i hàm c a ch nghĩa b o h có m t ph n là s t v , nhưng b o v
trong tương quan thi u c nh tranh nên mang tính tiêu c c. Ch nghĩa b o h
như nhát giao, s chia c t th trư ng t do hoá toàn c u. H lu c a ch nghĩa
b o h có th d n n các cu c chi n tranh thương m i gay g t, mà k t qu là
h u h t nh ng nư c y u v ti m l c ph i gánh ch u thi t thòi13.
Nhi u nhà bình lu n t các nư c ang phát tri n nh n nh h có c m
giác b l a vì quá trình toàn c u hoá ư c ca ng i trư c ây hoá ra ch em l i
l i ích nhi u nh t cho khu v c tài chính trong khi ch mang l i ng lương ít i
cho công nhân các nư c gia công kèm theo xáo xã h i và ô nhi m môi trư ng.
Nay kh ng ho ng trong khu v c tài chính ang giáng nh ng òn chí
m ng vào khu v c s n xu t khi các nư c nh p kh u tìm cách óng c a th
trư ng hay tr c p cho nhi u ngành công nghi p. Các gói gi i c u ngành ô tô
nhi u nư c là m t ví d v tính hai m t không th ch p nh n ư c khi nh ng
nư c này v n bu c các nư c nh p kh u c t gi m thu nh p kh u ô tô14.
Trong 2 ngày 13-14/2/2009 t i Roma, Italia, các B trư ng tài chính và
Th ng c ngân hàng trung ương G7 và khách m i Nga ã nhóm h p
bàn
bi n pháp i phó v i kh ng ho ng tài chính toàn c u, lo ng i r ng, chính sách
duy trì vi c làm và b o v ngành công nghi p qu c gia c a nhi u nư c s làm
tăng ch nghĩa b o h , khi n các nư c t b c nh tranh bình ng. Các b
trư ng G7 c nh báo b t c bi n pháp b o h nào nh m thúc y các n n kinh
t qu c gia ch làm suy y u s th nh vư ng toàn c u, ng th i nh n m nh s
c n thi t h tr các nư c ang phát tri n
nh ng ngư i nghèo nh t th gi i
không ph i là i tư ng ch u tác ng l n nh t do s suy thoái kinh t toàn
c u. Tuy nhiên, t l i nói n vi c làm, kho ng cách còn xa.
III. H I NH P KINH T C A VI T NAM
1. H i nh p kinh t toàn c u
Th c hi n các cam k t gia nh p WTO là h i nh p kinh t toàn c u quan
tr ng nh t c a Vi t Nam.
Hai năm là thành viên c a WTO, th i gian chưa
ánh giá và nhìn
nh n rõ tác ng c a h i nh p toàn c u i v i n n kinh t Vi t Nam. Vì v y,
tác ng c a vi c gia nh p WTO n k t qu và y u kém trong không ít n i
dung còn nh tính, chưa nh lư ng ư c. Trung Qu c sau năm năm gia nh p
ưa ra nh n nh WTO không ph i là phương thu c th n mang l i i u kỳ di u
cũng không ph i là tai ho mang n c m b y.
13
14
Th m H ng Thu , Ch nghĩa b o h bóp ngh t các nư c nghèo, http://laodong.com.vn 23/2/2009.
Qu c H c, Chu n b cho xu th m i, http://VnEconomy.vn 9/2/2009.
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
13
1.1. K t qu
Chúng ta có i u ki n thu n l i hơn
m r ng th trư ng xu t kh u và
cung ng d ch v c trong nư c và ngoài nư c; m ra tri n v ng và ng l c
tăng trư ng xu t kh u c a 2 năm 2007 và
m i thu hút u tư phát tri n. T c
2008 l n lư t là 22,7% và 29,5%. Năm 2008 kim ng ch xu t kh u t trên 64
t USD, b ng kho ng 70% GDP. Năm 2007 v n ăng ký FDI là 21 t USD,
năm 2008 v t lên 64 t USD, v n th c hi n l n lư t là 7 và 11,5 t USD. n
cu i năm 2007, Vi t Nam ã thu hút ư c 7 t USD v n u tư gián ti p nư c
ngoài. Xu t kh u và thu hút u tư nư c ngoài tăng m nh góp ph n áng k
cho tăng trư ng kinh t , năm 2007 t 8,5%, năm 2008 m c 6,23%, tuy th p
hơn năm 2007, nhưng trong b i c nh suy thoái kinh t toàn c u, m c này v n
thu c lo i cao trên th gi i.
Ngư i tiêu dùng trong nư c có thêm s l a ch n v hàng hoá và d ch v
có ch t lư ng cao, giá c c nh tranh, m u mã và ch ng lo i a d ng, áp ng
t t hơn nhu c u, góp ph n nâng cao ch t lư ng cu c s ng c v v t ch t và tinh
th n. Các doanh nghi p có th ti p c n v i nguyên li u u vào, các d ch v h
tr ti n l i, ch t lư ng hơn, giúp nâng cao hi u qu s n xu t, kinh doanh.
Thúc y i m i toàn di n hơn, nh t là vi c ti p t c xây d ng và hoàn
thi n th ch kinh t th trư ng. T o thu n l i hơn cho doanh nghi p không
phân bi t ngu n g c ch s h u ư c ti p c n ngu n l c, y m nh c ph n
hoá doanh nghi p nhà nư c, các công ty niêm y t ngày càng nhi u i li n v i
công b thông tin công khai, minh b ch... tính th trư ng rõ hơn. Nh ó mà
Trung Qu c, các nư c ASEAN và m i ây Australia và New Zealand ã công
nh n Vi t Nam là n n kinh t th trư ng y .
Ti p thu ư c t th gi i không ch l i ích v m t kinh t tăng trư ng,
mà ch y u là nh ng ngu n l c, nh ng ki n th c, nh ng kinh nghi m v ch t
lư ng phát tri n cao và b n v ng. Chính sách b o m an sinh xã h i ti p t c
ư c quan tâm b o m cho ngư i nghèo, nh ng ngư i b t n thương trong
quá trình th c hi n h i nh p. Năm 2008, Vi t Nam có bư c chuy n bi n tích
c c trong b o v môi trương thông qua vi c x lý nh ng doanh nghi p gây ô
nhi m môi trư ng, i n hình là Công ty Vedan.
Nư c ta có v th m i, bình ng v i các thành viên khác, cho phép ta
có cơ h i tham gia vào vi c ho ch nh chính sách thương m i toàn c u, u
tranh bình ng trong các cu c tranh ch p; tham gia thi t l p và phát tri n các
th ch h p tác khu v c và song phương.
1.2. Nh ng y u kém
Vi t Nam ph i ch u s c ép c nh tranh gay g t trên c 3 c p : s n
ph m, doanh nghi p và t ng th qu c gia. Nh ng hàng hoá, d ch v kém s c
c nh tranh trong nh ng lĩnh v c tr ng bông, s n xu t mía ư ng, chăn nuôi,
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
14
rau qu , s n xu t ôtô, thép, gi y, dư c ph m, d ch v tài chính, ngân hàng, b o
hi m, d ch v phân ph i khi th c hi n y
m c gi m thu theo l trình còn
3 – 5 năm n a s có nguy cơ m t th ph n. Doanh nghi p không c nh tranh
ư c s ph i thu h p s n xu t, kinh doanh ho c có nguy cơ phá s n, d n n
ngư i lao ng thi u ho c m t vi c làm.
M i qua 2 năm th c hi n các cam k t WTO, ngành thép và gi y ang
ph i i m t v i nh ng khó khăn ch ng ch t.
S n xu t thép b thu h p, hàng t n kho l n, hàng nghìn công nhân b m t
vi c làm. Nguyên nhân m t ph n do quy ho ch phát tri n ngành thép chưa h p
lý, năng l c s n xu t hi n có vư t quá nhu c u, nh t là khâu cán thép, chưa
phát tri n ng b gi a s n xu t phôi thép và cán thép, nhưng m t ph n do tác
ng c a h i nh p, thu nh p kh u phôi thép hi n nay m c 5%, th m chí có
trư ng h p gi i kinh doanh thép nư c ngoài bán phá giá t i th trư ng Vi t
Nam. Vì v y, Th tư ng Chính ph ã yêu c u các b , các a phương d ng
c p phép cho các d án s n xu t thép xây d ng thông thư ng. ng th i, th c
hi n bi n pháp t v , su t thu nh p kh u phôi thép ư c nâng t 5% lên 15%,
thép thanh xây d ng t 12% lên 17%.
Theo ông Vũ Ng c B o, T ng Thư ký Hi p h i gi y Vi t Nam, h u h t
các doanh nghi p s n xu t gi y các lo i hi n ang trong tình tr ng s n xu t
c m ch ng, công su t gi m 40-60% so v i tháng 7/2008. Hi n lư ng gi y t n
kho m c 10 v n t n. M t cán b có th m quy n c a doanh nghi p gi y l n
nh t hi n nay xác nh n dù ã h giá bán trung bình 0,5-1 tri u ng/t n so v i
th i i m tháng 2/2009 nhưng m c tiêu th v n gi m n 40%. M t khác, s c
ép gi y ngo i nh p có giá bán r hơn trong nư c t 0,5-0,8 tri u ng/t n ã
khi n nhi u doanh nghi p s n xu t lâm vào c nh ch chi u kéo dài.
S bi n ng trên th trư ng qu c t tác ng m nh hơn, nhanh hơn n
th trư ng trong nư c; n u chúng ta không có nh ng chính sách kinh t vĩ mô
úng n, thi u năng l c d báo và phân tích, ki m soát và x lý tình hình thì
có th làm th trư ng b t n, x y ra kh ng ho ng tài chính, kinh t . Kh ng
ho ng giá d u, giá lương th c u năm 2008 tác ng không nh
n l m phát
cao c a năm 2008, và s suy gi m kinh t
nư c ta nh ng tháng cu i năm
2008 do kh ng ho ng tài chính và suy thoái kinh t toàn c u nh hư ng n là
hai s ki n minh ch ng cho nh n nh trên. Chúng ta s ph i còn i phó v i
nh ng cú s c tương t x y ra trong tương lai
Các v ki n bán phá giá gia tăng, vì tuy ã là thành viên c a WTO,
nhưng chúng ta v n ch u quy ch "kinh t phi th trư ng" trong th i gian 12
năm k t ngày gia nh p. Các nư c ã kh i ki n Vi t Nam bán phá giá: M
i v i nh ng nhà s n xu t cá da trơn, tôm ông l nh, EU i v i xe p, giày
mũi da... Các v ki n ch ng bán phá giá ch ng nh ng gây thi t h i không nh
cho doanh nghi p b ki n bán phá giá s n ph m, nh ng ngư i s n xu t nguyên
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
15
li u, n n kinh t nư c b ki n mà còn nh hư ng tiêu c c
và các doanh nghi p phân ph i nư c kh i ki n.
n ngư i tiêu dùng
Khi kinh t suy gi m, các nư c s c t gi m hàng nh p kh u.
ng thái
h i nh p sâu vào n n
này tác ng r t l n i v i nh ng n n kinh t có m c
kinh t th gi i như Vi t Nam. S n xu t các m t hàng xu t kh u b co l i và
ngư i lao ng làm hàng xu t kh u b m t vi c làm, nguy cơ gây b t n xã h i.
V i con s ơn hàng gi m 20% thôi, ngành may c nư c có th có kho ng 40
v n lao ng th t nghi p15. T l này có th x y ra trong năm 2009 khi mà 3
n n kinh t l n là M , Nh t, EU ang lún sâu vào kh ng ho ng kinh t , nơi
chi m hơn 50% xu t kh u c a Vi t Nam.
V lâu dài, lao ng làm vi c trong nông nghi p và thương m i (ph n
l n ti u thương) v i t l hi n nay chi m t i 2/3 t ng s lao ng toàn xã h i
s là nh ng ngư i d b t n thương, nguy cơ b m t vi c làm cao nh t khi Vi t
Nam th c hi n c t gi m thu quan, d b rào c n thương m i và m c a th
trư ng theo các cam k t gia nh p WTO, do t ch c s n xu t, kinh doanh nh ,
phân tán, k thu t l c h u, s c c nh tranh y u c a 2 ngành này.
Vì tác ng u tư, kinh doanh t nư c ngoài vào nư c ta không ng
u, s có nh ng b ph n dân cư ư c hư ng l i ít hơn, có th làm cho xã h i
b phân hoá thêm. u tư nư c ngoài gia tăng, ho t ng thương m i sôi ng
là m t trong nh ng nguyên nhân n i r ng kho ng cách thu nh p nh ng ngư i
giàu thành ph , khu công nghi p v i nh ng ngư i nghèo nông thôn, vùng
sâu, vùng xa, vùng dân t c thi u s vì các ho t ng u tư nư c ngoài và
thương m i qu c t ch y u t p trung vào các trung tâm kinh t , thành ph ,
khu ô th , khu công nghi p. Thu nh p gi a nhóm thu nh p cao nh t v i nhóm
thu nh p th p nh t chênh l ch ngày càng r ng ra, t 7,6 l n năm 1999 tăng lên
8,1 l n năm 2001-2002 và 8, 3 l n năm 2003-200416, n nay kho ng 9 l n.
1.3. Gi i pháp
H i nh p kinh t qu c t nói chung và th c hi n các cam k t gia nh p
WTO nói riêng tác ng n qu c gia, gi i kinh doanh và t i t ng ngư i dân.
C dân t c Vi t Nam ph i có s
ng thu n trên nh ng ư ng hư ng
chính, ng th i phát huy b n lĩnh c a dân t c, t tin, v ng bư c trên con
ư ng h i nh p. Trên con ư ng ó, c dân t c Vi t Nam ph i bi t mình, bi t
ngư i, bi t xu hư ng và lu t chơi c a th gi i, nh ó t n d ng ư c nh ng cơ
h i, x lý ư c nh ng thách th c.
Nhà nư c tích c c và ch
ng h n ch nh ng tác ng tiêu c c v xã
h i b ng vi c ban hành và t ch c th c hi n các chính sách, pháp lu t nh m
15
16
Thanh Phương, Có kh năng c tri u ngư i th t nghi p, Th i báo kinh t Sài Gòn, 1/1/2009
T ng c c Th ng kê, ng thái và th c tr ng kinh t - xã h i 2001-2005, Nxb. Th ng kê, 2006
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
16
b o v nh ng ngư i b m t vi c làm, nh ng ngư i nghèo, nh ng ngư i d b
t n thương, nh ng ngư i thu c di n chính sách; ng th i t o i u ki n thu n
l i mà không trái v i các cam k t WTO giúp nh ng lĩnh v c s n xu t, kinh
doanh hi n ang g p khó khăn có th t ch c l i
t n t i và phát tri n, h n
ch
n m c th p s ngư i th t nghi p và thi u vi c làm.
C ng ng doanh nghi p nói chung và t ng doanh nghi p nói riêng ph i
kh c ph c càng s m càng t t tính riêng r trong s n xu t, kinh doanh ang r t
ph bi n hi n nay, ph i th y h t s c n thi t tăng cư ng h p tác, liên k t v i
nhau vì l i ích c a chính mình, c a c c ng ng doanh nghi p và c a qu c
gia. ây là m t trong nh ng vi c làm thi t th c c a gi i doanh nghi p nh m
nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p Vi t Nam, góp ph n nhanh
chóng vư t qua nh ng thách th c gay g t trong quá trình th c hi n các cam k t
h i nh p.
Lo i b , s a i ho c xây d ng m i các quy nh nh m rút ng n th i
gian so v i 12 năm Vi t Nam s b
i x trong tình tr ng kinh t phi th
trư ng. Xây d ng và hoàn thi n h th ng quy ph m v k thu t, v sinh ki m
d ch...Các tiêu chu n v quy cách, ch t lư ng s n ph m không ch giúp ngăn
ch n hàng hoá nh p kh u kém ch t lư ng, thi u v sinh, b o v ngư i tiêu
dùng mà còn là i u ki n quan tr ng
ki m soát ch t lư ng hàng hoá nh p
kh u áp ng yêu c u k thu t c a nư c nh p kh u, tránh các v ki n áng
ti c có th x y ra.
Nh m gi m thi u tác ng lâu dài c a nh ng v ki n ch ng bán phá giá,
ph i y m nh công tác xúc ti n thương m i sang nhi u th trư ng xu t kh u
khác nhau, a d ng hoá m t hàng, chuy n sang khúc th trư ng có m c giá bán
trung bình. Tích c c v n ng các thành viên WTO s m công nh n quy ch th
trư ng cho nư c ta. V i tư cách là thành viên WTO, chúng ta s d ng quy n
kh i ki n các doanh nghi p nư c ngoài bán phá giá như thép vào nư c ta trong
th i gian g n ây.
ng th i, yêu c u xem xét l i và s a i các i u kho n
liên quan n kinh t phi th trư ng trong Hi p nh ch ng bán phá giá c a
WTO.
Xoá b m i hình th c bao c p, trong ó có bao c p qua giá, th c hi n
giá th trư ng cho m i lo i hàng hoá và d ch v .
i v i nh ng m t hàng còn
áp d ng cơ ch Nhà nư c nh giá, ph i xác nh l trình th c hi n giá th
trư ng
các doanh nghi p tính toán l i phương án s n xu t, kinh doanh. S a
i, b sung và xây d ng nh ng chính sách h tr các ngành s n xu t trong
nư c không trái v i các quy nh c a WTO, như phát tri n k t c u h t ng,
giáo d c, ào t o, nghiên c u - tri n khai, phát tri n th trư ng, i m i công
ngh , h tr vùng có i u ki n kinh t - xã h i khó khăn, cung c p thông tin.
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
17
Xu hư ng m i trong kinh t toàn c u bu c chúng ta ph i i u ch nh l i
mô hình phát tri n, tái cơ c u m t s lĩnh v c và thành ph n kinh t (xem c
th ph n sau).
Tăng cư ng s ki m soát c a nhà nư c i v i các ho t ng u tư
gián ti p c a nư c ngoài, tín d ng b t ng s n và nâng cao năng l c giám sát
vi c giao d ch các s n ph m ch ng khoán t i th trư ng th c p.
Ti p t c hoàn thi n chính sách an sinh xã h i, bi n pháp công c ng
nh m giúp cho các cá nhân, h gia ình và c ng ng ương u và ki m ch
ư c nguy cơ tác ng n thu nh p, nh m gi m tính d b t n thương và
nh ng b p bênh thu nh p.
Gi i quy t vi c làm t p trung trư c h t vào nâng cao t l s d ng lao
ng nông thôn b ng các gi i pháp chuy n d ch cơ c u cây tr ng, v t nuôi,
phát tri n m nh ngành ngh nông thôn, th c hi n t t hơn chính sách dân s và
k ho ch hoá gia ình...
ng th i c n có chính sách t o s
t phá, t o bư c
chuy n d ch rõ ràng hơn lao ng nông nghi p sang công nghi p và d ch v .
Các h kinh doanh ti u thương c n ư c t ch c, s p x p l i theo hư ng hình
thành phân khúc th trư ng n nh cho ho t ng này, khi có i u ki n chuy n
d n h sang kinh doanh thương m i hi n i, tránh nh ng cú s c khi m c a
th trư ng phân ph i cho nư c ngoài
V lâu dài, nâng cao năng l c c nh tranh là y u t gi vai trò quy t nh
s thành, b i c a n n kinh t khi th c hi n cam k t h i nh p kinh t qu c t .
ây là i u ki n hàng u t n d ng cơ h i và vư t qua thách th c. Vì thách
th c l n nh t hi n nay i v i Vi t Nam sau khi gia nh p WTO là s y u kém
v năng l c c nh tranh c a c qu c gia và doanh nghi p. T p trung tâm s c t o
bư c phát tri n t phá trong 3 lĩnh v c ang c n tr vi c nâng cao năng l c
c nh tranh: ngu n nhân l c, k t c u h t ng và c i cách hành chính.
2. H i nh p kinh t
a phương và khu v c
H i nh p kinh t a phương khu v c quan tr ng nh t c a nư c ta là
ASEAN, ASEM và APEC. Nư c ta gia nh p Hi p h i các nư c ông Nam Á
(ASEAN) năm 1995; năm 1996; năm 1998, nư c ta tr thành thành viên Di n
àn kinh t Châu Á - Thái Bình Dương (APEC); cùng v i các nư c thành viên
ASEAN, nư c ta là sáng l p viên Di n àn h p tác Á - Âu (ASEM).
2.1. ASEAN và Khu thương m i t do ASEAN (AFTA)
Tuyên b hoà h p ASEAN II t i H i ngh thư ng nh ASEAN 9 nhóm
h p Bali, Indonesia năm 2003 ã l i d u n l n trong l ch s c a Hi p h i
này, m ra vi c thành l p C ng ng kinh t ASEAN (AEC) d ki n ch m
nh t là vào năm 2020. H p tác an ninh chính tr , kinh t và văn hoá, xã h i là 3
tr c t chính c a AEC v i m c tiêu b o m hoà bình, n nh chính tr và s
th nh vư ng chung cho khu v c.
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
18
T i H i ngh thư ng nh ASEAN 12 t ch c Cebu Philipin u năm
2007, ASEAN ra tuyên b v vi c rút ng n th i gian thành l p AEC vào năm
2015 thay vì 2020 như k ho ch. M c tiêu c a AEC là h i nh p tr thành m t
th trư ng chung nh m c nh tranh t t hơn trong n n kinh t toàn c u. ó là
m t th trư ng, nơi mà các lu ng hàng hoá, d ch v , u tư, các lao ng có tay
ngh ư c di chuy n d dàng và các ngu n v n ư c trao i t do hơn
mang l i l i ích nhi u nh t có th cho các công dân trong khu v c.
H i ngh c p cao ASEAN 14 h p t i Cha Am – Hua Hin, Thái Lan ã ra
tuyên b v l trình xây d ng AEC vào năm 2015, ưa Hi n chương và b
máy m i c a ASEAN vào cu c s ng, n l c trong vi c xây d ng AEC.
Cũng t i H i ngh c p cáo ASEAN 14, các nhà lãnh o ã cùng nhau
trao i thông qua nhi u bi n pháp tăng cư ng h p tác ASEAN, c bi t ng
phó v i cu c kh ng ho ng kinh t - tài chính toàn c u ang tác ng tiêu c c
n khu v c.
H i ngh nh t trí ph i tăng cư ng s h p tác, t cư ng khu v c; tăng
cư ng ph i h p chính sách kinh t vĩ mô, i ôi v i áp d ng gi i pháp kích
thích kinh t thông qua công c ngân sách, n i l ng tín d ng ti n t , t o i u
ki n cho các doanh nghi p ti p c n tín d ng, nh t là doanh nghi p nh và v a.
Lãnh o các nư c nh n m nh c n ph i ti p t c t do hoá thương m i,
không s d ng các bi n pháp b o h , hàng rào phi thu quan và n l c h p tác
thúc y vòng àm phá Doha t k t qu . H i ngh
ng ý s m ưa Cơ ch a
phương hoá sáng ki n Chi ng Mai v i quy mô v n 120 t USD vào th c hi n;
ng th i kêu g i các nư c phát tri n ph i h p ch t ch v i các nư c ang
phát tri n nh m b o m ho t ng c a th trư ng tài chính và c ng ng qu c
t , nhanh chóng tìm bi n pháp c i t h th ng tài chính toàn c u, trong ó chú
tr ng hơn t i vai trò và ti ng nói c a các nư c ang phát tri n17.
Hi p nh Ưu ãi thu quan có hi u l c chung (CEPT) là n i dung quan
tr ng nh t c a khu m u d ch tư do ASEAN (AFTA) và là văn ki n mà Vi t
Nam tham gia ngay khi gia nh p ASEAN.
th c hi n Hi p nh CEPT, t
năm 1996 Vi t Nam ã công b h ng năm vi c gi m thu quan c a mình.
Ngay t
u, Vi t Nam có 1661 nhóm m t hàng thu c danh m c c t gi m thu
ngay (IL), chi m 51,6% và 1317 nhóm m t hàng thu c danh m c lo i tr t m
th i (TEL), chi m 40,9% t ng s m t hàng trong Bi u thu nh p kh u lúc ó.
Năm 2001 có 712 s n ph m ã ư c chuy n t danh m c TEL sang danh m c
IL và c t gi m các dòng thu này th p hơn 20%. Các dòng thu cao hơn 20%
ã ư c gi m xu ng vào năm 2001. Năm 2003 Vi t Nam ti p t c ưa hơn 700
dòng thu t TEL sang IL và c t gi m thu quan xu ng còn dư i 20%. T
u
Nam Ti n - Nh t B c, H i ngh c p cao 14 k t thúc, ra Tuyên b Cha Am – Hua Hin, http://chinhphu.vn,
1/3/2009
17
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
19
năm 2006, th i i m Vi t Nam th c hi n y
5 nghìn dòng thu ư c gi m xu ng 0-5%.
cam k t CEPT/AFTA có trên
Các nư c ASEAN cũng th c hi n c t gi m thu quan cho các nư c
thành viên. Theo ó, ASEAN-6 g m 5 nư c tham gia sáng l p ASEAN
(Indonesia, Malaysia, Philipin, Thái Lan, Singapore) và Brunei cam k t c t
gi m thu quan i v i 99,55% s n ph m trong danh m c hàng hoá c t gi m
t i th i i m 1 tháng 1 năm 2003 xu ng còn 0-5%. M c trung bình này c a 6
nư c ã gi m t 12,7% khi b t u th c hi n AFTA năm 1996 xu ng còn
2,39% năm 2003, trong ó có 48% trong danh m c hàng hoá c t gi m có thu
su t b ng 0%. L trình c t gi m thu quan i v i t t c hàng hoá thu c di n
c t gi m xu ng còn 0-5% th c hi n ch m hơn i v i Myanmar và Lào (năm
2008) và cu i cùng là Cămpuchia năm 2010. Các nư c ASEAN cam k t lo i
b 100% thu nh p kh u vào năm 2010, và vào năm 2015 i v i ASEAN - 4
(Vi t Nam, Lào, Myanmar, Cămpuchia).
Do nh ng h n ch v quan h l ch s , s khác bi t v ch
chính tr ,
cũng như v tôn giáo, văn hoá, kho ng cách chênh l nh v trình
phát tri n
c a nư c ta v i ASEAN – 6 nên quá trình h i nh p kinh t không ph i lúc nào
cũng thu n chi u mà g p không ít tr ng i, khó khăn.
V cơ b n và lâu dài, Vi t Nam c n ASEAN v ng m nh và có v th
x ng áng trên trư ng qu c t . Vi t Nam c n ph i óng góp tích c c hơn n a
vào vi c xây d ng ASEAN tr thành m t t ch c kinh t khu v c th nh vư ng.
2.2. Di n àn h p tác kinh t Châu Á - Thái Bình Dơng (APEC)
APEC18 là t ch c di n àn h p tác kinh t a qu c gia g m 21 nư c
khu v c Châu Á và Thái Bình Dương. Vi t Nam tham gia t ch c này năm
1998. APEC ho t ng d a trên s h p tác, di n àn kinh t và thương m i a
phương. ây là t ch c liên Chính ph duy nh t trên th gi i cam k t c t gi m
các rào c n thương m i và tăng cư ng thu hút u tư mà không òi h i t ng
nư c thành viên g n v i tho thu n pháp lý. Di n àn ư c th c hi n thông
qua các cu c i tho i và quan i m c a t t c các thành viên tham gia u
ư c tôn tr ng và bình ng v i nhau. Các quy t nh d a trên nguyên t c
ng thu n th c hi n m c tiêu t do hoá thương m i và u tư.
Ba tr c t chính mà APEC t p trung gi i quy t là: T do hoá thương m i
và u tư, t o i u ki n thu n l i cho kinh doanh và h p tác kinh t , k thu t,
th c hi n m c tiêu Bogor, Indonesia năm 1994 là t do hoá thương m i và
u tư và m c a th trư ng vào năm 2010 i v i các nư c phát tri n và vào
năm 2020 i v i các nư c ang phát tri n hư ng t i khu v c thương m i t
do.
18
Trang tin i n t http://www.apec.org
Trung tâm Thông tin – Tư li u, CIEM
20