Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Cã thÓ nãi, cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ lµ sù kiÖn næi
bËt nhÊt trong n¨m 1997. TÝnh ®Õn nay, cuéc khñng ho¶ng nµy ®· diÔn ra h¬n mét
n¨m vµ ch-a cã dÊu hiÖu chÊm døt.
Cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· bao trïm bÇu trêi §«ng Nam ¸ vµ
§«ng ¸ næ ra vµo kho¶ng th¸ng 7/1997 ®Õn nay, g©y chÊn ®éng trªn ph¹m vi thÕ
giíi, thu hót sù quan t©m chó ý cña nh÷ng nhµ l·nh ®¹o quèc gia còng nh- ®«ng ®¶o
nh÷ng ng-êi d©n b×nh th-êng ë ViÖt nam. Víi ®iÓm xuÊt ph¸t lµ Th¸i Lan, khi ng©n
hµng Th¸i Lan chÝnh thøc tuyªn bè th¶ næi ®ång Bath ®ång tiÒn Th¸i Lan lËp tøc gi¶m
5 - 7% ®Õn 20%, cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· kÐo theo nh÷ng sù kiÖn
quèc tÕ lín chøng minh vai trß cña c¸c thÕ lùc tµi chÝnh quèc tÕ vµ khu vùc trong qu¸
tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay.
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang ®i vµo s©u réng dÇn
tíi vÊn ®Ò ¶nh h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©n ¸ lµ tÊt yÕu. Khi
kinh nghiÖm cho thÊy ®Ó ng¨n chÆn møc tµn ph¸ nÆng nÒ vµ nhanh chãng cña c¸c
cuéc khñng kho¶ng tiÒn tÖ tr-íc ®©y, ChÝnh phñ c¸c n-íc ®· ph¶i chÊp nhËn nh÷ng
tèn kÐm vÒ tiÒn cña, c«ng søc rÊt lín.
Do vËy, rÊt cÇn thiÕt ph©n tÝch nh÷ng ¶nh h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi
chÝnh tr-íc tiªn ®èi víi nh÷ng n-íc trong khu vùc Ch©u ¸, hay nãi c¸ch kh¸c viÖc
nhËn d¹ng râ vÊn ®Ò nµy ®Ó ®-a ra nh÷ng bµi häc vµ hoµn chØnh c¸c biÖn ph¸p
1
chiÕn l-îc, ng¨n ngõa, phßng tr¸nh ¶nh h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng ®èi víi nÒn kinh
tÕ ViÖt nam hiÖn nay ngµy cµng bøc thiÕt.
PhÇn I
diÔn biÕn Cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn
tÖ khu vùc Ch©u ¸
1. DiÔn biÕn ë Th¸i lan:
Cã thÓ nãi Th¸i Lan lµ n¬i ch©m ngßi cho cuéc khñng ho¶ng Tµi
chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc víi dÊu mèc ngµy 2/7/1997 khi Ng©n hµng trung
-¬ng Th¸i Lan tuyªn bè th¶ næi ®ång bath. Ngay sau khi ®ång bath gi¶m
gi¸ (15 - 20% so víi USD) víi møc thÊp nhÊt 32 bath/1USD kÓ tõ 20 n¨m
trë l¹i ®©y, kÐo theo ph¶n øng gi¶m gi¸ d©y chuyÒn ®èi víi c¸c ®ång tiÒn
trong khu vùc nh-: ®« la Xingapore gi¶m gi¸ 5%. pª x« Philipin 9 - 10%
...MÆc dï Th¸i Lan c¸ch ®©y kh«ng l©u ®· ®-îc coi lµ mét trong nh÷ng
níc ASEAN cã tèc ®é ph²t triÓn ‘thÇn kú’, nhng theo c²c nh¯ ph©n tÝch
kinh tÕ th× nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn vµ còng lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi
cuéc khñng ho¶n Tµi chÝnh tiÒn tÖ t¹i Th¸i Lan ®· cã tõ l©u. §ã lµ khñng
ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ c¬n sãng ngÇm ®Çu c¬ ph¸ gi¸ ®ång Bath cña
Th¸i Lan.
Tr-íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ cã phÇn thiªn lÖch
cña ChÝnh phñ Th¸i Lan, kh«ng duy tr× ®-îc thÕ c©n b»ng gi÷a c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m«, hÖ thèng Tµi chÝnh Ng©n hµng kh«ng ®-îc ph¸t triÓn
t-¬ng øng dÉn tíi tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ gi¶m (tõ 9% n¨m 1995 xuèng
cßn 6,4% n¨m 1996 ) nî n-íc ngoµi t¨ng qu¸ lín so víi dù tr÷ ngo¹i tÖ ( nî
90 tû USD, trong ®ã nî ng¾n h¹n chiÕm tíi 40% ). ViÖc ®Çu t- å ¹t vµo bÊt
®éng s¶n dÉn tíi hËu qu¶ tû lÖ phßng trèng cña c¸c nhµ cao èc v¨n phßng vµ
2
khu nhµ ë lªn tíi 20%. §iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n lín cho c¸c nhµ ®Çu tbÊt ®éng s¶n dÉn tíi hËu qu¶ tû lÖ phßng trèng cña c¸c cao èc v¨n phßng vµ
khu nhµ ë lªn tíi 20%. §iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n lín cho c¸c nhµ ®Çu tbÊt ®éng s¶n ph¶i tr¶ nî ng©n hµng khi l·i xuÊt l¹i ®ang ë møc cao (thêi
®iÓm nµy, c¸c C«ng ty tµi chÝnh vµ ng©n hµng Th¸i Lan n¨m tíi 30 tû USD
c¸c kho¶n vay kh«ng tr¶ ®-îc cña c¸c c«ng ty). §ång thêi Th¸i Lan dùa
chñ yÕu vµo danh môc ®Çu t- ng¾n h¹n cña n-íc ngßai mµ phÇn lín trong sè
nµy ®-îc th«ng qua c¸c ng©n hµng trong n-íc vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. NhvËy c¸c kho¶n vay cµng trë thµnh g¸nh nÆng kh«ng chÞu næi víi Th¸i Lan.
MÆt kh¸c viÖc ChÝnh phñ Th¸i Lan gi÷ cè ®Þnh tû gi¸ ®ång bath ®èi
víi ®ång ®« la Mü trong suèt 13 n¨m qua khiÕn ®ång bath trë nªn kÐm linh
ho¹t vµ g©y c¶n trë ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu. §ång bath lªn gi¸ ®· lµm
cho hµng ho¸ cña Th¸i Lan trë nªn qu¸ ®¾t trªn thÞ tr-êng tr-êng Ch©u ¢u
vµ kÓ tõ gi÷a n¨m 1995 khi ®ång bath lªn gi¸ theo víi ®ång USD ®· lµm
Th¸i Lan mÊt ®i hµng tû USD ®Çu t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµi. Nh- vËy tõ
viÖc mua s¶n pÈm vµ dÞch vô n-íc ngoµi nhiÒu h¬n lµ thu nhËp tõ xuÊt khÈu
vµ ®Çu t-, Th¸i Lan trë thµnh n-íc cã møc th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai cao
nhÊt thÕ giíi (8% so víi GDP n¨m 1996).
Theo ph©n tÝch cho thÊy chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña Th¸i Lan
t-¬ng ®èi tù do, c¬ chÕ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®ång bath kh¸ dÔ dµng, do ®ã
t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c luång vèn n-íc ngoµi ®æ vµo hoÆc ch¶y ra bÊt cø lóc
nµo theo ý kiÕn cña c¸c nhµ ®Çu t-. ChÝnh v× vËy, khi cã biÕn ®éng trªn thÞ
tr-êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ, luång vèn ngo¹i tÖ chuyÓn ra ngoµi t¨ng m¹nh, ®·
kÐo theo ®ång Bath xuèng gi¸. Bèi c¶nh nµy cµng thóc ®Èy giíi ®Çu c¬
trong vµ ngoµi n-íc muèn ph¸ gi¸ ®ång Bath ®Ó kiÕm lîi nhuËn do chªnh
lÖch tû gi¸.
H¬n n÷a tõ nh÷ng n¨m tr-íc, giíi ®Çu c¬ tiÒn tÖ ®· cã xu h-íng chó
träng nhiÒu vµo c¸c ®ång tiÒn ASEAN ( mµ ®ång Bath lµ môc tiªu ®Çu tiªn)
3
nªn tíi thêi ®iÓm nµy hä ®· ®ång lo¹t b¸n c¸c ®ång tiÒn nµy ra (-íc tÝnh 10
- 15 tû USD ) ®Ó kiÕm lêi vÒ gi¸ c¶. Cho nªn viÖc tuyªn bè ph¸ gi¸ ë Ng©n
hµng trung -¬ng Th¸i Lan ch¼ng qua còng chØ lµ gi¶i ph¸p cuèi cïng nh»m
cøu v·n t×nh thÕ, nh-ng trªn thùc tÕ l¹i gãp phÇn ®Èy tû gi¸ USD/bath t¨ng
thªm.
Tr-íc t×nh h×nh ®ã, ChÝnh phñ Th¸i lan ®· ph¶i c«ng bè nh÷ng gi¶i
ph¸p -u tiªn hµng ®Çu. §ã lµ s¸t nhËp mét sè c«ng ty tµi chÝnh víi nhau (cã
sè vèn Ýt nhÊt lµ 7,5 tû bath) vµ dïng quü cña Ng©n hµng trung -¬ng Th¸i
Lan ®Ó cøu v·n t×nh tr¹ng cña kho¶ng 91 c«ng ty cã sè nî trªn 200 triÖu
bath. ChÝnh phñ Th¸i Lan còng kªu gäi sù gióp ®ì vÒ mÆt tµi chÝnh cña c¸c
quèc gia trong khu vùc vµ IMF ®Ó cã ®-îc Ýt nhÊt lµ 10 tû USD gi¶i quyÕt
cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ trÇm träng nµy.
TÊt nhiªn cuéc khñng ho¶ng nµy t¸c h¹i cña nã kh«ng chØ giíi h¹n
trong nÒn kinh tÕ Th¸i lan mµ cßn nhanh chãng lan sang c¸c n-íc kh¸c nhMalaysia, Indonesia, Philipin ... vµ ®Õn nay hËu qu¶ cña nã ®· ¶nh h-ëng
®Õn thÞ tr-êng tr-êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ nhiÒu n-íc Ch©u ¸, còng nh- cã
nh÷ng ¶nh h-ëng nhÊt ®Þnh tíi c¸c thÞ tr-êng tµi chÝnh Ch©u ¢u, B¾c Mü.
2. ¶nh h-ëng tíi mét sè n-íc
- ¶nh h-ëng ®Õn Philippin :
Víi nh÷ng khã kh¨n néi t¹i cña nÒn kinh tÕ nhÊt lµ viÖc th©m hôt lín
trong c¸n c©n v·ng lai(13% GDP ) vµ t¸c ®éng khñng ho¶ng tõ Th¸i Lan,
vµo cuèi th¸ng 6 ®Çu th¸ng 7/ 1997 , Ng©n hµng trung -¬ng Philippin ®· bá
ra kho¶ng 2 tû USD ®Ó b¶o vÖ ®ång Peso. Ngµy 1/7/1997 tû gi¸ Peso/USD
= 26,37 . Còng nh- Th¸i Lan do kh«ng chÞu ®-îc søc Ðp qu¸ lín, ngµy
7/7/1997 Ng©n hµng trung -¬ng Philippin ®· c«ng bè níi réng biªn ®é giao
®éng tû gi¸ ®ång Peso so víi USD mµ thùc chÊt lµ sù ph¸ gi¸ ®ång tiÒn
kh«ng chÝnh thøc nh- ë Th¸i Lan. Dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Philippin vµo th¸ng
4
4/1997 chØ cã ë møc 16,3 tû USD. §©y qu¶ lµ Ýt ái ®Ó b¶o vÖ gi¸ trÞ ®ång
Peso. Sau khi níi réng tû gi¸, tû gi¸ ®ång Peso so víi USD t¨ng lªn 28,1
Peso/ USD vµ ®¹t ®Ønh cao vµo cuèi th¸ng 9/1997 víi 34, 2 Peso /1USD.
§Õn nay tû gi¸ vµo kho¶ng 46 Peso/ USD vµ tû lÖ mÊt gi¸ cña ®ång Peso lµ
45% so víi cuèi th¸ng 6/1997.
- ¶nh h-ëng ®Õn Alayxia :
N¨m 1996, mét n¨m thµnh c«ng ®èi víi nÒn kinh tÕ n-íc nµy. §ång
Ringgit ®· m¹nh lªn víi møc 2,53 RM/USD vµo gi÷a quý I/1997 tû gi¸
RM/USD = 2,48, nguyªn nh©n cña sù t¨ng gi¸ nµylµ do sù t¨ng lªn cña c¸c
nguån vèn ®Çu t- tõ bªn ngoµi vµ do t×nh h×nh kinh tÕ ®-îc c¶i thiÖn vµ
cñng cè. Nhu cÇu ®ång Ringgit t¨ng lªn. Tuy nhiªn, vµo gi÷a th¸ng 4/1997
cã th«ng tin cho r»ng Ng©n hµng Negra Malaysia (BNM) ®· can thiÖp vµo
thÞ tr-êng ®Ó b¶o vÖ ®ång Ringgit khi mµ ®ång tiÒn nµy bÞ ®Çu c¬. §Õn cuèi
th¸ng 5/1997 l·i suÊt ®· b¾t ®Çu t¨ng lªn vµ c¶ tû gi¸ , l·i suÊt ®· trë l¹i møc
cuèi n¨m 1996 vµ cã dÊu hiÖu mÊt gi¸.
- ¶nh h-ëng ®Õn In®onexia :
MÆc dï ®ång Rupi cña In®«nªxia kh«ng bÞ søc Ðp c¨ng th¼ng nh®ång Peso, nh-ng chÝnh phñ In®«nexia ®· c«ng bè níi réng khung can
thiÖp tû gi¸ tõ 8% lªn 12% vµo ngµy 11/7/1997 . In®«nªxia ph¶i thùc hiÖn
gi¶i ph¸p nµy bëi v× qui m« nhá bÐ vÒ dù tr÷ ngo¹i tÖ cña In®«nªxia vµ ®iÒu
®ã chØ ra r»ng kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®ång tiÒn cña hä chèng l¹i c¸c nhµ ®Çu c¬
tiÒn tÖ lµ rÊt h¹n chÕ.
Sau mét tuÇn më réng khung can thiÖt, tû gi¸ t¨ng lªn møc
2520RP/USD vµ tû lÖ mÊt gi¸ cña Rupi kho¶ng 8,2% v-ît qu¸ møc ®é ph¸
gi¸ tr-íc ®©y ( 4-6 % ). Ngµy 13/5/1997 Ng©n hµng trung -¬ng In®«nªxia
®· ph¶i bá ra 500 triÖu USD ®Ó gi÷ ®ång Rupi biÕn ®éng trong møc 12% .
Cuèi cïng ®Õn ngµy 14/8/1997 Ng©n hµng trung -¬ng In®«nªxia buéc ph¶i
tuyªn bè th¶ næi ®ång Rupi vµ gi¸ trÞ ®ång Rupi ®· sôt xuèng 4,5 % so víi
5
ngµy h«m tr-íc. Vµo thêi ®iÓm cuèi th¸ng 9/1997, tû gi¸ ®ång Rupi/USD lµ
3260. Sau ®ã t×nh h×nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ In®«nªxia cã nh÷ng biÕn ®éng
rÊt m¹nh, rèi lo¹n, ®ång Rupi bÞ mÊt gi¸ m¹nh. Vµo thêi ®iÓm 10/1 tû gi¸
kho¶ng 10.000 RP/USD . Gi¸ trÞ ®ång Rupi ®· gi¶m 77% so víi cuèi th¸ng
6/1997.
- ¶nh h-ëng ®Õn Hµn quèc:
Trong sè c¸c tr-êng hîp ë c¸c n-íc nãi trªn th× cuéc khñng ho¶ng ë
Hµn quèc lµ nÆng nÒ nhÊt. §ång Won mÊt gi¸ liªn tôc, ngµy 3/11/1997 tû
gi¸ Won/USD lµ 966,2 ®Õn ngµy 10/12/1997 t¨ng lªn lµ 1450. Sù mÊt gi¸
nhanh chãng cña ®ång Won ®· buéc Ng©n hµng trung -¬ng Hµn quèc c«ng
bè th¶ næi ®ång Won. §ång thêi cã sù c¶i thiÖn trong c¸n c©n thanh to¸n,
møc thÆng d- th¸ng 11/1997 lµ 600 triÖu USD, so víi møc th©m hôt cña
cïng kú n¨m tr-íc lµ 2,07 tû gi¸ USD, gi¸ cña ®ång Won ®· ®-îc æn ®Þnh
h¬n, tû gi¸ gi¶m xuèng 1.400 Won/USD . Nh- vËy, nÕu so víi cïng thêi
®iÓm tr-íc cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ë §«ng nam ¸ (cuèi th¸ng 6/1997) th×
gi¸ trÞ cña ®ång Won ®· bÞ gi¶m kho¶ng 40%. Cïng víi sù gi¶m gi¸ cña
®ång tiÒn, gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ë Hµn quèc
Nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ
chØ ®-a ®Õn nh-ngc ¶nh h-ëng tiªu cùc mµ cßn ®em l¹i mét sè tÝch cùc n÷a:
6
PhÇn II
Nguyªn nh©n khñng ho¶ng tiÒn tÖ ë ch©n ¸
Nguyªn nh©n.
Nãi vÒ nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶n nµy cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c
nhau. Tuy nhiªn tæng kÕt l¹i cã mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu s©u ®©y:
TÝnh tr¹ng t¨ng tr-ëng kinh tÕ qu¸ nãng
XÐt vÒ mÆt nguån gèc th× ®©y lµ mét nguyªn nh©n mµ c¸i lîi thu ®-îc
nhiÒu h¬n c¸i h¹i. HÇu hÕt c¸c n-íc trong khu vùc ®Òu lµ c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn. NÕu kinh tÕ cßn kÐm xa hµng vµi chôc n¨m so víi c¸c n-íc ph¸t triÓn
trªn thÕ giíi. NÕu kh«ng cã tèc ®é t¨ng tr-ëng cao (tèc ®é t¨ng GDP tõ 810% kÐo dµi hµng thËp kû qua) th× lµm sao cã thÓ ®uæi kÞp c¸c n-íc kh¸c.
Tèc ®é ph²t triÓn cao trong mét thêi gian d¯i ®± ®²nh gi² l¯ sù ‚thÇn kú‛ cña
Ch©u ¸. Nh-ng t¹i sao nã l¹i lµ nguyªn nh©n g©y nªn khñng ho¶ng.
Tèc ®é t¨ng tr-ëng cao tuy nhiªn l¹i cã sù ®Çu t- mÊt c©n ®èi vµ
thiÕu hiÖu qu¶, ®Æc biÖt vµo c¸c lÜnh vùc h¹ tÇng. Vµo nh÷ng n¨m 1990 Th¸i
Lan ®· tËp trung mét l-îng vèn lín vµo c¶i t¹o vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng
v-ît qu¶ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña n-íc nµy. C¬ së h¹ tÇng lµ lÜnh vùc ®Çu tvíi sè l-îng vèn lín, nÒn t¶ng cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tuy nhiªn nã cã
thêi gian thu håi rÊt dµi. ViÖc ®Çu t- nµy cã thÓ kÝch thÝch t¨ng tr-ëng kinh
tÕ do ®Çu t- t¨ng lªn nh-ng kÌm theo nã lµ g¸nh nÆng nî cña ChÝnh phñ
(chñ yÕu lµ nî n-íc ngoµi.
Thªm vµo ®ã trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp l¹i
®Çu t- qu¸ thiªn lÖch vµo thÞ tr-êng bÊt ®éng s¶n ®ßi hái ph¶i cã thêi gian
dµi vµ rñi ro cña ho¹t ®éng nµy lµ rÊt cao. Trong khi c¸c doanh nghiÖp Th¸i
Lan l¹i sö dông chñ yÕu lµ nî ng¾n h¹n ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i
cã ‚®é thanh kho°n cao‛ tøc l¯ cã lîng vèn lu ®éng, tiÒn kh² lín míi
7
®¶m b¶n kh¶ n¨ng chi tr¶ khi ch-a thÓ b¸n ngay ®-îc tµi s¶n ®Çu t-. Thùc tÕ
kh«ng ph¶i nh- vËy, c¸c ng©n hµng s½n sµng cho c¸c doanh nghiÖp vay tiÒn
b»ng c¸ch thÕ chÊp bÊt ®éng s¶n. Mét ®iÒu ®Æc biÖt nguy hiÓm, bëi biÕn
®éng cña t- t-ëng nµy rÊt khã dù ®o¸n.
Thùc tÕ ®· chøng minh lµ ë Th¸i Lan phÇn vay n¬ kinh doanh bÊt
®éng s¶n t¨ng víi tèc ®é bµng kho¶n 10 lÇn tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ Th¸i
Lan. Mét sù t¨ng còng å ¹t trong khi sö dông hÕt dÉn ®Õn mét sù gi¶m gi¸
cña khu vùc bÊt ®éng s¶n. §iÒu nµy sÏ dÉn®Õn viÖc khñng ho¶ng ë khu vùc
bÊt ®éng s¶n vµ ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña c¸c Doanh
nghiÖp sau ®ã ¶nh h-ëng hµng lo¹t ®Õn c¸c ng©n hµng vµ C«ng ty tµi chÝnh
vµo t×nh tr¹ng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n.
Nh- vËy nguyªn nh©n ®Çu tiªn cÇn kh¼ng ®Þnh lµ do sù ®Çu t- mÊt
c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc nµy, ®Æc biÖt lµ Th¸i Lan.
Khñng ho¶ng nî ®ång USD.
Trong mét thêi gian dµi, c¸c n-íc §«ng Nam ¸ ®· g¾n tû gi¸ håi ®o¸i
cña m×nh víi ®ång USSD. C¸c Doanh nghiÖp, ng©n hµng trong n-íc vµ c¶
nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi dÇn dµ tin t-ëng vµo sù æn ®Þnh cña ®éng néi tÖ ®èi
víi USD. Thªm vµo ®ã, trong mÊy n¨m qua, c¸c n-íc nµy ®· tù do ho¸ vµ
më cöa thÞ tr-êng vèn cña m×nh, tµo ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c Doanh nghiÖp vµ
ng©n hµng trong n-íc lÇn giíi ®Çu t- tµi chÝnh thÕ giíi cho vay ®ång USD
l·i suÊt thÊp, cho vay l¹i b»ng ®ång néi tÖ suÊt cao ¨n chªnh lÖch l·i suÊt
mµ kh«ng ph¶i lo sî rñi ro ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ.
Nh- vËy dù tr÷ ngo¹i tÖ ®· kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ nî n-íc ngoµi,. V× dßng
ch¶y USD vµo nhiÒu nh- vËy (thÓ hiÖn b»ng viÖc vay ng©n hµng n-íc
ngoµi0 nªn dï 4 n-íc trªn gÆp thiÕu hôt lín táng c¸n c©n thanh to¸n ®-¬ng
kú 9tõ 4% ®Õn 8% GDP), ®ång tiÒn cña n-íc hä vÉn æn ®Þnh so víi USD.
Trong n¨m 1996, xuÊt khÈu vµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña c¸c n-íc nµy b¾t ®Çu
chËm l¹i, nhiÒu ng©n hµng vµ C«ng ty tµi chÝnh b¾t ®Çu bÞ khã kh¨n v× cho
8
vay qu¸ nhiÒu vµo khu vùc ®Þa èc. C¸c nhµ ®Çu t- tµi chÝnh quèc tÕ v× cËy
b¾t ®Çu ®Æt dÇu hái vÒ kh¶ n¨ng cã thÓ tiÕp tôc duy tr× l·i suÊt cao ®Ó æn
®Þnh tû gi¸ håi ®o¸i cña n-íc nµy. L·i suÊt cao sÏ thu hót luång tµi chÝnh tõ
n-íc ngoµi vµo nhiÒu cung vÒ ngoµi tÖ )USD) nhiÒu vµ nh- vËy vÉn cã kh¶
n¨ng gi÷ æn ®Þnh ®-îc tû gi¸.
Qua sù ph©n tÝch ë trªn ®©y th× cã thÓ thÊy ®-îc viÖc vay nî n-íc
ngoµi cã thÓ gióp c¸c n-íc t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, tuy nhiªn
nã còng cã thÓ ‚bãp chÕt‛ c²c níc n¯y nÕu nguån vay ®ã kh«ng ®îc sö
dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶. Mét bµi häc ®Æc gi¸ cho viÖc qu¶n lý
nî n-íc ngoµi ®èi víi khu vùc t- nh©n, khu vùc mµ ChÝnh phñ kh«ng kiÓm
so¸t ®-îc hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng kiÓm soat.
Sù ho¹t ®éng yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh.
§-îc sù th«ng tho¸ng h¬n trong viÖc vay vèn tõ n-íc ngoµi tõ phÝa
ChÝnh phñ. C¸c ng©n hµng ®· huy ®éng vèn USD tõ c¸c ng©n hµng n-íc
ngoµi víi l·i suÊt thÊp.
PhÇn lín sè cho vay nµy nh»m tµi trî c¸c dù ¸n bÊt ®éng s¶n (cao èc
v¨n phßng, chung c- vµ nhµ ë, kh¸ch s¹n...), c¸c ch-¬ng tr×nh ®Çu t- lín
vµo c¸c khu vùc hiÖn trªn thÕ giíi ®ang thõa søc còng nh- ho¸ dÇu, xe «t«,
s¾t thÐp...hay tµi trî c¸c giíi ®Çu t- tµi chÝnh trong n-íc mua cæ phiÕu.
Khi thÞ tr-êng ®Þa èc suy gi¶m vµ thÞ tr-êng chÝnh kho¸n bÞ ph¸ gi¸
m¹nh vµ c¸c c«ng tr×nh c«ng nghiÖp kh«ng sinh lîi (v× bÞ c¹nh tranh trªn thÞ
tr-êng thÕ giíi) th× c¸c bªn nî bÞ thua lç, ph¸ s¶n; kÐo ®Õn lµm cho c¸c
ng©n hµng vµ c«ng ty tµi chÝnh gÆp khñng ho¶ng. HiÖn nay, sè d- nî qu¸
h¹n (con nî kh«ng tr¶ l·i tõ 6 th¸ng trë lªn) ®¹t møc 23% cña Malaysia,
205 GDP ë Th¸i Lan, 115 ë Indonesia vµ 8% ë Philippine. §Ó cã thÓ thÊy
®-îc møc ®é cña c¸c con sè ®ßi/GDP lµ 11% vµ NhËt ®· ph¶i tr¶i qua 7
n¨m t¨ng tr-ëng chËm mµ vÉn ch-a tho¸t ra khái khñng ho¶ng ng©n hµng.
9
Cïng víi sai lÇm trong viÖc cho vay, mét nh©n tè quan träng ë ®©y
n÷a lµ tÖ n¹n tham nhòng trong hÖ thèng ng©n hµng. C¸c tËp ®oµn lín ®·
thao tóng nhiÒu c¸n bé ng©n hµng, lµm cho sè mãn vay kh«ng ®-îc ®¸nh
gi¸ cµng vµ chÝnh x¸c ngµy mét t¨ng.
Nh- vËy mét nguyªn nh©n n÷a ®· ph©n tÝch lµ sù yÕu kÐm cña hÖ
thèng ng©n hµng vµ c¸c trung gian tµi chÝnh. Sù yÕu kÐm thÓ hiÖn trong
ph-¬ng tøch hay nãi c¸ch kh¸c lµ ph-¬ng h-íng vµ môc tiªu kinh doanh ®·
kh«ng ®-îc x¸c ®Þnh râ rµng. Hä chØ nh×n thÊy lîi nhu©n tr-íc m¾t mµ
kh«ng tÝnh ®Õn t-¬ng lai ph¸t triÓn cña ng©n hµng vµ sù ®ãng gãp cña ng©n
hµng vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét tû kÖ nî khã ®ßi rÊt cao cóng ch-a thÓ
nãi hÕt ®-îc ý nghÜa trong vÊn ®Ò nµy. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng ph¶i theo
sù chØ ®¹o vµ môc ®Ých ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc.
Sai lÇm trong chiÕn l-îc xuÊt khÈu
Trong suèt mét thËp kû tõ n¨m 1985 - 1995, ®ång USD ®· mÊt gi¸
mét nöa so víi c¸c ®ång tiÒn m¹nh kh¸c nh- DM cña §øc vµ Yªn NhËt. Do
viÖc g¾n chÆt tû gi¸, hèi ®o¸i cña m×nh so víi hµng ho¸ thÞ tr-êng Ch©u ¸
vµ NhËt. Tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y USD ®· t¨ng gaias kho¶ng 20% so víi
DM vµ Yªn, lµm gi¶m bít tÝnh c¹nh tranh c¶u hµng ho¸ §«ng Nam ¸. ®Æc
biÖt lµ quan träng h¬n, n¨m 1994 Trung quèc ®· ph¸ gi¸i ®ång nh©n d©n tÖ
kho¶ng 30% lµm cho c¸c mÆt hµng chÕ biÕn cña Trung Quèc ®· hÊp dÉn
trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. LÊn ¸t thÞ phÇn cña c¸c n-íc §«ng Nam ¸. Thªm
vµo ®ã, gi¸ kinh doanh vµ sinh ho¹t ë thñ ®« c¸c n-íc trong khu vùc trong
mÊy n¨m qua ®· trë thµnh ®¾t nhÊt thÕ giíi, lµm cho c¸c n-íc nµy mÊt ®i
lîi thÕ so s¸nh gi¸ c¶. Tæng kim g¹ch xuÊt khÈu cña c¸c n-íc Asean sau khi
t¨ng tr-ëng kho¶n 20% mçi n¨m trong hai n¨m 1994 - 1995 ®· gi¶m m¹nh
cßn 8% trong n¨m 1996.
§ång thêi víi viÖc gi¶m xuÊt khÈu lµ viÖc t¨ng nhËp khÈu, c¸c n-íc
nµy ®· theo ®uæi chÝnh s¸ch theo h-íng xuÊt khÈu mét c¸ch cøng nh¾c vµ
10
tËp trung qu² cao v¯o mét v¯i mÆt h¯ng theo kiÓu ‚®éc canh‛ ®± l¯m mÊt
dÇu kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng Quèc tÕ vµ c«ng nghÖ chËm ®-îc
®æi míi lµm cho tèc ®é xuÊt khÈu gi¶m dÉn vµ nhËp khÈy t¨ng lªn, kÕt qu¶
th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai t¨ng cao (th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai n¨m 1996
cña Th¸i Lan lµ 8,5% so víi GDP, Philippine lµ 13%. §Ó bï ®¾p thiÕu hôt
ngo¹i tÖ ph¶i bæ xung b»ng vay nî, mµ chñ yÕu lµ vay nî ng¾n h¹n n-íc
ngoµi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng nhuËn lîi vµ l·i suÊt cao.
ViÖc chÝnh s¸ch tû gi¸ g½n chÆt víi ®ång USD, c¬ chÕ tû gi¸ cè ®Þnh
duy tr× qu¸ l©u nh- ph©n tÝch ë trªn lµ cã lîi cho xuÊt khÈu khi ®ång USD
gi¶m gi¸ vµ kh«ng lîi khi USD t¨ng gi¸. Trong suèt 13 n¨m qua, tû g¸i
®ång Baht Thai Lan so víi ®ång USD lu«n ë møc 24 - 25 Baht/USD. ChÝnh
s¸ch nµy trong thêi gian gÇn ®©y ®· võa k×m h·m xuÊt khÈu, võa kÝch thÝch
tiªu dïng qu¸ møc. HËu qu¶ lµ chÝnh s¸ch h-íng vÒ xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng
kh«ng thùc hiÖn ®-îc, cßn xu h-íng ®Çu t- n-íc ngoµi ®Ó thay thÕ hµng
nhËp khÈu l¹i béc lé kh¸ râ nÐt. T×nh tr¹nh nµy cµng lµm cho nhËp khÈu bÞ
®Èy lªn, c¸n c©n th-¬ng m¹i thªm th©m hôt vµ c¨ng th¼ng h¬n tr-íc.
Nh- vËy nguyªn nh©n ®-îc nªu ra ë ®©y lµ c¸c n-íc nµy ®· ®¸nh mÊt
®i lîi thÕ cña hµng ho¸ xuÊt khÈu do nguån tµi nguyªn phong phó céng víi
gi¸ nh©n c«ng rÎ h¬n so víi c¸c n-íc kh¸c trªn thÕ giíi.
2. ¶nh h-ëng khñng ho¶ng tiÒn tÖ ®Õn nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc
gia trong khu vùc
Tiªu cùc
Sù ph¸ gi¸ cña ®ång bath vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c cña c¸c n-íc §«ng
nam ¸ g©y ra hËu qu¶ rÊt nghiªm träng, l©u dµi vµ t¸c ®éng xÊu ®Õn mäi
ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc.
Trong giai ®o¹n tr-íc vµ trong khñng ho¶ng, c¸c n-íc ®Òu ph¶i tiªu
tèn sè l-îng ngo¹i tÖ lín ®Ó gi÷ cho ®ång tiÒn kh«ng bÞ mÊt gi¸ qu¸ møc.
11
Th¸i Lan ®· sö dông 15 tû USD trong tæng 33 tû USD dù tr÷ ngo¹i tÖ cña
Nhµ n-íc ®Ó cøu nguy cho ®ång bath, Philipin còng ®· sö dông 20% tæng
sè dù tr÷ ®Ó hç trî cho ®ång peso. C¸c n-íc kh¸c nh- Malaysia, Indonesia
còng sö dông nh÷ng tû ®« la Mü vµo môc ®Ých nãi trªn.
Nî n-íc ngoµi tÝnh b»ng ngo¹i tÖ t¨ng lªn kho¶ng 25 - 40% tuú theo
møc ®é ph¸ gi¸ cña ®ång tiÒn. Nh- vËy nî n-íc ngoµi cña Th¸i Lan tõ 85 tû
USD lªn 119 tû USD, Malaysia tõ 29 tû USD lªn 36,5 tû USD, Philipin tõ
43,5 tû USD lªn 54,5 tû USD, Indonesia tõ 10,93 tû USD lªn 150,8 tû USD.
Ho¹t ®éng ®Çu t-, kinh doanh bÞ ®×nh ®èn, hµng lo¹t c¸c doanh
nghiÖp mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc bÞ ph¸ s¶n.
Do ®ång tiÒn mÊt gi¸, nÒn kinh tÕ vÜ m« kh«ng æn ®Þnh, nguån ®Çu tn-íc ngoµi sÏ bÞ gi¶m sót vµ cã thÓ sÏ chuyÓn sang c¸c khu vùc kh¸c æn
®Þnh vµ cã l¬Þ thÕ h¬n nh- Trung Quèc, khu vùc Mü la tinh ...
HÖ thèng ®æ vì g©y søc Ðp l¹m ph¸t, gi¶m thu nhËp cña ng-êi lao
®éng, t¸c ®éng xÊu ®Õn c¸c mÆt cña ®êi sèng chÝnh trÞ x· héi.
Cuèi cïng ®Ó kh¾c phôc ®-îc hËu qu¶ khñng ho¶ng, æn ®Þnh trë l¹i
nÒn kinh tÕ c©n b»ng míi, c¸c quèc gia nµy ph¶i tiªu tèn mét l-îng tµi
chÝnh lín, theo -íc tÝnh vµo kho¶ng trªn d-íi 10% GDP. ®©y lµ khã kh¨n
lín nhÊt kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®-îc trong thêi gian ng¾n.
Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc, cuéc khñng ho¶ng cã nh÷ng yÕu
tè tÝch cùc sau:
TÝch cùc
Gi¶m gi¸ ®ång tiÒn l¹i gãp phÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, hµng xuÊt
khÈu cña c¸c n-íc nµy cã thªm c¹nh tranh lín trªn thÞ tr-êng tr-êng quèc
tÕ nhÊt lµ trong t-¬ng quan so s¸nh víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña nh÷ng
n-íc trong khu vùc cã ®ång tiÒn æn ®Þnh h¬n.
12
C¸c yÕu tè ®Çu vµo tÝnh b»ng ngo¹i tÖ, bao gåm tiÒn l-¬ng ®Êt ®ai
dÞch vô . .. gi¶m mét c¸ch t-¬ng ®èi cao s¬ víi c¸c n-íc kh¸c, nªn khi
khñng ho¶ng kÕt thóc th× chÝnh c¸c n-íc nµy l¹i cã lîi thuÕ thu hót vèn ®©u
t-, c¶ ®Çu t- trùc tiÕp vµ ®Çu t- gi¸n tiÕp.
NÕu xÐt vÒ l©u dµi th× ®©y lµ dÞp c¸c n-íc nµy rót ra ®-îc c¸c bµi häc
®iÒu chØnh l¹i chÝnh s¸ch vÜ m« . .. t¹o ®éng lùc thóc ®Èy sù t¨ng tr-ëng nÒn
kinh tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng h¬n.
Dï cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ t¸c ®éng tiªu cùc hay tÝch cùc
®Õn nÒn kinh tÕ x· héi ra sao, vÊn ®Ò nghiªn cøu, t×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n
dÉn ®Õn khñng ho¶ng lµ rÊt cÇn thiÕt. Tr-íc tiªn kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn
yÕu tè t×nh tr¹ng t¨ng tr-ëng kinh tÕ qu¸ nãng (tèc ®é t¨ng GDP tõ 8 ®Õn
10%) kÐo dµi hµng chôc n¨m vµ ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng
kinh doanh cña m×nh ®· ®Çu t- qu¸ lín vµo thÞ tr-êng bÊt ®éng s¶n b»ng
nguån vèn ng¾n h¹n, do vËy vÊn ®Ò c¸c quèc gia nµy ch×m ngËp trong nî
nÇn lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Thªm vµo ®ã, nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc nµy
trong khi theo ®uæi chÝnh s¸ch h-íng vÒ xuÊt khÈu ®· qu¸ cøng nh¾c vµ tËp
trung vµo mét sè mÆt hµng theo kiÓu ®éc canh ®· gi¸n tiÕp lµm mÊt kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa dÞch vô trªn thÞ tr-êng tr-êng quèc tÕ, lµm
chËm tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ vµ tÊt nhiªn xuÊt khÈu gi¶m dÇn, nhËp khÈu
t¨ng lªn kÕt qu¶ lµ th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai. Ngoµi ra cã mét nguyªn
nh©n buéc ph¶i kÓ ®Õn lµ chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc nµy d-¹
chñ yÕu vµo ®Çu t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµi (nguån nhËp khÈu vèn quan
träng ) nh-ng ®Çu t- l¹i kh«ng hiÖu qu¶ lµm cho g¸nh nÆng nî n-íc ngoµi
t¨ng nhanh, c¬ cÊu vèn ®Çu t- n-íc ngoµi kh«ng hîp lý, chøa ®ùng nhiÒu
rñi ro . Vèn ®Çu t- trùc tiÕp chØ chiÕm kho¶ng 20% tæng sè vèn 80% cßn l¹i
lµ vèn ®Çu t- gi¸n tiÕp vµo c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu trªn thÞ
tr-êng chøng kho¸n nªn khi c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Çu c¬, b¸n th¸o
chøng kho¸n vµ chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ ®· lµm sôt gi¸ ®ång néi tÖ ngay lËp
tøc. MÆt kh¸c, viÖc duy tr× c¬ chÕ tû gi¸ cøng nh¾c víi chÝnh s¸ch tû gi¸ g¾n
13
chÆt víi ®ång §«la Mü qu¸ l©u ®· k×m h·m xuÊt khÈu, kÝch thÝch tiªu dïng
qu¸ møc, xu h-íng ®Çu t- n-íc ngoµi thay thÕ hµng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn
béc lé râ nÐt, c¸n c©n th-¬ng m¹i thªm th©m hôt hÖ thèng ng©n hµng
th-¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c trong bèi c¶nh nµy l¹i ch-a ph¸t
triÓn kÞp ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. ViÖc cÊp tÝn
dông bõa b·i (Ng©n hµng cho vay thÕ chÊp chñ yÕu b»ng bÊt ®éng s¶n) v«
h×nh chung ®· khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng ®Çu c¬ vµo bÊt ®éng s¶n vµ thÞ
tr-êng tr-êng chøng kho¸n còng nh- viÖc bïng næ vay nî n-íc ngoµi ë khu
vùc t- nh©n. Cã thÓ nãi, ®©y lµ nh÷ng yÕu tè thÓ hiÖn sù yÕu kÐm cña ho¹t
®éng thanh tra ng©n hµng. H¬n n÷a, viÖc ®iÒu hµnh thiÕu sù ¨n khíp gi÷a
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh còng dÉn ®Õn tiªu dïng vµ chi
tiªu ng©n s¸ch nhµ n-íc t¨ng m¹nh kÐo theo më réng qui m« tÝn dông vèn
kh«ng chÊt l-îng vµ t¨ng nhanh c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c ngoµi kÕ ho¹ch.
3. BiÖn ph¸p kh¾c phôc
Qua mét vµi nguyªn nh©n ®iÓn h×nh trªn, chóng ta cµng kh¼ng ®Þnh
r»ng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÕn tÖ ë Ch©u ¸ lµ kÕt côc kh«ng thÓ tr¸nh
khái. §øng tr-íc diÔn biÕn ngµy cµng mét xÊu vµ phøc t¹p cña cuéc khñng
ho¶ng, ChÝnh phñ c¸c n-íc Ch©u ¸ ®· ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh-:
ChÝnh s¸ch th¾t l-ng béc bông:
§øng tr-íc bÊt kú mét cuéc khñng kho¶ng nµo, khi ®-îc yªu cÇu trî
gióp, IMF bao giê còng khuyÕn nghÞ c¸c n-íc thµnh viªn h¹n chÕ chi tiªu,
c¶i thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh, h¹n chÕ th©m hôt ng©n s¸ch, th¾t chÆt chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ. GÇn ®©y cã thªm c¸c ®iÒu kiÖn nh- n©ng l·i xuÊt cña ®ång chÝ
néi tÖ cñng cè, s¸t nhËp ®iÒu chØnh hÖ thèng ng©n hµng, tµi chÝnh.
ChÝnh s¸ch tæng hîp nµy cã thÓ ®-îc gäi lµ chÝnh s¸ch gi¶m ph¸t, v×
cïng mét lóc nã chÆn ®øng nguån tµi trî cho nÒn kinh tÕ th«ng qua hai luång
chÝnh lµ ®Çu t- cña nhµ n-íc vµ cÊp tiÕn dông cña hÖ thèng ng©n hµng.
14
BiÖn ph¸p n©ng cao l·i suÊt ®Ó æn ®Þnh ®ång néi tÖ cã lÏ chØ ®óng khi
l-îng tiÒn ngoµi luång lín vµ ng-êi d©n mÊt lßng tin vµ ®ång néi tÖ, ch¹y
theo ®éng ngo¹i tÖ USD. L·i suÊt cao dÔ ®em l¹i nh÷ng t¸c h¹i kh«ng thÓ
n-êng tr-íc ®-îc vÒ ng¾n h¹n ®èi víi nÒn kinh tÕ, nh- lµm bÕ t¾c vÒ vèn
®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt; vµ lµm cho viÖc t¸i cÊp vèn cña hÖ thèng
tµi chÝnh l¹i ®¾t thªm.
Thay ®æi ®iÒu hµnh. KiÓm so¸t tµi chÝnh còng nh- æn ®Þnh tû gi¸ ®ßi hái
ph¶i cã thêi gian vµ lÖ thuéc nhiÒu vµo thùc tr¹ng c¬ cÊu tµi chÝnh, tiÒn teejk
cña n-íc bÞ khñng ho¶ng. ViÖc ®Ó cho ®ång chÝ tiÒn mÊt g¸i, ngoµi yÕu tè bÊt
æn vÒ x· héi, lµm t¨ng søc Ðp vÒ l¹m ph¸t vµ kh¶ n¨ng xö lý nî n-íc ngoµi.
Vai trß cña c¸c n-íc lín.
Theo sè liÖu thèng kª cña T¹p chÝ Economist th× kho¶ng 30% l-îng
hµng n«ng s¶n cña Mü xuÊt sang §«ng ¸ bÞ t¾c nghÏn vÞ kh«ng cã nhu cÇu,
vµ thõa 2,4 tû tÇn ngò cèc buéc nhµ n-íc ph¶i, mua vµ ph©n ph¸t cho c¸c
n-íc nghÌo kh¸c.
- Vai trß cña Mü trong viÖc thóc Ðp c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ can
thiÖp vµo c¸c n-íc kh¸c bÞ khñng ho¶ng sÏ yÕu dÇn ®i v×: Kh¶ n¨ng tµi
chÝnh quèc tÕ vµ tÝnh h÷u hiÖu cña c¸c kho¶n vay cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn
vay hµ kh¸c.
- YÕu tè vµ vai trß cña NhËt b¶n cã lÏ h¬i ®-îc ®Ò cao trong viÖc gióp
®ì c¸c n-íc bÞ khñng kho¶ng. Bëi v× nÒn kinh tÕ NhËt Ýt nhÊt còng ph¶i mÊt
2-3 n¨m míi håi phôc ®-îc.
- Kh¶ n¨ng biÕn ®éng tµi chÝnh toµn cÇu cã thÓ sÏ x¶y ra bëi hai tiÒn
n¨ng khñng ho¶ng lµ Nga vµ Braxin, còng nh- viÖc Trung Quèc ph¸ gi¸
®ång tiÒn cña m×nh trong n¨m 1999.
Tù cøu lÊy m×nh:
15
- HiÖn giê c¸c n-íc trong khu vùc ®iÒu ®· nhËn ra r»ng ph¶i tù do lÊy
m×nh tr-îc vµ tr¸ch cÇu cøu n-íc ngoµi. Muèn vËy, c¸c n-íc ph¶i lËp ra
chiÕn l-îc ®iÒu chØnh c¬ cÊu trung h¹n (3-5 n¨m) nh»m tËp trung gi¶i quyÕt
nh÷ng vÊn ®Ò vÒ mÆt c¬ cÊu, tæ chøc vµ chÝnh s¸ch ho¹t ®éng cña c¸c tæ
chøc tµi chÝnh, kiÓm so¸t chÆt cho vay, ®Çu t- gi¸n tiÕp...
-KhuyÕn khÝch ®Çu t- vµ tiªu dïng trong n-íc lµ mét chÝnh s¸ch
®óng cÇn ph¶i lµm.
-T¸i thiÕt lËp lßng tin b»ng nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau nh- gi÷ æn
®Þnh chÝnh trÞ x· héi, gi¸o dôc vµ ®Ó cao ý thøc ®ång t©m hiÖp lùc cña nh©n
d©n trong viÖc gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña khñng ho¶ng.
Tãm l¹i mét lo¹t c¸c nghiªn cøu, ph©n tÝch vÒ khñng ho¶ng trªn thÞ
tr-êng tr-êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ nh»m t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n
chñ yÕu dÉn ®Õn khñng ho¶ng, xem xÐt nh÷ng yÕu tè cã thÓ ¶nh h-ëng tíi
thÞ tr-êng tr-êng tiÒn tÖ ViÖt Nam nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi
chung. LiÖu ViÖt Nam - thµnh viªn thø 7 cña ASEAN cã thÓ ®øng ngoµi
cuéc hay kh«ng? trong khi cã n¨m quèc gia trong khèi nµy ®· r¬i vµo cuéc
khñng ho¶ng tiÒn tÖ.
4. Kh¶ n¨ng ¶nh h-ëng khñng ho¶ng tiÒn tÖ
khu vùc ®Õn thÞ tr-êng vµ nÒn kinh tÕ n-íc ta.
Tr-íc tiªn chóng ta cÇn nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t kh¶ n¨ng ¶nh h-ëng cña
cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ cña khu vùc ®èi víi thÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ
nÒn kinh tÕ n-íc ta. NÕu xÐt trªn ph-¬ng diÖn trùc tiÕp th× cho tíi thêi ®iÓm
nµy, khñng ho¶ng tiÒn tÖ ë mét sè n-íc trong khu vùc ch-a ¶nh h-ëng lín
tíi thÞ tr-êng tiÒn tÖ ViÖt Nam. §ã lµ v× tuy n-íc ta ra nhËp ASEAN håi
th¸ng 7/1995 nh-ng ta ch-a thùc sù cã quan hÖ g¾n bã vÒ kinh tÕ víi c¸c
n-íc trong khèi còng nh- ch-a chÞu ¶nh h-ëng nhiÒu cña sù liªn kÕt tiÒn tÖ
trong khu vùc. §ång Bath vµ c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n-íc kh¸c trong khèi
ASEAN kh«ng gi÷ vai trß trùc tiÕp trong quan hÖ tµi chÝnh mËu dÞch vµ
16
thanh to¸n víi ta. MÆt kh¸c, ®ång tiÒn n-íc ta ch-a chuyÓn ®æi, thÞ tr-êng
cña ta ch-a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ ®Ó cã thÓ hoµ nhËp vµo thÞ tr-êng Tµi chÝnh
khu vùc, chÕ ®é qu¶n lý ngo¹i hèi vÉn cßn ®-îc kiÓm so¸t kh¸ chÆt chÏ(
nh- h¹n chÕ ®èi víi c¸c Ng©n hµng n-íc ngoµi trong ho¹t ®éng cho vay
b»ng ViÖt Nam ®ång, mua b¸n tr¸i phiÕu kho b¹c, tù do chuyÓn nh-îng hay
mua b¸n ngo¹i tÖ víi khèi l-îng lín, nªn kh«ng thÓ cã ®Çu c¬ lòng ®o¹n,
ph¸ gi¸ ®ång tiÒn tõ bªn ngoµi ®-îc. §ã lµ ch-a kÓ ®Õn yÕu tè thÞ tr-êng
tr-êng chøng kho¸n ë n-íc ta ch-a thùc sù ra ®êi, nguån vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi chñ yÕu lµ FDI vµ ODA.
Tuy nhiªn, chóng ta còng kh«ng ®-îc bá qua bÊt cø mét t¸c ®éng
nµo ë cuéc khñng ho¶ng nµy tíi nÒn kinh tÕ. Xu h-íng mÊt gi¸ cña c¸c
®ång tiÒn trong khu vùc ®ång nghÜa víi sù t¨ng lªn cña kh¶ n¨ng c¹nh tranh
vÒ gi¸ c¶ (bëi gi¸ hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam trë nªn cao h¬n so víi gi¸
hµng ho¸ cïng lo¹i cña c¸c n-íc khñng ho¶ng). Nh- vËy, nhµ n-íc cÇn cã
chÝnh s¸ch b¶o hé cha nhµ xuÊt khÈu th× míi mong ho¹t ®éng xuÊt khÈu
ph¸t triÓn ®-îc. Kh¶ n¨ng hµng ho¸ cña c¸c n-íc cã ®ång tiÒn gi¶m m¹nh
trµn vµo ViÖt nam qua con ®-êng nhËp lËu còng sÏ gia t¨ng lµm t¨ng cÇu
ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng tr-êng tù do, tû gi¸ thÞ tr-êng tù do sÏ ph¸t triÓn lªn
g©y ¸p lùc gi¶m gi¸ ®ång ViÖt nam. Hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n-íc. V× vËy,
khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ ®· phÇn nµo ¶nh h-ëng ®Õn lÜnh vùc xuÊt
nhËp khÈu cña ViÖt nam, ®ßi hái chÝnh phñ t¨ng c-êng mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý hµng ho¸ nhËp khÈu vµ chèng bu«n b¸n hµng nhËp lËu
ngay trong thêi gian hiÖn nay.
T©m lý cña ng-êi d©n trªn thÞ tr-êng
ë ®©y chóng ta còng cÇn xem xÐt sù ¶nh h-ëng cña cuéc khñng
ho¶ng tíi t©m lý ng-êi d©n trªn thÞ tr-êng. Kinh nghiÖm cña c¸c n-íc cho
ta thÊy r»ng nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc t©m tr¹ng hoang mang cña ng-êi
d©n vÒ sù tr-ît gi¸ ®ång tiÒn th× c¬n sèt USD ®· lan nhanh sang thÞ tr-êng
tr-êng tÝn dông lµm c¸c ng©n hµng lao ®ao, trùc tiÕp ¶nh h-ëng tíi c¬ cÊu
17
tiÒn göi ng©n hµng, ®Õn ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ theo chiÒu h-íng xÊu
vµ tÊt yÕu ¶nh h-ëng l©y sang thÞ tr-êng chøng kho¸n. Khi ®ã dÉn ®Õn mét
cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ng©n hµng, rÊt cã thÓ l¹i xuÊt hiÖn khñng ho¶ng
kinh tÕ. Còng cÇn nãi thªm r»ng thÞ tr-êng vèn trong ®ã cã thÞ tr-êng chøng
kho¸n vµ thÞ tr-êng tÝn dông lµ nh÷ng lÜnh vùc nhËy c¶m mµ bän ®Çu c¬
nh»m vµo. Nh-ng cã ®iÒu lµ chóng khã trùc tiÕp tÊn c«ng mµ chØ th-êng lîi
dông t©m lý hoang mang cña chñ ®Çu t- trong thÞ tr-êng.
Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®Õn m«i tr-êng.
Mét hËu qu¶ kh¸c kh«ng thÓ tr¸nh khái cña cuéc khñng ho¶ng Tµi
chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ g©y ¶nh h-ëng tíi m«i tr-êng ®Çu t- cña toµn khu vùc,
trong ®ã cã ViÖt nam còng ph¶i ®-îc tÝnh ®Õn. ThÞ tr-êng c¸c n-íc Asean
Ýt nhiÒu sÏ trë lªn kÐm hÊp dÉn v× yÕu tè rñi ro cao, c¸c nhµ ®Çu t- cã xu
h-íng chuyÓn vèn cña m×nh sang ®Çu t- cho c¸c khu vùc, c¸c quèc gia æn
®Þnh h¬n. §iÒu nµy dÉn tíi luång ®©u t- n-íc ngoµi å ¹t chÈy ra, t¸c ®éng
xÊu t¬Ý c¬ cÊu vèn ®Çu t-, ¶nh h-ëng ®Õn t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ dù tr÷ quèc
gia ngßai ra chÝnh b¶n th©n c¸c n-íc trong khu vùc ®ang gÆp khã kh¨n do
cuéc khñng ho¶ng nªn ®Çu t- vµo ViÖt nam còng gi¶m m¹nh.
Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ.
H¬n thÕ, cuéc khñng ho¶ng nµy còng g©y ¶nh h-ëng lín ®Õn lÜnh vùc
Tµi chÝnh tiÒn tÖ. Tr-íc hÕt, nã t¸c ®éng tíi c¬ cÊu tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ
t¨ng kh¸ nhanh. Giao dÞch trªn thÞ tr-êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng còng nhthÞ tr-êng ngo¹i tÖ nãi chung bÞ gi¶m sót. Nhu cÇu mua ngo¹i tÖ lu«n cao
h¬n nhu cÇu b¸n dÉn ®Õn sù thiÕu hôt vÒ cung trÇm träng, gi¸ ngo¹i tÖ t¨ng
l¹i g©y søc Ðp gi¶m gi¸ ®ång ViÖt nam. ThÞ tr-êng ho¹t ®éng hçn lo¹n g©y
nhiÒu khã kh¨n trong giao dÞch thanh to¸n. Thªm vµo ®ã thùc tr¹ng hÖ
thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ huy ®éng vèn sÏ ®e do¹
kh¶ n¨ng thanh to¸n nî trong vµ ngoµi n-íc. Sù mÊt c©n ®èi cung cÇu tiÒn
18
ViÖt nam trªn thÞ tr-êng sÏ t¹o søc Ðp t¨ng l·i suÊt ®ång néi tÖ trùc tiÕp g©y
khã kh¨n cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t- kinh doanh s¶n xuÊt.
- Trªn ®©y, chóng ta míi chØ ®¬n thuÇn ph©n tÝch mét sè t¸c ®éng
tiªu biÓu cña cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ tíi nÒn
kinh tÕ ViÖt nam nãi chung, ch-a l-îng ho¸ ®-îc møc ®é tµn ph¸ cña nã
mét c¸ch cô thÓ bëi v× suy cho cïng ®iÒu nµy v« cïng phøc t¹p. Song cÇn
ph¶i ý thøc ®-îc tr-íc thùc tÕ nh- vËy ®Ó cã thÓ h¹n chÕ vµ phßng ngõa
nh÷ng ¶nh h-ëng tiªu cùc cña cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ d©y
chuyÒn trªn tr¸nh nh÷ng có sèc, nh÷ng diÔn biÕn bÊt lîi cho nÒn kinh tÕ x·
héi, chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p tr-íc m¾t vµ l©u dµi. Mét
c©u hái ®-îc ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó kiÒm chÕ vµ qu¶n lý ®-îc khñng
ho¶ng ?
Qu¶n lý mét cuéc khñng ho¶ng kiÓu nµy lµ mét th¸ch thøc chÝnh trÞ
v« cïng phøc t¹p. M©u thuÉn ®· tõng xÈy ra trong t- duy kinh tÕ ®èi víi
viÖc øng dông mét sè c¸c biÖn ph¸p trong ®ã cã biÖn ph¸p cøng r¾n vÒ
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ nghiªm kh¾c vÒ thuÕ kho¸. §iÒu nµy cã thÓ ®-a nÒn
kinh tÕ cña c¸c n-íc ®Õn chç suy th¸i nÆng nÒ, v× vËy ®Õn nay khã mµ cã
thÓ kh«i phôc lßng tin vµ sù æn ®Þnh cña c¸c thÞ tr-êng hèi ®o¸i. Do ®ã, cÇn
thiÕt chóng ta ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé c¸c bµi häc vµ gi¶i ph¸p ®èi víi ViÖt
nam.
19
PhÇn III
Khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©u ¸ vµ mét
sè gi¶i ph¸p ®èi víi ViÖt nam:
Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©n ¸ vµ mét sè gi¶i ph¸p ®æi
víi ViÖt Nam.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng ¶nh h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng, ph-¬ng ph¸p
thÝch hîp vµ kh«n ngoan nhÊt hiÖn nay ®èi víi chóng ta lµ ph¶i cè g¾ng
h-íng vµo viÖc thùc thi c¸c biÖn ph¸p æn ®Þnh, tr¸nh mäi có sèc kh«ng cÇn
thiÕt, nhÊt lµ tr¸nh t×nh tr¹ng ph¸ gi¸ m¹nh ®ång tiÒn ViÖt nam dÔ g©y rèi
lo¹n trªn thÞ tr-êng do yÕu tè t©m lý. C¸c biÖn ph¸p nªn lµm lµ:
Mét lµ: T¨ng c-êng c«ng t¸c dù tr÷ , chèng l¹i mäi hiÖn t-îng ®Çu
c¬. Thùc hiÖn tèt cã biÖn ph¸p tËp trung hµng ho¸ cÇn thiÕt lËp tèt cho tiªu
dïng, h¹n chÕ biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ vµo ®Çu th¸ng ®Çu n¨m g©y ¶nh h-ëng
t©m lý ®Õn viÖc mÊt æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng ViÖt nam.
Yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi n-íc ngoµi lËp b¶ng c©n ®èi
ngo¹i tÖ ngay tõ ®Çu n¨m ®Ó kÞp thêi n¾m b¾t nhu cÇu mua b¸n ngo¹i tÖ trªn
thÞ tr-êng. Cã chÝnh s¸ch l·i suÊt hÊp dÉn ®Ó thu hót tiÒn nhµn rçi trong d©n
c- (c¶ néi vµ ngo¹i) vµo tay nhµ n-íc ®Ó gi¶m ¸p lùc g©y mÊt ®ång tiÒn
ViÖt nam.
Hai lµ: TËp trung chØ ®¹o ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông, kh¶ n¨ng tr¶ nî
cña c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc ®Ó ChÝnh phñ cã c¬ së thùc hiÖn ®iÒu chØnh
chÝnh s¸ch tû gi¸ phï hîp h¬n so víi sù thay ®æi cña t×nh h×nh bªn ngoµi vµ
søc chÞu ®ùng cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong n-íc. ThiÕt lËp mét chÝnh s¸ch
tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t nh»m ng¨n chÆn c¸c ¶nh h-ëng tiªu cùc cña cuéc
khñng ho¶ng, thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ c¶i thiÖn c©n b»ng th-¬ng m¹i.
Ba lµ: T¹o dùng cñng cè niÒm tin cho c¸c nhµ ®©u t- n-íc ngoµi
th«ng qua viÖc æn ®Þnh chÝnh s¸ch c¬ chÕ luËt ph¸p, cÇn nhanh chãng söa
20