Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Môc lôc
Ch¬ng1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc..............................................6
I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc trong nÒn
kinh tÕ:...........................................................................................................6
1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña thanh to¸n sÐc:......................................6
2. Vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc:.......................................................10
2.1 §èi víi kh¸ch hµng:.......................................................................10
2.2 §èi víi ng©n hµng:.........................................................................11
2.3 §èi víi nÒn kinh tÕ:........................................................................12
II Mét vµi nÐt vÒ sÐc theo luËt sÐc quèc tÕ...............................................12
III. SÐc trong thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay :......................................16
1. Nh÷ng quy ®Þnh chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n
b»ng sÐc theo nghÞ ®Þnh 30/CPngµy 09/05/1996 cña ChÝnh Phñ vµ
th«ng t 07/TT-NH1ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN:..............16
1.1. Quy ®Þnh ®æi víi néi dung vµ h×nh thøc cña tê sÐc:...................18
1.2 Quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi ph¸t hµnh sÐc:...........20
1.3 §èi víi ngêi thô hëng sÐc:.............................................................20
1.4 §èi víi ®¬n vÞ thanh to¸n..............................................................21
1.5 §èi víi ®¬n vÞ thu hé:...................................................................21
1.6 C¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc ph¸t hµnh vµ thanh to¸n sÐc...............22
2. C¸c lo¹i sÐc thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay:..................................23
2.1 SÐc chuyÓn kho¶n:.........................................................................23
2.2 SÐc b¶o chi:.....................................................................................27
3. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi thanh to¸n sÐc.........................................31
3.1. YÕu tè kinh tÕ:...............................................................................31
3.2 YÕu tè ph¸p lý:...............................................................................32
3.3 YÕu tè con ngêi:..............................................................................33
3.4 YÕu tè khoa häc c«ng nghÖ:..........................................................33
Ch¬ng II : Thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI................................35
I. Kh¸i qu¸t vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDI....................................35
1. Vµi nÐt vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña SGDI....................................35
2. VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña SGDI:..............................................................36
II Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña SGDI trong n¨m 2002
......................................................................................................................39
1. M«i trêng kinh doanh ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña SGDI NHNo vµ
PTNT ViÖt Nam:......................................................................................39
2. KÕt qu¶ kinh doanh cña SGDI n¨m 2002.........................................41
2.1. VÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn:..........................................................41
2.2. C«ng t¸c sö dông vèn:..................................................................42
2.3. Ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ:.................................................44
2.4. Ho¹t ®éng kÕ to¸n thanh to¸n:....................................................45
2.5. Ho¹t ®éng ng©n quü:....................................................................47
2.6. C¸c ho¹t ®éng kiÓm tra kiÓm to¸n:.............................................47
2.7. C¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c:.................................................47
III. T×nh h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI..................................48
1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung
t¹i SGDI trong n¨m qua.........................................................................48
1.1. H×nh thøc thanh to¸n UNC:........................................................51
1.2 Thanh to¸n b»ng UNT . .............................................................52
1.3 Thanh to¸n b»ng sÐc.....................................................................54
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.4 C¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n kh¸c:.................................................54
2. T×nh h×nh thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI:........................................55
1 SÐc chuyÓn kho¶n:................................................................................57
2. SÐc b¶o chi:..........................................................................................59
IV §¸nh gi¸ ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI trong thêi gian
qua................................................................................................................61
1.Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong thêi gian qua:......................................61
2. Nh÷ng tån t¹i:.....................................................................................62
2.1 Nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c quy ®Þnh vÒ thanh to¸n b»ng sÐc:.....62
2.2 Nguyªn nh©n tõ b¶n th©n SGDI vµ kh¸ch hµng.........................66
ch¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI
..........................................................................................................................67
I. Ph¬ng híng nhiÖm vô kinh doanh cña SGDI n¨m 2003:...................67
II. Gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI...........68
1. CÇn ph¶i më réng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ tÝnh tiÖn lîi cña viÖc
sö dông sÐc trong thanh to¸n cho d©n c vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ
2. Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng:.....71
3. N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é cña c¸n bé thùc hiÖn c«ng t¸c thanh
to¸n ®¸p øng yªu cÇu, ®ßi hái ngµy cµng cao trong ®iÒu kiÖn héi nhËp
vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng khu vùc vµ thÕ giíi :.......................................73
4. Gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i sÐc:...............................................74
4.1 Thùc hiÖn nghiÖp vô thÊu chi ®èi víi sÐc chuyÓn kho¶n:...........74
4.2 TÝnh l·i ®èi víi sè tiÒn ký quü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi:
...............................................................................................................76
5. KiÕn nghÞ ®èi víi NHNN vµ chÝnh phñ:............................................77
5.1. X©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy cã hiÖu lùc
cao t¹o m«i trêng hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng thanh
to¸n sÐc..................................................................................................77
5.2 Söa ®æi mét sè quy ®Þnh trong thanh to¸n sÐc............................79
5.2.1 Söa ®æi quy ®Þnh vÒ mÉu m· cña tê sÐc:................................79
5.2.2 Thay ®æi thêi h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc:................................81
5.2.3 §Èy m¹nh viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong thanh to¸n
sÐc x©y dùng trung t©m thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö sÐc më réng
ph¹m vi thanh to¸n, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n b»ng sÐc:.....82
KÕt luËn...........................................................................................................87
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
* Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi
Thanh to¸n lµ kh©u më ®Çu vµ còng lµ kh©u cuèi cïng kÕt thóc mét chu
kú s¶n xuÊt. Thanh to¸n cã vai trß v« cïng quan trong ®èi víi ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña bÊt kú doanh nghiÖp nµo, bëi nhu cÇu thanh to¸n ®ang
ngµy cµng ®a d¹ng vµ phong phó g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña
s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. Thùc tÕ cho thÊy ®èi víi níc ta hiÖn nay th×
thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang tá ra rÊt cã lîi thÕ vµ cã xu híng ®îc sö
dông rÊt nhiÒu v× nã võa an toµn, tiÖn lîi, võa gi¶m ®îc c¸c chi phÝ in Ên, vËn
chuyÓn, b¶o qu¶n.Tuy nhiªn vÒ chÊt lîng vµ quy m« thanh to¸n cßn qu¸ yÕu
so víi c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi. C¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n mµ c¸c doanh
nghiÖp, c¸ nh©n ®ang sö dông ë ViÖt Nam bao gåm UNT, UNC, sÐc, th tÝn
dông, thÎ v.v....Dï ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam ®· l©u nhng vÉn cha t¹o ®îc bíc
®ét ph¸ nµo trong thanh to¸n néi ®Þa. Hµng ngh×n tû ®ång ®ang n»m r¶i r¸c ë
trong d©n c vµ tæ chøc kinh tÕ ®Ó sö dông cho thanh to¸n trùc tiÕp....§ã lµ mét
thùc tÕ tån t¹i ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó kh¾c phôc. Mét
trong c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt - sÐc lµ mét ph¬ng tiÖn
thanh to¸n ®¬n gi¶n vµ tiÖn lîi, sÐc ra ®êi tõ rÊt l©u vµ ®îc coi lµ c«ng cô
truyÒn thèng ®îc sö dông ë c¸c níc ph¸t triÓn ngay c¶ khi cã c«ng cô thanh
to¸n hiªn ®¹i h¬n v× nh÷ng tiÖn Ých mµ nã mang l¹i cho ngêi sö dông rÊt lín.
§ßi hái vÒ c¬ së vËt chÊt cña sÐc l¹i kh«ng cao chøng tá nã rÊt phï hîp víi
®iÒu kiÖn kinh tÕ níc ta. ThÕ nhng tØ träng thanh to¸n sÐc trong thanh to¸n
kh«ng dïng tiÒn mÆt l¹i rÊt nhá chøng tá sÐc cha ®îc sö dông phæ biÕn vµ cha
hÊp dÉn ngêi sö dông. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sÐc cha ®îc chÊp
nhËn trong thanh to¸n ë ViÖt nam hiÖn nay ®ã lµ nh÷ng bÊt cËp vÒ quy ®Þnh
trong thanh to¸n sÐc, ®ã lµ thãi quen tiªu dïng tiÒn mÆt cña ngêi d©n....cã rÊt
nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, ph¶i kh¾c phôc vµ ®æi míi ®Ó ®a sÐc trë
thµnh “s©n ch¬i” hÊp dÉn ®èi víi mäi ngêi.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña sÐc còng nh nh÷ng bÊt cËp trong
thanh to¸n b»ng sÐc. Tõ kiÕn thøc ®· häc ë trêng kÕt hîp víi hiÓu biÕt thùc tÕ
trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i SGDI nªn em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “Mét sè gi¶i
ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc t¹i SGDI NHNo & PTNT VN” ®Ó
lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh.
* Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu cña kho¸ luËn nµy lµ ph¬ng ph¸p ph©n
tÝch vµ so s¸nh. Ngoµi ra cßn sö dông mét sè ph¬ng ph¸p kh¸c nh logic biÖn
chøng vµ diÔn dÞch.
* Ph¹m vi nghiªn cøu:
Dùa trªn lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n b»ng sÐc ®· häc kÕt hîp víi thùc
tiÓn t¹i SGDI NHNo vµ PTNT ViÖt Nam bµi viÕt sÏ tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh
gi¸ thùc tr¹ng vµ nh÷ng tån t¹i cña ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc tõ ®ã ®Ò ra
nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc trong t¬ng lai.
* Kho¸ luËn sÏ ®îc tr×nh bµy lµm 3 ch¬ng:
C1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng sÐc.
C2: Thùc tr¹ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI.
C3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng kh¶ n¨ng thanh to¸n b»ng sÐc t¹i SGDI.
Do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thu thËp tµi liÖu vµ sè liÖu ph©n tÝch, h¬n
n÷a do kh¶ n¨ng nghiªn cøu, ph©n tÝch cßn h¹n chÕ vµ thêi gian thùc tËp cßn
hÑp nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. KÝnh mong sù ®ãng
gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó luËn v¨n ®îc hoµn thiÖn tèt h¬n.
Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n tíi c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c c« chó trong
phßng kÕ to¸n ng©n quü vµ ®Æc biÖt lµ Th¹c sü Bïi Quang Tiªn ®· hÕt lßng
gióp ®ì em hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Ch¬ng1: C¬ së lý luËn vÒ thanh to¸n b»ng
sÐc
I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc
trong nÒn kinh tÕ:
1.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña thanh to¸n sÐc:
XuÊt ph¸t tõ s¬ ®å tæng qu¸t cña mét chu kú s¶n xuÊt T-H-H’-T’ ta cã thÓ thÊy
r»ng thanh to¸n lµ kh©u më ®Çu cña mét chu kú s¶n xuÊt khi c¸c doanh nghiÖp,
c¸c nhµ s¶n xuÊt thùc hiÖn nhËp c¸c yÕu tè m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu,
lao ®éng phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Vµ nã còng lµ kh©u cuèi
cïng kÕt thóc mét chu kú s¶n xuÊt, thu håi vèn ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt tiÕp
theo. Bëi vËy khi thanh to¸n ®îc tæ chøc tèt sÏ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc
thóc ®Èy s¶n xuÊt - lu th«ng ph¸t triÓn vµ ngîc l¹i. V× vËy thanh to¸n tiÒn tÖ lµ
sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Nãi c¸ch kh¸c nÒn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n víi thanh
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
to¸n vµ chu chuyÓn tiÒn tÖ, kinh tÕ hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn th× thanh to¸n chu
chuyÓn tiÒn tÖ cµng më réng ®Ó cã thÓ phôc vô ®¾c lùc cho lu th«ng hµng ho¸.
Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ g¾n víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n
xó©t hµng ho¸. Vµ quan hÖ thanh to¸n gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n còng ph¸t
triÓn theo khi tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa cßn ë møc ®é thÊp khèi lîng hµng ho¸ s¶n xuÊt cßn Ýt cha ®a d¹ng phong phó ph¹m vi tiªu dïng hµng
ho¸ míi chØ bã hÑp trong mét khu vùc mét ®Þa ph¬ng lóc nµy ph¹m vi thanh
to¸n cßn hÑp. Thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt tá ra rÊt cã hiÖu qu¶, linh
ho¹t, gióp cho quan hÖ gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n diÔn ra mét c¸ch nhanh
chãng, thuËn tiÖn. Nhng khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn khèi lîng
s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô trªn ph¹m vi réng kh¾p kh«ng chØ bã hÑp
trong mét quèc gia mµ vît ra khái ph¹m vi cña mét quèc gia lµm cho quan hÖ
thanh to¸n ngµy cµng më réng vµ phøc t¹p v× kh«ng chØ thanh to¸n néi ®Þa mµ
c¶ thanh to¸n víi níc ngoµi. Nh vËy nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× yªu
cÇu ®èi víi c«ng t¸c tæ chøc thanh to¸n ngµy cµng cao trong khi ®ã thanh to¸n
b»ng tiÒn mÆt ngµy cµng béc lé nhiÒu h¹n chÕ: Nã kh«ng thÓ ®¸p øng linh ho¹t
kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ mäi nhu cÇu thanh to¸n. ViÖc thanh to¸n mét khèi lîng
hµng hãa lín cÇn mét lîng tiÒn mÆt lín lµm t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n
vµ kh«ng an toµn; ®ång thêi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt nã cßn lµm t¨ng c¸c chi
phÝ x· héi nh: Chi phÝ in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n, tiªu huû tiÒn nã kh«ng chØ
g©y ra nh÷ng bÊt lîi ®èi víi viÖc tæ chøc ®iÒu hµnh lu th«ng tiÒn tÖ cña c¸c nhµ
qu¶n lý mµ cßn g©y ra mét sù l·ng phÝ vèn lín kh«ng ®îc tËp trung, tËn dông
cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ do lîng vèn lín cña nÒn kinh tÕ n»m tr«i næi ngoµi
lu th«ng. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· trë thµnh vËt c¶n trë cho tèc ®é chu
chuyÓn vµ tuÇn hoµn vèn cña chu kú s¶n xuÊt. H¬n n÷a, nã cßn t¹o ra nh÷ng s¬
hë khã kiÓm so¸t næi thuËn lîi cho nh÷ng hµnh vi tham «, hèi lé, chiÕm ®o¹t
tµi s¶n x· héi, t×nh tr¹ng trèn thuÕ ngµy cµng gia t¨ng.
Tríc nh÷ng thùc tr¹ng ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét ph¬ng thøc thanh to¸n
tiªn tiÕn h¬n, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Vµ thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt ra ®êi ®· ph¸t huy tèt lîi thÕ cña nã ®ã lµ sù nhanh chãng, tiÖn
lîi an toµn vµ chÝnh x¸c h¬n n÷a l¹i rÊt kinh tÕ: gióp gi¶m c¸c chi phÝ vËn
chuyÓn, in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n vµ gióp NHNN thùc hiÖn tèt chøc n¨ng
qu¶n lý cña m×nh. §©y lµ ph¬ng thøc thanh to¸n kh«ng cã sù xuÊt hiÖn trùc
tiÕp cña tiÒn mÆt mµ thanh to¸n b»ng c¸ch trÝch chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n cña
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ngêi chi tr¶ vµ tµi kho¶n cña ngêi thô híng më t¹i ng©n hµng hoÆc b»ng c¸ch
thanh to¸n bï trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian cña ng©n hµng.
§©y lµ h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ thÞ trêng vµ thÓ hiÖn sù hoµn thiÖn cña tiÒn tÖ víi chøc n¨ng lµ ph¬ng
tiÖn thanh to¸n.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng trung gian thanh to¸n cña m×nh
NHTM ®· tù t¹o ra ®îc c¸c c«ng cô tµi chÝnh thay thÓ tiÒn lµm ph¬ng tiÖn
thanh to¸n - ®¸ng chó ý nhÊt lµ sÐc mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu ®Ó tiÒn
vËn ®éng qua ng©n hµng. VËy nªn còng cã thÓ coi “sÐc lµ tiÒn” trong quan hÖ
trao ®èi hµng ho¸. ThËt vËy, ta biÕt r»ng tõ khi xuÊt hiÖn viÖc mua b¸n trao ®èi
hµng ho¸ dÞch vô, tiÒn - lµ vËt thÓ trung gian thùc hiÖn thanh to¸n. Nhµ kinh tÕ
Mü Frederic S. Mishkin ®· ®Þnh nghÜa rÊt ®¬n gi¶n dÔ hiÓu “tiÒn lµ bÊt cø c¸i
g× ®îc chÊp nhËn chung trong viÖc thanh to¸n ®Ó nhËn hµng ho¸ hoÆc dÞch vô
hoÆc trong viÖc tr¶ nî”. Hay nãi c¸ch kh¸c, tiÒn lµ mét vËt thÓ, nÕu ®îc mäi
ngêi nhËn nã trong qu¸ tr×nh thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô. ChÝnh tõ kh¸i niÖm
nµy mµ tõ thêi xa xa ®Õn nay tiÒn ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu lo¹i tõ vá sß, vá hÕn råi
®Õn kim lo¹i quý nh vµng, b¹c vµ hiÖn nay lµ tiÒn giÊy. TiÒn giÊy ®ang lµ c«ng
cô thanh to¸n chñ yÕu cña hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Trong c¸c c«ng
cô thanh to¸n, sÐc còng ®îc coi “nh mét läai tiÒn” nã ho¹t ®éng bÒn v÷ng, hiÖu
qu¶ bªn c¹nh tiÒn giÊy.
ThÕ m¹nh cña tiÒn giÊy th× khái ph¶i nãi, hÇu hÕt ngêi d©n trªn toµn
kh¾p thÕ giíi ®Òu rÊt quen thuéc vµ ch¾c ch¾n nã cßn trêng tån trong nÒn kinh
tÕ toµn cÇu. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c«ng nghÖ míi vµ tiÒn lµ ®èi tîng lu«n cã sù ph¸t triÓn, thay thÓ v× nã lu«n cã h¹n chÕ nh mÖnh gi¸
h¹n chÕ, c¸c chi phÝ ph¸t sinh xung quanh viÖc sö dông tiÒn. SÐc ra ®êi vµ lµ
ngêi ®ång hµnh cña tiÒn lµm ®a d¹ng m«i trêng thanh to¸n, bæ sung nh÷ng
®iÒu “khiÕm khuyÕt” cña tiÒn, cho dï b¶n th©n sÐc cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò
khã söa.
ViÖc ®a sÐc vµo sö dông trong thanh to¸n lµ mét ®iÓm míi, cã tÝnh chÊt
lµm thay ®æi ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt tríc ®ã vµ c¶i thiÖn hÖ thèng
thanh to¸n. Ngêi ta ®· ®a ra 5 “ c¸i ®îc” vµ “hai c¸i cha ®îc” cña sÐc. - Thø
nhÊt: MÖnh gi¸ cña mét tê sÐc cao h¬n rÊt nhiÒu so víi mét ®ång tiÒn thùc thô.
Do ®ã, kh©u b¶o qu¶n, kiÓm ®iÕm ®¬n gi¶n, c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn thanh
to¸n sÐc thÊp.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Thø hai: Th«ng thêng trong giao dÞch cã mãn thu, mãn chi (mãn ®i vµ
mãn vÒ) sÐc cã lîi thÓ h¬n h¼n tiÒn mÆt lµ kh¶ n¨ng bï trõ rÊt tèt. §iÒu nµy
nÕu thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt sÏ ph¶i chuyÓn mét lîng tiÒn mÆt kh¶ lín ®Ó
thanh hµng ho¸ dÞch vô, ®ång thêi l¹i nhËn ®îc mét lîng tiÒn mÆt kh«ng nhá
khi b¸n hµng ho¸ dÞch vô.
- Thø ba: Khi sö dông sÐc, gi¶m thiÓu chi phÝ hµnh chÝnh, cã lîi Ých vÒ
kinh tÕ lµ kh¸ râ rÖt.
- Thø t: Mét tiÖn lîi kh¸c cña sÐc mµ tiÒn giÊy kh«ng thÓ cã ®îc ®ã lµ
khi thanh to¸n, sÐc ch¹y qua ng©n hµng, lµm t¨ng kh¶ n¨ng tËp trung vµ vßng
quay cña vèn, gióp cho viÖc qu¶n lý, ph©n tÝch vµ x©y dùng tèt chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ quèc gia.
- Thø n¨m: SÐc cã tÝnh h¬n h¼n hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö lµ cã chøng
tõ gèc. Ngµy nay viÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi trong thanh to¸n sÐc ®· sö
dông m· kho¸, lu trö sÐc th«ng qua file ¶nh, th«ng tin xö lý th«ng qua hÖ
thèng truyÒn th«ng lµ nh÷ng lîi thÓ kh«ng thÓ phñ nhËn ®ù¬c.
Tuy nhiªn hai c¸i kh«ng ®îc cña nã lµ: Ngêi thô hëng sÐc kh«ng ®îc sö
dông ngay sè tiÒn mµ kh¸ch hµng thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô, bëi nã ph¶i
chê ®îi sù x¸c nhËn cña ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc. Thêi gian chËm trÓ nµy cã
thÓ kÐo dµi 3-4 ngµy cã khi l©u h¬n. H¹n chÕ nµy cña sÐc ®· ®îc rót ng¾n
nhiÒu nhê ¸p dông c«ng nghÖ míi trong chu tr×nh lu©n chuyÓn cña tê sÐc. Tuy
vËy, nã vÊn lµ trë ng¹i chÝnh cho ngêi nhËn tiÒn b»ng sÐc s¬ víi nhËn bµng tiÒn
mÆt. Thø hai, khi thanh to¸n b»ng sÐc, ngêi thô hëng lu«n ph¶i xuÊt tr×nh
nh÷ng giÊy tê tuú th©n ®Ó kh¼ng ®Þnh nguån gèc cña sÐc khi cã sù cè, ®ång
thêi ph¶i cã mét hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ míi cã thÓ “hîp thøc ho¸” sù tån t¹i
cña sÐc, ®©y còng lµ nh÷ng khã kh¨n cho viÖc thanh to¸n b»ng sÐc.
Tõ gi÷a thÕ kû XX sÐc ®· ®îc c¸c níc ph¸t triÓn sö dông vµ mang l¹i
hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao. HiÖn nay ë c¸c níc nµy ngêi d©n thÝch sö dông sÐc
h¬n tiÒn mÆt bëi tÝnh an toµn cña nã rÊt cao “mÖnh gi¸” uyÓn chuyÓn vµ hÖ
thèng thanh to¸n sÐc ph¸t triÓn nhanh, ®é trÓ cña sÐc kh«ng lµm ngêi nhËn khã
chÞu v× vËy viÖc sö dông sÐc trong hÖ thèng thanh to¸n cña ViÖt Nam sÏ lµ cÇu
nèi thu hót c¸c nhµ ®Çu t vµ du lÞch níc ngoµi.
2. Vai trß cña thanh to¸n b»ng sÐc:
TTKDTM cã vai trß hÕt søc quan träng, cã t¸c dông hÇu hÕt lªn mäi
lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ vµ cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn viÖc ban hµnh vµ thùc
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN. H¬n n÷a nã lµ mét nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu
trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
SÐc lµ mét trong nh÷ng c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt rÊt h÷u
Ých, cã nhiÒu lîi thÕ h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn
mÆt kh¸c. Sö dông sÐc trong thanh to¸n sÏ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cô thÓ nh
sau:
2.1 §èi víi kh¸ch hµng:
-ViÖc sö dông sÐc rÊt an toµn: Bëi v× nÕu sö dông tiÒn mÆt trùc tiÕp trong
thanh to¸n th× møc ®é rñi ro rÊt cao: cã thÓ bÞ mÊt do trém, cíp, bÞ ch¸y, bÞ
r¸ch. Trong khi ¸p dông ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc, kh¸ch hµng cã thÓ
yªn t©m trong viÖc b¶o qu¶n, ®¶m b¶o an toµn vÒ sè tiÒn cña m×nh trong ng©n
hµng. Khi thanh to¸n th× tiÒn ®îc chuyÓn trong hÖ thèng ng©n hµng b»ng c¸ch
chuyÓn tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c .
Nhê vËy gi¶m ®îc chi phÝ b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn; Gi¶m ®îc mÊt m¸t vµ
tæn thÊt tµi s¶n cña kh¸ch hµng; H¬n n÷a khi ®¸nh mÊt sÐc kh¸ch hµng cã thÓ
b¸o ngay víi ng©n hµng ®Ó dõng viÖc thanh to¸n tê sÐc bÞ mÊt ®ã nªn sù an
toµn trong sö dông sÐc lµ rÊt cao.
- TÝnh kinh tÕ, hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông sÐc: §èi víi kh¸ch hµng môc
tiªu cao nhÊt cña hä lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh
doanh.ViÖc sö dông ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng sÐc gióp hä gi¶m bít ®îc rÊt
nhiÒu chi phÝ cho sö dông tiÒn mÆt g©y ra nhiÒu chi vËn chuyÓn, b¶o qu¶n...chØ
ph¶i tr¶ mét kho¶n phÝ nhá cho ng©n hµng khi thùc hiªn dÞch vô thanh to¸n.
Gióp cho hä cã thÓ tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng lîi nhuËn. MÆt kh¸c thanh to¸n qua
ng©n hµng kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ mÆt ®Þa lý mµ kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn
thanh to¸n mäi lóc, mäi n¬i, c¶ trong níc vµ quèc tÕ víi tèc ®é cùc nhanh vµ
chÝnh x¸c. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan trong gióp cho kh¸ch hµng- ®Æc biÖt lµ
doanh nghiÖp cã thÓ tËp trung h¬n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cho doanh nghiÖp.
- Sù thuËn tiÖn, linh ho¹t: SÐc ®îc xem lµ c«ng cô thanh to¸n linh ho¹t.
ThÓ hiÖn ë chæ kh¸ch hµng cã thÓ thanh to¸n víi bÊt cø sè tiÒn nµo vµ cã thÓ
sö dông c¸c lo¹i sÐc kh¸c nhau tuú thuéc vµo nhu cÇu cña m×nh. SÐc chuyÓn
kho¶n th× thñ tôc ph¸t hµnh ®¬n gi¶n, ®ßi hái ph¶i cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau,
cßn sÐc b¶o chi ®¶m b¶o an toµn h¬n cho ngêi b¸n, sÐc chuyÓn tiÒn gióp kh¸ch
hµng chuyÓn tiÒn ®Õn mét ®Þa ®iÓm kh¸c mµ kh«ng ph¶i mang theo mét lîng
tiÒn mÆt lín. RÊt thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng khi sö dông.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.2 §èi víi ng©n hµng:
ViÖc cung cÊp dÞch vô thanh to¸n sÐc gióp ng©n hµng më réng c¸c ho¹t
®éng cña m×nh nãi chung vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô cña ng©n hµng nãi riªng.
Nã võa t¹o thu nhËp cho ng©n hµng võa gióp cho ng©n hµng thùc sù trë thµnh
trung t©m thanh to¸n - lµ cÇu nèi gi÷a c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. MÆt kh¸c
th«ng qua c¸c tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n mµ kh¸ch hµng më t¹i ng©n hµng
vµ sè d ®îc duy tr× trªn tµi kho¶n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n. Ng©n hµng
cã thÓ tËp trung mét lîng vèn lín nhµn rçi t¹m thêi ®Ó cho vay, ®Çu t ®em l¹i
lîi nhuËn cho ng©n hµng.
Ngoµi ra ng©n hµng cã thÓ n¾m râ h¬n t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch
hµng th«ng qua biÕn ®éng sè d trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Lµ c¬
së ®¸nh gi¸ møc ®é tin tëng cña ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng khi cho vay vµ
theo dái qu¸ tr×nh gi¶i ng©n, qu¸ tr×nh sö dông vèn cña kh¸ch hµng, gi¶m thiÓu
rñi ro tÝn dông cho ng©n hµng.
2.3 §èi víi nÒn kinh tÕ:
Thanh to¸n b»ng sÐc ®· gióp cho vèn lu©n chuyÓn nhanh. Tõ ®ã thóc ®Èy
nhanh tèc ®é lu chuyÓn tiÒn tÖ, thóc ®Èy s¶n xuÊt - lu th«ng ph¸t triÓn. §ång
thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho NHNN qu¶n lý ®îc mét c¸ch tæng thÓ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
vµ lu th«ng hµng ho¸. Th«ng qua c¸c c«ng cô TTKDTM ®Æc biÖt lµ thanh to¸n
sÐc NHNN cã thÓ kiÓm so¸t ®îc mét lîng tiÒn trong nÒn kinh tÕ còng nh møc
t¹o tiÒn cña c¸c NHTM, gãp phÇn thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ
c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc.
Cã thÓ nãi r»ng sÐc lµ mét ph¬ng tiÖn thanh to¸n cã vai trß rÊt lín trong viÖc
thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ThÕ nªn t¹o c¬ së ®Ó cho sÐc ph¸t huy hÕt tÝnh u
viÖt cña nã vµ ®Ó cho sÐc ®i vµo trong ho¹t ®éng thanh to¸n cña ngêi d©n còng
nh c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi - nh lµ mét “s©n ch¬i” hÊp dÉn kh«ng chØ cã ý
nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh
héi nhËp kinh tÕ ®Êt níc víi khu vùc vµ quèc tÕ.
II Mét vµi nÐt vÒ sÐc theo luËt sÐc quèc tÕ.
SÐc lµ mét ph¬ng tiÖn thanh to¸n, ®· xuÊt hiÖn tõ l©u vµ ®îc sö dông rÊt
phæ biÕn trªn thÕ giíi- SÐc cã gi¸ trÞ thanh to¸n trùc tiÕp nh tiÒn tÖ, cho nªn sÐc
ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ néi dung vµ h×nh thøc theo luËt ®Þnh. N¨m 1931
nhiÒu níc T B¶n Chñ NghÜa nh: §øc, Ph¸p, ý, §an Mach, Hµ Lan, Na Uy,
Thuþ §iÓn, ¸o, Bå §µo Nha ®· häp ë Gi¬nev¬ ®Ó ký mét c«ng íc quèc tÕ vÒ
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
sÐc. C«ng íc Gi¬nev¬ vÒ sÐc n¨m 1931 ®îc nhiÒu níc t b¶n chñ nghÜa ¸p
dông.
Theo ®ã sÐc ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: SÐc lµ mét tê mÖnh lÖnh tr¶ tiÒn v«
®iÒu kiÖn do mét kh¸ch hµng ký ph¸t, ra lÖnh cho ng©n hµng phôc vô m×nh
trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ngêi thô hëng cã
tªn trªn sÐc hoÆc cho ngêi cÇm sÐc.
Nh vËy c¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n sÐc gåm:
- Ngêi ký sÐc: §ã lµ chñ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ë ng©n hµng.
- Ngêi thô lÖnh: Ng©n hµng (thùc hiÖn vÒ trÝch tµi kho¶n ngêi ph¸t hµnh
tr¶ cho ngêi thô hëng) .
- Ngêi thô hëng: Ngêi ®îc hëng sè tiÒn ghi trªn tê sÐc.
Nh÷ng néi dung ghi chó b¾t buéc trªn tê sÐc
SÐc ph¶i ®îc lµm b»ng v¨n b¶n vµ cã mét h×nh m½u nhÊt ®Þnh. ë c¸c níc
T B¶n Chñ NghÜa, ai còng cã quyÒn ph¸t hµnh sÐc nªn h×nh mÉu thÕ nµo lµ do
ngêi ph¸t hµnh sÐc quyÕt ®Þnh cßn ë c¸c níc X· Héi Chñ NghÜa, NHNN in
mÉu sÐc thèng nhÊt trong toµn quèc. C¸c chñ tµi kho¶n muèn ph¸t hµnh sÐc th×
ph¶i ®Õn ng©n hµng xin nhîng sÐc theo thñ tôc cña ng©n hµng níc së t¹i.
Néi dung ghi trªn tê sÐc ph¶i ghi ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu tè sau:
- Ph¶i cã tiÒn ®Ò “sÐc”: v× nÕu kh«ng cã tiÒn ®Ò nµy ng©n hµng sÏ tõ chèi
viÖc thùc hiÖn lÖnh cña ngêi ký ph¸t.
- LÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn
- Sè tiÒn ghi trªn tê sÐc: ph¶i ®îc ghi râ rµng, ®¬n gi¶n, dÓ nhËn biÕt Sè
tiÒn ghi b»ng ch÷ vµ b»ng sè ph¶i thèng nhÊt víi nhau. NÕu cã sù chªnh lÖch
gi÷a sè tiÒn ghi b»ng sè vµ sè tiÒn ghi b»ng ch÷ th× tê sÐc vÉn ®îc thanh to¸n
nhng thêng c¨n cø vµo sè tiÒn ghi b»ng ch÷ hoÆc sè tiÒn nhá h¬n.
- Ngµy th¸ng vµ ®Þa ®iÓm ký ph¸t sÐc.
- Tªn ngêi nhËn vµ ngêi tr¶ tiÒn.
- §Þa ®iÓm tr¶ tiÒn.
- Ch÷ ký cña ngêi ký ph¸t.
Nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh sÐc
* Ngêi ký sÐc ph¶i cã tiÒn trªn tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng. Sè tiÒn trªn
tê sÐc kh«ng vît qua sè d cã trªn tµi kho¶n t¹i ng©n hµng
Tuy nhiªn theo ULC 1931, ngêi ký ph¸t sÐc cã thÓ ph¸t hµnh tê sÐc mµ
t¹i thêi ®iÓm ®ã trªn tµi kho¶n cña hä kh«ng cßn ®ñ sè d, miÔn sao vµo thêi
®iÓm lóc thanh to¸n sÐc, trªn tµi kho¶n cã ®ñ sè tiÒn lµ ®îc, nÕu kh«ng tê sÐc
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®· ph¸t hµnh vÉn cã gi¸ trÞ thanh to¸n nhng ngêi ký ph¸t sÐc ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm tríc ph¸p luËt.
* Thêi h¹n xuÊt tr×nh vµ thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc:
+Thêi h¹n xuÊt tr×nh lµ thêi h¹n mµ ngêi thô hëng ph¶i chuyÓn giao tê
sÐc cho ng©n hµng theo lÖnh ®Ó nhËn tiÒn. Trong thêi h¹n nµy ngêi ph¸t hµnh
sÐc ph¶i duy tr× sè tiÒn b»ng mÖnh gi¸ sÐc, trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n
hµng ®Ó ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n cho ngêi hëng lîi.
Theo ULC 1931 thêi gian xuÊt tr×nh ®îc quy ®Þnh cô thÓ: 8 ngµy lµm
viÖc (nÕu sÐc lu th«ng trong ph¹m vi mét quèc gia), 20 ngµy lµm viÖc (nÕu sÐc
lu th«ng gi÷a c¸c níc trªn cïng mét lôc ®Þa), 70 ngµy lµm viÖc (nÕu sÐc lu
th«ng gi÷a c¸c níc kh¸c lôc ®Þa).
Thêi h¹n xuÊt tr×nh ®îc tÝnh tõ ngµy ký ph¸t ®Õn ngµy xuÊt tr×nh sÐc cho
ng©n hµng thô lÖnh.
+ Thêi h¹n hiÖu lùc: Lµ thêi h¹n mµ trong ®ã ng©n hµng vÉn ®ãng vai
trß lµ ngêi thô lÖnh, thùc hiÖn viÖc chi tr¶ cho ngêi thô hëng.
Thêi h¹n hiÖu lùc ®îc quy ®Þnh lµ 1 n¨m, kÓ tõ ngµy hÕt h¹n xuÊt tr×nh.
Sau khi hÕt h¹n hiÖu lùc cña tê sÐc, ng©n hµng thô lÖnh kh«ng cã nghÜa
vô thùc hiÖn viÖc chi tr¶. Tuy nhiªn, Ngêi ký ph¸t vÉn cßn nguyªn nghÜa vô
thanh to¸n tiÒn trªn tê sÐc cho ngêi hëng lîi v× tê sÐc vÉn cßn hiÖu lùc ph¸p lý
cña mét hîp ®ång d©n sù.
Mét sè lo¹i sÐc thêng sö dông
- SÐc v« danh: Lµ lo¹i sÐc kh«ng ghi tªn ngêi hëng lîi, thêng ghi “pay to
bearer” ( tr¶ cho ngêi cÇm sÐc). Víi lo¹i sÐc nµy, ai n¾m gi÷ sÐc sÏ lµ ngêi hëng lîi. Do vËy lo¹i sÐc nµy cã thÓ chuyÓn nhîng dÔ dµng b»ng c¸ch trao tay.
- SÐc ®Ých danh: Lµ lo¹i sÐc chØ ®Þnh cô thÓ tªn ngêi hëng lîi, do ®ã chØ
cã ngêi nµy míi lÜnh ®îc tiÒn. Lo¹i sÐc nµy kh«ng chuyÓn nhîng ®îc.
- SÐc theo lÖnh: Lµ lo¹i sÐc cã ghi “pay to the orther” (tr¶ theo lÖnh) lo¹i
sÐc nµy cã thÓ chuyÓn nhîng ®îc b»ng thñ tôc ký hËu.
- SÐc gh¹ch chÐo: Lµ lo¹i sÐc mµ trªn mÆt tríc cña nã cã hai g¹ch chÐo
song song ch¹y tõ gãc nµy sang gãc kia cña tê sÐc.Víi hai gh¹ch chÐo nµy, ngêi ký ph¸t ®· chØ thÞ cho ng©n hµng thô lÖnh chØ thanh to¸n cho ngêi thô hëng
b»ng chuyÓn kho¶n, kh«ng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Cã hai lo¹i sÐc g¹ch
chÐo:
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ SÐc g¹ch chÐo th«ng thêng:gi÷a hai gh¹ch chÐo kh«ng ghi tªn ng©n
hµng nhËn thanh to¸n. Do vËy, lo¹i nµy ng©n hµng nµo còng cã thÓ thùc hiÖn
viÖc thanh to¸n.
+ SÐc gh¹ch chÐo ®Æc biÖt: Gi÷a hai gh¹ch chÐo cã chØ ®Þnh cô thÓ tªn
cña ng©n hµng nhËn thanh to¸n cho ngêi hëng lîi
- SÐc chuyÓn kho¶n: Lµ lo¹i sÐc chØ chuyªn dïng lµm thanh to¸n b»ng
chuyÓn kho¶n, kh«ng l·nh b»ng tiÒn mÆt còng kh«ng chuyÓn nhîng ®îc.
- SÐc x¸c nhËn: Lµ lo¹i sÐc ®îc ng©n hµng x¸c nhËn viÖc tr¶ tiÒn. Môc
®Ých cña viÖc x¸c nhËn nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc, ng¨n
chÆn viÖc ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d trªn tµi kho¶n.
- SÐc du lÞch: Lµ lo¹i sÐc do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ ®îc tr¶ tiÒn t¹i bÊt
cø chi nh¸nh hay ®¹i lý nµo cña ng©n hµng ®ã. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc ®ång
thêi lµ ng©n hµng tr¶ tiÒn. Ngêi hëng lîi lµ kh¸ch du lÞch cã tiÒn t¹i ng©n hµng
ph¸t hµnh sÐc. Trªn sÐc du lÞch ph¶i cã ch÷ ký cña ngêi hëng lîi khi lÜnh tiÒn
t¹i ng©n hµng ®îc chØ ®Þnh, ngêi hëng lîi ph¶i ký t¹i chæ ®Ó ng©n hµng kiÓm
tra, nÕu ®óng ng©n hµng míi tr¶ tiÒn. Thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc du lÞch do
ng©n hµng ph¸t hµnh vµ ngêi hëng lîi tho· thuËn quy ®Þnh
Cã thÓ nãi r»ng c«ng íc G¬nev¬ 1931 ra ®êi ®îc coi lµ quy íc chung
mang tÝnh quèc tÕ, ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi vµ c¸c ®èi tîng c¬ b¶n cã liªn quan
®Õn viÖc sö dông sÐc ®ång thêi nã còng t¹o ra nh÷ng nÒn t¶ng c¬ b¶n vÒ mÆt
ph¸p lý ®Ó c¸c quèc gia c¨n cø vµo khi x©y dùng luËt sÐc quèc gia. C¸c níc
ph¸t triÓn thÕ giíi ®· cã luËt sÐc riªng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cã liªn
quan ®Õn thanh to¸n b»ng sÐc, nhng ë ViÖt Nam hiÖn nay sÐc chØ míi ®îc ®iÒu
chØnh bëi nghÞ ®Þnh cña ChÝnh Phñ.
III. SÐc trong thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay :
1 Nh÷ng quy ®Þnh chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n b»ng sÐc
theo nghÞ ®Þnh 30/CPngµy 09/05/1996 cña ChÝnh Phñ vµ th«ng t 07/TTNH1ngµy 27/12/1996 cña Thèng §èc NHNN:
SÐc lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi gÇn nh sím
nhÊt, tõ l©u ®· ®îc sö dông réng r·i trong c¸c giao dÞch thanh to¸n - SÐc ®îc
coi lµ mét c«ng cô thanh to¸n truyÒn thèng. Sù lùa chän sÐc ë mçi quèc gia lµ
kh¸c nhau: ë Canada thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm 41% vÒ sè lîng vµ 97% gi¸
trÞ giao dÞch thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt; ë Mü thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm
71% vÒ sè lîng vµ 11% gi¸ trÞ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt...ë c¸c níc nµy
®· cã luËt sÐc ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thanh to¸n.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§èi víi ViÖt Nam viÖc sö dông sÐc ®· cã tõ rÊt l©u ngay tõ thêi kinh tÕ tËp
trung, tuy nhiªn h×nh thøc thanh to¸n nµy cho ®Õn nay vÉn cha ®îc phæ biÕn
l¾m, cha cã mét luËt sÐc chÝnh thøc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong thanh to¸n
b»ng sÐc. HiÖn nay viÖc thanh to¸n b»ng sÐc thùc hiÖn theo nghÞ ®Þnh 30/CP
cña ChÝnh phñ ngµy 09/5/1996 vÒ quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc (kÌm theo
nghÞ ®Þnh nµy lµ th«ng t sè 07/TT-NH1 ngµy 27/12/1996 cña thèng ®èc NHNN
hëng dÉn thùc hiÖn quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc).
Theo ®ã sÐc ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: “sÐc lµ lÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn cña
ngêi ph¸t hµnh lËp trªn mÉu in s½n do ng©n hµng nhµ níc quy ®Þnh, yªu cÇu
®¬n vÞ tr¶ tiÒn trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña ngêi ph¸t hµnh ®Ó
tr¶ cho ngêi thô hëng cã tªn ghi trªn sÐc hoÆc ngêi cÇm sÐc”.
Nh vËy trong quan hÖ thanh to¸n sÐc gåm cã c¸c chñ thÓ:
- Ngêi ph¸t hµnh sÐc: Lµ chñ tµi kho¶n hoÆc ngêi ®îc chñ tµi kho¶n uû
quyÒn ký trªn sÐc.
- Ngêi thô hëng sÐc: Lµ ngêi cã quyÒn së h÷u sè tiÒn ghi trªn sÐc (®èi
víi sÐc ký danh lµ ngêi cã tªn trªn sÐc, ®èi víi sÐc v« danh lµ ngêi cÇm sÐc).
- Ngêi chuyÓn nhîng sÐc: Lµ ngêi thô hëng chuyÓn quyÒn së hu sè tiÒn
ghi trªn sÐc cña m×nh cho ngêi kh¸c.
- §¬n vÞ tr¶ tiÒn: Lµ ®¬n vÞ gi÷ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña ngêi
ph¸t hµnh sÐc, ®îc phÐp lµm dÞch vô hoÆc nhiÖm vô thanh to¸n theo quy ®Þnh
cña ChÝnh phñ.
- §¬n vÞ thu hé: Lµ ®¬n vÞ cïng hoÆc kh¸c hÖ thèng víi ®¬n vÞ thanh
to¸n, ®îc phÐp lµm dÞch vô hoÆc nhiÖm vô thanh to¸n theo quy ®Þnh cña ChÝnh
phñ, nhËn c¸c tê sÐc do ngêi thô hëng nép vµo ®Ó thu hé tiÒn.
Theo nghÞ ®inh quy ®Þnh SÐc ®îc ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n
kh«ng ®îc phÐp ph¸t hµnh tõ tµi kho¶n tiÒn vay. Chñ tµi kho¶n chØ ®îc phÐp
ph¸t hµnh sÐc trong ph¹m vi sè d tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh t¹i ng©n hµng,
nÕu ph¸t hµnh qu¶ sè d th× ng©n hµng sÏ xö ph¹t theo quy ®Þnh vÒ vi ph¹m hîp
®ång thanh to¸n nh sau:
+ NÕu vi ph¹m lÇn ®Çu, ph¹t tiÒn theo quy ®Þnh xö ph¹t hîp ®ång vµ cã
c«ng v¨n nh¾c nhë ®Ó tr¸nh t¸i ph¹m.
+ Vi ph¹m lÇn thø hai, ngoµi viÖc ph¹t tiÒn nh lÇn ®Çu cßn bÞ ®×nh chØ
quyÒn ph¸t hµnh sÐc trong 6 th¸ng vµ thu håi toµn bé sè sÐc cha sö dông cña
c¸ nh©n, tæ chøc vi ph¹m. Sau ®ã ph¶i cã cam kÕt kh«ng t¸i ph¹m cña chñ tµi
kho¶n th× míi ®îc kh«i phôc quyÒn ph¸t hµnh sÐc. Danh s¸ch nh÷ng tæ chøc
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vµ c¸ nh©n bÞ cÊm ph¸t hµnh sÐc ph¶i ®îc th«ng b¸o trong toµn hÖ thèng ng©n
hµng th¬ng m¹i. NÕu vÉn t¸i ph¹m sÏ bÞ cÊm ph¸t hµnh sÐc vÜnh viÔn.
Thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n cña tê sÐc lµ 15 ngµy kÕ tõ ngµy ký ph¸t
cho tíi khi sÐc ®îc nép vµo ®¬n vÞ thanh to¸n hoÆc ®¬n vÞ thu hé, thêi gian nµy
bao gåm c¶ ngµy nghØ hµng tuÇn vµ ngµy lÔ. NÕu ngµy kÕt thóc thêi h¹n lµ
ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ lín th× ®îc tÝnh bï vµo ngµy lµm viÖc tiÕp
theo. NÕu v× lý do kh¸ch quan sÐc kh«ng ®îc nép ®óng thêi h¹n hiÖu lùc thanh
to¸n, ph¶i cã giÊy x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng n¬i ngêi thô hëng c
tró.
SÐc ®îc thanh to¸n theo nguyªn t¾c ghi nî tµi kho¶n ngêi ph¸t hµnh tríc, ghi cã tµi kho¶n ngêi thô hëng sau. Trong trêng hîp cã nhiÒu tê sÐc ®· ph¸t
hµnh nép vµo cïng mét thêi ®iÓm nhng sè d trªn tµi kho¶n cña ngêi ký ph¸t
kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n tÊt c¸ c¸c tê sÐc ®ã, ng©n hµng sÏ xö lý theo tr×nh tù
c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh tríc sÏ ®îc thanh to¸n tríc tøc c¨n cø vµo sè seri cña
c¸c tê sÐc ®· ph¸t hµnh.
1.1. Quy ®Þnh ®æi víi néi dung vµ h×nh thøc cña tê sÐc:
H×nh thøc cña tê sÐc ph¶i ®ù¬c thiÕt kÕ theo mÉu thèng nhÊt do NHNN
quy ®Þnh. Néi dung tê sÐc ph¶i ®îc in vµ ghi b»ng tiÕng ViÖt Nam, trêng hîp
sÐc cã yÕu tè níc ngoµi th× ®îc dïng thªm tiÕng níc ngoµi b»ng c¸ch ghi tiÕng
níc ngoµi ë phÝa díi víi cë ch÷ nhá h¬n.
C¸c yÕu tè trªn tê sÐc bao gåm:
- Ch÷ “sÐc” ®ùoc in b»ng ch÷ in hoa
- Sè sÐc: §îc in c¶ ë tê sÐc vµ cuèng sÐc
- LÖnh tr¶ tiÒn ®îc in díi d¹ng: “ yªu cÇu tr¶ cho…”
- Hä tªn, ®Þa chØ, sè hiÖu tµi kho¶n cña ngêi thô hëng
- Sè tiÒn b»ng sè vµ b»ng ch÷
- Hä tªn ®Þa chØ sè hiÖu tµi kho¶n cña ngêi ph¸t hµnh
- N¬i vµ ngµy ký ph¸t sÐc
- Ch÷ ký, con dÊu (nÕu cã) cña ngêi ph¸t hµnh sÐc
MÆt sau cña tê sÐc dïng ®Ó quy ®Þnh viÖc chuyÓn nhîng vµ lÜnh tiÒn
mÆt.
MÉu sÐc ®ù¬c cô thÓ ho¸ nh sau:
MÆt tríc cña tê sÐc
PhÇn cuèng sÐc
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Sè sÐc
Sè tiÒn....
Tr¶ cho……
Sè CMT.....
Ngµy cÊp....n¬i cÊp.....
§Þa chØ .....
T¹i.........
Ngµy th¸ng n¨m
Chñ tµi kho¶n
Tªn TCTD, KBNN
(Tªn, ®Þa chØ cña ®¬n vÞ thanh to¸n)
Yªu cÇu tr¶ cho .......
SèCMT ....ngµy cÊp....n¬i cÊp....
§Þa chØ.....
Sè hiÖu tµi kho¶n .....
PhÇn dµnh cho ng©n
hµnh ghi
T¹i ..........
Sè tiÒn b»ng ch÷.......
TK nî
TK cã
Ngêi ph¸t hµnh .....
§Þa chØ .............
Sè hiÖu tµi kho¶n............
Sè tiÒn b»ng sè
MÆt sau cña tê sÐc
B¶o chinhîng
PhÇn quy ®Þnh cho viÖc chuyÖn
Ngµy …th¸ng
....n¨m
1.ChuyÓn nhîng cho ...........ngµy
.....th¸ng.....n¨m....
Ký tªn
Ký tªn, ®ãng
dÊu®ãng dÊu
2.ChuyÓn nhîng cho........ngµy......th¸ng.....n¨m......
Ký tªn, ®ãng dÊu
PhÇn quy ®Þnh dïng cho lÜnh tiÒn mÆt
Hä vµ tªn ngêi lÜnh tiÒn..............
Sè chøng minh th (hé chiÕu)........ngµy cÊp......n¬i cÊp
Ngµy th¸ng n¨m
Ngêi nhËn tiÒn
Thñ quü
KÕ to¸n
KÕ to¸n trëng
Ta thÊy r»ng tê sÐc cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn qu¸ nhiÒu yÕu tè ph¶i ghi so
víi mÉu m· sÐc, do ®ã cha thËt sù tiÖn lîi cho ngêi thô hëng
1.2 Quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi ph¸t hµnh sÐc:
QuyÒn:
+ Chñ tµi kho¶n ®îc phÐp uû quyÒn cho ngêi kh¸c ph¸t hµnh sÐc thay
m×nh.
+ Ngêi ph¸t hµnh ®îc quyÒn yªu cÇu ®¬n vÞ thanh to¸n b¶o chi tê sÐc
ph¸t hµnh.
NghÜa vô:
+ §¶m b¶o tr¶ toµn bé sè tiÒn ghi trªn tê sÐc. NÕu trªn tµi kho¶n tiÒn göi
kh«ng ®ñ sè d ®Ó thanh to¸n sÐc ®· ph¸t hµnh dÉn ®Õn tê sÐc bÞ tõ chèi thanh
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
to¸n, ngêi ph¸t hµnh sÐc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tê sÐc ®ã vµ nh÷ng
kho¶n tiÒn ph¹t, chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc khiÕu n¹i vµ khëi kiÖn.
+ NÕu lµm mÊt sÐc ph¶i th«ng b¸o ngay cho ®¬n vÞ thanh to¸n. NÕu sÐc
®· bÞ lîi dông rót tiÒn t¹i ®¬n vÞ thanh to¸n tríc khi ®¬n vÞ thanh to¸n nhËn ®îc
th«ng b¸o mÊt sÐc th× ngêi lµm mÊt sÐc ph¶i chÞu mäi thiÖt h¹i.
1.3 §èi víi ngêi thô hëng sÐc:
QuyÒn:
+ Ngêi thô hëng sÐc cã quyÒn trùc tiÕp nép sÐc cho ®¬n vÞ thanh to¸n
hoÆc th«ng qua ®¬n vÞ thu hé ®Ó ®ßi thanh to¸n.
+ Ngêi thô hëng sÐc cã quyÒn chuyÓn nhîng tê sÐc cho ngêi kh¸c b»ng
c¸ch ký tªn vµo n¬i quy ®Þnh cho viÖc chuyÓn nhîng ë mÆt sau cña tê sÐc, trõ
trêng hîp ngêi ph¸t hµnh ®· ghi côm tõ “kh«ng ®îc phÐp chuyÓn nhîng”.
+ Ngêi thô hëng cã quyÒn yªu cÇu ®îc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi.
+ Khi sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n, ngêi thô hëng cã quyÒn yªu cÇu ®¬n vÞ
thanh to¸n x¸c nhËn lý do, ngêi thô hëng cã quyÒn truy ®ßi ngêi ph¸t hµnh sÐc
vµ nh÷ng ngêi chuyÓn nhîng ®Ó ®ßi sè tiÒn ghi trªn sÐc. Sau khi göi th«ng b¸o
truy ®ßi, nÕu kh«ng ®ång ý th× ngêi thô hëng sÐc cã quyÒn khëi kiÖn tríc toµ
®èi víi mét hoÆc tÊt c¶ nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi sÐc.
NghÜa vô:
+ Khi ký chuyÓn nhîng sÐc ph¶i chuyÓn nhîng toµn bé sè tiÒn trªn sÐc.
+ §èi víi sÐc ký danh, ngêi nhËn chuyÓn nhîng khi nhËn sÐc ph¶i kiÓm
tra tÝnh liªn tôc cña d·y ch÷ ký chuyÓn nhîng.
+ Ngêi thô hëng sÐc khi lµm mÊt sÐc ph¶i b¸o ngay cho ®¬n vi thanh
to¸n vµ ngêi ph¸t hµnh sÐc. Ngêi th«ng b¸o mÊt sÐc, ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
tÝnh trung thùc cña viÖc th«ng b¸o mÊt sÐc. NÕu viÖc th«ng b¸o mÊt sÐc tríc
khi sÐc bÞ lîi dông rót tiÒn th× sÏ ®îc ®¬n vÞ thanh to¸n båi thêng.
1.4. §èi víi ®¬n vÞ thanh to¸n
§¬n vÞ thanh to¸n cã quyÒn tõ chèi thanh to¸n sÐc theo c¸c trêng hîp ®·
quy ®Þnh râ trong nghi ®Þnh 30/CP cña ChÝnh Phñ, ®¬n vÞ thanh to¸n cã quyÒn
kiÖn c¸c c¸ nh©n, tæ chøc cã hµnh vi g©y thiÖt h¹i cho ®¬n vÞ thanh to¸n vµ ®ßi
båi thêng thiÖt h¹i mµ hä ®· g©y ra cho ®¬n vÞ m×nh.
NghÜa vô cña hä lµ ph¶i kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña tê sÐc, tÝnh liªn tôc cña
d·y ch÷ ký ®èi víi tê sÐc ký danh. §èi víi tê sÐc hîp lÖ ®¬n vÞ thanh to¸n ph¶i
cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n cho kh¸ch hµng nÕu trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®ñ sè d, nÕu thanh to¸n chËm g©y thiÖt h¹i cho ngêi thô hëng ®¬n vÞ thanh to¸n
ph¶i båi thêng.
1.5 §èi víi ®¬n vÞ thu hé:
§¬n vÞ thu hé cã quyÒn thu phÝ dÞch vu thanh to¸n sÐc theo quy ®Þnh cña
NHNN vµ kh«ng ph¶i hoµn tr¶ c¸c kho¶n nµy khi sÐc ph¶i tõ chèi thanh to¸n.
Hä cã quyÒn tõ chèi nhËn sÐc trong trêng hîp sÐc kh«ng hîp lÖ, sÐc ®· hÕt thêi
h¹n hiÖu lùc thanh to¸n. Tuy nhiªn hä ph¶i cã nghÜa vô: kiÓm tra tÝnh hîp lÖ
cña tê sÐc, sau khi nhËn sÐc ®¬n vÞ thu hé ph¶i nép sÐc ngay cho ®¬n vÞ thanh
to¸n. NÕu nép sÐc hé g©y thiÖt h¹i cho ngêi thô hëng, ®¬n vÞ thu hé ph¶i båi
thêng. NÕu v× lý do bÊt kh¶ kh¸ng, ®¬n vÞ thu hé kh«ng thÓ nép sÐc ngay th×
sau khi kh¾c phôc xong sù cè ph¶i nép sÐc ngay cho ®¬n vÞ thanh to¸n kÌm
theo x¸c nhËn lý do bÊt kh¶ kh¸ng cña uû ban nh©n d©n x·, phêng n¬i ®¬n vÞ
thu hé ®ãng trô së.
1.6 C¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc ph¸t hµnh vµ thanh to¸n sÐc
-Thñ tôc ph¸t hµnh sÐc: Chñ tµi kho¶n khi cã nhu cÇu thanh to¸n b»ng sÐc
ph¶i mua sÐc tr¾ng tõ ng©n hµng n¬i m×nh më tµi kho¶n mçi lÇn mua tèi ®a lµ
3 quyÓn, khi muèn ph¸t hµnh sÐc ph¶i ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn sÐc ®óng n¬i
quy ®Þnh; viÕt trªn tê sÐc b»ng lo¹i mùc khã tÈy xo¸, kh«ng viÕt b»ng bót ch×,
bót ®á, kh«ng ®îc s÷a ch÷a tÈy xo¸, sè tiÒn ghi ®óng n¬i quy ®Þnh, ph¶i khíp
®óng gi÷a sè tiÒn b»ng ch÷ vµ b»ng sè (nghÞ ®Þnh ®· kh«ng nªu râ c¸ch gi¶i
quyÕt trong trêng cã sai lÖch gi÷a sè tiÒn b»ng ch÷ vµ b»ng sè ghi trªn sÐc).
Trong trêng hîp uû quyÒn ký ph¸t sÐc, chØ cã chñ tµi kho¶n míi ®îc phÐp uû
quyÒn cho ngêi kh¸c ph¸t hµnh sÐc. Ngêi ®îc uû quyÒn kh«ng ®îc uû quyÒn
l¹i cho ngêi kh¸c.
Chñ tµi kho¶n kh«ng ®îc ký tªn ®ãng dÊu vµo c¸c tê sÐc cha ghi ®Çy ®ñ
c¸c yÕu tè (tê sÐc ký khèng chØ) ®Ó tr¸nh bÞ lîi dông.
Trêng hîp ph¸t hµnh sÐc chØ ®Ó thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n, ngêi
ph¸t hµnh sÐc g¹ch hai g¹ch chÐo song song phÝa trªn gãc tr¸i cña tê sÐc hoÆc
viÕt tay ®ãng dÊu tõ “chuyÓn kho¶n” lªn tê sÐc khi trao sÐc cho ngêi thô hëng.
NÕu ph¸t hµnh sÐc kh«ng ®îc chuyÓn nhîng th× ngêi ph¸t hµnh sÐc ph¶i ghi
côm tõ “kh«ng ®îc chuyÓn nhîng sÐc” vµo mÆt sau tê sÐc phÇn quy ®Þnh viÖc
chuyÓn nhîng.
- Thñ tôc chuyÓn nhîng sÐc :
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ViÖc chuyÓn nhîng sÐc ph¶i ®îc thùc hiÖn trong thêi h¹n hiÖu lùc thanh
to¸n cña tê sÐc. Khi chuyÓn nhîng tê sÐc ký danh th× ngêi chuyÓn nhîng ph¶i
ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè theo ®óng quy ®Þnh trong chuyÓn nhîng vµ ký hËu vµo
mÆt sau tê sÐc, theo quy ®Þnh hiÖn nay mét tê sÐc kh«ng ®îc chuyÓn nhîng
qu¸ hai lÇn. §èi víi sÐc v« danh th× cã thÓ chuyÓn nhîng ®îc b»ng h×nh thøc
trao tay mµ kh«ng ph¶i lµm thñ tôc ký hËu vµ kh«ng h¹n chÕ sè lÇn sö dông.
NÕu trêng hîp ngêi chuyÓn nhîng muèn chÊt døt viÖc chuyÓn nhîng tiÕp theo
th× ghi tríc ch÷ ký cña m×nh côm tõ “kh«ng tiÕp tôc chuyÓn nhîng”
- Thñ tôc nép sÐc :
+ §èi víi sÐc chuyÓn kho¶n: ngêi thô hëng ph¶i lËp 3 liªn b¶ng kª nép
sÐc kÌm theo tê sÐc ®Ó nép vµo ®¬n vÞ thu hé hoÆc ®¬n vÞ thanh to¸n trong thêi
h¹n hiÖu lùc thanh to¸n. Khi lËp BKNS, ngêi thô hëng ph¶i ghi ®Çy ®ñ, râ rµng
c¸c yÕu tè, quy ®Þnh trong b¶ng kª, kh«ng ®îc s÷a ch÷a hoÆc tÈy xo¸
+ §èi víi sÐc lÜnh tiÒn mÆt: ngêi thô hëng chØ ®îc nép sÐc rót tiÒn mÆt
t¹i ®¬n vÞ thanh to¸n. Ngêi thô hëng ph¶i ghi râ hä tªn, sè CMT cña ngêi lÜnh
tiÒn vµo phÇn quy ®Þnh dïng cho lÜnh tiÒn mÆt ë mÆt sau cña tê sÐc.
Thñ tôc thanh to¸n sÐc:
- NÕu sÐc thanh to¸n cïng hÖ thèng th× thñ tôc thanh to¸n sÐc do tæng
gi¸m ®èc c¸c TCTD, tæng gi¸m ®èc KBNN híng dÉn cô thÓ vµ tæ chøc thùc
hiÖn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc vµ kh¸ch hµng cña m×nh, ®¶m b¶o viÖc thanh
to¸n sÐc ®îc kÞp thêi, nhanh chãng, chÝnh x¸c, an toµn tu©n thñ c¸c quy ®Þnh
hiÖn hµnh.
- NÕu sÐc thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ kh¸c hÖ thèng trªn cïng ®Þa bµn
tØnh, thµnh phè cã tham gia thanh to¸n bï trõ th× ¸p dông quy tr×nh thanh to¸n
bï trõ theo quy ®Þnh cña NHNN.
2. C¸c lo¹i sÐc thanh to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay:
2.1 SÐc chuyÓn kho¶n:
SÐc chuyÓn kho¶n lµ tê sÐc do chñ tµi kho¶n ph¸t hµnh vµ trao trùc tiÕp
cho ngêi thô hëng khi nh©n hµng ho¸- dÞch vô. SÐc chuyÓn kho¶n lµ lo¹i sÐc ®îc sö dông réng r·i, cã gi¸ trÞ thanh to¸n trùc tiÕp nh tiÒn tÖ, do trªn tê sÐc ph¶i
cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè b¾t buéc theo nghÞ ®Þnh 30/CP. Khi sö dông ngêi ph¸t
hµnh sÐc chØ ph¶i ®iÒn vµo nh÷ng chæ quy ®Þnh b»ng mùc kh«ng phai. ViÖc ghi
trªn tê sÐc ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ ®èi víi viÖc sö dông sÐc.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
SÐc chuyÓn kho¶n chØ ®îc sö dông khi bªn b¸n tÝn nhiÖm bªn mua vÒ
kh¶ n¨ng thanh to¸n.
Thêi h¹n hiÖu lùc cña sÐc chuyÓn kho¶n 15 ngµy theo lÞch.
Ph¹m vi ¸p dông cña sÐc chuyÓn kho¶n: ¸p dông khi ngêi mua vµ ngêi
b¸n cïng më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng hoÆc kh¸c ng©n hµng nhng tham gia
thanh to¸n bï trõ trªn cïng mét ®Þa bµn tØnh, thµnh phè.
ViÖc h¹ch to¸n thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c
ghi nî tµi kho¶n ngêi ph¸t hµnh tríc, ghi cã cho tµi kho¶n ngêi thô hëng sau.
C¸c chøng tõ kÌm theo ®Ó h¹ch to¸n lµ c¸c b¶ng kª nép sÐc vµ tê sÐc
chuyÓn kho¶n ®îc dïng lµm chøng tõ gèc.
¦u ®iÓm cña viÖc sö dông sÐc chuyÓn kho¶n ®ã lµ ngêi mua cã thÓ ký ph¸t sÐc
®Ó thanh to¸n cho ngêi b¸n ngay t¹i n¬i diÔn ra giao dÞch mua b¸n mµ kh«ng
cÇn ph¶i ®Õn ng©n hµng lµm bÊt cø thñ tôc g×. Tuy nhiªn, quy tr×nh thanh to¸n
sÐc chuyÓn kho¶n rÊt phøc t¹p, vßng vÌo: Khi ngêi thô hëng nép sÐc vµo ng©n
hµng phôc vô m×nh, ng©n hµng kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña tê sÐc råi míi chuyÓn
sang cho ng©n hµng phôc vô ngêi mua ®Ó ghi nî tríc; H¬n n÷a ph¹m vi thanh
to¸n cña sÐc chuyÓn kho¶n cßn rÊt h¹n hÑp cha ®¸p øng ®îc nh cÇu cña thanh
to¸n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ViÖc sö dông sÐc chuyÓn kho¶n trong thanh
to¸n rÊt dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng ph¸t hµnh qu¸ sè d, mµ nÕu ®iÒu ®ã x¶y ra th× c¶
ngêi thô hëng vµ ngêi ph¸t hµnh ®Òu bÞ ¶nh hëng (ngêi thô hëng sÏ kh«ng ®îc
thanh to¸n kÞp thêi g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn cña hä cßn ngêi
ph¸t hµnh sÏ ph¶i chÞu mét møc ph¹t lín ®ång thêi ¶nh hëng ®Õn uy tÝn cña
chÝnh hä trong quan hÖ thanh to¸n víi b¹n hµng). DÉn ®Õn viÖc ph¸t hµnh sÐc
chuyÓn kho¶n chØ ®Ó thanh to¸n nh÷ng mãn hµng cã doanh sè nhá.
- Thñ tôc thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n:
Ngêi thô hëng lËp 3 liªn b¶ng kª nép sÐc kÌm theo tê sÐc chuyÓn kho¶n
nép vµo ng©n hµng n¬i m×nh më tµi kho¶n ®Ó yªu cÇu thanh to¸n.
+ Trêng hîp ngêi thô hëng vµ ngêi ký ph¸t cïng më tµi kho¶n t¹i mét ng©n
hµng: Khi nh©n ®îc BKNS kÌm theo tê sÐc cña kh¸ch hµng ng©n hµng sÏ tiÕn
hµnh kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña tê sÐc vµ BKNS, kiÓm tra sè d trªn tµi
kho¶n cña ngêi ký ph¸t. NÕu tho· m·n ®iÒu kiÖn thanh to¸n th× ng©n hµng sÏ
êi ph¸t
hµnh
Ngêi thô hëng
tiÕn hµnh thanhNgto¸n
cho
kh¸ch hµng.
S¬ ®å lu©n chuyÓn chøng tõ nh sau:
(1)
(2)
19
Ng©n hµng
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
(4)
(3)
(5)
Chó gi¶i:
(1) Ngêi b¸n giao hµng ho¸ dÞch vô cho ngêi mua.
(2) Ngêi mua ký ph¸t sÐc trao cho ngêi b¸n.
(3) Ngêi thô hëng lËp b¶ng kª nép sÐc kÌm tê sÐc göi vµo ng©n
hµng
(4) Ng©n hµng b¸o nî cho ngêi mua b»ng b¶n sao sæ phô.
(5) B¸o cã cho ngêi b¸n b»ng mét liªn b¶ng kª nép sÐc.
KÕ to¸n ghi:
Nî TK: TG ngêi ph¸t hµnh sÐc: Sè tiÒn ghi trªn sÐc
Cã TK: TG ngêi thô hëng sÐc: Sè tiÒn ghi trªn sÐc
+ NÕu ngêi thô hëng vµ ngêi ký ph¸t më tµi kho¶n t¹i hai ng©n hµng
kh¸c nhau cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn cïng mét ®Þa bµn tØnh, thµnh phè.
S¬ ®å lu©n chuyÓn chøng tõ
(1)
Ngêi ph¸t hµnh
Ngêi thô hëng
(2)
(6)
Ng©n hµng phôc vô
ngêi ph¸t hµnh
(3+4)
(3)
(5)
(4)
(7)
Ng©n hµng phôc vô
ngêi thô hëng
Chó gi¶i:
(1) Ngêi b¸n trao hµng ho¸- dÞch vô cho ngêi mua.
(2) Ngêi mua ký ph¸t sÐc trao cho ngêi b¸n.
(3) Ngêi thô hëng lËp 3 BKNS kÌm tê sÐc göi vµo ng©n hµng phôc vô
m×nh.
20