BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT
CƯLB : Công ước luật biển
ĐQKT : Đặc quyền kinh tế
MỞ ĐẦU
Như đã biết, trước khi Công ước luật biển 1982 ra đời, các vùng biển và
quy chế pháp lý đối với các vùng biển của các quốc gia được xác định theo tập
quán quốc tế, các phán quyết của Tòa án quốc tế và một số Điều ước quốc tế
riêng biệt. Theo đó, việc phân chia các vùng biển không có một tiêu chuẩn
chung. Công ước luật biển 1982 ra đời không chỉ có ý nghĩa trong việc đưa ra
tiêu chuẩn thống nhất, xác định các vùng biển và quy chế pháp lý đối với các
vùng biển cho các quốc gia ven biển mà còn thể hiện được sự dung hòa về lợi
ích giữa các quốc gia tại vùng biển đó. Chính vì vậy, để làm rõ hơn vấn đề trên,
trong bài tập học kì lần này em xin lựa chọn đề tài số 2 để phân tích: “Phân tích
cách xác định và quy chế pháp lí của một vùng biển theo quy định Công ước
Luật biển 1982, từ đó làm rõ sự dung hòa về lợi ích giữa các quốc gia tại vùng
biển đó”
Bài làm của em còn sơ sài và có nhiều thiếu sót rất mong được thầy cô góp
ý, bổ sung để bài làm của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn!
NỘI DUNG
1. Khái niệm vùng đặc quyền kinh tế
Vùng đặc quyền kinh tế (ĐQKT) là một vùng nằm ở phía ngoài lãnh hải và
tiếp liền lãnh hải, đặt dưới chế độ pháp lý riêng, theo đó các quyền và quyền tài
phán của quốc gia ven biển các quyền cũng như các quyền tự do của các quốc
gia khác đều do các quy định thích hợp của Công ước luật biển 1982 (CƯLB
1982) điều chỉnh. Vùng biển này có chiều rộng 200 hải lý kể từ đường cơ sở
dùng để tính chiều rộng lãnh hải.
2. Cách xác định và sự dung hòa về lợi ích giữa các quốc gia thể hiện trong
cách xác định vùng đặc quyền kinh tế theo quy định của Công ước Luật
biển 1982 (UNCLOS)
Vùng ĐQKT là vùng biển nằm phía ngoài lãnh hải và tiếp liền với lãnh
hải có chiều rộng không quá 200 hải lý tính từ đường cơ sở (Điều 55, 57 CƯLB
1982). (Liên hệ vùng biển Việt Nam: Như vậy, căn cứ Điều 57 CƯLB, các quốốc
gia duyên hải chỉ được hưởng quy chêố 200 hải lý Vùng ĐQKT. Điêều đó ch ứng
minh quầền đảo Hoàng Sa và Trường Sa khống thể thuộc chủ quyêền lãnh thổ
của Trung Quốốc bởi lẽẽ Hoàng Sa cách lục địa Trung Quốốc kho ảng cách 270
hải lý và Trường Sa cách lục địa Trung Quốốc 750 hải lý .) [1]
Có thể khẳng định, việc CƯLB 1982 quy định vùng ĐQKT có ph ạm vi
rộng khống vượt quá 200 hải lý tính từ đường cơ sở đã thể hiện rõ sự dung
hòa lợi ích giữa các quốốc gia. Một mặt, cho thấy sự công bằng đối với các
quốc gia ven biển, không quốc gia nào được phần hơn so với quy định. Mặt
khác, vùng đặc quyêền kinh têố và biển cả ( Điều 86 CƯLB 1982) vốốn có tính
đốối nghịch. Việc mở rộng vùng đặc quyêền kinh têố sẽẽ kéo thẽo sự thu h ẹp c ủa
biển cả. Chính vì lẽẽ đó, việc xác định cụ thể vùng ĐQKT như vậy v ừa mở
rộng quyêền chủ quyêền của quốốc gia vẽn biển ra hướng biển, dành cho
những nước này sự hưởng thụ đặc quyêền vêề khai thác tài nguyên, bên c ạnh
đó vầẽn bảo đảm tính ổn định tương đốối cho vùng biển quốốc têố.
Đối với các quốc gia có bờ biển tiếp liền hay đối diện nhau việc hoạch
định ranh giới vùng ĐQKT được quy định tại Điều 74 CƯLB 1982: “1. Việc
hoạch định ranh giới vùng đặc quyền về kinh tế giữa các quốc gia có bờ biển
tiếp liền hay đối diên nhau được thực hiện bằng con đường thỏa thuận theo
đúng với pháp luật quốc tế như đã nêu ở Điều 38 của Quy chế Tòa án quốc tế
để đi đến một giải pháp công bằng; 2. Nếu không đi tới được một thỏa thuận
trong một thời gian hợp lý thì các quốc gia hữu quan sử dụng các thủ tục nêu ở
phần XV; 3. Trong khi chờ ký kết thỏa thuận ở khoản 1, các quốc gia hữu quan,
trên tinh thần hiểu biết và hợp tác, làm hết sức mình để đi đến các dàn xếp tạm
1)Ths.NCS.LS. Đốẽ Minh Ánh, Vùng biển Việt Nam thẽo Cống ước Luật bi ển 1982 và pháp lu ật Vi ệt Nam, bài viêốt trên trang “suy nghĩ
của luật sư”
thời có tính chất thực tiễn và không phương hại hay cản trở việc ký kết các thỏa
thuận dứt khoát trong giai đoán quá độ này. Các dàn xếp tạm thời không
phương hại đến hoạch định cuối cùng.”
Theo đó, cách hoạch định ranh giới vùng ĐQKT giữa các quốc gia có bờ
biển tiếp liền hay đối diện nhau theo CƯLB 1982 đã thể hiện sự dung hòa lợi
ích của các quốc gia thông qua phương thức thỏa thuận đi đến thống nhất ý chí.
Như vậy, giữa hai vùng ĐQKT của các quốc gia mà có bờ biển tiếp liền hay đối
diện nhau thì các quốc gia đó phải có các cuộc đàm phán để có sự thống nhất ý
chí về quyền và lợi ích của các bên trong vùng có bờ biển tiếp liền hay đối diện
nhau đó, đảm bảo cho không quốc gia nào xâm phạm quyền và lợi ích của quốc
gia nào, kết quả đàm phán luôn là một sự dung hòa của các mối lợi ích để tìm ra
tiếng nói chung mà hai bên đều có thể chấp nhận được chứ không thể đòi hỏi lợi
ích chỉ về một phía.
(Liên hệ với Việt Nam: Theo CƯLB 1982, vịnh Bắc Bộ là vùng biển
chồng lấn về chủ quyền giữa Việt Nam và Trung Quốc. Từ năm 1993 đến năm
2000, hai bên đã thúc đẩy quá trình đàm phán để đi đến việc phân định vịnh Bắc
Bộ một cách triệt để. Quá trình đã mang lại kết quả là Hiệp định phân định vịnh
Bắc Bộ được kí kết trên cơ sở thỏa thuận nhất trí, phù hợp với yêu cầu cả hai
bên.) [2]
3. Quy chế pháp lí và sự dung hòa về lợi ích giữa các quốc gia thể hiện
trong quy chế của vùng đặc quyền kinh tế theo quy định của Công ước
Luật biển 1982
Có thể nhận thấy, luật biển quốc tế đã thừa nhận “đặc quyền kinh tế” là
vùng biển có bản chất pháp lý hỗn hợp, bởi trong đó vừa thể hiện sự cân bằng
giữa các quyền và quyền tài phán của quốc gia ven biển, vừa ghi nhận các
quyền và các quyền tự do của các quốc gia khác. Vì vậy, xét vêề quy chêố pháp lý
2) Trầền Thị Thúy Nga, Những vầốn đêề lý luận và thực tiêẽn vêề khai thác chung gi ữa Vi ệt Nam v ới các n ước, Khóa lu ận tốốt nghi ệp,
trường đại học Luật Hà Nội, Hà Nội, 2011.
đầy là vùng biển đặc thù thể hiện sự dung hòa lợi ích giữa các quốốc gia vẽn
biển và các quốốc gia khác.
3.1.
Các quyêền, quyêền tài phán và các nghĩa vụ quốốc gia vẽn bi ển trong
vùng đặc quyêền kinh têố
Trong vùng đặc quyêền kinh têố, quốốc gia vẽn bi ển có quyêền ch ủ quyêền
đốối với việc thăm dò khai thác, bảo tốền và quản lý các tài nguyên thiên nhiên,
sinh vật hoặc khống sinh vật…(điểm a khoản 1 Điêều 56 CƯLB); Có các quyêền
tài phán thẽo đúng những quy định thích hợp của Cống ước vêề vi ệc: lăốp đ ặt
và sử dụng các đảo nhần tạo, các thiêốt bị và cống trình,…(đi ểm b kho ản 1
Điêều 56). Tuy nhiên, khi thực hiện các quyêền và làm các nghĩa v ụ c ủa mình,
quốốc gia vẽn biển phải tính đêốn các quyêền và nghĩa vụ c ủa các quốốc gia khác
và hành động phù hợp với Cống ước.
=> Việc quy định như vậy, vừa có thể bảo đảm việc khai thác vùng đ ặc
quyêền kinh têố một cách hiệu quả thẽo hướng tốn trọng đặc quyêền của nước
vẽn biển, cũng đốềng thời đảm bảo được cơ chêố hợp tác quốốc têố, chia s ẻ
quyêền lợi giữa các quốốc gia trong vùng đặc quyêền kinh têố. Quy đ ịnh này c ủa
cống ước sẽẽ tạo điêều kiện cho việc thiêốt lập được một tr ật t ự pháp lý quốốc
têố cống băềng, thích hợp; từ đó hình thành c ơ chêố hợp tác gi ữa các quốốc gia
với nhau trong sử dụng và khai thác biển.
3.2.
Các quyền thuộc chủ quyền của quốc gia ven biển đối với tài nguyên
thiên nhiên trong vùng đặc quyền kinh tế
* Đối với tài nguyên sinh vật: Tài nguyên sinh vật ở vùng đặc quyền kinh
tế vô cùng phong phú và đa dạng. Trong đó, vấn đề tài nguyên cá được đánh giá
là nội dung quan trọng trong quy chế pháp lý của vùng. Thật vậy, một trong
những đặc quyền của quốc gia ven biển có được đối với tài nguyên sinh vật ở
đây là quyền tự xác định tổng khối lượng cá có thể đánh bắt và đánh giá khả
năng khai thác của mình. Bên cạnh đó, CƯLB 1982 còn quy định về việc bảo
đảm lợi ích cho các quốc gia khác (khoản 2 Điều 62). Theo đó, các quốc gia
khác, chủ yếu là quốc gia không có biển hay các quốc gia bất lợi về địa lý cũng
có thể khai thác tài nguyên sinh vật trên cơ sở tuân thủ các điều kiện, quy định
mà quốc gia ven biển đề ra. Quốc gia ven biển và các quốc gia hữu quan khác
có thể hợp tác với nhau để ký kết các thỏa thuận công bằng trong vùng đặc
quyền kinh tế; trừ trường hợp quốc gia ven biển thuộc phân khu vực hay khu
vực, có nền kinh tế lệ thuộc rất nặng nề vào việc khai thác các tài nguyên sinh
vật ở vùng đặc quyền kinh tế. Có thể nói, CƯLB 1982 đã xử lí hài hòa mối quan
hệ giữa đặc quyền khai thác tài nguyên sinh vật của nước ven biển và vấn đề
cân bằng lợi ích với các quốc gia khác.
Bên cạnh việc quy định các quyền thì CƯLB cũng đặt ra nghĩa vụ đối với
quốc gia ven biển. Các quốc gia ven biển có nghĩa vụ bảo tồn nguồn tài nguyên
sinh vật biển trong vùng này, đảm bảo tài nguyên cá không bị suy giảm do hoạt
động đánh bắt quá mức; có nghĩa vụ hợp tác với các quốc gia khác trong việc
bảo tồn tài nguyên sinh vật trong vùng đặc quyền kinh tế. Việc quy định nghĩa
vụ này một lần nữa sẽ làm dung hòa lợi ích giữa các quốc gia.
* Đốối với tài nguyên khống sinh vật: Tài nguyên khống sinh vật trong
vùng đặc quyêền kinh têố bao gốềm tài nguyên khoáng sản, tài nguyên n ước
(phục vụ cho kinh têố vận tải biển hoặc các ngành cống nghi ệp khai khác),
tài nguyên du lịch hoặc phục vụ nghiên cứu khoa học vêề bi ển (v ới vi ệc xầy
dựng các cống trình, thiêốt bị).
Như đã biết, các quốc gia ven biển có quyền khai thác tài nguyên khoáng
sản, tài nguyên nước,…trong vùng ĐQKT của quốc gia mình hoặc cho phép các
quốc gia khác khai thác và đặt dưới quyền kiểm soát của mình. Ngoài ra, quốc
gia ven biển có đặc quyền trong việc xây dựng, cho phép và quy định việc xây
dựng, khai thác và sử dụng các đảo nhân tạo, các thiết bị, công trình cũng như
thiết lập các khu vực an toàn xung quanh các đảo, thiết bị, công trình đó trong
vùng ĐQKT. Tuy nhiên, nhằm đảm bảo cho lợi ích chung của cộng đồng quốc
tế thì khoản 7 Điều 60 CƯLB 1982 đã quy định “Không được xây dựng những
đảo nhân tạo, thiết bị hoặc công trình, không được thiết lập các khu vực an toàn
xung quanh các đảo, thiết bị, công trình đó khi việc đó có nguy cơ gây trở ngại
cho việc sử dụng các đường hàng hải đã được thừa nhận là thiết yếu cho hàng
hải quốc tế”. Như vậy, mặc dù trao cho các quốc gia ven biển những đặc quyền
nhất định trong vùng ĐQKT, các nhà làm luật vẫn không quên đưa ra những
quy định nhằm hạn chế phần nào những đặc quyền đó để bảo vệ lợi ích của các
quốc gia khác có liên quan cũng như lợi ích chung của cộng đồng quốc tế.
3.3.
Quyền tài phán của nước ven biển trong vùng đặc quyền kinh tế
* Quyền tài phán về nghiên cứu, quản lý và tiến hành các hoạt động
nghiên cứu khoa học biển
Tất cả các quốc gia đều có quyền tiến hành các cuộc nghiên cứu khoa học
trên biển, với điều kiện tôn trọng các quyền và nghĩa vụ của các quốc gia khác
(Điều 238 CƯLB). Đồng thời, thẽo Điêều 246 cũng quy định: Các quốốc gia vẽn
biển có đặc quyêền cho phép các cống tác nghiên cứu khoa học bi ển trong
vùng đặc quyêền kinh têố và cống tác đó được tiêốn hành với sự thỏa thu ận của
quốốc gia vẽn biển. Nhưng nhìn chung, quốc gia ven biển sẽ có trách nhiệm
thông qua các thủ tục bảo đảm cho phép các quốc gia khác thực hiện các dự án
nghiên cứu khoa học biển, nhằm vào mục đích hòa bình vì lợi ích của toàn thể
loài người và cũng không được khước từ một cách phi lý. Kêốt quả của sự thỏa
thuận chính là thể hiện sự dung hòa vêề lợi ích giữa các bên.
* Quyêền tài phán trong lĩnh vực bảo vệ và gìn giữ mối trường bi ển
chốống lại các ố nhiêẽm từ các nguốền khác nhau
Trong vùng ĐQKT, quốc gia ven biển có quyền ban hành pháp luật và
thực hiện mọi biện pháp cần thiết nhằm bảo vệ, gìn giữ môi trường biển. Tất cả
các đối tượng, khi hoạt động trong vùng này, dù đang thực hiện quyền tự do của
mình, nếu gây ra những hậu quả xâm hại đến môi trường biển đều chịu sự tài
phán của quốc gia ven biển. Giả sử, tàu thuyền nước ngoài khi đi qua vùng đặc
quyền kinh tế gây ra ô nhiễm môi trường biển vẫn có thể bị bắt giữ và xử lý
theo pháp luật quốc gia ven biển. Tuy nhiên, quyền tài phán của quốc gia ven
biển chỉ giới hạn trong lĩnh vực thực thi các quyền chủ quyền của nước này. Sự
giới hạn thẩm quyền tài phán của nước ven biển trong lĩnh vực đó nhằm loại bỏ
những ứng xử không phù hợp của nước ven biển đối với quy chế pháp lý của
vùng ĐQKT, gây ảnh hưởng đến quyền tự do và lợi ích của các quốc gia khác
trong vùng này. Đồng thời, việc bảo vệ và gìn giữ môi trường biển còn là nghĩa
vụ chung của tất cả các quốc gia. CƯLB 1982 đã khẳng định: "Các quốc gia có
nghĩa vụ bảo vệ và gìn giữ môi trường biển". Đây là nghĩa vụ xuất phát từ
quyền lợi của quốc gia ven biển cũng như cộng đồng quốc tế trong các vùng
biển của quốc gia ven biển.
* Quyền và nghĩa vụ của các quốc gia khác trong vùng đặc quyền kinh tế
Trong vùng đặc quyền kinh tế tất cả các quốc gia dù có biển hay không
có biển đều được hưởng ba quyền tự do cơ bản: quyền tự do hàng hải; quyền tự
do hàng không; quyền tự do đặt dây cáp, ống dẫn ngầm - đây là những quyền
xuất phát từ nguyên tắc “tự do biển cả” mà bất kì các quốc gia và tàu thuyền của
họ được phép thực hiện như khi đang hoạt động tại biển quốc tế. Quốc gia ven
biển không được phép viện dẫn bất kỳ lí do nào để cản trở việc thực hiện những
quyền này. Tuy nhiên, tự do biển cả không có nghĩa là tự do một cách tuyệt đối,
các quốc gia khác khi thực hiện quyền này phải tính đến các quyền và nghĩa vụ
của các quốc gia ven biển, tôn trọng các luật và quy định mà quốc gia ven biển
đã ban hành, cũng nhưcphải phù hợp với định chế của CƯLB 1982 và các quy
phạm khác của Luật quốc tế. Như vậy, quy định của CƯLB 1982 thể hiện rõ sự
không phân biệt đối xử dựa trên vị trí địa lý và hoàn cảnh địa lý của mọi quốc
gia khi tham gia sử dụng và khai thác biển.
KẾT LUẬN
Có thể thấy, Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982
(UNCLOS) đã quy định về các vùng biển và quy chế pháp lý đối với các vùng
biển trên cơ sở sự dung hòa lợi ích quốc gia và quốc tế. Nó quy định một cách
đầy đủ và toàn diện quyền và nghĩa vụ của các quốc gia trong việc sử dụng biển
và đại dương. Chính vì lẽ đó, có thể khẳng định Công ước của Liên Hợp Quốc
về Luật Biển 1982 (UNCLOS) là một công cụ quan trọng trong việc bảo vệ chủ
quyền biển đảo của các quốc gia ven biển. Tiêu biểu đối với Việt Nam trong các
tranh chấp hiện nay trên biển, thì Công ước có
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982;
2. Giáo trình Luật Quốc tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb CAND, Hà Nội,
2007;
3. Trầền Thị Thúy Nga, Những vầốn đêề lý luận và thực tiêẽn vêề khai thác chung
giữa Việt Nam với các nước, Khóa luận tốốt nghiệp, trường đại học Luật Hà
Nội, Hà Nội, 2011;
4. TS. Lê Mai Anh (chủ biên), Luật biển quốc tế hiện đại, Nxb Lao động – xã
hội, 2005;
5. TS. Trần Văn Thắng – Th.S. Lê Mai Anh, Luật quốc tế và lý luận thực tiễn,
Nxb Giáo dục;
6. Ths.NCS.LS. Đốẽ Minh Ánh, Vùng biển Việt Nam thẽo Cống ước Luật biển
1982 và pháp luật Việt Nam, bài viêốt trên trang “suy nghĩ của luật sư”;
7. Một số trang web:
- http://kienthuc.net.vn/hoi-dap/vung-dac-quyen-kinh-te-vn-theo-cong-uoc-luatbien-1982-354465.html
- http://vov.vn/bien-dao/mot-so-khai-niem-co-ban-trong-cong-uoc-cua-lhq-veluat-bien-1982-326659.vov
- http://www.clbthuyentruong.com/tin-tuc/luat-hang-hai-quoc-te-va-viet-nam
PHỤ LỤC
Phân định các vùng biển theo quy định của Công ước luật biển 1982
- Xem thêm -