Tài liệu Đề tài nghiên cứu thành phần hóa học của cây bạch hoa xà - nguyễn tuấn quang

NguyÔn tuÊn quang nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y b¹ch hoa xµ (Plumbago zeylanica L. Plumbaginaceae) Kho¸ luËn tèt nghiÖp dîc sü ®¹i häc Híng dÉn khoa häc: TS. TriÖu Duy §iÖt - Khoa Dîc liÖu - Bé m«n DHQS Hµ Néi - 2003 Néi dung b¸o c¸o gåm: - §Æt vÊn ®Ò. - tæng quan - nguyªn vËt liÖu vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. - KÕt qu¶ vµ bµn luËn - KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. §Æt vÊn ®Ò B¹ch hoa xµ (Plumbago zeylanica L. Hä §u«i c«ng: Plumbaginaceae). Theo kinh nghiÖm, nh©n d©n sö dông c©y nµy ®Ó ch÷a c¸c bÖnh ngoµi da, c¸c vÕt th¬ng, vÕt báng víi t¸c dông næi bËt lµ kh¸ng khuÈn vµ chèng viªm. Theo c¸c tµi liÖu c©y B¹ch hoa xµ cã chøa nhãm quinon trong ®ã chñ yÕu lµ chÊt Plumbagin. §Ó nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y chóng em tiÕn hµnh chän ®Ò tµi: " Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y B¹ch hoa xµ" víi 2 môc tiªu: - S¬ bé nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc trong c¸c bé phËn cña c©y. - X¸c ®Þnh hµm lîng Plumbagin trong c¸c bé phËn kh¸c nhau cña c©y. tæng quan 1.1. VÒ c©y BHX (Plumbago zeylanica L. Plumbaginaceae). - §Æc ®iÓm thùc vËt. H×nh 1.1: C©y B¹ch hoa xµ (Plumbago zeylanica L.) - Ph©n bè, thu h¸i, chÕ biÕn. - Thµnh phÇn ho¸ häc. - C«ng dông cña BHX theo YHCT vµ theo KN d©n gian. *Theo YHCT: BHX cã vÞ cay, tÝnh nãng, cã t¸c dông th«ng kinh ho¹t huyÕt, s¸t khuÈn, tiªu viªm.... * ë níc ta: «ng cha ta dïng c©y BHX ch÷a môn nhät, h¾c lµo, ch÷a chai ch©n, s¾c níc röa vÕt th¬ng, vÕt loÐt... - T¸c dông dîc lý vµ øng dông l©m sµng cña BHX. 1.2. ChÊt Plumbagin. O 1.2.1. CÊu t¹o:C11H8O3 . 8 7 6 1 CH3 2 5 4 HO O 3 Tªn khoa häc: 2 methyl - 5hydroxy - 1,4 naphtoquinon 0 1.2.2. Nguån gèc ph©n lËp. [0] CrO3/CH3COOH 1.2.3. TÝnh chÊt vËt lý: 0 1.2.4. TÝnh chÊt ho¸ häc: - Plumbagin bÞ khö ho¸ do SO2 t¹o thµnh di phenol; O OH CH3 CH3 SO2 HO O HO OH - Acetyl ho¸ Plumbagin t¹o thµnh dÉn xuÊt acetyl cã mµu vµng, t0 nãng ch¶y: 117 - 1180C. O O CH3 HO O CH3 CH3COOH H3C-C-O O O - Tan trong dung dÞch kiÒm cho mµu ®á do t¹o thµnh ion phenolat. - Cho mµu ®á víi muèi s¾t III clorid. nguyªn vËt liÖu vµ ph¬ng ph¸p NC 2.1. Nguyªn vËt liÖu. - C©y B¹ch hoa xµ. - Dung m«i, ho¸ chÊt, thuèc thö. - Dông cô thÝ nghiÖm. 2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. 2.2.1. S¬ bé x¸c ®Þnh c¸c nhãm ho¹t chÊt: b»ng c¸c ph¶n øng ho¸ häc trong èng nghiÖm (theo ph¬ng ph¸p ph©n tÝch cña khoa dîc liÖu - Trêng ®¹i häc dîc Rumania). - DÞch chiÕt ether: flavonoid, quinon, alcaloid, tinh dÇu, acid h÷u c¬, phytosterol. - DÞch chiÕt cån: quinon, flavonoid, alcaloid, acid h÷u c¬, sterol, ®êng khö, tanin, anthocynosid. - DÞch chiÕt níc acid: alcaloid, tanin, ®êng khö, saponin 2.2.2. §Þnh tÝnh c¸c nhãm hîp chÊt b»ng SKLM. LÊy kho¶ng 1g dîc liÖu ë c¸c bé phËn kh¸c nhau cña c©y (rÔ, th©n, l¸) ®em chiÕt víi cån 900, lÊy dÞch chiÕt chÊm SK: - B¶n máng dïng Silicagel G (cña viÖn KiÓm nghiÖm) chÕ t¹o thµnh nh÷ng b¶n máng cã kÝch thíc 520 cm, ho¹t ho¸ 110oC trong 1 giê. - Dung m«i ch¹y SK víi c¸c hÖ: I) Benzen - Methanol - Níc ( 15- 1- 4). II) Ether dÇu - Ethyl acetat (7 - 3). III) Benzen - Methanol - Acid acetic ( 45-8-3 ). - Thuèc thö hiÖn mµu: KOH 10%/cån. 2.2.3. ChiÕt xuÊt ph©n nhãm ho¹t chÊt quinon. ChiÕt xuÊt: Dïng dung m«i lµ ethanol 90o. Ph©n lËp: Dïng ph¬ng ph¸p SK líp chÕ ho¸. 2.2.4. S¬ bé nhËn d¹ng Plumbagin vµ c¸c hîp chÊt th«ng qua mét sè chØ sè lý ho¸. - ThÓ chÊt: c¶m quan, h×nh d¹ng tinh thÓ, mµu s¾c, ®é tan. - §o ®iÓm ch¶y tinh thÓ: trªn m¸y Boetius HMK ( §øc) t¹i bé m«n DHQS. - SKLM víi 3 hÖ dung m«i kh¸c nhau. - §o phæ tö ngo¹i: trªn m¸y Cintra 40 ( Australia ) t¹i bé m«n DHQS. 2.2.5. §Þnh lîng Plumbagin trong c¸c bé phËn cña c©y b»ng ph¬ng ph¸p quang phæ tö ngo¹i. * X©y dùng ®êng chuÈn: A = k.C + b. * X¸c ®Þnh hµm lîng Plumbagin trong c¸c bé phËn cña c©y C«ng thøc tÝnh C% = Ab .V .n k .100 (%) 6 m.10 KÕt qu¶ vµ bµn luËn 3.1. S¬ bé x¸c ®Þnh thµnh phÇn ho¸ häc trong c¸c bé phËn cña c©y. C¸c nhãm hîp chÊt cÇn t×m 1. Quinon - Dung dÞch KOH 10% 2. Flavonoid - Dung dÞch KOH 10%. - Nh«m clorid. - Cyanydin. Phytosterol. (++): Ph¶n øng d¬ng tÝnh râ. (+): Ph¶n øng d¬ng tÝnh. (-): Ph¶n øng ©m tÝnh. * NhËn xÐt: thuèc thö KÕt qu¶ x¸c ®Þnh Th©n L¸ + + - - - - Libermann. + + - Alcaloid. - Mayer. - Bouchardat. - Dragendorff. - Acid picric b·o hoµ - Silicotungstic. - - - 5. Tanin. - Dung dÞch s¾t III clorid 5% -Dung dÞch Gelatin. - - - 6. Acid h÷u c¬. -Tinh thÓ Na 2 CO -Xanh Bromothymol + + + + + + 7. §êng khö. -Fehling A- B. + + - 8. Anthocyanosid. - HCl; KOH. - - - 9. Tinh dÇu. -Bay h¬i. - - - 10. Caroten - H 2 SO - - - 11. Saponin - Sinh bät + + - B¶ng 3.1. KÕt qu¶ ®Þnh tÝnh c¸c nhãm hîp chÊt 3. 4. trong c¸c bé phËn cña c©y BHX Ghi chó: C¸c ph¶n øng vµ STT 4 10% RÔ 3 +++ 3.2. §Þnh tÝnh nhãm hîp chÊt quinon b»ng SKLM. H×nh 3.1: S¾c ký ®å cña nhãm hîp chÊt quinon B¶ng 3.2: Gi¸ trÞ Rf x 100 cña c¸c vÕt trªn SK ®å: Mµu s¾c C¸c vÕt Rf x 100 cña c¸c vÕt trªn c¸c hÖ dung m«i Soi d­íi ®Ìn tö ngo¹i Vµng I II III P1 B×nh th­êng Vµng nh¹t 20 36 62 P2 Vµng ®Ëm Hång ®á 68 69 88 * NhËn xÐt: C¸c hÖ dung m«i ®Òu cho kÕt qu¶ cã 2 vÕt. VÕt phÝa trªn ë ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng b×nh thêng (vÕt ký hiÖu P2) cã mµu vµng ®Ëm, soi ph¸t quang díi ¸nh s¸ng tö ngo¹i cã mÇu hång ®á; vÕt phÝa díi (vÕt ký hiÖu P1) mÇu vµng nh¹t, khi soi ph¸t quang díi ¸nh s¸ng tö ngo¹i cã mµu vµng. VËy kÕt qu¶ nµy cã thÓ nhËn thÊy: trong c¸c bé phËn cña c©y B¹ch hoa xµ cã chøa hai chÊt thuéc nhãm Quinon. 3.3. ChiÕt xuÊt vµ ph©n lËp c¸c chÊt nhãm hîp chÊt quinon 3.3.1. ChiÕt xuÊt. Bét d­îc liÖu (RÔ/th©n/l¸) ChiÕt b»ng cån 900 DÞch chiÕt cån Thu håi dung m«i CÆn Tinh chÕ, hoµ tan trong cån Dung dÞch cån ®Ó ph©n lËp H×nh 3.2: S¬ ®å quy tr×nh chiÕt xuÊt nhãm Quinon tõ c¸c bé phËn cña c©y 3.3.2. Ph©n lËp c¸c chÊt cña nhãm Quinon b»ng SK líp chÕ ho¸ VÕt P2 VÕt P1 H×nh 3.3: S¾c ký ®å trªn líp chÕ ho¸ cña nhãm hîp chÊt quinon. - §¸nh dÊu, c¹o riªng c¸c phÇn silicagel P1 vµ P2. TiÕn hµnh t¬ng tù thu ®îc 10 b¶n chÕ ho¸. - Bét silicagel chøa chÊt P1 vµ chÊt P2 ®Òu ®îc chiÕt b»ng ethanol 900 (theo s¬ ®å h×nh 3.4) Bét Silicagel c¹o tõ b¶n chÕ ho¸ Ethanol 90 0 Dung dÞch cån Thu håi cån. DÞch cån ®Ëm ®Æc. §Ó l¹nh 4 0C trong 12h, läc, sÊy Tinh thÓ P 2 lÇn 1 Tinh thÓ P 2 lÇn 2 H×nh 3.4: S¬ ®å quy tr×nh chiÕt xuÊt, tinh chÕ chÊt P2 sau s¾c ký líp chÕ ho¸. 3.4. NhËn d¹ng chÊt P2 chiÕt ®îc. - ThÓ chÊt: tinh thÓ P2 lµ tinh thÓ h×nh kim, cã mµu vµng cam, Ýt tan trong níc, tan nhiÒu trong c¸c dung m«i h÷u c¬. - KiÓm tra c¸c t¹p chÊt lµ Quinon kh¸c b»ng SKLM: H×nh 3.5: S¾c ký ®å chÊt P2 . + §o ®iÓm ch¶y tinh thÓ: kÕt qu¶: 78 - 790C. + §o phæ tö ngo¹i trong ethanol 900. H×nh 3.6: H×nh ¶nh phæ tö ngo¹i cña chÊt P2 trong ethanol 90o. 3.5 §Þnh lîng Plumbagin trong c¸c bé phËn cña c©y b»ng ph¬ng ph¸p quang phæ tö ngo¹i. 3.5.1. KÕt qu¶ x©y dùng ®êng chuÈn. B¶ng 3.3. ®é hÊp thô (A) ë bíc sãng 266nm C (g/ml) A 2 4 6 8 10 12 14 MÉu 1 0,1379 0,2720 0,4068 0,5413 0,6759 0,8095 0,9450 MÉu 2 0,1371 0,2715 0,4060 0,5414 0,6760 0,8099 0,9444 MÉu 3 0,1372 0,2716 0,4066 0,5407 0,6755 0,8103 0,9448 MÉu 4 0,1370 0,2721 0,4067 0,5408 0,6751 0,8104 0,9445 MÉu 5 0,1379 0,2724 0,4061 0,5413 0,6754 0,8103 0,9449 `X 0,1374 0,2719 0,4064 0,5411 0,6756 0,8101 0,9447 SD 0,0004 0,0004 0,0004 0,0003 0,0004 0,0004 0,0003 Abs 0,9447 0,1374 0 2 4 6 8 10 12 14 C(g/ml) H×nh 3.7: Sù t¬ng quan tuyÕn tÝnh gi÷a (C) vµ (A) Sù t¬ng quan ®îc biÓu thÞ b»ng ph¬ng tr×nh: A = k.C + b, cã r = 0,9999 Víi k = 0,06728; b = 0,00281 VËy A = 0,06728. C + 0,00281