Bé quèc phßng
Häc viÖn qu©n y
******
Tr¬ng ®øc m¹nh
Kh¶o s¸t t×nh h×nh sö dông thuèc ®iÒu trÞ
®ît bïng ph¸t cña bÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh
t¹i bÖnh viÖn 103
( Kho¸ luËn tèt nghiÖp dîc sÜ ®¹i häc kho¸ 1999 – 2005 )
C¸n bé híng dÉn: TS. Phan ThÞ Hoµ.
N¬i thùc hiÖn:
1. Khoa Lao vµ BÖnh phæi – BÖnh viÖn 103.
2. Khoa Dîc – BÖnh viÖn 103.
3. Bé m«n Dîc häc Qu©n sù – Häc viÖn Qu©n y.
Thêi gian thùc hiÖn: 07 – 08/2005.
§Æt vÊn ®Ò
BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh (Chronic obstructive pulmonary
disease – COPD) lµ mét bÖnh phæ biÕn trªn thÕ giíi còng nh ë
ViÖt Nam. BÖnh nµy kh«ng thÓ ch÷a khái, diÔn biÕn dai d¼ng,
nÆng dÇn vµ tû lÖ tö vong cao, nhÊt lµ trong ®ît bïng ph¸t.
§ît bïng ph¸t (§BP) cña BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh
(BPTNMT) lµm cho ngêi bÖnh ph¶i nhËp viÖn, t¨ng chi phÝ ®iÒu
trÞ, nhng tû lÖ tö vong vÉn cao. ë níc ta vÊn ®Ò sö dông thuèc ®iÒu
trÞ §BP cña BPTNMT cßn Ýt ®îc quan t©m nghiªn cøu.
Do vËy, chóng t«i ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Ò tµi:
“Kh¶o s¸t t×nh h×nh sö dông thuèc ®iÒu trÞ ®ît bïng ph¸t
cña BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh t¹i BÖnh viÖn 103”
víi môc tiªu:
1. Kh¶o s¸t t×nh h×nh sö dông thuèc dùa trªn ph¸c ®å ®iÒu trÞ.
2. Kh¶o s¸t kÕt qu¶ ®iÒu trÞ vµ chi phÝ sö dông thuèc.
PhÇn 1. tæng quan
1.1. §¹i c¬ng vÒ BPTNMT.
1.1.1. §Þnh nghÜa:
BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh lµ mét bÖnh cã ®Æc ®iÓm
rèi lo¹n t¾c nghÏn lu lîng khÝ thë kh«ng cã kh¶ n¨ng håi
phôc hoÆc chØ håi phôc mét phÇn, tiÕn triÓn tõ tõ, thêng cã
t¨ng ph¶n øng ®êng thë vµ liªn quan ®Õn ph¶n øng viªm bÊt
thêng cña phæi do c¸c ph©n tö hoÆc khÝ ®éc h¹i.
1.1.2. C¬ chÕ bÖnh sinh:
- MÊt c©n b»ng proteinase – kh¸ng proteinase.
- Viªm dai d¼ng ®êng thë vµ nhu m«.
- BiÕn ®æi chÊt gian bµo vµ ngo¹i bµo.
- Vai trß cña nhiÔm khuÈn ®êng h« hÊp lóc cßn trÎ.
- T¨ng tÝnh ph¶n øng phÕ qu¶n kh«ng ®Æc hiÖu.
1.1.3. Gi¶i phÉu bÖnh:
- ë ®êng thë trung t©m: cã c¸c tÕ bµo viªm th©m
nhiÔm ë bÒ mÆt biÓu m«, lµm t¨ng tiÕt chÊt nhÇy.
- ë ®êng thë ngo¹i vi: qu¸ tr×nh viªm m¹n tÝnh g©y
tæn th¬ng vµ t¸i cÊu tróc l¹i thµnh phÕ qu¶n, t¹o thµnh
sÑo lµm hÑp lßng vµ g©y t¾c dêng thë cè ®Þnh.
1.1.4. TriÖu chøng l©m sµng:
- TriÖu chøng c¬ n¨ng : chñ yÕu lµ ho, kh¹c ®êm,
khã thë.
- TriÖu chøng thùc thÓ : khã thë, c¨ng gi·n phæi,
rales, c¸c triÖu chøng rèi lo¹n tim m¹ch.
1.1.5. C¸c giai ®o¹n cña BPTNMT:
B¶ng 1.1: Ph©n lo¹i møc ®é nÆng cña BPTNMT.
Giai ®o¹n
§Æc ®iÓm
0: Nguy c¬
-
§o phÕ dung kÕ b×nh thêng
- Cã c¸c triÖu chøng m¹n tÝnh: ho, kh¹c ®êm.
i: BPTNMT nhÑ
-
II: BPTNMT võa
- FEV1/FVC < 70%; 50% < FEV1 < 80% SLT.
- Cã hoÆc kh«ng cã c¸c triÖu chøng m¹n tÝnh: ho, kh¹c
®êm, khã thë.
III: BPTNMT nÆng
- FEV1/FVC < 70%; 30% < FEV1 < 50% SLT.
- Cã hoÆc kh«ng cã c¸c triÖu chøng m¹n tÝnh: ho, kh¹c
®êm, khã thë.
IV: BPTNMT rÊt nÆng
-
FEV1/FVC < 70%; FEV1 > 80% SLT.
- Cã hoÆc kh«ng cã c¸c triÖu chøng m¹n tÝnh: ho, kh¹c
®êm, khã thë.
FEV1/FVC < 70%; FEV1 < 30% SLT
- HoÆc cã suy h« hÊp hoÆc cã dÊu hiÖu suy tim ph¶i.
1.1.6. §ît bïng ph¸t cña BPTNMT:
* Ngêi ta coi lµ §BP: khi BN bÞ nhiÔm khuÈn phæi,
phÕ qu¶n, lµm t¨ng khã thë, lµm cho t×nh tr¹ng BN xÊu
®i. §a sè BN bÞ §BP tõ giai ®o¹n III vµ giai ®o¹n IV.
* ChÈn ®o¸n §BP: c¨n cø vµo mét trong c¸c dÊu hiÖu
sau : T¨ng sè lîng ®êm , t¨ng ®êm ®ôc cã mñ, t¨ng khã
thë. Cã 3 møc ®é cña §BP: NhÑ, trung b×nh, nÆng.
* Nguyªn nh©n g©y ra §BP :
- Do nhiÔm trïng: Lµ nguyªn nh©n chñ yÕu, chiÕm
80%.
- Kh«ng do nhiÔm trïng: Lµ nguyªn nh©n thø yÕu.
1.2. §iÒu trÞ BPTNMT: Theo 2 giai ®o¹n:
1.2.1. §iÒu trÞ giai ®o¹n æn ®Þnh:
- Môc tiªu ®iÒu trÞ: Ng¨n c¶n vµ kiÓm so¸t c¸c triÖu chøng, gi¶m møc
®é vµ tÇn sè §BP, c¶i thiÖn chÊt lîng cuéc sèng cña bÖnh nh©n.
- Ph¸c ®å ®iÒu trÞ: Theo 5 giai ®o¹n.
1.2.2. §iÒu trÞ §BP:
* Môc tiªu ®iÒu trÞ: Gi¶i quyÕt nhiÔm khuÈn h« hÊp, ®iÒu trÞ c¸c triÖu
chøng vµ c¸c biÕn chøng: t©m phÕ m¹n, suy h« hÊp, trµn khÝ mµng
phæi .
* Ph¸c ®å ®iÒu trÞ :
- Chèng nhiÔm khuÈn phÕ qu¶n.
- §iÒu trÞ t¾c nghÏn ®êng thë: gi·n phÕ qu¶n, chèng viªm , long ®êm.
- §iÒu trÞ thiÕu oxy.
1.3. C¸c thuèc chñ yÕu sö dông trong ®iÒu trÞ §BP cña
BPTNMT.
1.3.1. Thuèc kh¸ng sinh:
1.3.1.1. Nguyªn t¾c sö dông kh¸ng sinh.
1.3.1.2. Nhãm - lactam (c¸c penicilin vµ cephalosporin).
1.3.1.3. Nhãm Aminnosid (hay aminoglycosid).
1.3.1.4. Nhãm Lincosamid.
1.3.1.5. Nhãm Quinolon.
1.3.2. Thuèc gi∙n phÕ qu¶n:
1.3.2.1. Nhãm chñ vËn 2 adrenergic.
1.3.2.2. Nhãm Xanthin.
1.3.2.3. Nhãm kh¸ng cholinergic.
1.3.3. Thuèc Corticoid (corticosteroid).
1.3.4. Thuèc long ®êm.
phÇn 2.
®èi tîng, ph¬ng ph¸p vµ néi dung nghiªn cøu
2.1. §èi tîng nghiªn cøu.
- Gåm 177 BN (BN) ®îc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh lµ BPTNMT trong
§BP ®iÒu trÞ t¹i khoa Lao vµ BÖnh phæi vµ khoa Håi søc cÊp cøu
- BÖnh viÖn 103 tõ th¸ng 07/2004 ®Õn th¸ng 06/2005.
- Tiªu chuÈn lùa chän BN theo GOLD (2003).
- Lo¹i trõ: Hen phÕ qu¶n, gi·n phÕ qu¶n…
2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ( nghiªn cøu håi cøu ).
2.2.1. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm l©m sµng trong §BP:
- Thu thËp sè liÖu tõ bÖnh ¸n, phiÕu ®iÒu trÞ, sæ ®¨ng ký ra vµo viÖn.
- LËp phiÕu thu thËp th«ng tin cho mçi bÖnh nh©n.
- Ph©n lo¹i møc ®é §BP, c¨n cø vµo c¸c dÊu hiÖu sau: T¨ng sè lîng
®êm, t¨ng ®êm ®ôc cã mñ, t¨ng khã thë. Cã 3 møc ®é §BP:
+ NhÑ: cã 1 dÊu hiÖu trªn.
+ Trung b×nh: cã 2 dÊu hiÖu trªn.
+ NÆng: cã 3 dÊu hiÖu trªn, kÌm theo sèt, phï hai chi díi, tÇn sè
thë > 25 lÇn /phót, tÇn sè tim > 110 lÇn/phót.
2.2.2. Nghiªn cøu t×nh h×nh sö dông thuèc:
Thèng kª c¸c thuèc sö dông dùa trªn chØ ®Þnh cña b¸c sÜ ®îc ghi
trong bÖnh ¸n, sæ theo dâi sö dông thuèc, phiÕu ®iÒu trÞ.
2.2.3. Nghiªn cøu kÕt qu¶ ®iÒu trÞ vµ chi phÝ sö dông thuèc:
- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ theo ba møc ®é: Tèt, trung b×nh, kÐm.
+ Tèt: hÕt c¸c triÖu chøng l©m sµng cña §BP, BN æn ®Þnh vÒ l©m
sµng, ra viÖn.
+ Trung b×nh: c¸c triÖu chøng l©m sµng cña §BP gi¶m nhng cha
hÕt.
+ KÐm: BN ®¸p øng kÐm víi ®iÒu trÞ, bÖnh nÆng dÇn, ph¶i
chuyÓn khoa håi søc cÊp cøu, gia ®×nh xin vÒ, hoÆc tö vong.
- Tiªu chuÈn x¸c ®Þnh hÕt §BP theo GOLD (2003).
- TÝnh chi phÝ sö dông thuèc ®iÒu trÞ §BP cho tõng bÖnh nh©n.
2.2.4. Xö lý sè liÖu:
TÊt c¶ sè liÖu ®îc xö lý theo ph¬ng ph¸p thèng kª y häc víi phÇn
mÒm Epi.info 6.0.
2.3. Néi dung nghiªn cøu.
2.3.1. §Æc ®iÓm l©m sµng trong §BP cña BPTNMT vµ c¸c yÕu tè
liªn quan:
- Tû lÖ BN theo giíi, løa tuæi.
- Tû lÖ BN theo tõng ®èi tîng vµ theo møc ®é §BP.
- Giai ®o¹n cña BPTNMT, c¸c biÕn chøng, c¸c bÖnh phèi hîp.
- C¸c triÖu chøng l©m sµng , cËn l©m sµng chñ yÕu trong §BP.
2.3.2. T×nh h×nh sö dông thuèc:
- Ph¸c ®å ®iÒu trÞ §BP cña BPTNMT.
- Phèi hîp c¸c nhãm thuèc.
- C¸c thuèc kh¸ng sinh, corticoid, gi·n phÕ qu¶n, long ®êm : Tªn
thuèc, lo¹i thuèc, d¹ng thuèc, ®êng dïng, hµm lîng, tû lÖ (%).
- C¸c thuèc dïng phô trî.
- LiÖu ph¸p oxy.
- C¸c t¸c dông kh«ng mong muèn, c¸c thuèc kh¾c phôc t¸c dông
kh«ng mong muèn.
2.3.3. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ vµ chi phÝ:
- KÕt qu¶ ®iÒu trÞ:
+ KÕt qu¶ ®iÒu trÞ : Tèt, trung b×nh, kÐm theo tõng ®èi tîng
QCS, BHYT, D.
+ Ngµy ®iÒu trÞ trung b×nh theo tõng ®èi tîng QCS, BHYT, D.
+ Thêi gian trung b×nh hÕt §BP.
- Chi phÝ: ®îc tÝnh riªng cho tõng ®èi tîng:
+ Sè tiÒn trung b×nh mét ngµy ®iÒu trÞ.
+ Tæng sè tiÒn trung b×nh cho c¶ ®ît ®iÒu trÞ.
+ Sè tiÒn trung b×nh dïng cho tõng lo¹i thuèc : kh¸ng sinh,
gi·n phÕ qu¶n, corticoid, long ®êm.
PhÇn 3. kÕt qu¶ nghiªn cøu
3.1. §Æc ®iÓm l©m sµng trong §BP cña BPTNMT vµ c¸c yÕu tè liªn quan.
3.1.1. Tû lÖ BN theo løa tuæi, giíi tÝnh:
Tuæi trung b×nh lµ 71,19 8, 67, tuæi thÊp nhÊt lµ 50, cao nhÊt lµ 88.
B¶ng 3.1 : Tû lÖ BN theo løa tuæi, giíi tÝnh.
Giíi
Nam
N÷
Tæng sè
n
Tû lÖ
(%)
n
Tû lÖ
(%)
n
Tû lÖ
(%)
50-60
16
9,04
1
0,56
17
9,60
61-70
46
25,99
7
3,96
53
29,95
71-80
82
46,33
11
6,21
93
52,54
81-88
12
6,78
1
1,13
14
7,91
Tæng sè
156
88,14
21
11,86
177
100
Nhãm
tuæi
3.1.2. Tû lÖ BN theo ®èi tîng vµ theo møc ®é §BP cña BPTNMT:
B¶ng 3.2 : Tû lÖ BN theo ®èi tîng vµ theo møc ®é §BP.
Møc
®é
§BP
NhÑ
TB
QCS (1)
n
18
12
%
52,94
35,29
BHYT (2)
n
20
32
%
31,25
50,00
D (3)
Tæng sè
n
28
36
%
35,44
45,57
n
%
66
37,29
80
45,76
NÆng
4
11,77
12
18,75
15
18,99
31
16,95
Tæng
sè
34
100
64
100
79
100
177
100
Tû lÖ
(%)
19,21
36,16
44,63
100
P
P1-2<0,05
P2-3>0,05
P1-3<0,05
P1-2<0,05
P2-3>0,05
P1-3>0,05
P1-2>0,05
P2-3>0,05
P1-3>0,05
60.00%
50.00%
40.00%
NhÑ
Trung b×nh
NÆng
30.00%
20.00%
10.00%
0.00%
QCS
BHYT
D©n
H×nh 3.1 : BiÓu ®å tû lÖ bÖnh nh©n theo ®èi tîng vµ theo møc
®é §BP
3.1.3. TriÖu chøng l©m sµng vµ cËn l©m sµng trong §BP cña
BPTNMT:
B¶ng 3.3 : TriÖu chøng l©m sµng vµ cËn l©m sµng trong §BP.
TriÖu chøng l©m sµng,
cËn l©m sµng
Sè lîng BN
Tû lÖ %
Khã thë t¨ng
167
94,35
Ho t¨ng
139
78,53
Kh¹c ®êm t¨ng
135
76,27
§êm ®ôc cã mñ
31
16,95
Sèt
51
28,81
§au ngùc
27
15,25
TÝm m«i vµ ®Çu chi
18
10,17
Phï chi
13
7,34
Sè lîng b¹ch cÇu t¨ng
78
44,07
Sè lîng hång cÇu t¨ng
29
16,38
Sè lîng hång cÇu gi¶m
16
9,04
3.1.4. C¸c biÓu hiÖn l©m sµng trong §BP cñaBPTNMT:
B¶ng 3.4: Giai ®o¹n cña BPTNMT, biÕn chøng vµ bÖnh phèi hîp.
§Æc ®iÓm
Sè lîng BN
Tû lÖ %
Giai ®o¹n cña BPTNMT
43
100 (n=43)
Giai ®o¹n II (võa)
6
13,95
Giai ®o¹n III (nÆng)
22
51,16
Giai ®o¹n IV (rÊt nÆng)
15
34,48
BiÕn chøng cña BPTNMT
109
61,58 (n=177)
T©m phÕ m¹n
79
44,63
Suy h« hÊp
22
12,43
Trµn khÝ mµng phæi
8
4,52
C¸c bÖnh phèi hîp
59
33,33 (n=177)
Viªm loÐt DD-HTT
17
9,60
T¨ng huyÕt ¸p
12
6,77
BÖnh c¬ tim thiÕu m¸u
12
6,77
Ho ra m¸u
4
2,26
BÖnh kh¸c
14
7,92
3.2. T×nh h×nh sö dông thuèc.
3.2.1. Ph¸c ®å ®iÒu trÞ §BP cña BPTNMT, gåm 4 nhãm thuèc:
B¶ng 3.5: C¸c nhãm thuèc ®iÒu trÞ §BP.
Nhãm thuèc
Sè lîng BN
Tû lÖ (%)
Sè ngµy sö
dông TB
Kh¸ng sinh
177
100
8,96 3,30
Gi·n phÕ qu¶n
177
100
10,38 4,85
Corticoid
145
81,92
8,35 4,20
Long ®êm
147
83,05
8,57 4,68
100
100
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
83.05
Kh¸ng sinh
Gi∙n phÕ qu¶n
Corticoid
81.92
Long ®êm
H×nh 3.1 : BiÓu ®å c¸c nhãm thuèc ®iÒu trÞ §BP.
- Xem thêm -