Tài liệu (đề tài cấp trường) đồ lưu niệm đối với sự phát triển du lịch tại đà lạt

CL C Trang I NÓI U PH N M U 1. Lý do ch n 2. Ph tài ............................................................................................... 1 ng pháp nghiên c u ................................................................................... 3 2.1 Ph ng pháp 2.2. Ph ng pháp thu th p và x lý tài li u .................................................. 3 3. C u trúc c a u tra xã h i h c............................................................. 3 tài .......................................................................................... 3 PH N N I DUNG ................................................................................................... 4 Ch ng 1. c m và ý ngh a c a 1.1. Khái ni m 1.2. c l u ni m l u ni m ................................................................................ 4 m ....................................................................................................... 4 1.3. Ý ngh a ......................................................................................................... 6 Ch ng 2. Th c tr ng ho t 2.1. Quy trình s n xu t m t s ng kinh doanh l u ni m t i à L t l u ni m ............................................................ 8 2.1.1 g ..................................................................................................... 8 2.1.2. hoa ngh thu t ................................................................................ 11 2.1.3. mây tre an .................................................................................... 12 2.1.4. á..................................................................................................... 13 2.1.5. kim hoàn ........................................................................................ 14 2.1.6. t s ng 2.1.7. th c m ........................................................................................... 16 2.1.8. thêu ................................................................................................. 18 2.1.9. ng ............................................................................................... 20 2.2. Tiêu th ng v t ............................................................................ 16 l u ni m t i à L t ..................................................................... 22 2.2.1. T i khách s n ..................................................................................... 25 2.2.2. T i các m du l ch ........................................................................... 27 - Bán t i qu y ..................................................................................... 27 - Bán hàng rong ................................................................................. 33 2.2.3. T ilàng ngh ....................................................................................... 36 Ch ng 3. M t vài gi i pháp và ki n ngh 3.1. Gi i pháp ...................................................................................................... 39 1 - S d ng và phát tri n công ngh bên c nh s n ph m làm th công ........ 40 - T ng c -T o ng i ng h a s sáng tác m u, k s chuyên môn cho các c s 40 u ki n cho các nhà báo, nhà ph bình, nhà lý lu n v n h c nhà kinh t h c ..................................................................................................... 40 - Khuy n khích phát tri n các trung tâm d ch v t v n và hoàn thi n s n ph m ngành ngh truy n th ng ................................................................... 40 - Quy ho ch ph c v m c ích du l ch..................................................... 40 - Chính sách khuy n khích các nhà khoa h c, c quan nghiên c u ............ 41 - Phát tri n nhanh công tác ào t o ngu n nhân l c cho các c s s n xu t41 3.2. Ki n ngh ....................................................................................................... 41 - a d ng hóa s n ph m l u ni m............................................................ 41 - T o nh ng m du l ch, trung tâm du l ch ................................................ 42 - Liên k t các n v s n xu t và các công ty l hành .................................. 42 - Xây d ng m t s tour du l ch c bi t ....................................................... 42 - Th ng nh t giá c và niêm y t giá cho t ng m t hàng c th .................... 42 - B trí v tríbán l u ni m phù h p.......................................................... 42 - Có gian mô ph ng các công - Xây d ng y u t -B id - Nhà n - Quy c tr ng v n s n xu t ................................................. 43 l u ni m cho t ng m du l ch ........... 43 ng ki n th c cho h i quan ............................................................. 44 c ph i chú ý nh v n vi c ào t o i ng th ................................... 44 ng ký và b o v nhãn hi u hàng hóa ................................ 44 PH N K T LU N............................................................................................. 2 Trong xu th h i nh p c bi t Vi t Nam v a ra nh p t ch c th thì ngành du l ch càng có nhi u c h i phát tri n. ng tr ng m i WTO c th i c và thách th c ó, bên c nh vi c làm th nào phát tri n ngành du l ch tr thành ngành kinh t ch o thì vi c nghiên c u th tr ng, th hi u khách du l ch c ng nh tìm ra nh ng y u m c a ngành Ho t có h u vô cùng quan tr ng. ng nghiên c u khoa h c s là m t trong nh ng d p th tâm huy t v i ngh ng c ng nh ng kh c ph c là m i cá nhân t p i sâu vào khai thác, tìm hi u nh ng l nh v c và tài nóng a ra gi i pháp kh thi cho ngành ngh c a mình. l u ni m i v i s phát tri n c a du l ch không ch t i khác c ng h t s c quan tr ng t i vì nó góp ph n qu ng bá th à L t mà các t nh ng hi u v du l ch và kích thích chi tiêu c a du khách. à L t là thành ph du l ch nên vi c làm th nào du khách l i càng có ý ngh a s ng còn tri n kéo dài th i gian l u trú c a i v i ngành. Trong r t nhi u gi i pháp thì phát l u ni m c ng là m t trong nh ng gi i pháp mang tính kh thi. Chính vì ó cùng v i lòng yêu thích tìm hi u v i s phát tri n du l ch t i à L t” làm l u ni m tôi ã ch n tài: “ u l u ni m i tài nghiên c u khoa h c c a mình. Trong l nh v c còn m i m này, c ng v i tính ch t phân tán thông tin c a tài cùng v i nh ng gi i pháp mang tính ch quan cá nhân s không th tránh kh i nh ng thi u sót. R t mong cs óng góp ý ki n cho tài c hoàn thi n. Trân tr ng m n! Ch nhi m tài Nguy n Th Cúc 3 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU I. Lyù do choïn ñeà taøi Naèm ôû khu vöïc Taây Nguyeân vôùi lôïi theá veà khí haäu vaø raát nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån du lòch ñaëc bieät laø Ñaø Laït naèm trong khoâng gian vaên hoaù coàng chieâng moät di saûn vaên hoùa voâ theå theá giôùi. Trong caùc ñieàu kieän ñoù, ñoà löu nieäm coù moät vai troø khaù ñaëc bieät. Trong du lòch, doanh thu töø dòch vuï boå sung thöôøng raát cao. Ñaây laø dòch vuï mang tính chaát löu ñoäng, coù theå linh hoatï vôùi töøng hoaøn caûnh khaùc nhau. Nhöõng dòch vuï cô baûn nhö löu truù, aên uoáng, vaän chuyeån laø nhöõng dòch vuï mang tính chaát coá ñònh vaø haàu heát caùc chuyeán du lòch ñeàu coù. Trong khi ñoù dòch vuï boå sung thì moãi chuyeán du lòch moät khaùc. Chính vì th maø noù taïo ra neùt rieâng coù vaø ñoâi khi laø muïc ñích cuûa chuyeán ñi. Ñoà löu nieäm laø phöông ti n ñeå quaûng caùo cho moät ñieåm, moät ñòa phöông, moät trung taâm du lòch, moät vuøng du lòch hay m t qu c gia. Thoâng qua ñoà löu nieäm du khaùch seõ ñöôïc gôïi nhôù veà moät daân toäc, moät ñòa danh. Töø ñoù, naûy sinh trí toø moø, loøng ham muoán tìm hieåu vaø thaêm vieáng ñòa danh ñoù. Moãi chuyeán du lòch thöôøng coù moät kyû nieäm rieâng vaø ñoà löu nieäm chính laø vaät löu giöõ kyû nieäm giuùp hoï nhôù laïi moãi khi nhìn thaáy. Ñi du lòch laø khoaûng thôøi gian ñeå thö giaõn vaø chi tieâu. Thö giaõn coù theå baèng nhieàu hình thöùc vaø chi tieâu cuõng vaäy. Ñoà löu nieäm cuõng laø moät ñoái töôïng ñeå hoï chi tieâu. Khaùch ñi du lòch thöôøng muoán chi tieâu heát soá tieàn maø hoï coù. Chính vì theá ñoà löu nieäm neáu haáp daãn seõ kích thích hoï chi tieâu. Vieäc saûn xuaát, ñoà löu nieäm ñaõ taïo ra moät khoái löôïng coâng vieäc lôùn giuùp raát nhieàu ngöôøi coù coâng aên, vieäc laøm keå caû ngöôøi giaø, treû em, phuï nöõ, ngöôøi taøn taät hoaëc ngöôøi yeáu söùc khoeû. Ñoà löu nieäm ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thò tröôøng thì ngöôøi saûn xuaát coù thu nhaäp cao, loâi cuoán ñöôïc nhöõng ngöôøi coù tay ngheà, nhöõng thôï kheùo tay quay trôû laïi laøm vieäc. ÔÛ caùc laøng ngheà, vieäc cha truyeàn con noái raát quan troïng. Bôûi vaäy, 4 neáu thu nhaäp cuûa hoï ñöôïc oån ñònh, hoï seõ ôû laïi saûn xuaát vaø phaùt trieån ngaønh ngheà truyeàn thoáng qua ñoù caûi tieán veâ ñoà löu nieäm. Vieäc saûn xuaát ñoà löu nieäm taän duïng khai thaùc vaø söû duïng hieäu quaû nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, nhieân lieäu, vaät tö trong nöôùc keå caû pheá lieäu, pheá thaûi cuûa saûn xuaát coâng nghieäp vaø sinh hoaït cuûa nhaân daân, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi trong quaù trình phaùt trieån. Qua vieäc saûn xuaát ñoà löu nieäm, giöõ ñöôïc moái lieân keát hôïp taùc giöõa noâng thoân vaø thaønh thò, giöõa saûn xuaát noâng nghieäp vaø coâng nghieäp thuùc ñaåy phaùt trieån neàn kinh teá haøng hoùa ôû khu vöïc noâng thoân. Ñoà löu nieäm giuùp ngöôøi saûn xuaát vaø du khaùch coù theâm nhaän thöùc. Saûn phaåm ñoà löu nieäm khoâng chæ laø saûn phaåm kinh teá, vaät phaåm thuaàn tuyù cho sinh hoaït haøng ngaøy maø noù chính laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät bieåu tröng cuûa neàn vaên hoaù xaõ hoäi, möùc phaùt trieån kinh teá, trình ñoä daân trí, ñaëc ñieåm nhaân vaên cuûa daân toäc, Ñoà löu nieäm coù vai troø quan troïng nhöng thöïc teá ôû Ñaø Laït vieäc baùn ñoà löu nieäm vaãn coøn chöa toå chöùc vaø quaûn lyù chaët cheõ. Caùc doanh nghieäp du lòch chöa coù moái lieân heä vôùi caùc ñôn vò saûn xuaát vaø tieâu thuï ñeå toå chöùc thaønh tour hay ñöa vaøo trong chöông trình du lòch cuûa mình moät caùch coù hieäu quaû. Thöôøng du khaùch vaãn mua baùn töï do neân khoâng naém ñöôïc thò hieáu tieâu duøng cuûa du khaùch. Caùc nöôùc treân theá giôùi tyû leä chi tieâu trung bình giöõa dòch vuï chính vaø dòch vuï boå sung laø 3/2, thaäm chí coù moät soá nöôùc coøn ñaït tyû leä 3/7, trong khi ñoù ôû Ñaø Laït chæ ñaït 4/1. Dòch vuï boå sung chieám 20,86% thì ñoà löu nieäm chæ chieám 12,34% [1]. Ñieàu ñoù chöùng toû raèng, ñoà löu nieäm chöa haáp daãn du khaùch. Vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi ngaønh du lòch Ñaø Laït laø caàn tìm hieåu thöïc traïng ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra ñöôïc nhöõng giaûi phaùp ñeå loâi cuoán du khaùch chi tieâu cho dòch vuï boå sung trong ñoù coù ñoà löu nieäm. Vì theá, em ñaõ choïn ñeà taøi: Ñoà löu nieäm ñoái vôùi söï phaùt trieån du lòch taïi Ñaø Laït ñeå laøm ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc cuûa mình. 5 2. Phöông phaùp nghieân cöùu Trong quaù trình nghieân cöùu, baùo caùo ñaõ söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu chính sau: 2.1. Phöông phaùp ñieàu tra xaõ hoäi hoïc Baùo caùo söû duïng phöông phaùp naøy baèng caùch phoûng vaán tröïc tieáp vaø phaùt baûn hoûi ôû moät soá khaùch saïn, ñieåm du lòch vaø moät soá ñieåm coù khaùch du lòch. Qua ño,ù bieát ñöôïc khaû naêng tieâu thuï ñoà löu nieäm cuûa töøng ñieåm vaø sôû thích cuûa khaùch cuõng nhö caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc tieâu thuï ñoà löu nieäm. 2.2. Phöông phaùp thu thaäp vaø söû lyù taøi lieäu Ñeà taøi môùi tính chaát ñeà taøi phöùc taïp thoâng tin vaø tö lieäu phaân taùn chính vì vaäy vieäc thu thaäp vaø söû lyù taøi lieäu laø heát söùc khoù khaên. Thoâng qua taøi lieäu saùch baùo, caùc trang web baùo caùo ñaõ taäp hôïp laïi phaân loaïi vaø choïn loïc söû lyù thoâng tin caàn thieát cho quaù trình nghieân cöùu vaø vieát baùo caùo. 3. Caáu truùc cuûa ñeà taøi Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, taøi lieäu tham khaûo vaø phuï luïc, phaàn noäi dung chính cuûa khoaù luaän goàm 3 chöông: - Chöông I. Ñaëc ñieåm vaø yù nghóa cuûa ñoà löu nieäm - ChöôngII. Thöïc traïng hoaït ñoäng kinh doanh ñoà löu nieäm taïi Ñaø Laït - ChöôngIII. Moät soá giaûi phaùp vaø kieán nghò 6 Ch ng 1. ÑAËC ÑIEÅM VAØ YÙ NGHÓA CUÛA ÑOÀ LÖU NIEÄM 1.1. Khaùi nieäm ñoà löu nieäm Ñoà löu nieäm laø moät khaùi nieäm roäng, khoâng coù giôùi haïn cuï theå vaø thöôøng hieåu laø ñoà vaät ñöôïc giöõ laïi ñeå laøm kyû nieäm {2}. Ñoù coù theå laø moät loï hoa, moät caùi coác, moät khung aûnh, moät böùc töôïng hay moät tuùi xaùch tay,... Neáu ñöôïc goïi laø ñoà löu nieäm thì ñoù laø vaät cuï theå coù theå mang taëng, cho, tröng baøy hay caát giöõ, khi ñem baùn noù trôû thaønh haøng hoaù vaø ñoù laø loaïi haøng ñaëc bieät ñöôïc tröng baøy chuû yeáu ôû caùc ñieåm du lòch. Thöïc ra ñoà löu nieäm ñaõ coù töø laâu, nhöõng maët naï ñan baèng caät tre, trang trí maët muõi raâu ria xanh ñoû, nhöõng oâng phoãng buïng pheä, maøu hung hoaëc traéng. Nhöng ñoù laø nhöõng ñoà saønh souvenir mang tính ngheä thuaät truyeàn thoáng vaø phuïc vuï chuû yeáu khaùch nöôùc ngoaøi thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng phoá haøng Khay, haøng Troáng, haøng Gai, ôû Haø Noäi. Ñoà löu nieäm laø saûn phaåm mang daáu aán vaên hoaù, vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa moät daân toäc, ñòa phöông trong moät giai ñoaïn lòch söû, theå hieän chöùc naêng löu giöõ kyû nieäm nhaát ñònh cuûa con ngöôøi. 1.2. Ñaëc ñieåm Ñoà löu nieäm laø vaät gôïi nhôù veà nhöõng truyeàn thuyeát, söï kieän ñaõ gaén vôùi lòch söû cuûa daân toäc nhö nhöõng böùc töôïng Thaùnh Gioùng, Chöû Ñoång Töû, Maãu Lieâu Haïnh, Baø Chuùa Kho, Ruøa Vaøng ngaäm kieám, noùi veà nhöõng truyeàn thuyeát phaù giaëc AÂn, Giuùp vua ñaùnh giaëc, giuùp daân, Nhöõng böùc töôïng Baùc Hoà, Quang Trung, Nguyeân Traõi, laø nhöõng con ngöôøi ñaõ gaén boù caû cuoäc ñôøi mình cho söï nghieäp chung cuûa ñaát nöôùc. Qua nhöõng böùc töôïng naøy, khi ñöôïc thuyeát minh seõ giuùp khaùch nöôùc ngoaøi hieåu hôn veà con ngöôøi Vieät Nam. Coøn nhöõng ngöôøi daân Vieät Nam thì caøng theâm kính 7 troïng vaø toân kính nhöõng anh huøng daân toäc. Khi nhöõng böùc töôïng ñöôïc mua veà thöôøng ñöôïc ñeå ôû nhöõng nôi cung kính qua ñoù giaùo duïc ñöôïc theá heä con chaùu. Ñoà löu nieäm thöôøng ñöôïc laøm thuû coâng theo phong caùch truyeàn thoáng raát ñaäm neùt. Ñöôïc saûn xuaát chuû yeáu ôû caùc laøng ngheà, phoá ngheà vaø gaén vôùi nhöõng laøng ngheà, phoá ngheà ñoù. Ñoà löu nieäm ñaëc bieät laø caùc ñoà thuû coâng myõ ngheä coù neùt rieâng ñoäc ñaùo mang ñaäm daáu aán cuûa nôi saûn xuaát. Do vaäy, nhieàu khi teân cuûa saûn phaåm luoân keøm theo teân cuûa laøng ngheà, phoá ngheà laøm ra noù. Saûn phaåm noåi tieáng cuõng laøm cho laøng ngheà, phoá ngheà ñoù noåi tieáng theo. Ví duï: Thoå caåm EÂñeâ, gaïch Baùt Traøng, tranh haøng Troáng, ... Phöông thöùc, quy trình, kyõ thuaät saûn xuaát ñoà löu nieäm phaàn nhieàu do cha truyeàn con noái neân vaãn giöõ ñöôïc phong caùch truyeàn thoáng. Ñaây cuõng chính laø ñaëc ñieåm haáp daãn du khaùch ñaëc bieät laø du khaùch quoác teá. ÔÛ caùc nöôùc coù coâng ngheä hieän ñaïi laøm vieäc vôùi maùy moùc neân saûn phaåm ñöa ra haøng loaït khoù thaáy ñöôïc nhöõng neùt khaùc bieät giöõa saûn phaåm noï vôùi saûn phaåm kia. Coøn theo phong caùch thuû coâng thì moät loaïi saûn phaåm nhöng khoâng coù saûn phaåm gioáng y nguyeân, bôûi qua caùc coâng ñoaïn saûn phaåm vaãn coù nhöõng neùt khaùc bieät ít coù saûn phaåm haøng loaït. Ñoà löu nieäm mang ñaäm neùt daân gian vaø chöùa ñöïng tính nhaân vaên saâu saéc. Treân caùc saûn phaåm thöôøng bieåu ñaït phong caûnh sinh hoaït, con ngöôøi caûnh quan thieân nhieân, leã hoäi truyeàn thoáng, phong tuïc taäp quaùn, quan nieäm veà töï nhieân, bieåu töôïng thaàn phaät, ñeàu ñöôïc theå hieän trong ñoà löu nieäm. Ñaëc bieät nhöõng neùt chaám phaù treân tranh sôn maøi, tranh luïa, böùc traïm khaéc goã, khaûm xaø cöø, vôùi caûnh caây ña, beán nöôùc con ñoø, ñaõ theå hieän ñaát nöôùc con ngöôøi vaø taâm hoàn tình caûm Vieät Nam laøm cho du khaùch nöôùc ngoaøi yeâu meán nhaân daân Vieät Nam hôn. Bôûi theá, ñoà löu nieäm laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät bieåu tröng cuûa neàn vaên hoaù xaõ hoäi, möùc ñoä phaùt trieån kinh teá, trình ñoä daân trí nhaân vaên cuûa daân toäc. 8 Ñoà löu nieäm laø maët haøng xuaát khaåu taïi choã bôûi vì noù ñöôïc baùn trong nöôùc nhöng khi khaùch quoác teá ñeán du lòch vaø mua ñoà löu nieäm hoï ñaõ mang saûn phaåm ra khoûi bieân giôùi neân saûn phaåm baùn ra khoâng chòu chi phí vaän chuyeån vaø thueá xuaát caûnh ( baùn taïi choã vaø thu ngoaïi teä ). Ñaëc ñieåm naøy khoâng phaûi saûn phaåm naøo cuõng coù ñöôïc. Ñoà löu nieäm laø saûn phaåm phong phuù vaø ña daïng veà theå loaïi, chaát lieäu töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø reû ñeán ñaét, töø moät ñoà rieâng leû ñeán moät boä söu taäp, Ngheä nhaân coù theå doàn heát taâm trí vaøo saûn xuaát ñoà löu nieäm neân saûn phaåm laøm ra khoâng phaûi theo moät khuoân maãu coá ñònh naøo caû. Ñoà löu nieäm laø saûn phaåm deã vaän chuyeån coù theå baùn ñöôïc ôû nhieàu ñòa ñieåm nhö: caùc ñieåm du lòch, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, caùc ñaàu muùt giao thoâng, caùc laøng ngheà, caùc sieâu thò, caùc chôï lôùn, chình vì theá maø ñoà löu nieäm coù theå tieâu thuï ñöôïc moät khoái löôïng saûn phaåm lôùn vaø mang laïi doanh thu lôùn cho ngaønh du lòch. 1.3. YÙ nghóa Noùi ñeán yù nghóa cuûa ñoà löu nieäm laø noùi ñeán giaù trò cuûa noù. Ñoà löu nieäm ñöôïc phaân theo caùc chuû ñeà vaø mang yù nghóa khaùc nhau. Theo chuû ñeà anh huøng daân toäc, ñoà löu nieäm mang yù nghóa ca ngôïi nhöõng vò anh huøng coù coâng vôùi ñaát nöôùc töø thôøi döïng nöôùc, giöõ nöôùc, ñeán xaây döïng ñaát nöôùc. Qua ñoù giaùo duïc theá heä töông lai haõy soáng vaø laøm vieäc xöùng ñaùng vôùi nhöõng hy sinh to lôùn ñoù. Vôùi du khaùch quoác teá, ñoà löu nieäm theo chuû ñeà naøy cuõng giuùp hoï hieåu hôn veà truyeàn thoáng cuûa ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Vieät Nam. Theo chuû ñeà toân giaùo, ñoà löu nieäm chính laø coâng cuï giuùp con ngöôøi coù nhaän thöùc toát ñeïp veà taát caû toân giaùo vaø taïo suy nghó bình ñaúng, toân troïng töï do tín ngöôõng cuûa moãi ngöôøi. Moãi toân giaùo coù theå göûi gaém taâm hoàn tình caûm vaø 9 tieáng noùi cuûa mình qua ñoà löu nieäm. Qua ñoù thu huùt moïi ñoái töôïng toân giaùo mua ñoà löu nieäm. Theo chuû ñeà lao ñoäng, saûn xuaát ñoà löu nieäm laø phöông tieän höõu hieäu nhaát ñeå loät taû ñôøi soáng con ngöôøi. Laø moät phöông tieän cuï theå, tröïc tieáp coù theå dieãn ñaït ñöôïc moïi khía caïnh cuûa cuoäc soáng. Theo chuû ñeà vui chôi giaûi trí, ñoà löu nieäm theå hieän ñöôïc ñôøi soáng tinh thaàn cuûa nhaân daân vaø giaùn tieáp thu huùt du khaùch tham gia vaøo caùc troø chôi do toø moø. Nhö vaäy, ñoà löu nieäm mang laïi raát nhieàu giaù trò kinh teá, vaên hoaù, giaùo duïc giuùp cho moïi ngöôøi hieåu nhau hôn vaø kích thích tieâu thuï cho du lòch. 10 Ch ng 2. TH C TR NG HO T NG KINH DOANH L U NI M T I ÀL T 2.1. Quy trình s n xu t m t s Giá tr c a l u ni m l u ni m không ch là giá tr s d ng, giá tr v tài chính mà nó còn là giá tr v v n hoá, tinh th n. Tuy nhiên, y u t này v n ch a tâm úng m c, do ó giá tr c a khi tìm hi u v ho t l u ni m ph n nào c ng b ng tiêu th ng n g n m t vài quy trình s n xu t làm t ng giá tr v n hoá cho này n u c gi i thi u ng tiêu th nh h c quan ng. Tr c l u ni m t i à L t báo cáo xin trình bày l u ni m qua ó làm n i b t ý ngh a, l u ni m. Nh ng quy trình s n xu t u ni m n du khách s giúp h hi u bi t h n qua ó t ng kh l u ni m. Vi c s n xu t l u ni m di n ra ch y u các làng ngh . l u ni m c làm t r t nhi u ch t li u tuy nhiên trong ph m vi gi i h n báo cáo ch xin trình bày quy trình s n xu t m t s mây tren an, á, l u ni m chính: kim hoàn, t s ng g , hoa ngh thu t, ng v t th c m, thêu, ng. 2.1.1. g l u ni m c làm t g là m t hàng ang m t hàng th công m ngh , chí là c trang s c,... s d ng làm r t nhi u tiên ph i ch n n i th t, c bi t c a dùng v i dùng hàng ngày, trang trí, th m à L t có lo i g thông r t n i ti ng và l u ni m. Mu n làm m t s n ph m ch m kh c tr c lo i g mb o các c c b n, ch c, không cong vênh ho c r n n t, th i g ph i d o m n ánh bóng m i p. Th ng g c ch n là g mít, g deo, g d i, g g , g p – mu,... D ng c ch m kh c g g m có: m t b c a g m nh ng chi c c a khác nhau v c và hình d ng c a ph ng, c cong, i, m t b c t a), m t chi c dao c g m 3 lo i c khác nhau ( c g t, m t chi c n o gi y ráp các lo i ánh bóng. Quy trình ch m kh c g c hình thành qua 9 công o n: 11 Công o n 1: Nghiên c u m u M u th tài ch m kh c g c làm t v t li u g ho c th ch cao. M u ng do các ngh nhân, th gi i kinh nghi m các tr các c s s n xu t ho c các giáo viên có ng l p d y ngh sáng tác ra: kích th c c a m u th b ng ho c có khi nh h n s n ph m c n làm. Chi u cao c a m u th ng ng không quá 50cm. Trong khâu nghiên c u m u tr c tiên ng i th ch m kh c g c n xem xét hình dáng, c u t o c a m u. Ngoài vi c n m c b c c t ng th c ng nh t ng b ph n c u thành m u c kích th ng m nh hình c ch m kh c s n ph m. Công o n 2: V d ng ng là m t thu t ng chuyên môn c a ngh ch m kh c g . ng i th ch m kh c g , d ng là toàn b chu vi c a di n tr iv i c và hai di n bên c a m u. v d ng, ng i th dùng m t mi ng bìa c ng áp sát bao quanh 3 di n c a m u r i dùng bút v theo chu vi trên c a m u. Sau ó, c t b ph n th a thì ng i th c cái d ng. Công o n 3: Ch n g Tùy thu c vào th lo i s n ph m c ng nh yêu c u k thu t và m thu t i v i chúng mà ng Ví d : ng i ch n g cho phù h p. làm lo i t ng thô, m c m c, có giá tr ngh thu t không cao, i ta ch n g mít, g de, g d i. Khi c n làm lo i t có giá tr ngh thu t cao h n thì ng ng m ngh trau chu t, i ta ph i ch n các lo i g quí nh g p - mu. Công o n 4: Pha phôi g a g thành các t m g theo hình dáng, kích th g c t o ra c g i là các phôi g . Công o n 5: Can d ng lên phôi g 12 c c a m u. Nh ng t m td ng áp sát vào phôi g r i dùng bút chì m m v can hình d (chu vi m u) lên t ng di n c a phôi. M t yêu c u k thu t r t can d ng lên phôi g là can di n chính tr Công o n 6: này không c c can d c b t có móng (l phôi theo chu vi hình m u ã c can d b n c a khâu c, sau ó m i can các di n ph sau. c phá các di n ã c phá t c là dùng ng ng m u c a phôi i) to ng m u. c b ph n g th a trên c bi t c n l u ý là khâu c chi ti t v i. Công o n 7: c các m ng l n c a phôi theo d ng ã c can d ng m u c t o hình s n ph m theo d ng m u ã c can trên phôi, ng i th ch m kh c g phân tách hình m u thành các m ng l n c n c vào c u t o c a v t trên hình m u hay b c c c a m u nói chung. Ví d : t ng ng chia thành m ng m ng theo d ph m i, t ng các con v t hay các con r i th u, m ng mình và m ng chân và ng ng m u trên các di n c a phôi cho ng i th l n l c phân t c t ng n khi hình d ng c a s n c hi n rõ trên phôi. Công o n 8: Khi ã t o c chi ti t c hình dáng s n ph m, ng ti t. V i nh ng chi c nhau, ng i th i b t c nh h n, có hình dáng, c l c chi i và ch c n ng khác u t o các chi ti t cho s n ph m. Ví d : t o n p qu n áo, m ,... cho t cho các t i th chuy n sang khâu ng ng i, t o s ng, uôi, chân,... ng thú v t. n cu i công o n này, ta th y ph n g m t s n ph m t ng g sinh c ch n ban u ã tr thành ng. Công o n 9: Hoàn thi n s n ph m Trong khâu này, ta c n g t t a nh ng chi ti t c n trau chu t c a s n ph m. Ví d : nh râu, tóc, móng vu t,... c a t ng thú v t. Ti p ó, n o r i ánh b ng gi y ráp cho th t nh n. Sau cùng, dùng lá chu i khô ánh bóng ho c có th ánh vi, nhu n tùy theo yêu c u i v i m i lo i s n ph m. Các s n ph m ch m kh c g sau khi ch t l c hoàn thành ng. N u thành ph m gi ng h t hình m u và nh n, bóng 13 u ph i ki m tra u p thì c ch p nh n áp ng yêu c u k thu t – m thu t và tr c l u thông trên th ng. 2.1.2. Hoa ngh thu t Ngh làm hoa ngh thu t ch y u là hoa l a và ch u nh h làm hoa c a ph ng Tây. loài hoa vì khí h u à L t n i ti ng là thành ph hoa v i muôn ngàn ây r t thích h p cho nhi u loài hoa. Bên c nh ó nh ng s n ph m hoa khô, hoa ngh thu t à L t c ng r t bè, ng ng t cách c bày bán trong nh ng c a hàng hay ch c khách du l ch u thích và h th ng hay mua t ng b n i thân sau m i chuy n i. Quy trình làm hoa ngh thu t c tr ng c a ngh làm hoa ngh thu t là t p h p các thao tác th công nh c t, v h v i, c m hoa,... m t cách khéo léo v i óc th m m cao, thông th ng qua các công o n sau: Công o n 1: Chu n b nguyên li u - N u là hoa gi y chu n b gi y các màu, ho c nhu m m u theo ý. - N u là hoa v i, l a: nhu m v i, h v i, ph i khô là v i v lên v i. - N u là hoa b ng v i xoa ho c voan h m ng ph i. - N u là hoa khô chu n v các lo i hoa t i c n thi t ã ph i khô, nhu m màu. Công o n 2: Làm bông, làm n hoa, làm nh hoa, làm cành hoa, lá thích h p v i t ng lo i hoa v kích c , màu s c, ki u dáng, m i cách làm có cùng công o n nh ng theo các cách khác nhau. N u làm hoa gi y, v i, l a, ta ph i l n l t làm theo các b c sau: v cánh hoa, lá, c t cánh hoa theo m u v trang trí trên cánh hoa, t o gân lá, n p hoa, dán s ng cánh hoa, s ng lá, qu n cành. Công o n 3: Ghép hoa Là công o n quan tr ng nh t c a vi c làm nên bông hoa, bông hoa mu n gi ng th t ph i có dáng hình m m m i, uy n chuy n t nhiên nên công o n này ph i dành cho ng i th c , m i th t và có ngh thu t có h n. Công o n 4: C m hoa, t o th cây hoa 14 Công o n này quy t hoa ki u ph nh tài c m hoa: c m hoa ki u Nh t B n và c m ng Tây. C m hoa ki u Nh t B n: dùng ít hoa, nh n m nh v d hoa có b c c thanh nhã, thoát t c, cành hoa chính th trái bi u t ng nét c a cành ng nghiêng dài v bên ng cho s may m n. C m hoa ki u ph L, d ng ch S, d ng l ng Tây: có các d ng c m hoa ki u dáng bó, d ng ch i li m,... Riêng v hoa khô Công o n 2: S y nguyên li u Trong công o n này ng b ng g , dùng k m i ta ph i xây lò s y hoa, óng khay ng hoa t o th c a cành hoa sao cho khi s y cành hoa có dáng v hài hòa nh th t và úng v i ch tâm c a nhà ngh thu t. Yêu c u c a s n ph m là hoa ph i gi c màu s c c a t nhiên. Công o n 3: Nhu m nguyên li u Pha màu v lên cánh hoa, nhu m màu cho hoa khô. Công o n 4: T o dáng s n ph m Trong công o n này ta có th c m theo các tr ng ph i nh ã nói trên ho c dán khô len gi y làm thành tranh, b u thi p,... 2.1.3. b ng mây tre an Lo i s n ph m này n i ti ng nh t Ch ng M (Hà Tây) có làng Phú Vinh v i s n ph m lên t i 180 lo i m u hàng xu t kh u là ch y u. à L t, nh ng s n ph m làm t mây tren an c ng r t ph bi n và không th thi u trong danh sách các l u ni m c khách du l ch a thích. S n ph m r t a d ng: l hoa, a mây, l ng mây, làn mây, ch u mây, bát mây,... a mây: g m ch nh t, a tròn, a bán nguy t, a bát giác (8 c nh), a hoa mu ng, a hoa dâu, a rua mi ng, a lót tròn, a vuông, a an d y,... Bát mây: có bát r ng c a, bát rua mi ng, bát tr n móc, bát áy d y,... Ch u mây: có ch u ng cong, ch u th t su t, ch u thau,... L ng mây: l ng xách tay, l ng bán nguy t, l ng quai chai,... 15 a Làn mây: làn viên tr , làn ch nh t, làn kép, làn n,... K thu t ch bi n mây bao g m hai công o n: ph i s y và ch mây. Ng i th dành nhi u công s c vào vi c ph i s y mây. Khi s y nhi u khói quá mây c ng g p m a thì s i mây m t v , ít khói quá c ng v . Khi ph i, p, mà n ng qúa thì s i mây m t v i. S i mây ch a khô t i thì da b úa, mà khô ki t quá thì n ph i s y mây òi h i ph i úng k thu t. Ng c da m t v óng m m. Do ó, i làm các công vi c này không th sao nhãng, mà ph i liên t c s n sóc, theo dõi nh ng i ch n t m. Ch mây là công vi c công phu, òi h i tay ngh khá cao. N u ch ch cây mây làm b n s i thì r t d , ai c ng làm c. Song ch b y, ch chín h n không d chút nào n u không ph i là th chuyên làm nan làm s i mây thì không ch n i. Yêu c u ch y u c a vi c ch mây là các s i m i lo i an, c p các s n ph m th qúy hay ng. Lo i s i nh dùng u nhau. Lo i s i làm nh ng m t hàng t o các lo i hoa c u k , các v n tinh t ,... K thu t ch l khi làm nan s i mây chính là m t sáng t o quý báu. Tùy thanh tre, cây mây to, nh mà quy t nh ch ch n hay ch l . Cùng m t c s i mây, n u ch cây mây nh làm t , làm sáu thì ch cây to h n làm b y, làm chín s i. Ch l th c ch t là cách ti t ki m mây khi s n xu t hàng hóa. Vì ch l nên c m s i mây ph i l ch. Ch xong s i mây l n ph i thành 7 ho c 9 s i nh . Ch l ch mà v n ph i cân s i, s i nào c ng nh s i nào. Ch t l ng và m thu t c a s i mây là m t trong hai y u t quy t nh giá tr c a s n ph m mây an. 2.1.4. b ng á S n ph m c nh ng ch y u l u ni m c làm t c s n xu t á bày bán h u h t các t nh trong xóm chùa – Ng Hành S n thu c à N ng hay làng Nh i thu c ông H ng huy n ông S n t nh Thanh Hóa. S n ph m chính là: t các c ,... ng, bia, c i xay, èn á, k lân, búp sen á, c i á c làm t các lo i á: á h ng, á tr ng trong, á xanh ng c. Tuy 16 xung quanh khu v c thành ph nào nh ng nh ng Trên ng à L t không n i ti ng v i làng ngh làm l u ni m b ng á c ng ng, hay K thu t ch ây. b ng á nh ng ch y u l n ch dành bán ch y u cho các doanh nhân, còn l u ni m bán cho khách du l ch l i ch y u cái c bày bán r t ph bi n inh Tiên Hoàng c ng có m t c s làm là các b c t á c l yt à N ng. á: v i các d ng c chính là búa s t, m i b c (m i vu – nh c á c a th m c) m i xi – rô ( c vuông nh ) gi y ráp (x a dùng mài ánh bóng). Quy trình s n xu t Khâu u tiên là ch n á. á ph i có màu trong su t, không có t p c t o dáng b ng cách v t m ng. Sau ó v chi ti t trên á ã t o b ng m c nho các nét c n ch m kh c. c hoàn ch nh s n ph m. d ng c a v t. Ng ây là giai o n quan tr ng i ph i thân tr ng t o t o nên hình c s n ph m nh ý mu n mà không b h ng. Cu i cùng là ánh bóng s n ph m (b ng á mài). o n c n ph i h t s c chú ý vì ây là giai o n cu i cùng Th ng thì t ng á, trang s c b ng á Non N ánh bóng c ng là giai cho ra th tr ng. c là lo i á tr ng, á c m th ch sáng trong, tinh khi t, gõ kêu âm vang. 2.1.5. kim hoàn 2.1.5.1. Ch m vàng, b c l u ni m ch m vàng, b c là l u ni m thích v i các s n ph m nh tranh, vòng, h , h p c khách n c ngoài r t u ng m ph m, l hoa,... Quy trình s n xu t có th t o tác c các s n ph m vàng b c tinh x o, òi h i ng ph i n m v ng ba khâu k thu t quan tr ng c a ngh là ch m, Ch m t c là ch m tr các hình v , h a ti t trên m t các các b ng vàng, b c. ch m ngày tr chóp nón, ng nh , ng vôi,... 17 c th i th u và tr n. trang s c hay ng là các lo i khánh, ki ng, u t c là kéo vàng, b c ã nung thành nh ng s i ch vàng, b c r i t nh ng ch này chuy n thành nh ng hình hoa lá, chim muông g n vào nh ng trang s c. Khâu này òi h i ph i có bàn tay khéo léo và nh nh n nên ph n nhi u do ph n làm. Tr n t c là làm nh ng cho nh n, bóng, tr n. Ng vàng, b c không c n ch m tr nh ng ch c m i th kim hoàn lành ngh không nh ng ph i n m v ng c ba m t chuyên môn mà tr c h t ph i n m v ng nh ng th thu t luyên kim c truy n. Mu n có vàng t t t c là vàng 10 tu i (còn g i là vàng lá, vàng di p) có th làm trang s c c ng i ta ti n hành theo k x o c truy n g i là ch vàng. Sau khi ã t o thành nh ng dùng b ng b c v t cu i cùng n khâu ánh bóng. c xoa b ng cát, tr i lên m t dung d ch g m b t t và vôi r i h trên l a. Khi ã ngu i, v t c ngâm vào m t dung d ch phèn un sôi r i dùng cát c lên m t l n n a và cu i cùng l i c b ng nh ng m nh trai. b ng vàng thì dùng c ch i b ng m t ch t l ng sánh g m g ch d a v i mu i n qua l a r i làm s ch. Sau ó, ng i ta l i ngâm ch v t vào m t dung d ch có qu tai chua un sôi, r i cu i cùng c b ng cát và b ng m nh chai. 2.1.5.2. Qu vàng Các s n ph m truy n th ng nh : (các ki u l hoa, ly r th cúng, u, bình trà, m, chén, bát trang s c, m ngh a, g t tàn,...). Nguyên li u: là vàng ho c b c nguyên ch t dùng gi y qu và v i s n b c l i dát. Gi y qu c làm t gi y gió, có b n dai cao. D ng c ch là v t d ng h ng ngày nh búa, e, kéo, kìm,... Các công o n chính: Công o n 1: c t vàng ho c b c nguyên ch t ã dát m ng nh gi y thành nh ng mi ng vuông kho ng 1,5cm. Công o n 2: x p l n l t t ng mi ng vàng b c vào m t t gi y qu lót theo l p, b c v i s n bên ngoài cho kín. Công o n 3: Dùng búa n n cho b t m n. 18 u tay t i khi gi y qu m ng thành l p Công o n 4: g qu , lúc này ng i th ph i ng i n i không có gió tránh bay m t s n ph m. M t ch vàng làm c a ng c h n m t nghìn lá qu , tùy theo trình i th mà s qu s nhi u h n. Ngh dát vàng ngày m t phát tri n ng iêu luy n làng Kiêu K , a m c s ng c a i dân ngày càng i lên. Nhi u ngh nhân ã tr thành t phú. Ngh dát vàng d làm và phù h p v i ng 2.1.6. B ng s ng M t trong nh ng c s ng và i có s v n nh . ng v t v t ph bi n nh t c làm b ng s ng à L t nh ng l u ni m làm b ng s ng trang s c. c ng không ph bi n l m nh ng ây c ng là l u ni m c khách n ng v t là ng v t c ngoài r t thích. Các công o n làm r t ph c t p có khi lên t i 30 công o n. T khi mua s ng v c t thành ng h ép, thành khuôn, ... r i m i c t r ng trà lát, ánh bóng. Làm l c ã v y làm các m t hàng m ngh , còn khó h n. ch không cái nào gi ng cái nào. Ng b ng s ng khó i th ph i tùy theo t ng chi c s ng mà h , ép. C t s ng trâu non u n kh i tay l i vênh có cái s ng ph i u n t i hàng ch c l n,.. nh ng khó nh t v n là lúc t o dáng. Tuy v y, s n ph m b ng s ng v n c th tr ng ti p nh n và là m t lo i l u ni m g n nh , giá c l i phù h p v i nhi u du khách. 2.1.7. D t th c m S n ph m ch y u Tày, Thái, Ch m,... c s n xu t b i các dân t c ít ng i nh M ng, Sa Pa - Lào Cai, Mai Châu – Hòa Bình, Ninh Thu n, các t nh Tây Nguyên,... Các s n ph m chính là túi xách tay, qu n áo, kh n, ví, ... Quy trình d t d t th c m ng c i i th ã sáng t o ra công c d t c áo. ó là khung d t chuyên d ng, g i là khung d t th c m. Có hai lo i khung d t v i váy và khung d t v i kh h p. 19 Lo i khung chuyên d t v i váy có th d t c ch n và t m ph c t p. Có t i 10 b ph n, chi ti t khác nhau ng riêng. Trong ó, b ph n cài d t hoa v n Lo i khung p có c u t o m b o th c hi n các ch c c sáng ch h t s c tinh vi. n gi n h n, chuyên d t v i kh h p làm túi th c m, kh , u,... Go c a khung d t th c m c ng nh khung d t nói chung là h th ng tách s i và i u ch nh an d t s i c ng t o hoa v n. Màu s c an d t trên t m th c m i Ê ê a chu ng g m các màu và màu en. Trên các s n ph m d t hoa v n ho ti t d c t m v i. Các hoa v n s c con b m, con rùa, hình ng c b c c ch t ch theo chi u c i m nh ng ho ti t ph bi n là con k à, i, hình kh u súng,... S b trí an d t màu s c t m th c m là lo i s n ph m m thu t là nh ng tác ph m ngh thu t do ngh nhân dân gian và khung d t t o ra. D t c a ng i Ch m M Nghi p – Ninh Thu n dùng hai lo i khung d t: khung b n và khung dalah. - Khung d t b n d t th c m kh r ng (1mx2m) dùng làm váy các lo i, t m tr i gi làm ch n p, ng (gare), kh n tr i bàn,... - Khung dalah: d t th c m kh h p (2cm – 2,5cm), có chi u dài không h n ch . Lo i hàng này th ng d t hoa v n trang trí ph c t p, c áo, dùng làm dây túi, dây eo, ai,... Khung d t dalah r t cao, c g i là ng tc nh. Ng i d t dùng khung này ph i có tay ngh i “có hoa tay”. Khi thao tác, ng i th ph i k t h p khéo léo, nh p nhàng hai tay và hai chân. Khi t o dáng các hoa v n ph i có hai ng s i còn ng i trên m t khung d t. Cùng m t lúc, m t ng i th hai b t go c s c, c n i b t gola và d t a. Go c a khung d t th c m, c ng nh khung d t nói chung, là h th ng tách s i và i u ch nh an d t s i t o hoa v n. Dùng hai lo i khung d t ch y u y th làng M Nghi p làm ra hàng tr m lo i s n ph m d t th c m khác nhau, sáng t o các lo i hoa v n, m u mã h t s c sinh ng, r c r . Th c m Ch m ã p l i b n. Màu nhu m ch t cây lá, k thu t nhu m công phu, nên hàng th c m t i mãi n khi s n rách. 20