Tài liệu (đề tài cấp bộ) quan hệ kinh tế việt nam liên hiệp châu âu (1995 2004)

1 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT [ \ ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC CAÁP BOÄ MAÕ SOÁ: B2005 – 29 – 39 Teân ñeà taøi: QUAN HEÄ KINH TEÁ VIEÄT NAM – LIEÂN HIEÂP CHAÂU AÂU (1995 – 2004) Chuû nhieäm ñeà taøi: HOAØNG THÒ NHÖ YÙ Ñaø Laït, 2007 2 MUÏC LUÏC Trang BAÛNG VIEÁT TAÉT MÔÛ ÑAÀU 4 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ LIEÂN HIEÄP CHAÂU AÂUVAØ ÑÖÔØNG LOÁI ÑOÁI NGOÏAI ÑOÅI MÔÙI CUÛA VIEÄT NAM 1.1 Toång quan veà Lieân hieäp Chaâu Aâu 12 1.1.1. Quaù trình hình thaønh Lieân hieäp chaâu Aâu 12 1.1.2.Ñaëc ñieåm cuûa Lieân hieäp Chaâu Aâu 13 1.13.Quan heä kinh teá quoác teá cuûa EU 14 1.2. Ñöôøng loái ñoái ngoïai ñoåi môùi cuûa Vieät Nam (1986 -2004) 16 1.2.1 Quan heä quoác teá cuûa Vieät Nam giai ñoïan 1975-1985 16 1.1.2 Ñoåi môùi tö duy ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam 17 1.2.3 Ñöôøng loái ñoái ngoïai ñoåi môùi (1991-2004). 18 Chöông 2:. QUAN HEÄ VIEÄT NAM – EU TREÂN LÓNH VÖÏC KINH TEÁ ( 1995 -2004 ) 22 2.1. Tình hình quoác teá, khu vöïc sau chieán tranh laïnh. Nhöõng taùc ñoäng ñeán quan heä kinh teá Vieät Nam – EU 22 2.1.1. Söï bieán ñoäng cuûa cuïc dieän theá giôùi 22 2.1 2. Tình hình khu vöïc Chaâu AÙ vaø Chaâu AÂu cuoái theá kyû XX - ñaàu theá kyû XXI 24 2.1.3. Taùc ñoäng cuûa tình hình theá giôùi vaø khu vöïc ñeán quan heä Vieät Nam-EU 28 2.2 Quan heä kinh teá Vieät Nam - EU giai ñoïan 1990-1995 30 2.2.2.. Quan heä treân lónh vöïc thöông maïi 31 2.2.3. Quan heä treân lónh vöïc ñaàu tö vaø hôïp taùc phaùt trieån 32 2.3. Quan heä kinh teá Vieät Nam - EU giai ñoïan 1995-2004 33 2.3.1. Quan heä treân lónh vöïc thöông maïi 34 2.3.2. Quan heä treân lónh vöïc ñaàu tö 44 2.3.3. Quan heä treân lónh vöïc hôïp taùc phaùt trieån 50 3 CHÖÔNG 3: BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM VAØ MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM PHAÙT TRIEÅN QUAN HEÄ KINH TEÁVIEÄT NAM – EU 3.1 Baøi hoïc kinh nghieäm 55 3.2.Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa quan heä Vieät Nam –EU trong thaäp nieân ñaàu theá kyû XXI 60 3..2.1. Cô hoäi cuûa quan heä Vieät Nam trong thaäp nieân ñaàu theá kyû XXI 60 3.2.2. Thaùch thöùc cuûa quan heä Vieät Nam trong thaäp nieân ñaàu theá kyû XXI 62 3.2.3. Trieån voïng cuûa quan heä kinh teá Vieät Nam - EU 64 3.3. Moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån quan heä kinh teá Vieät Nam -EU 66 3.3.1 Giaûi phaùp chung veà quan heä kinh teá ñoái ngoïai 3.3 .2 Nhöõng giaûi phaùp trong quan heä kinh teá vôùi EU 68 KEÁT LUAÄN 74 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 77 PHUÏ LUÏC 80 4 MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Hieän nay, toaøn caàu hoùa kinh teá laø moät xu theá taát yeáu ñang dieãn ra nhö moät doøng nöôùc xoaùy, cuoán huùt caùc quoác gia vaø khu vöïc. Söùc maïnh cuaû nhöõng quan heä kinh teá chung toaøn theá giôùi lôùn maïnh hôn taát caû, vì theá quan heä quoác teá trôû neân heát söùc quan troïng ñoái vôùi moãi quoác gia, daân toäc. Quoác gia naøo, daân toäc naøo xaây döïng ñöôïc moái quan heä quoác teá toát seõ taïo ra cho mình söùc maïnh ñeå xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc. Quoác gia naøo, daân toäc naøo ñoùng cöûa vôùi theá giôùi, ñi ngöôïc vôùi xu theá cuûa thôøi ñaïi seõ khoâng traùnh khoûi tuït haäu. Ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, ñi sau nhö Vieät Nam phaûi coù ñöôøng loái môû cöûa, hoäi nhaäp ñuùng ñaén, coù caùch laøm khoân kheùo, naêng ñoäng, saùng taïo, bieát tranh thuû cô hoäi, vöôït qua khoù khaên, thaùch thöùc, bieán ngoaïi löïc thaønh noäi löïc cho söï phaùt trieån nhanh choùng vaø beàn vöõng. Treân cô sôû neàn taûng chuû nghóa Maùc - Leânin, tö töôûng Hoà Chí Minh, cuøng vôùi vieäc nhaän thöùc saâu saéc xu theá vaø yeâu caàu chung cuûa thôøi ñaïi, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam chuû tröông thöïc hieän chính saùch ñoái ngoaïi roäng môû, ña daïng hoaù, ña phöông hoaù, töøng böôùc hoäi nhaäp khu vöïc vaø quoác teá, laø baïn cuûa taát caû caùc nöôùc, “Thöïc hieän nhaát quaùn ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoäc laäp, töï chuû, môû roäng, chính saùch ña phöông hoaù, ña daïng hoaù caùc quan heä quoác teá; Vieät Nam saún saøng laøm baïn vaø laø ñoái taùc tin caäy cuûa taát caû caùc nöôùc trong coäng ñoàng quoác teá phaán ñaáu vì hoaø bình, ñoäc laäp vaø phaùt trieån” [18, tr42]. Ñöôøng loái ngoaïi giao nhaát quaùn ñoù khoâng chæ ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta vaän duïng trong quan heä vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc maø coøn vaän duïng trong quan heä vôùi caùc nöôùc phaùt trieån, caùc trung taâm tö baûn nhö EU. Lieân hieäp chaâu AÂu (European Union – EU) laø moät trong nhöõng trung taâm kinh teá, thöông maïi. chính trò, vaên hoaù, khoa hoïc vaø coâng ngheä lôùn. Trong xu theá 5 môû cöûa giao löu, hoäi nhaäp chung hieän nay, EU ngaøy caøng môû roäng vaø taêng cöôøng quan heä hôïp taùc nhieàu maët vôùi chaâu AÙ, trong ñoù coù Vieät Nam. Vieät Nam luoân coi troïng quan heä toaøn dieän vôùi EU, ñaëc bieät treân lónh vöïc kinh teá, ñeå coù nhieàu ñieàu kieän trong vieäc tranh thuû nguoàn voán, tieáp thu coâng ngheä tieân tieán vaø kinh nghieäm quaûn lyù cuûa EU. Muoán vaäy, caàn coù söï hieåu bieát saâu saéc ñaày ñuû vaø vöõng chaéc veà EU. Trong boái caûnh ñoù, vieäc nghieân cöùu quan heä kinh teá Vieät Nam –EU (19952004) khoâng chæ mang yù nghóa khoa hoïc, maø coøn ñaùp öùng yeâu caàu thöïc tieãn coâng taùc ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam. Keát quaû nghieân cöùu cho pheùp chuùng ta ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, thaáy ñöôïc nhöõng khoù khaên vöôùng maéc trong quaù khöù, ñeå coù nhöõng chuû tröông chính saùch ñuùng vaø coù giaûi phaùp phuø hôïp nhaèm phaùt huy thaønh töïu, thuùc ñaåy quan heä hôïp taùc coù hieäu quaû hôn trong hieän taïi vaø töông lai. Nhu caàu phaùt trieån ñaát nöôùc ñaët ra nhieäm vuï caàn phaûi tieáp caän caùc vaán ñeà lieân quan ñeán quaù trình hoäi nhaäp quoác teá vaø khu vöïc mang tính lôïi ích cuûa Vieät Nam moät caùch khaùch quan, toång quaùt treân nhöõng cô sôû khoa hoïc thöïc söï, goùp phaàn laøm cô sôû cho vieäc hoaïch ñònh chuû tröông, chính saùch, tieáp tuïc ñöa quan heä Vieät Nam - EU treân lónh vöïc kinh teá ngaøy caøng phaùt trieån. Töø yù nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn noùi treân, chuùng toâi quyeát ñònh choïn nghieân cöùu vaán ñeà : “Quan heä kinh teá Vieät Nam – Lieân hieäp chaâu AÂu (1995 – 2004)” vôùi mong muoán ñoùng goùp moät phaàn nhoû vaøo lónh vöïc naøy . 2. TOÅNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU Trong thaäp nieân 90 cuûa theá kyû XX, vieäc nghieân cöùu chaâu AÂu ñöôïc ñaët ra vôùi giôùi nghieân cöùu ôû caùc nöôùc chaâu AÙ noùi chung, Ñoâng Nam AÙ noùi rieâng. Caùc toå chöùc nghieân cöùu chaâu AÂu ôû caùc nöôùc ASEAN ñaõ nhieàu laàn hoïp maët (1997 , 1999) baøn ñeán söï hôïp taùc giöõa caùc toå chöùc vaø caùc nöôùc trong vieäc thöïc hieän trieån khai nghieân 6 cöùu chaâu AÂu. Nghieân cöùu chaâu AÂu ñaõ trôû thaønh moät boä moân khoa hoïc (European Studies) thuoäc chuyeân ngaønh khu vöïc hoïc (Area studies) . Caùc toå chöùc chuyeân nghieân cöùu chaâu AÂu chuû yeáu taäp trung khai thaùc veà quaù trình lieân keát chaâu AÂu, söï hình thaønh vaø tieán trình môû roäng EU döôùi caùc goùc ñoä khaùc nhau. Ví duï caùc coâng trình: “Môû roäng thaønh vieân cuûa Lieân minh chaâu AÂu” (Expanding Membership of the European Union, 1995) cuûa Richard E. Baldwin, Pertti Haaparanta vaø Jaakko Kiander, “Hoäi nhaäp chaâu AÂu: moái ñe doïa caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi” (Integrating Europe: The Transition Economics at Stake, 1996) cuûa Jozef M. van Brabant, “Trung, Ñoâng AÂu treân con ñöôøng tôùi Lieân minh chaâu AÂu” (Central and Eastern Europe on its Way to European Union, 1999) cuûa Raymond Courbis vaø Wladyslaw Welfe, “Söï môû roäng cuûa Lieân minh chaâu AÂu: Nhöõng vaán ñeà vaø chieán löôïc” (The Enlargement of the European Union: Issues and Strategies, 1999) cuûa Vitoria Curzon Price, Alice Landau vaø Richard G. Whitma, “Lieân minh chaâu AÂu: Caáu truùc vaø cô cheá” (The European Union: Structure and Process, 2000) cuûa Clive Archer, “Kinh teá chính trò trong caïnh tranh ôû chaâu AÂu môû roäng” (The Political Economy of Competitiveness in an Enlarged Europe, 2001) cuûa Julie Pellegrin, “Ñaøm phaùn veà chaâu AÂu môùi: Lieân minh chaâu AÂu vaø Ñoâng AÂu” (Negotiating the New Europe: the European Union and Eastern Europe, 2002) cuûa Dimitris Papadimitriou vaø Theo hieåu bieát cuûa chuùng toâi, ñeán nay haàu nhö chöa coù coâng trình naøo cuûa caùc nhaø khoa hoïc nöôùc ngoaøi nghieân cöùu veà quan heä cuûa Vieät Nam –EU. ÔÛ Vieät Nam, vieäc nghieân cöùu chaâu AÂu nhö laø moät chuyeân ngaønh khoa hoïc (European Studies) taäp trung chuû yeáu ôû Trung taâm nghieân cöùu chaâu AÂu thuoäc Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi & Nhaân vaên Quoác gia, nay laø Vieän nghieân cöùu chaâu AÂu thuoäc Vieän khoa hoïc Xaõ hoäi Vieät Nam, coøn ôû Vuï chaâu AÂu thuoäc caùc Boä ngoaïi giao, thöông maïi vaø ôû moät soá cô quan khaùc, chaâu AÂu ñöôïc nghieân cöùu ôû caùc goùc ñoä chuyeân bieät hôn. Coù theå ñieåm caùc coâng trình tieâu bieåu ñaõ ñöôïc coâng boá nhö sau : 7 1- Saùch Lieân minh chaâu AÂu cuûa taùc giaû Ñaøo Huy Ngoïc, Nhaø xuaát baûn Chính trò Quoác gia, Haø Noäi – 1995. 2- Saùch Quan heä Vieät Nam – Lieân minh chaâu AÂu cuûa taùc giaû Traàn Thò Kim Dung, Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi - 2000. Ñaây laø coâng trình gaàn guûi vôùi đdề tài của chúng tôi hôn caû vaø chuùng toâi ñaõ ñöôïc keá thöøa keát quaû nghieân cöùu cuûa coâng trình naøy nhö phöông phaùp tieáp caän vaán ñeà, nhöõng keát quaû böôùc ñaàu cuûa moái quan heä EU – Vieät Nam nhö ñaõ ñöôïc chæ roõ trong caùc trích daãn taøi lieäu . Tuy nhieân coâng trình nghieân cöùu cuûa taùc giaû Traàn Thò Kim Dung coù söï khaùc nhau cô baûn veà thôøi ñoaïn nghieân cöùu, veà chuû theå nghieân cöùu, veà boái caûnh quoác teá, khu vöïc trong giai ñoaïn nghieân cöùu. Taùc giaû ñaõ giaønh haún moät chöông ñeå trình baøy quaù trình hình thaønh phaùt trieån cuûa EU vaø quan heä cuûa EU vôùi Myõ, chaâu AÙ. Quan heä Vieät Nam – EU ñöôïc taùc giaû trình baøy moät caùch khaùi quaùt treân caùc lónh vöïc chính trò, thöông maïi, ñaàu tö, hôïp taùc vieän trôï trong thôøi gian töø naêm 1990 ñeán naêm 1998. Cuõng töø goùc ñoä laáy EU laø chuû theå do ñoù taùc giaû ñaõ ñi saâu phaân tích quan heä cuûa töøng nöôùc thaønh vieân EU vôùi Vieät Nam. 3- Saùch “Thuùc ñaåy quan heä thöông maïi – ñaàu tö giöõa Lieân Hieäp chaâu AÂu vaø Vieät Nam trong nhöõng naêm cuoái theá kyû XX - ñaàu theá kyû XXI”, cuûa taùc giaû Buøi Huy Khoaùt (chuû bieân), Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi – 2001. Coâng trình naøy ñaõ laøm roõ hôn nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc maø söï lieân keát kinh teá - tieàn teä cuûa EU ñang taïo ra tröôùc neàn kinh teá Vieät Nam trong boái caûnh vöôït qua aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa khuûng hoaûng kinh teá (1997), ñeå tieáp tuïc thöïc hieän coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc trong nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI. 4- Saùch “Môû roäng EU vaø caùc taùc ñoäng ñoái vôùi Vieät Nam”, ñöôïc bieân soaïn bôûi caùc taùc giaû Carlo Filippini, Buøi Huy Khoaùt, Stefan Hell, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia, Haø Noäi – 2004. Caùc baøi vieát taäp trung phaân tích quaù trình môû roäng cuûa EU vaø yù nghóa cuûa laàn môû roäng thöù naêm (naêm 2004) trong tieán trình phaùt trieån cuûa EU. 8 5- Nhieàu baøi nghieân cöùu veà moät soá maët coù lieân quan ñeán EU hoaëc ñeán moái quan heä cuûa EU vôùi caùc ñoái taùc ñaõ ñöôïc ñaêng treân caùc taïp chí khoa hoïc chuyeân ngaønh nhö Nghieân cöùu chaâu AÂu, Nghieân cöùu quoác teá… Tuy nhieân trong quy moâ cuûa moät baøi vieát chöa neâu vieäc nghieân cöùu toaøn dieän moái quan heä naøy trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Nhö vaäy, quan heä kinh tế Vieät Nam – EU caàn ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu trong hieän taïi vaø töông lai. 3. MUÏC ÑÍCH VAØ NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU 3.1. Muïc ñích nghieân cöùu Thoâng qua vieäc trình baøy quan hệ kinh tế Vieät Nam – EU (1995-2004), chuùng toâi phaân tích nguyeân nhaân, những cô hoäi, thaùch thöùc,baøi hoïc kinh nghieäm, trieån voïng cuûa quan heä Vieät Nam - EU. Töø keát quaû nghieân cöùu, chuùng toâi maïnh daïn ñeà xuaát laøm cô sôû cho vieäc ñeà ra moät soá giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy söï phaùt trieån toaøn dieän quan heä Vieät Nam - EU trong thôøi gian tôùi. 3.2. Nhieäm vuï nghieân cöùu Thöù nhaát, phaân tích boái caûnh quoác teá vaø khu vöïc hai thaäp nieân cuoái theá kyû XX ñaàu XXI, laøm roõ nhöõng taùc ñoäng cuûa theá giôùi vaø khu vöïc ñeán söï phaùt trieån quan heä kinh teá Vieät Nam - EU. Taäp trung laøm saùng roõ tieán trình ñoåi môùi tö duy, trieån khai ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc Vieät Nam veà “ña daïng hoaù”, “ña phöông hoaù” quan heä quoác teá, coi troïng phaùt trieån quan heä hôïp taùc vôùi caùc nöôùc, caùc toå chöùc quoác teá, trong ñoù coù EU. Thöù hai, nghieân cöùu tieán trình hình thaønh quan heä Vieät Nam - EU thôøi kyø tröôùc naêm 1995, phaân tích thöïc traïng vaø nguyeân nhaân chuû yeáu, ñi saâu nghieân cöùu quaù trình phaùt trieån quan heä kinh teá Vieät Nam-EU (1995- 2004). 9 Thöù ba, töø vieäc nghieân cöùu, ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm, phaân tích cô hoäi, thaùch thöùc vaø ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp mang tính ñònh höôùng nhaèm phaùt trieån quan heä Vieät Nam - EU trong nhöõng thaäp nieân ñaàu theá kyû XXI. 4. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU 4.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñeà taøi nghieân cöùu moái quan heä giöõa Vieät Nam vaø Lieân hieäp chaâu AÂu trong söï taùc ñoäng cuûa tình hình theá giôùi vaø khu vöïc, söï ñieàu chænh chieán löôïc, saùch löôïc, bieän phaùp cuï theå trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam. Chieán löôïc môùi höôùng veà chaâu AÙ, Ñoâng Nam AÙ trong ñoù coù Vieät Nam cuûa EU. Ñeà taøi xem xeùt moái quan heä naøy döôùi goùc ñoä Vieät Nam vôùi tö caùch laø chuû theå cuûa moái quan heä vaø chuû theå cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu, EU ñöôïc xem xeùt nhö moät khoái lieân keát chöù khoâng nghieân cöùu rieâng reõ theo töøng nöôùc. 4.2. Phaïm vi nghieân cöùu Veà phaïm vi thôøi gian , giôùi haïn ñeà taøi naøy baét ñaàu töø naêm 1995 ñeán naêm 2004, döïa treân lyù do caên baûn laø: Từ giữa thập niên 90 của thế kỷ XX, söï gaëp nhau về việc triển khai mạnh mẽ ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoåi môùi “ña phöông hoaù, ña daïng hoaù” cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam vôùi muïc tieâu chieán löôïc höôùng veà chaâu AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ cuûa EU, ñaõ taïo cô sôû thuaän lôïi thuùc ñaåy söï phaùt trieån quan heä hôïp taùc toaøn dieän giöõa Vieät Nam vôùi EU. Ngaøy 17 thaùng 7 naêm 1995, taïi Brussels, Vieät Nam-EU ñaõ chính thöùc kyù “Hieäp ñònh khung”, söï kieän naøy ñöôïc coi nhö moät “moác son” trong lòch söû quan heä ñoái ngoaïi giöõa hai beân. Hieäp ñònh khung ñaõ taïo cô sôû phaùp lyù vaø môû ra trieån voïng toát ñeïp cho quan heä kinh teá Vieät Nam - EU. Moác cuoái cuûa thôøi gian nghieân cöùu döøng laïi ôû naêm 2004, laø thôøi ñieåm quan heä Vieät Nam – EU ñaõphaùt triển toaøn diện treân moïi lónh vöïc. Ñaëc bieät thaùng 10 naêm 2004, Vieät Nam ñaõ toå chöùc Hoäi nghò thöôïng ñænh ASEM V thaønh coâng. “Moät 10 nöûa theá giôùi” ñaõ ñeán vôùi Vieät Nam thoâng qua Hoäi nghò naøy. Cuoäc hoïp giöõa Vieät Nam vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo EU beân leà söï kieän naøy ñaõ taêng cöôøng hôn nöõa caùc moái quan heä song phöông. EU trôû thaønh ñoái taùc thöông maïi ñaàu tieân cuûa Vieät Nam keát thuùc ñaøm phaùn song phöông veà vieäc Vieät Nam gia nhaäp WTO laø moät böôùc tieán quan troïng cho caû quaù trình gia nhaäp. Ngoaøi ra, trong naêm 2004, EU thöïc hieän laàn môû roäng lôùn nhaát trong lòch söû cuûa mình – môû roäng laàn thöù naêm ñöa theâm 10 quoác gia gia nhaäp, söï kieän naøy coù taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán quan heä Vieät Nam – EU. 5. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 5.1. Cô sôû lyù luaän Coâng trình döïa treân neàn taûng lyù luaän chuû nghóa Maùc – Leânin, tö töôûng Hoà Chí Minh vaø nhöõng quan ñieåm cô baûn cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam veà quan heä quoác teá. Troïng taâm laø döïa vaøo chuû nghóa duy vaät lòch söû ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà mang tính lyù luaän ñaët ra trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi. Heä thoáng nhaän thöùc luaän Maùc-xít coøn laøm neàn taûng cho vieäc phaân tích vaø ñaùnh giaù caùc söï kieän trong tieán trình phaùt trieån quan heä Vieät Nam – EU, giuùp taùc giaû nhaän ñònh ñuùng ñaén vaø coù kieán giaûi khoa hoïc phuø hôïp vôùi quy luaät vaän ñoäng phaùt trieån cuûa noù. 5.2. Phöông phaùp nghieân cöùu Treân cô sôû theá giôùi quan vaø phöông phaùp luaän Maùc - Leânin, chuùng toâi keát hôïp söû duïng phöông phaùp lòch söû vaø phöông phaùp logic, caùc phöông phaùp chuyeân ngaønh, lieân ngaønh vaø caùc phöông phaùp cuï theå nhö: phaân tính, toång hôïp, thoáng keâ vaø ñoái chieáu so saùnh. Vaän duïng caùc phöông phaùp cuûa caùc khoa hoïc coù lieân quan nhö phöông phaùp nghieân cöùu kinh teá . Ñaëc bieät laø nhöõng phöông phaùp cuûa khoa hoïc quan heä quoác teá … 5.3. Taøi lieäu söû duïng 11 Ñeå thöïc hieän ñöôïc ñeà taøi naøy, chuùng toâi döïa vaøo vaø söû duïng caùc nguoàn taøi lieäu sau ñaây: - Caùc vaên kieän ngoaïi giao cuûa Chính phuû Vieät Nam, EU, UÛy ban chaâu AÂu (EC) vaø chính phuû caùc nöôùc thaønh vieân EU do vaên phoøng ngoaïi giao cuûa caùc nöôùc naøy xuaát baûn (nhö caùc vaên baûn, hieäp ñònh kyù keát song phöông, caùc soá lieäu…) - Caùc baøi phaùt bieåu, caùc baùo caùo, tuyeân boá, cuûa nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu chính phuû vaø moät soá quan chöùc ngoaïi giao cuûa Vieät Nam vaø caùc nöôùc (nhö caùc baøi traû lôøi phoûng vaán vaø phaùt bieåu cuûa Boä tröôûng ngoaïi giao Nguyeãn Cô Thaïch, Nguyeãn Maïnh Caàm, phaùt bieåu cuûa chuû tòch UÛy ban chaâu AÂu, Baùo caùo cuûa UÛy ban chaâu Aâu v..v... - Caùc taøi lieäu cuûa Thoâng taán xaõ Vieät Nam - Nhöõng keát quaû nghieân cöùu veà quan heä quoác teá cuûa caùc cô quan nhö Vieän nghieân cöùu chaâu AÂu, Vieän kinh teá vaø chính trò theá giôùi thuoäc Vieän KHXH Vieät Nam, Vieän Quan heä quoác teá thuoäc Hoïc vieän chính trò quoác gia Hoà Chí Minh …, cuûa caùc hoäi thaûo khoa hoïc veà nhöõng vaán ñeà coù lieân quan ñeán ñeà taøi. - Caùc aán phaåm nhö saùch baùo, taïp chí baèng tieáng Anh cuûa moät soá nhaø nghieân cöùu Vieät Nam vaø theá giôùi. - Moät soá baøi vieát ñöôïc ñaêng treân caùc baùo, taïp chí tieáng Vieät coù lieân quan ñeán ñeà taøi nhö taïp chí Nghieân cöùu chaâu AÂu, taïp chí Nghieân cöùu quoác teá, taïp chí Nhöõng vaán ñeà Kinh teá theá giôùi… - Chuùng toâi cuõng söû duïng vaø keá thöøa treân moät möùc ñoä nhaát ñònh nhöõng thaønh quaû nghieân cöùu ñaõ ñöôïc coâng boá cuûa caùc nhaø khoa hoïc ñaõ nghieân cöùu tröôùc nhöõng vaán ñeà coù lieân quan. 12 Chöông 1 TOÅNG QUAN VEÀ LIEÂN HIEÄP CHAÂU AÂU VAØ ÑÖÔØNG LOÁI ÑOÁI NGOAÏI ÑOÅI MÔÙI CUÛA VIEÄT NAM. 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ LIEÂN HIEÄP CHAÂU AÂU 1.1.1.Quaù trình hình thaønh Lieân hieäp chaâu AÂu Chaâu AÂu laø nôi xuaát hieän maàm moáng lieân keát sôùm nhaát trong lòch söû nhaân loaïi. Caùc quoác gia daân toäc chaâu AÂu ñöôïc hình thaønh trong lòch söû laø keát quaû cuûa nhieàu quaù trình hoaø nhaäp vaøo nhau cuûa nhieàu toäc ngöôøi. Lòch söû ñaõ chöùng minh con ñöôøng tieán leân cuûa nhaân loaïi khoâng daønh rieâng cho moät quoác gia naøo, maø söùc maïnh chính laø söï lieân keát chaâu luïc thaønh moät khoái thoáng nhaát veà moïi maët. Töø sau cuoäc chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai, caû chaâu AÂu trôû thaønh baõi chieán tröôøng ñoå naùt. Hai “cöïc” Xoâ – Mó ñoái ñaàu gay gaét, quyeát lieät, keùo daøi laøm cho cuïc dieän theá giôùi luoân phöùc taïp caêng thaúng. Ñoái ñaàu giöõa hai heä thoáng chính trò, xaõ hoäi ñoái laäp, daãn ñeán cuoäc ñoái ñaàu giöõa hai khoái Ñoâng –Taây, cuoán huùt töøng quoác gia, taùc ñoäng maïnh ñeán caùc khu vöïc treân theá giôùi. Tình hình treân laø nguyeân nhaân cô baûn, tröïc tieáp thuùc ñaåy khuynh höôùng lieân keát chaâu AÂu treân cô sôû döïa vaøo Myõ ñeå khoâi phuïc kinh teá – xaõ hoäi vaø ngaên ngöøa nhöõng xung ñoät trong töông lai. Maët khaùc caùc nöôùc Taây AÂu ñaõ thaám thía baøi hoïc cuûa chia reõ vaø chieán tranh cho neân taát caû ñeàu mong muoán phaûi coù söï lieân keát tröôùc heát laø kinh teá ñeå cuûng coá vaø phaùt trieån thò tröôøng trong khoái, chia laïi thò tröôøng cho phuø hôïp vôùi so saùnh löïc löôïng môùi, môû roäng beà saâu cuûa thò tröôøng, ñieàu hoaø maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc Taây AÂu vaø choáng laïi söï xaâm nhaäp caïnh tranh cuûa Myõ. Vì theá khi ngoaïi tröôûng Phaùp ñöa ra ñeà nghò lieân keát nhau trong saûn xuaát vaø phaân phoái than – theùp ñaõ ñöôïc saùu nöôùc Phaùp, Ñöùc, YÙ, Bæ, Haø Lan vaø Luych xaêm 13 Bua uûng hoä. Hieäp öôùc Paris ñöôïc kyù keát, thaønh laäp Coäng ñoàng than vaø theùp chaâu AÂu (ECSC) (ngaøy 18/4/1951), toå chöùc tieàn thaân cuûa EU. Sang giöõa thaäp nieân 50, nhu caàu phaùt trieån kinh teá ngaøy caøng ñoøi hoûi môû roäng hôn nöõa quy moâ lieân keát, cac nứơc ECSC ký hieäp ñònh Rome thaùng 3 naêm 1957, thaønh laäp Coäng ñoàng kinh teá chaâu AÂu (EEC) vaø Coäng ñoàng naêng löôïng nguyeân töû chaâu AÂu ( EURATOM). Caû ba coäng ñoàng ECSC, EEC vaø EURATOM hôïp nhaát nhau laïi thaønh Coäng ñoàng chaâu AÂu (EC) baèng baûn Hieäp öôùc Merger kí ngaøy 1/7/1967. Chieán tranh laïnh keát thuùc, EC phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng vaán ñeà gay gaét veà kinh teá, chính trò, noäi boä caùc quoác gia maát oån ñònh; vò trí vai troø cuûa moät nöùôc Ñöùc thoáng nhaát taêng leân laøm phaù vôõ theá caân baèng chieán löôïc tam giaùc giöõa 3 nöôùc Anh, Phaùp, Ñöùc; tieáp tuïc thuùc ñaåy lieân keát chaâu AÂu. Ngaøy 7 thaùng 2 naêm 1991, 12 nöôùc thaønh vieân ñaõ kyù Hieäp öôùc (Maastricht Treaty on European Union) ñaùnh daáu moät böôùc tieán quan troïng tôùi muïc tieâu thoáng nhaát chaâu AÂu. Noäi dung Hieäp öôùc neâu leân 2 vaán ñeà veà Lieân minh chính trò, Lieân minh kinh teá [xem phuï luïc 1]. Hieäp öôùc Maastricht coù hieäu löïc ngaøy 1/11/1993, laø cô sôû phaùp lyù ñeå hình thaønh moät chaâu AÂu thoáng nhaát. Toå chöùc lieân keát cuûa 12 nöôùc thaønh vieân töø ñoù ñöôïc goïi laø Lieân hieäp chaâu AÂu (EU). Nhö vaäy EU ra ñôøi - yù töôûng thoáng nhaát khu vöïc traûi qua moät lòch söû phaùt trieån laâu daøi, ñaày cam go, thöû thaùch môùi trôû thaønh hieän thöïc. Söï thoáng nhaát chaâu AÂu baét ñaàu töø yeâu caàu phaùt trieån kinh teá, lan sang caùc lónh vöïc quaân söï, chính trò, vaên hoaù, khoa hoïc coâng ngheä vaø haøng loaït caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. 1.1.2 Ñaëc ñieåm cuûa Lieân hieäp chaâu AÂu Veà cô baûn, EU gioáng nhö boä maùy nhaø nöôùc khoång loà vôùi ba quyeàn haïn quan troïng laø:ban haønh caùc “luaät leä chaâu AÂu” aùp duïng cho caùc nöôùc thaønh vieân; xaây 14 döïng moät ngaân saùch duøng ñeå taøi trôï cho caùc hoaït ñoäng trong EU; kyù caùc Hieäp öôùc quoác teá veà hôïp taùc quoác teá vaø thöông maïi(xem phuï luïc 1) EU ñaõ ñaït nhöõng keát quaû to lôùn veà caùc maët chính trò, kinh teá, xaõ hoäi vaø ñang thöïc hieän nhieäm vuï haøng ñaàu laø cuûng coá söùc maïnh kinh teá ñeå trôû thaønh moät trong nhöõng trung taâm taøi chính maïnh nhaát theá giôùi trong theá kyû XXI. Veà chính trò, quaân söï : khi môùi ra ñôøi, EU chæ môùi lo taäp trung vaøo kinh teá. Qua quaù trình phaùt trieån, vôùi nhöõng thaønh coâng trong lieân keát kinh teá, daãn ñeán mong muoán taïo laäp cho mình moät ñòa vò chính trò ñoái ngoaïi ñoäc laäp coù baûn saéc rieâng . EU taêng cöôøng xuùc tieán vieäc môû roäng, ñöa ra moät chính saùch chung veà an ninh vaø quoác phoøng: thaønh laäp löïc löôïng phoøng veä rieâng 120.000 quaân, cho pheùp EU coù theå can thieäp vaø duy trì hoaø bình taïi chaâu AÂu moät caùch ñoäc laäp vaø chuû ñoäng. 1.1.3 Quan heä kinh tế quoác teá cuûa EU Trong quan heä kinh teá ñoái ngoaïi, EU ñaõ trieån khai môû roäng caùc höôùng quan heä, vöøa cuûng coá thò tröôøng cuõ, vöøa tìm kieám khai thaùc thò tröôøng môùi. Quan heä vôùi Myõ, EU,quan heä vôùi Myõ voán laø moái quan heä truyeàn thoáng lòch söû treân moïi lónh vöïc vöøa phuï thuoäc vöøa caïnh tranh quyeát lieät. Söï truøng hôïp lôïi ích cuûa hai beân quyeát ñònh ñeán söï thaân thieän hay caêng thaúng cuûa moái quan heä. EU tìm caùch phaùt huy söùc maïnh cuûa thò tröôøng noäi boä ñeå thoaùt ra khoûi söï phuï thuoäc vaøo Myõ, trôû thaønh ñoái taùc caïnh tranh vôùi Myõ. Quan heä vôùi Nhaät Baûn, EU thuyeát phuïc vaø thöông löôïng Nhaät môû cöûa thò tröôøng. Xu höôùng phaùt trieån laø gia taêng caïnh tranh vaø hôïp taùc trong buoân baùn caùc kó thuaät cao. Trong quan heä ñaàu tö quoác teá giöõa EU- Myõ- Nhaät Baûn dieãn ra khi laéng dòu, khi caêng thaúng. Moãi beân ñeàu muoán khoáng cheá, ngaên caûn caùc coâng ty cuûa caùc nöôùc vaøo nöôùc mình, nhöng cuõng vöøa caàn phaûi phoái hôïp vôùi nhau ñeå quaûn lyù caùc coâng ty xuyeân quoác gia thuùc ñaåy kinh teá theá giôùi phaùt trieån . 15 Quan heä vôùi khu vöïc Nam Myõ, EU môû roänglieân keát ñaëc bieät öu tieân cho nhöõng nöôùc ôû chaâu Phi,Thaùi Bình Döông (ACP) cho pheùp saûn phaåm coù nguoàn goác ôû caùc nöôùc naøy baùn roäng raõi vaøo thò tröôøng EU ñöôïc mieãn hoaëc giaûm thueá, tieán ñeán thaønh laäp khu vöïc maäu dòch töï do thöông maïi song phöông. Quan heä vôùi khu vöïc Chaâu AÙ Khi nhaân loaïi chuaån bò böôùc vaøo ngöôõng cöûa cuûa Thieân nieân kyû môùi vôùi söï xuaát hieän xu theá toaøn caàu hoaù, lieân keát vaø hôïp taùc cho söï phaùt trieån, UÛy ban chaâu AÂu keâu goïi EUù caàn coù moät chính saùch tích cöïc hôn höôùng tôùi chaâu AÙ. Ngaøy 14 thaùng 7 naêm 1994, EU ñöa ra moät chieán löôïc môùi ñoái vôùi chaâu AÙ (NAS). Muïc tieâu cuûa chieán löôïc nhằm tieáp caän toaøn dieän, treân taát caû caùc phöông dieän chính trò, kinh teá vaø hôïp taùc vôùi chaâu AÙ. Thaùng 9/2001, EU coâng boá vaên baûn môùi :Chaâu AÂu vaø chaâu AÙ: moät khuoân khoå chieán löôïc cho söï gia taêng quan heä ñoái taùc, nhaèm söûa ñoåi, ñieàu chænh Chieán löôïc chaâu AÙ môùi. Muïc ñích taêng cöôøng phoái hôïp vôùi töøng quoác gia vaø caû khu vöïc, ñaëc bieät trong ñoù ñaõ raát coi troïng quan heä vôùi ASEAN, vöøa laø thò tröôøng vöøa laø cöûa ngoõ ñeå EU ñi vaøo khu vöïc chaâu AÙ, Thaùi Bình döông. Naêm 2003, EU ñaõ coâng boá vaên kieän “Moät ñoái taùc môùi vôùi Ñoâng Nam AÙ”, [28,tr265]], khaúng ñònh nhöõng öu tieân chieán löôïc trong xaây döïng vaø phaùt trieån quan heä hôïp taùc EU – ASEAN,đdaëc bieät quan heä thöông maïi – ñaàu tö. Quan heä EU – ASEAN caøng trôû neân khaêng khít hôn, môû roäng hôn laø moät trong nhöõng lôïi theá cho Vieät Nam môû roäng quan heä quoác teá ña daïng hôn, nhieàu chieàu hôn. Vieät Nam “ ñaõ tranh thuû ñöôïc quan heä EU- ASEAN ñeå hoã trôï theâm cho quaù trình gia nhaäp ASEAN cuûa minh” vaø sau khi trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa ASEAN (thaùng 7-1995), Vieät Nam khai thaùc lôïi theá voán coù quan heä gaén boù truyeàn thoáng vôùi nhieàu nöôùc EU ñeå “ môû roäng quan heä song phöông vaø ña phöông, taïo theâm theá ñöùng cuûa mình trong EU vaø ASEAN” [ 28, tr254]. Quan heä chaët cheõ EU – ASEAN ñaõ taïo cô sôû cho söï hôïp taùc bình ñaúng cuøng coù lôïi giöõa chaâu AÙ vaø chaâu AÂu. SöÏ hình thaønh Dieãn ñaøn hôïp taùc AÙ-AÂu laø moät minh chöùng cho ñieàu ñoù. 16 Ñoái vôùi Vieät Nam EU xaùc ñònh 4 muïc tieâu chieán löôïc: Thuùc ñaåy gia taêng thöông maïi hai chieàu theo nguyeân taéc cuøng coù lôïi; UÛng hoä phaùt trieån kinh teá beàn vöõng cuûa Vieät Nam vaø trôï giuùp caûi thieän ñieàu kieän soáng daân cö ngheøo; Thuùc ñaåy hôïp taùc kinh teá cuøng coù lôïi keå caû uûng hoä nhöõng coá gaéng cuûa chính phuû Vieät Nam trong taùi keát caáu kinh teá vaø chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng; UÛng hoä baûo veä moâi tröôøng vaø quaûn lyù beàn vöõng caùc vuøng töï nhieân. EU quan taâm thuùc ñaåy quan heä hôïp taùc vôùi vieät Nam , ñieàu ñoù theå hieän khaù roõ trong lôøi phaùt bieåu cuûa oâng C. Patten, Uyû vieân Uyû ban chaâu AÂu phuï traùch veà ñoái ngoaïi nhaân dòp Vieät nam vaø EU kyù Hieäp ñònh hôïp taùc EU-Vieät Nam ngaøy 17-7-1995:” Hieäp ñònh naøy theå hieän söï hieåu bieát cuûa EU ñoái vôùi ñaëc thuø, nhu caàu vaø nguyeän voïng cuûa Vieät Nam. Hôn nöõa, vieäc kyù hieäp ñònh khung baøy toû tin töôûng cuûa chuùng toâi raèng, Vieät Nam ñoùng vai troø quan troïng ñoái vôùi caû EU vaø Uyû ban chaâu AÂu do vò trí chieán löôïc cuûa Vieät Nam ôû Ñoâng Nam AÙ” [42, tr45]. “Lieân minh chaâu AÂu khoâng theå coù maët khaép nôi treân theá giôùi, nhöng Vieät Nam laø nöôùc phaûi ñöôïc öu tieân. Coäng ñoàng seõ daønh cho Vieät Nam tình caûm xöùng ñaùng, söï giuùp ñôõ vaø hôïp taùc caàn thieát” [40, tr 139]. Toùm laïi, töø toå chöùc lieân keát ban ñaàu ECSC chæ coù 6 nöôùc (1951), EU ñaõ lieân tuïc phaùt trieån vaø khoâng ngöøng môû roäng lôùn maïnh veà nhieàu maët, chi phoái nhieàu lónh vöïc kinh teá, chính trò coù aûnh höôûng roäng lôùn treân theá giôùi. Ñeå taêng cöôøng vai troø vò theá cuûa mình treân tröôøng quoác teá, EU khoâng theå boû qua moät nhaân toá quan troïng ñoù laø taêng cöôøng söï “hieän dieän” cuûa mình ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ trong ñoù coù Vieät Nam vaø ngöôïc laïi taêng cöôøng quan heä vôùi EU laø phuø hôïp chuû tröông ñoái ngoaïi“roäng môû”cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc Vieät Nam, trôû thaønh moät trong nhöõng nhu caàu phaùt trieån, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam. 1.2. Ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam (1986 -2004) 1.2. 1. Quan heä quoác teá cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 1975 – 1985 17 Trong lòch söû phaùt trieån cuûa daân toäc Vieät Nam töø khi Caùch maïng thaùng Taùm thaønh coâng (1945) ñeán nay, ñieàu ñaëc bieät laø moãi laàn böôùc sang moät giai ñoaïn môùi Vieät Nam laïi phaûi ñöùng tröôùc nhöõng thöû thaùch voâ cuøng khaéc nghieät trong quan heä quoác teá. Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam ñaõ ñeà ra ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñuùng ñaén, nhöõng giaûi phaùp khoân kheùo phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá vôùi nguyeân taéc “theâm baïn bôùt thuø”, xaùc ñònh thöù töï caùc moái quan heä öu tieân trong chieán löôïc ñoái ngoïai cuûa mình. Giöõa thaäp nieân 70, theá giôùi coù nhieàu bieán ñoåi veà kinh teá, chính trò vaø quan heä quoác teá, taùc ñoäng saâu saéc ñeán moïi maët cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi vaø chính saùch ñoái ngoaïi cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi noùi chung, Vieät Nam noùi rieâng. Vieät Nam phaûi ñoái maët vôùi thöû thaùch môùi nghieâm troïng trong quan heä quoác teá, phaûi ñoái phoù vôùi söï phaù hoaïi cuûa nhieàu theá löïc thuø ñòch. Quan heä laùng gieàng caêng thaúng, söï ñoàng tình quoác teá bò thu heïp.Vieät Nam bò ñaåy vaøo moät cuoäc chieán tranh môùi vôùi chính nhöõng ngöôøi anh em cuøng chung chieán haøo trong hai cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp vaø choáng Myõ tröôùc ñaây. Trong nöûa ñaàu thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX. “Vieät Nam gaàn nhö bò ñôn ñoäc trong quan heä vôùi khu vöïc vaø quoác teá ’’. Vieät Nam phaûi xöû lyù quan heä vôùi taát caû caùc nöôùc lôùn veà giaûi phaùp cho vaán ñeà Campuchia trong suoát caû thaäp kyû 80. Vieät Nam phaûi ñoái maët vôùi moät trong nhöõng khoù khaên lôùn nhaát laø nhieàu theá löïc quoác teá muoán kìm giöõ Vieät Nam, hoøng ñaåy Vieät Nam ñeán bôø vöïc tan raõ caû veà kinh teá laãn chính trò. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam phaûi ñoåi môùi tö duy ñoái ngoaïi, töøng böôùc thaùo gôõ caùc vaán ñeà cuïc boä, taïm thôøi, thöù yeáu ñang caûn trôû quaù trình môû roäng quan heä quoác teá.Vieät Nam phaûi taäp trung giaûi quyeát vaán ñeà Campuchia coù lieân quan ñeán ba moái quan heä ñan xen nhau. Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñaõ vaïch ra vaø xöû lyù ñuùng ñaén caùc moái quan heä song phöông laãn ña phöông. 1.2.2 Ñoåi môùi tö duy ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam 18 Tröôùc thöïc traïng ñaát nöôùc khuûng hoaûng vaø nhöõng chuyeån bieán nhanh choùng cuûa tình hình khu vöïc vaø theá giôùi ñoøi hoûi Ñaûng ta phaûi ñoåi môùi tö duy trong moïi lónh vöïc hoaït ñoäng. Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VI Ñaûng coäng saûn Vieät Nam thaùng 12 naêm 1986 ñaõ khôûi xöôùng coâng cuoäc ñoåi môùi toaøn dieän ñaát nöôùc. Ñoåi môùi tö duy veà con ñöôøng xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, taïo ra nhöõng bieán chuyeån quan troïng trong caùc lónh vöïc chính trò, kinh teá, vaên hoùa, ñoåi môùi veà tö duy ñoái ngoaïi. Ñaïi hoäi xaùc ñònh phaûi bieát keát hôïp söùc maïnh daân toäc vôùi söùc maïnh thôøi ñaïi trong ñieàu kieän môùi vôùi “xu theá môû roäng phaân coâng, hôïp taùc giöõa caùc nöôùc, keå caû caùc nöôùc coù cheá ñoä kinh teá – xaõ hoäi khaùc nhau, cuõng laø nhöõng ñieàu kieän raát quan troïng ñoái vôùi coâng cuoäc xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi cuûa nöôùc ta” [13, tr30] do ñoù phaûi “söû duïng toát moïi khaû naêng môû roäng quan heä thöông maïi, hôïp taùc kinh teá vaø khoa hoïc, kyõ thuaät vôùi beân ngoaøiñeåphuïc vuï coâng cuoäc xaây döïngchuûnghóa xaõ hoäi”[13, tr31]. Noäi dung ñoåi môùi tö duy ñoái ngoaïi tieán trieån qua caùc Nghò quyeát Trung öông (1988, 1989, 1990), ñaùnh daáu böôùc ñoåi môùi quan troïng trong nhaän thöùc veà caùc vaán ñeà quoác teá vaø ñoái ngoaïi cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam. Chuùng ñaët cô sôû neàn taûng cho ñöôøng loái ñoái ngoaïi roäng môû ña phöông hoùa, ña daïng hoùa ôû giai ñoaïn sau. Töø söï ñoåi môùi nhaän thöùc “muoán keát hôïp söù maïng cuûa daân toäc vôùi söù maïng cuûa thôøi ñaïi, nöôùc ta phaûi tham gia söï phaân coâng lao ñoäng quoác teá” [13, tr81], Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam chuû tröông taêng cöôøng quan heä vôùi caùc nöôùc tö baûn trong ñoù coù EU treân cô sôû hai beân cuøng coù lôïi, coù nhöõng böôùc ñi quan troïng ñaët cô sôû neàn taûng vaø môû ra trieån voïng môùi cho quan heä ñoái ngoaïi noùi chung vaø vôùi EU noùi rieâng trong caùc giai ñoaïn tieáp theo sau naøy. 1.2.3 Ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoåi môùi (1991 – 2004 ) Trong boái caûnh cuïc dieän chính trò theá giôùi vaø khu vöïc thay ñoåi nhanh choùng, phöùc taïp, Ñaûng coäng saûn Vieät Nam tieáp tuïc ñoåi môùi tö duy ñoái ngoaïi. Ñaûng nhaän 19 thöùc saâu saéc nhu caàu khaùch quan ñaët ra ñoái vôùi taát caû caùc quoác gia daân toäc laø caàn phaûi phoái hôïp chaët cheõ vôùi nhau ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà quoác teá, caàn phaûi saùng suoát, linh hoaït, meàm deûo trong quan heä. Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VII cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam vaøo thaùng 6 naêm 1991 chuû tröông “hôïp taùc bình ñaúng vaø cuøng coù lôïi vôùi taát caû caùc nöôùc khoâng phaân bieät cheá ñoä chính trò - xaõ hoäi khaùc nhau treân cô sôû caùc nguyeân taéc cuøng toàn taïi hoøa bình” [15, tr88] , phaùt trieån chuû tröông “theâm baïn bôùt thuø” cuûa Ñaïi hoäi VI thaønh “Vieät Nam muoán laø baïn vôùi taát caû caùc nöôùc trong coäng ñoàng theá giôùi, phaán ñaáu vì hoøa bình, ñoäc laäp vaø phaùt trieån” [15, tr147]. Ñaïi hoäi VII quaùn trieät vieäc ña daïng hoùa, ña phöông hoùa quan heä kinh teá vôùi moïi quoác gia, caùc toå chöùc kinh teá. Ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoåi môùi ñoù ñöôïc khaúng ñònh laïi ôû Ñaïi hoäi Ñaûng coäng saûn Vieät Nam laàn thöù VIII “phaûi ñaåy nhanh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi” vaø “Vieät Nam muoán laø baïn cuûa taát caû caùc nöôùc trong coäng ñoàng theá giôùi, vì hoøa bình hôïp taùc vaø phaùt trieån; ña daïng hoùa, ña phöông hoùa quan heä quoác teá vì lôïi ích toái cao cuûa daân toäc; ñoàng thôøi toân troïng lôïi ích chính ñaùng cuûa quoác gia, daân toäc khaùc cuûa khu vöïc vaø toaøn theá giôùi” [16, tr120], “tieáp tuïc thöïc hieän ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoäc laäp töï chuû, môû roäng, ña phöông hoùa, ña daïng hoùa caùc quan heä ñoái ngoaïi…”, “ cuûng coá moâi tröôøng hoøa bình, taïo ñieàu kieän quoác teá thuaän lôïi hôn nöõa, ñaåy maïnh söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc” [16, tr120]. Nghò quyeát Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam (4 – 2001) chuû tröông naâng tieán trình hoäi nhaäp kinh teá leân moät böôùc môùi, nhaán maïnh, xem hoäi nhaäp veà kinh teá laø vaán ñeà chuû yeáu cuûa hoäi nhaäp quoác teá. Phöông chaâm cuûa Ñaïi hoäi VIII ñöôïc phaùt trieån leân moät böôùc taïi Ñaïi hoäi IX laø “Vieät Nam saün saøng laø baïn, laø ñoái taùc tin caäy cuûa caùc nöôùc trong coäng ñoàng quoác teá, phaán ñaáu vì hoøa bình, ñoäc laäp vaø phaùt trieån” [18, tr119]. 20 Nhö vaäy ñieåm noåi baät xuyeân suoát töø ñaïi hoäi VII cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñeán Ñaïi hoäi VIII, IX vaø qua caùc Hoäi nghò Trung öông ñeàu xaùc ñònh chuû tröông hôïp taùc bình ñaúng cuøng coù lôïi vôùi taát caû caùc nöôùc, khoâng phaân bieät cheá ñoä chính trò – xaõ hoäi treân nguyeân taéc cuøng toàn taïi hoøa bình. Ñaûng Coäng saûn vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam ñaõ theå hieän quan ñieåm laäp tröôøng ñoåi môùi vaø thieän chí cuûa mình trong quan heä quoác teá, ñoù chính laø tieàn ñeà quan troïng thuùc ñaåy quan heä Vieät Nam –EU tieáp tuïc phaùt trieån. Trieån khai thöïc hieän ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoåi môùi, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam coù nhöõng böôùc ñi ñuùng ñaén trong quaù trình hoäi nhaäp quoác teá,bình thöôøng hoaù quan heä vôùi Myõ,ø chính thöùc gia nhaäp ASEAN, tham gia Dieãn ñaøn hôïp taùc AÙ-AÂu (ASEM) vôùi tö caùch laø thaønh vieân saùng laäp. Vieät Nam ñaõ gia nhaäp Dieãn ñaøn kinh teá chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (11/1998), ñaùnh daáu böôùc phaùt trieån nhaûy voït trong lónh vöïc ngoaïi giao. Vieät Nam ñaõ toå chöùc thaønh coâng Hoäi nghò caáp cao ASEAN laàn thöù VI taïi Vieät Nam, naâng cao vai troø tích cöïc cuûa mình trong ASEAN, toå chöùc thaønh coâng Hoäi nghò Thöôïng ñænh ASEM-5 (10-2004), chöùng toû söï daøy daïn, töï tin cuûa Vieät Nam. Ñoái vôùi EU, Vieät Nam nhaän thöùc ñaày ñuû vai troø vò trí chieán löôïc cuûa EU, chuû tröông taêng cöôøng caùc quan heä vôùi EU vaø caùc nöôùc thaønh vieân “Trong chính saùch cuûa mình Vieät Nam coi troïng quan heä hôïp taùc vôùi EU”[21, tr39]. Vieät Nam xem vieäc phaùt trieån quan heä vôùi EU laø moät trong nhöõng höôùng öu tieân trong chính saùch ñoái ngoaïi thôøi kyø ñoåi môùi. Treân bình dieän khu vöïc vaø quoác teá, vieäc taêng cöôøng quan heä vôùi EU giuùp Vieät Nam theâm thuaän lôïi môùi trong caùc hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø thaønh vieân ñaày ñuû cuûa ASEAN, cuõng nhö trong caùc quan heä vôùi caùc ñoái taùc khaùc. Trong quaù trình hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng theá giôùi, xaây döïng cuûng coá vaø phaùt trieån quan heä nhieàu maët vôùi EU coù tính quan troïng caáp thieát, goùp theâm thuaän lôïi cho caùc moái quan heä song phöông, cuõng nhö caùc moái quan heä ña phöông lieân quan ñeán söï hôïp taùc giöõa hai toå