Tài liệu Day oán

Dây Oan 1 www.hobieuchanh.com Dây oan Bi u Chánh I. Tình và t i t bu i s m m i, ch V nh-long, b n hàng nhómbuôn-bán ông d y-d y, còn các n o ng trong châu-thành thì thiên-h l i qua n m-n p. Th y Phan-Thanh-Nhãn, làm thông-ngôn t i Tòa Án, mi ng ng m m t u thu c, tay xách m t cây dù cán tre, th ng-th ng i lên Tòa mà làm vi c; th y i d c theo l ng, m t ngó ngay tr c m t mà b c, không ý n nh ng k qua ng i i. Th y tr c ch ng 26 tu i, mình m c m t áo xuy n en, m t cái qu n tây ông r ng, u i nón tr ng, ch n mang giày vàng, y-ph c theo nh nh ng th y thông cách 25 m v tr c, ch không ph i ch ng-di n s c-s o chi ó, nh ng mà b t ng th y nh-m , g ng m t th y nghiêm-trang, n c da ngâm-ngâm, c p m t quy t oán, nên k quen hay ng i l ai th y th y c ng khó mà dám nói nh ng l i di u-c t. Th y ch m-rãi i tr c, phía sau có m t cô, tu i ch ng l i 24 ho c25, xâmxâm i ri t theo. Cô n y m c m t cái qu n l a tr ng, v i m t cái áo t en lót màu bông ph n, u choàng h u m t cái kh n màu tr ng gà có k t ren, ch n mang m t ôi giày nhung thêu kim-tuy n. Vóc cô dong-dãy, t ng cô y u- u, hai hàm r ng cô nh r t, n c da m t cô tr ng . Cô c ng thu c h ng n-bà p, nh ng mà cái p a cô có l n cái v bu n; cô và i và chúm-chím c i, song n u ngó k thì t th y n i có chút nh cay ng. Ch ng cô i theo k p th y r i, cô day qua ngó th y mà nói r ng: “Anh Hai! D hôn! M y n m nay m i th y m t anh a!... Cô nói có m y l i r i cô ng nhìn th y trân-trân, hai hàng n c m t ch y r ng-r ng. Th y Nhãn nghe kêu thì th y day qua; th y th y cô n , coi b th y b -ng , nên th y ng kh ng l i mà m t th y bi n s c. Th y ngó cô r i h i r ng: “Cô Hai ph i hôn?” Cô l y chéo kh n v a lau n c m t v a nói r ng: “Em ây ch ai. Anh quên em n hay sao? H i nãy em ng trong ti m d i ng mé sông, em th y anh i ngang, song không bi t có ph i là anh hay không, nên em i theo ây. M y n m nay anh làm gi ng gì mà anh bi t tích, em trông i d quá! Bây gi anh làm vi c gì âu?” Th y châu mày d -d m t h i r i áp r ng: n m thi u t i nay tôi làm vi c Toà trên Sài-gòn ch âu. - Tr i i! Em có i Sài-gòn m y l n v y mà em có dè âu mà ki m. Anh thi t là vô tình quá, sao không g i th t gì h t v y? i th bi t nói chuy n gì? G i cho ai? i cho em. - Cô có ch ng mà g i cho cô sao c. hôn! G i th th m em, nói làm vi c gì, ch nào cho em bi t, v y mà i gì hay sao. Bây gi anh âu mà i ây? - Bây gi tôi c quan trên i làm vi c t i Tòa ây. - May d hôn! Té ra bây gi anh v ây? Anh v ây t h i nào t i gi ? n m t tháng r i. y mà không thèm xu ng Ngã T ch i ch ! Dây Oan 2 www.hobieuchanh.com Th y c i g n, cúi m t ngó d i t mà áp r ng: ! Xu ng Ngã T mà làm gì! Vui-v gì nên l t xu ng ó mà ch i! - Anh mu n bu n thì bu n, anh mu n vui thì vui; bu n hay vui là t i n i ý anh, ch có ph i t i ai âu. ng có t i ng i khác n a ch . Cô nghe m y l i áp sau ó thì cô a n c m t n a, cô li c ngó th y r i h i ng: y n m nay anh ã có v , có con r i ch a? Th y ng c m t ngó ngay cô mà áp x n-x m r ng: - Cô h i t i chuy n ó mà làm gì? Tôi có ph i nh ng i ta, th b a tr c quên b a sau v y âu. - Té ra m y n m nay anh ch a c i v sao? là cái gì? C ng m t th n-bà nh các n-bà khác. R t i h có th th t n ng n kia mà h còn không ra gì, c i ng i khác mà tình ngh a gì! - Anh v ây mà anh d n ph riêng hay u v i ai? - Cô h i chi v y? - Em mu n l i nhà th m anh ch i. - Thôi, g p ây c ng r i, th m nom làm chi. - Em mu n l i nhà ng nói chuy n riêng v i anh m t chút. Th y châu mày, l c u, l p nghiêm mà nói r ng: - Tôi v i cô còn chuy n gì n a âu mà ph i nói. Tôi t ng tôi v i cô ch ng nên nhìn nhau n a, d u g p nhau c ng ph i làm l ng thì hay h n. - Em coi ý anh phi n l m, nên em c n ph i nói chuy n cho anh nghe. D u anh th ng hay là ghét c ng v y, xin anh làm n ch nhà cho em bi t ng tr a tan h u, em l i th m anh m t chút. Th y c i m t cách r t cay ng mà áp r ng: “Tôi bây gi ch ng ph i nh ngày tr c. Tôi không nhà, không c a, không v , không con; tôi không mu n nói chuy n v i n-bà, mà c ng không mu n nghe n-bà nói chuy n. Xin cô ch phi n. i i làm cho tánh ý tôi tr ra nh v y ó. T i gi h u r i. Thôi tôi xin ki u cô ng tôi i làm vi c. Chúc cho cô m nh-gi i luôn”. Th y d nón chào cô, r i d t mà i. Cô lên ng trên l ng mà ngó theo, hai hàng n c m t ch y ròng-ròng. qua ng i l i ai th y s c cô bu n th m c ng ngó cô, song cô không thèm k n thiên-h . Cô n y tên là Lý-Th -Ð ng. Cô v n là con c a H ng-C Trang g n ch Ngã T , và cô là v c a m t ng i khách Tri u-Châu, tên là Bành-Nghi p, làm phó bang-tr ng, có ti m buôn bán hàng xén t i ch Ngã T , l i có ru ng t c g n 50 m u. Cô v i th y Nhãn g p nhau mà i- ãi v i nhau: k quy n-luy n, ng i lãnh- m nh v y, thì ai c ng u hi u hai ng i h i tr c ch c có nh n-duyên v i nhau làm sao ó, r i b c nh-ng ch ng may nó phân r m i ng i m t n i, nên hôm nay m i có k m ng, ng i gi n, i có ti ng yêu l n v i l i oán. Thi t nh v y. Chuy n cô Ð ng v i th y Nhãn quen bi t nhau là m t chuy n bi-tình, ngh c ng gi ng nh các chuy n tình khác, song chuy n n y có m t cu c hi p tan au- n làm cho gái c-u t, trai phi n-hà. là cô Ð ng sanh trong m t nhà n, ch không giàu mà c ng không nghèo gì l m. N m cô c 15 tu i thì bà thân c a cô m t. Ông thân c a cô là ông H ng-C Dây Oan 3 www.hobieuchanh.com Trang, c ng nh m y ông h ng-ch c khác trong làng, c ng có h c ch nho lemnhem, c ng bi t nh n-ngh a s -s a, song không có ki n-th c r ng, không có tháicao. V ch t m i vài tháng thì ông c i Th -Liêu d i Cái-Nhum ng có ng i i-tr . Cô Ð ng ã tr ng r i, mà cô l i có tánh a tình a c m, cô c th ng nh m hoài, th thì cô không làm sao mà yêu m gh cho c. Còn Th -Liêu là ng i không có giáo-d c, thi u t -cách làm ng i l n, th thì c ng không làm sao mà thâu-ph c con riêng c a ch ng. T i nh v y nên m gh con gh trong nhà c r y-rà v i nhau hoài. Ông H ng-C Trang l y làm b i-r i h t s c, binh con thì v gi n, binh v thì con phi n, ông không bi t li u l nào cho yên trong nhà. Ông có m t ng i em nhà chú, có ch ng làm Cai L c-l trên V nh-long. M t a n ông lên th m, ông than phi n vi c nhà. V chú Cai L c-l m i khuyên ông em cô Ð ng lên g i cho thím nuôi giùm t nhiên trong nhà h t r y-rà n a. Ông ng-C ngh cái ch c ó r t hay, ông m i em cô Ð ng lên V nhh-long mà g i. Lên V nh-long cô Ð ng i ch , i mua h ng ngày, cô m i có d p g p r i làm quen v i Phan-Thanh-Nhãn, là m t ng i trai m côi m , nh m t bà góa ch ng mà có lòng t -thi n, em v nuôi và cho i h c t i tr ng t nh. Lúc nh Nhãn v i Ð ng quen v i nhau là quen nh anh em v y thôi. L n l n ít m sau Nhãn thi u vào tr ng trung- ng h c M -tho r i, thì cái tình y i ra làm cái tình ân-ái. Hai tr th -nguy n k t tóc tr m n m v i nhau. Nhãn t quy t th nào h c thành công r i thì c ng c i Ð ng làm v , còn Ð ng c ng t -nguy n s gi lòng th Nhãn tr n i, d u ai sang giàu n b c nào c ng không chu ng. Nhãn h c còn có m t n m n a thi ra tr ng, l i x y ra chuy n làm cho c nduyên l -d . N m y Ð ng ã c 20 tu i r i, tuy c ng còn v i cô, song m t vài tháng thì v Nhã T th m cha m t l n. Khách Bành-Nghi p góa v , th y Ð ng có s c thì ph i lòng, nên c y mai nói v i H ng-C Trang mà xin c i. H ng-C h i d ý con thì Ð ng không ng. Bành-Nghi p bi t ý H ng-C hay nghe l i v , bèn theo n-n v i Th -Liêu xin làm mai tay trong, h a r ng n u giúp l i cho H ng-C ch u thì anh ta s i l c i 500 ng b c, l i n n riêng cho Thi-Liêu 200 n a. Th -Liêu nghe h i b c thì ham, nên ngày êm theo xúi gi c ch ng, c khen Bành-Nghi p tánh n t th t-thà, c khoe Bành-Nghi p gia-tài s . H ng-C s mích lòng v , mà ngh duyên-ph n c a con c nh v y c ng là h nh-ph c, ông bèn lên nh-long ng nói v i em ng em con v nhà g l y ch ng. Thím Cai L c-l nghe Bành-Nghi p giàu có thím c ng ham, nên thím ng tình v i v ch ng H ng-C mà rúng ép cô Ð ng. Cô Ð ng khóc-lóc không ng Bành-Nghi p; cha b a thì khuy n d , b a thì r y la, c theo ép u ng hoài, túng th cô ph i khai thi t cô ã n ng l i th nguy n v i Nhãn, nên cô không th l y ch ng nào khác h n Nhãn c. H ng-C Trang b n tánh quê-mùa th p-th i, ch bi t tr ng b c ti n, ch không bi t tr ng tình-ngh a, ông không thèm k tâm-s c a con, ông nghe theo l i v mà g nh u con cho BànhNghi p. Mà cô Ð ng v n là gái ít h c. Tuy cô th ng Nhãn, tuy cô tr ng Nhãn, song cô ng còn trong ch gia- ình. Cô không có thái- qu -quy t, cô không có ngh c t -c ng, mà dám gi i-thoát s i dây luân-lý, hay là dám kháng-c m ng l nh cha , b i v y cô khóc nh u-nháo r i vi t th g i mà phân-tr n vi c mình cho Nhãn hay và h i Nhãn coi ph i li u l nào. Cô i hoài mà không th y th Nhãn tr l i, cô bu nu h t s c, mà n ngày ch ng c i, cô c ng ph i ríu-ríu mà i v nhà ch ng nh các cô gái khác. Dây Oan 4 www.hobieuchanh.com y v sau, Nhãn v i Ð ng không g p m t nhau n a, mà c ng không có tinc cho nhau. Ð ng có ch ng ã 5 n m r i m i g p Nhãn h i s m m i n y, ó là l n th nh t. Còn th y Phan-Thanh-Nhãn thì th y b u t v tình, nên m y n m nay th y chánngán th -thái nhân-tâm, th y phi n, th y oán h t th y n-bà, ch ng nh ng là th y không ch u g n, mà th y c ng ch ng mu n ngó m t ng i n-bà nào h t. Th y cho oàn ph -n là oàn gi -d i, th y quy t chí c thân n l p cu c i, ban ngày i làm vi c thì lo cho tròn ch c-nghi p; ban êm r nh thì h c ch Nho và t p n c m. Th y l p tâm m t mình mà vui thú phong-l u, th y nh t nh xa phu-n ng kh i mang tình gi . Nh ách c -x nh v y mà m y n m nay trí th y r t yên- n, lòng th y th nh-th i. Bu i s m m i n y, tình-c th y g p cô Ð ng. Ng i th y ã nh t- nh không thèm ý n mà l i còn g p-g làm chi, th y nói cùn-qu n r i d t chuy n mà lánh ph t cô cho r nh. Mà vô Tòa làm vi c, hình d ng c a cô c v n-v tr c m t, nh ng i cô nói c v ng-v ng bên tai hoài, làm cho trí th y xao- ng, không bình-t nh nh a n a. Ð n 11 gi tan h u th y i v nhà, dãy ph d i C u L u. Ra kh i c a th y ngó quanh-qu t, r i ch m-rãi mà i. V t i nhà, th y th y c a khép, th y m i xô c a mà vô. Cô Ð ng ng ch n-ng n d i b p mà coi ng i n u n d n c m. Th y th y thì th y ch ng-h ng, th y vói tay khép cánh c a l i mà i th ng vô bu ng mà thay , mi ng chúm-chím c i. Cái tánh tình c a con ng i thi t là khó dò. H i s m m i th y không ch u ch nhà cho cô, là ý th y không mu n cô lân-la t i lui. Mà bây gi th y th y cô ng trong nhà thì lòng th y l i ph i-ph i, m t có s c hân-hoan. Thay r i b c ra, th y th y cô ng d n cái bàn n g n c a xu ng nhà b p, thì th y h i r ng: “Sao cô bi t nhà tôi ây mà cô l i?”. Cô li c m t ngó th y, mi ng c i ng n-ngo n mà áp r ng: - Anh không ch u ch , mà em tìm c ng ra. - Ai ch cho cô ó? - Em h i th m m y chú lính gác ng. y chú ó thày-lay quá! - Bây gi anh gi n lây t i m y ng i làm n cho em n a hay sao? - Tôi gi n là tôi gi n ai, ch m y ng i y có l i chi v i tôi âu mà tôi gi n. - Anh gi n em thì nói ngay ra, nói xa nói g n làm chi. T i sao anh gi n n i không mu n cho em t i nhà, âu anh nói cho em nghe th coi? - Vi c ó cô bi t nhi u h n tôi n a, sao cô l i h i tôi? - Em bi t l m ch . Em bi t em ph i gi n anh. Mà em không gi n, sao anh tr i gi n em? - Cô nói nghe trái i quá! - Em nói ph i l m, ch có trái i âu. Ng i n u n b ng mâm c m lên, cô Ð ng tuy là khách, song cô ti p d n n trên bàn, r i cô ng i tr c, so a và nói r ng: “H i s m m i em ki m c nhà r i em bi u anh n u n mua th t cá thêm ng n u cho em n n a. Anh có gi n em, xin anh c ng cho em n c m v i nghe hôn?” Th y chúm-chím c i r i ng i ngang m t mà n c m v i cô, s c m t th y có v lo nhi u; còn cô thì m t lát cô ngó th y d ng nh cô mu n nói chuy n gì, mà th y b th y ng n-ng t -l nên cô không nói. Dây Oan 5 www.hobieuchanh.com n c m r i, ng m m t u thu c i qua i l i m t h i lâu mà không nói t i cô. Thình-lình th y vùng h i cô r ng: i nãy cô nói qu y là tôi qu y, còn cô thì ph i l m. Cô ã th -nguy n v i tôi, r i cô b i- c, b tôi mà i l y ch ng khác. Cô v i tôi nh v y ó, cô ph i l m h ? - Em ã b i- c mà ph i n i gì! Nh ng mà em b i- c ó là t i n i anh. L thì em ph i gi n anh, ch sao anh tr l i gi n em? i tôi là sao? - Ngày cha em ép-u ng g em l y ch ng, em vì n ng l i c-h n v i anh, nên em b i-r i h t s c. Lúc y em ch ng khác nào nh ng i ch i-v i ngoài bi n, em vi t th xin anh c u em. Anh không v mà d y em coi ph i làm sao, l i c ng không g i th tr l i. Ph n em là gái, em cùng th r i, t -nhiên em ph i co tay cho cha em bán em cho ng i ta mà l y ti n ch bi t làm sao. - Tôi m c h c làm sao mà v c. Còn g i th cho cô, tôi bi t nói làm sao; u tôi g i th r i ng i khác h nh n thì tôi mang h a, ch ph i d hay sao. Cô Ð ng nghe m y l i y thì n c m t tuôn d m-d . Cô khóc m t h i r i nói ng: “Bây gi em m i bi t anh không th ng em. N u thi t anh tr ng ch tình, anh tr ng duyên n tr m n m thì anh âu k s h c, anh có s gì tai-h a”. Th y Nhãn ng l i, áp r ng: - Cô nói tôi không th ng cô à? Thi t tôi không hi u t i sao mà tôi thi u, t i sao mà tôi còn s ng i làm vi c c ây a, nói cho cô bi t. u anh th ng em, sao h i ó anh không ra tay c u v t em? - Ph n tôi không có cha m anh em gì h t. Tôi nh ng i ta nuôi mà cho i c. Tôi ph i h c cho thành-công ng kh i ph lòng ng i ta. Mà tôi l i nguy n h c n cùng ng ôi ta chung h ng sung-s ng v i nhau. N u bán nhi ph 1 thì tôi có l i v i k làm n cho tôi, mà ng sanh-ho t c a ôi ta l i khó kh n tr n i n a. H i ó tôi c u cô làm sao c mà cô bi u u? - Mi n c ph -nguy n thì thôi, giàu nghèo có c n gì. Em em nuôi anh, em c ng vui lòng mà. - Tôi làm trai, tôi ành ch u nh v y hay sao? Lúc cô l y ch ng ó tôi còn c có m t n m n a mà thôi. N u b ng cô th ng tôi, cô kháng c h n-hòi thì ai làm sao mà g cô l y ch ng cho c. Có l cô th y th ng khách ó giàu, cô c ng b ng lòng, nên cha m m i g ch . - Anh nói chi nh ng ti ng b t ngh a nh v y! Nh ng ti ng y làm cho em ch t c ch không ph i ch i âu. Thu nay anh th y có con gái nào cha g l y ch ng mà dám ch ng c không ch u v nhà ch ng hay không? Theo phong-t c c a mình, em ch a th y ai b t hi u n th . B ép duyên, ho c s u não t v n mà ch t, ho c g n ngày ch ng c i tr n b mà i thì có. i ó em c ng có tính t i hai vi c y. Nh ng mà em ngh hai vi c u không nên làm h t th y. D i gì mà ph i h y mình; h h y mình thì làm sao mà tr n nguy n- c cho c. Còn tr n mà i thì bi t i âu; con gái h ra kh i nhà thì h thân li n, có ph i d âu. Trong bà con thì em ch có ng i cô V nh-long ây mà thôi. Mà cô c ng ép g em, thì em còn mong n ng 1 b cu c gi a ng Dây Oan 6 www.hobieuchanh.com a sao c. Xin anh ngh l i mà th ng giùm thân em ch ng trách em i nghi p. Th y Nhãn châu mày r i cúi m t mà nói ch m-rãi r ng: u s th t hi u v i cha thì i tu. Cô Ð ng nghe hai ti ng “ i tu” thì cô gi t mình. Cô ng i tr m-ngâm m t h i, i cô th dài mà áp r ng: - Thi t h i ó b i-r i quá em không ngh t i vi c i tu. Mà n u c o u i tu, thì làm sao sum-hi p cùng anh cho c? - Tu ni m ng ch ki p khác ch . - Anh bi u nh v y thì ph i l m. Ng t vì cái vi c ó cao quá, em vói không i. Em t thi t v i anh, h i ó em tính th p nh v y: m t bên thì hi u, m t bên thì tình. n sanh-thành n ng-n , thôi em v ng l nh cha mà l y ch ng cho tr n th o v i cha. Mà l y ch ng ó là l y cho kh i trái ý cha mà thôi, ch ng nào anh h c xong r i, n u anh không ph em, thì em s l p th ch ng ng ôi ta sum-hi p cùng nhau cho kh i l i l i th c. Em tính nh y mà m y n m nay anh bi t tích, em không bi t anh âu mà ki m, thi t em bu n r u không bi t ch ng nào, Bây gi cha em ã m t r i, mà nay em i c g p anh ây n a. Th o em ã tr xong, tình em còn mang n ng. y anh li u cho em ph i làm sao. Xin anh d y. Anh mu n l nào em s làm theo li n. Th y Nhãn kéo gh ng i ngang cô Ð ng, th y ch ng cánh tay trái trên bàn, r i cái trán vào bàn tay, trí bàng-hoàng suy-ngh . Cô Ð ng ngó th y trân-trân, i m t i lâu mà không nghe th y tr l i, cô bèn nói r ng: “Ðôi ta th -nguy n r t n ng l i, ti c vì lúc em b ép duyên, anh m c ham h c, anh không c u v t em; còn ph n em thì em m c vì ch hi u mà ph i th t c. Ðôi ta u có l i h t th y, anh l i v ham danhi, em l i v khinh trinh-ti t. Thôi, t i nh n-duyên c a mình ph i tr c-tr nh v y, bây gi ch ng nên phi n-trách nhau làm chi, lo gây cu c tr m n m l i thì hay h n”. Th y châu mày th ra mà áp r ng: i s m m i tôi ã có nói v i cô: Bây gi chúng ta g p nhau ph i làm lãng, ch ng nên nhìn nhau … - Làm lãng sao cho c. u không c c ng ph i rán, ch lân-la nh v y thì có t i l n l m, cô ôi! i gì? - Chúng ta t ch ng kh i t i tà-dâm là m t cái t i-ác kh n-n n l m. ! T i-ác! Em ch ng còn bi t s t i gì n a h t. V y ch h i nh em có ph m t i-ác nào âu, mà sao em ph i sa a-ng c m y n m nay ó? Thà em thoát kh i cái a-ng c hi n t i ó cho r i, ch ng ch t Ph t Tr i mu n ày em vào a-ng c nào n a tùy ý. a-ng c hi n t i là a-ng c gì âu? - Mình ghét ng i ta, mình khinh-khi ng i ta, mà mình ph i ép lòng ph ngng i ta, ph i ép lòng cho ng i ta ôm- p. Em vào cái c nh nh v y ó, há không ph i trong a-ng c hay sao? y là nh n-qu ó a cô. Có l ki p tr c cô v i ch ng thi u sót sao ó, nên ki p n y cô m i ph i l y ch ng nh v y tr n ti n khiên. - Anh c nói o- c hoài, em bu n quá. i o- c là cây nêu cho loài ng i nh m mà i ng kh i sa vào ng qu y, không gi o- c sao c. Dây Oan 7 www.hobieuchanh.com - ! Ð o- c! N u thi n-h bi t làm theo o- c thì âu có ng i m nh hi p k y u; âu có ng i khôn g t k d i; dì gh em au có kh c-b c em, cha em âu có g em cho Ch t khách ng l y ti n. Em không c n o- c, mà em c ng không s t i-l i gì h t. M y n m nay tuy em có ch ng, song ch ng có giây phút nào mà em quên anh. Em nói thi t v i anh: vì ôi ta có th nguy n v i nhau, bây gi g p nhau, em nh t nh b ch ng theo anh, u ph i mang t i gì em c ng không s . - Cô nói nh v y thì qu y l m! H i nh chúng ta kh d i nên nhen-nhúm cái lò l a tình cho nó phát ra cái ng n l a th m. M y n m nay ôi ta cháy lòng cháy d , nám m t nám mày, mà ôi ta còn s ng ây, ph n tôi thì tôi nh cái thú c m thi nó làm cho tôi khuây lãng, còn ph n cô nh có cu c gia-th t nên quên c chuy n x a. Thôi, lò l a tình ã gi c t t c r i, y là may, ch ng nên nhen-nhúm khêu g i làm chi. Tôi xin cô: n u cô thi t th ng tôi, thì hãy cho lòng tôi yên t nh; n u cô bi t tr ng ngh a, thì hãy gi ti t v i ch ng cho tròn. Còn nh ng l i th nguy n c a chúng ta ch ng tr n, cái duyên n chúng ta rã r i, thì chúng ta ph i rán tu ni m cho thành tâm, tu ni m ki p n y ng ki p sau sum-hi p. Chúng ta ch ng nên vì s c d c mà ngh ch l Tr i, trái o làm ng i và ph m t i tà dâm. Tôi khuyên cô ph i tr v v i ch ng cho t -t , ng thèm t ng n tôi n a. ng t i nhà tôi làm chi. Cô Ð ng khóc t c-t i mà nói r ng: “Bây gi em m i bi t anh không th ng em chút nào h t! Hèn chi h i ó em g i th mà anh không v , l i anh c ng không thèm tr l i. Anh g t em chi l m v y? H i nh anh ch p m i t tình cho em làm chi, mà ch p r i anh l i b t d t i? Anh có bi t m y n m nay em vì ai mà em au n bu n th m êm ngày hay không h ? Tuy nay xác em ã nh -nhu c nh ng mà tình c a em i v i anh v n còn y nguyên. Em g p c anh em m ng h t s c, là vì em t ng anh c ng nh em, anh không quên em, anh tr ng tình h n tr ng xác. Té ra anh c ng nh h , anh là ng i ham danh ham l i, không bi t tr ng cái tình. Anh làm b nh ngh a, anh bày chuy n tu-hành, anh mu n cho thi n-h khen anh là ng i ng- n, còn thân em chìm n i trong bi n th m, tan-tác trong lò tình, m c k em! Em hi u r i: Anh c l m, anh phi n em, anh mu n cho em ch t ng d t l i th cho anh c i v . c, anh mu n cho em ch t thì em v ng. S ng mà làm b n lòng anh thì không nên ng làm gì, thà ch t ng thoát kh i nhà ch ng là c nh a-ng c, ch t ng gi cái tình là cái em quí tr ng b y lâu nay, ch t cho anh c ti ng khen là th y thông oc, ch t cho anh an tâm mà vui thú c m thi c a anh, r i c i v sanh con mà h ng phú-quí v i thiên-h ”. Cô và nói m y câu sau và ng d y men-men ra phía tr c, n c m t n c m i chàm ngoàm. Th y ch y theo n m tay cô mà h i r ng: “Cô Hai, tôi l y l chánh- áng mà khuyên cô, sao cô l i gia ti ng oán mà nói tôi mu n cho cô ch t ?”. Cô v n hai cái tay trên vai th y, cô úp m t vào ng c th y, cô và khóc và nói ng: “Anh không th ng em, thôi th i em ch t ph t cho r i, ch s ng n a mà làm chi!”. Th y l c u r i c ng choàng tay ôm ngang qua mình cô mà khóc. Vì cái tình mà bao nhiêu chánh-tr c, bao nhiêu o- c u tan r h t. * * * Dây Oan 8 www.hobieuchanh.com II i 9 gi t i. Tr i m a lâm-râm, gió th i phay-pháy. Th y Nhãn khép c a, r i n m trên gh canapé d a vách, tay ôm cây n mà kh y, mi ng ngâm: a thu r -r gió hây-hây Nh khách chung tình khách có hay? Cô Ð ng mình m c áo m a, u choàng kh n l nh, xô c a nh -nh b c vô nhà, r i l n l i ng phía u gh ch th y Nhãn n m, mà th y không hay, th y kh y n mà ngâm ti p r ng: Tan hi p nh n-duyên ai n khi n, Th phi mi ng th khó làm khuây. Th y ngâm t i ó, thì cô cúi m t xu ng r i hai tay ôm u th y mà hun tr hun tr t. Th y buông cây n, kéo cô l i ng i trong lòng th y và h i r ng: “Làm sao ban êm em lên c?” Cô l t kh n và ngó th y, c i mà áp r ng: - Em m n xe song mã em i. - Em nói sao v i ch ng em mà em i c? - Nó i Sài-gòn h i s m m i r i. Ði bán lúa r i b hàng v bán. Th y n m tay cô mà hun hai ba cái r i nói r ng: - Em m n xe em i nh v y không s thiên-h h hay r i mang ti ng sao? - Anh t ng em d i l m hay sao? Xe lên t i, em bi u ng ng ngoài ch . Em tr ti n r i em làm b vô m y ti m mua m t h i. Ði m t khúc xa r i em i kêu xe kéo mà vô ây ch . Cô ng d y c i áo m a v t trên gh , b c ra óng c a ch t, v n èn lên cho sáng, r i t l i c ng ng i trong lòng th y, hai tay ôm m t, c p m t nhìn trân-trân; mi ng c i chúm-chím mà h i r ng: “H m nay lâu lên, em nh anh quá! Anh còn th ng em hay không?”. Th y vói tay kéo cô xu ng, hai m t k nhau, r i th y nói: “Em h i k quá! N u qua không th ng em thì có âu qua ph i mang t i tà-dâm nh v y”. Cô vùng buông th y ra mà nói r ng: “Rõ-ràng anh không th ng em, b i vì n u anh th ng em thi t tình thì có âu anh l i k chánh-dâm hay tà-dâm”. Th y châu mày, song g ng c i mà áp r ng: “Ch ng c a em chàng-ràng tr c m t qua hoài, ngày nh êm qua không th nào mà quên c. Vì ch tình mà ôi ta ph m t i n ng l m em ôi! Xa em thì qua th ng nh , mà g n em thì qua n-n n vô cùng”. Cô nghe m y l i thì cô ng i l ng thinh. Th y h i r ng: - Ðôi ta g n nhau m y tháng nay, v y mà ch ng c a em có t d u gì nghi chút nào hay không? - Không. Cô ng i tr -tr mà suy ngh m t h i r t lâu, r i cô v t nói r ng: “Em hi u r i, i ch ng c a em nên anh không th th ng em cho h t tình c. H ôi ta g n nhau thì có ch ng c a em ng gi a hoài. Cái hình c a ch ng em ph i tiêu m t thì ôi ta i vui-v mà h ng h nh phúc sum v y c. Em nh t- nh luôn trên n y v i anh, không thèm v Ngã T n a. Ch ng c a em mu n làm sao thì làm, thiên h c i chê Dây Oan 9 www.hobieuchanh.com c h , mi n là ôi ta ph tình thì thôi. H anh th ng em thì em không k vi c gì t”. Th y nghe nh v y thì l m-c m ng i d y mà nói r ng: - Em ng có nói li u m ng v y không nên. i! D u nên d u h c ng m t i mà thôi! Ðôi ta có th c n ng l i, t i ng i ta phân r duyên-n ôi ta, nên m i n n i n y, g n nhau mà không ng vui-v chi h t. N u em mang t i “có ch ng mà l i l y trai”, thì cái t i y t i ai, ch không ph i em âu. ng t i mình n a ch ! Em quên r i hay sao? H i m i g p nhau em có nói: Ðôi ta phân r nhau, m t là t i qua ham danh-l i, hai là t i em khinh trinhti t. L i em nói úng- n l m. Mình ph i nh n l i c a mình, ch cho ng i khác sao c. - Em nh t- nh r i. B nào em c ng không v i ch ng em n a c. - Em l y ch ng có hôn thú phép. Em b ch ng v v i qua, ch ng em nó th a v i Tòa thì chúng ta u b án gian-dâm ch ph i ch i sao. ch t chém em c ng không s n a. Th y ng i th ra, trong lòng r t b i-r i, n a kho n-khoái v tình, n a b nkho n v t i. Cô th y th y bu n, cô choàng tay qua c th y và k m t nói nh r ng: “Thôi, anh ng bu n chi h t, th ng th ng r i s tính. Bây gi g p nhau mình ph i vui-v ng tr nh ng lúc th ng-nh ch ”. Th y ng i ngó ng n èn trân-trân, không nói ti ng chi h t. Cô nói ti p r ng: “Em có ch a r i … Có ch a ó là con c a anh a, thi t nh y, mà ph i tin l i em, ng nghi chi h t”. Th y ngó cô l c u áp r ng: “N u thi t nh v y thì t i-ác còn l n h n n a”. Cô c i mà nói r ng: - Anh c nói t i hoài! Thây k mà! Mi n là mình c sum-hi p thì thôi, h i nào mà s t i. - Qua là ng i có h c, qua bi t xét ph i qu y, không s t i làm sao cho c, em. - Anh có s t i thì thôi anh làm nh v y. Anh b , ng thèm làm th y thông, th y ký n a; em c ng b ch ng em, r i hai a mình d t nhau lên Th t-S n ho c Trà-L n ki m m t nh núi thi t kín- áo mà tu v i nhau. Anh ch u nh v y hay không? - Em tính cái ó thì hay. Mà tu chung v i nhau thì làm sao thành chánh qu cho c. - Thành gi ng gì? th -gian ôi ta g n nhau anh s t i, thì mình lánh thiênlên núi , ng mình thong-th mà th ng yêu nhau v y thôi ch . u v y thì tu gi ng gì? - Ðó là tu ch sao. Hy v ng c a em là mu n ôi ta sum-hi p tr n i, ch ng ch t r i mình thành gi ng gì c ng c. - Em mu n sum-hi p mà em bày nh v y thì qua s e ph i phân-ly, ch không c sum-hi p âu, em. - Sao v y? gi a xã-h i, mình b phong-hóa ràng bu c, mình không sumhi p c, thì mình tr n lên non cao, r ng r m mình sum-hi p v i nhau, có cái gì mà ph n-ly mình n a c. Dây Oan - 10 www.hobieuchanh.com Duyên-n t i Tr i nh, ch không ph i mu n mà c âu em. Ki p n y ôi ta ã th -th t n ng l i mà không sum-hi p nhau lâu dài c, y là t i ôi ta không có nh n-duyên. V y ôi ta ph i rán mà ch u kh v n i phânly, ho c may ki p khác ôi ta s c sum-hi p. Ch ôi ta vì tình-d c mà eoi v i nhau nh v y hoài thì ch nh nh ng là không c sum-hi p, mà s e còn ph i phân-ly nhi u ki p l m em. - Anh nói o- c quá! H i nào theo h i n y, h i nào mà lo xa nh v y. Ð i ki p khác bi t có g p nhau hay không. Thôi, ki p n y mình tính sum-hi p ph t cho xong r i ki p sau ra làm sao c ng c. - Em nói ngang tàng quá, không k Tr i Ph t chi h t! - Tr i Ph t âu? N u có Tr i Ph t thì ôi ta có phân r nh v y âu. N u có Tr i Ph t thì em vô t i mà sao thân em ph i sa vào c nh a ng c nh v y? - Có l t i mình lén cha m mà th ng yêu nhau, th nguy n v i nhau, nên Tr i Ph t m i ph t mình ph i bi t ly ó a em. - Ph t m y n m nay ã v a r i. Bây gi ph i tha ng cho ng i ta sum-hi p cho kh i m c l i th ch . Có lý nào ph t tr n i ng i ta l n. R t i là Tòa mà c ng tùy t i n ng nhe mà ph t n m b y tháng ho c m t n m, ch có ph i h ph m t i thì kêu án chung thân h t th y âu. Anh làm thông-ngôn Tòa anh rõ vi c ó ch . Th y nghe m y l i t c c i, l c u rùn vai r i t thu c mà hút. Cô i rót n c u ng, r i hai ng i d t nhau vô b ván phía trong mà n m, th y n và d y cô ngâm nh -nh . Ngoài hiên gi t m a v n còn r -r , ng n gió v n còn lao rao… n sáng cô Ð ng m i m n xe tr v Ngã T . Mà êm sau cô c ng lên n a và ng sáng êm v i th y, lúc mê-m n vì tình, lúc th than vì ph n. n sau, lúc s a-so n v , thì cô khóc mà nói r ng: “Ngày mai ch c ch ng em . H nó v thì em lên n a không c… Ph i tính làm sao ch n u vài cái a-v -c c nh v y thì em ch u sao n i”. Th y th ra mà áp r ng: “V y ch ph n qua ây l i d ch u l m hay sao?”. Ðêm sau n a cô không có lên. Th y ch c ch ng cô i Sài-gòn ã v r i. Dây Oan 11 www.hobieuchanh.com III Cách m t tu n-l , m t bu i s m m i, quan Bi n-lý cho h u, th y Nhãn ng thông-ngôn, H ng-qu n ch Ngã T vào h u và trình m t t phúc b m. Th y Nhãn d ch t y cho quan Bi n-Lý nghe. T phúc b m nói r ng: BànhNgi p là phó Bang Tr ng Tri u-Châu, ng i buôn bán l n ch Ngã T , ng nh-m nh th ng, ch ng hi u vì c nào h i u hôm v t mình v t m y l n-l n ch ng m t gi ng-h r i ch t. H ng-Qu n v i Chánh L c-B hay tin, bèn n khám xét, thì th y mình-m y Bành-Nghi p b m en, nh t là phía sau l ng v i tay chân, H ng-Qu n nghi Bành-Nghi p trúng thu c c, nên gìn gi t -thi không cho n-li m, ch y t phúc-b m dãi l nh Tòa. Th y Nhãn d ch t phúc-b m r i thì th y bi n s c. Quan Biên-Lý d y H ng-Qu n v gi t -thi, ng cho ai ng n, i ngài xu ng khán-nghi m tra xét r i ngài s nh- t. Hai gi chi u, quan Bi n-Lý, quan Th m-Án, quan L c-S v i quan Th y Thu c, ng i xe xu ng Ngã T . Th y Nhãn ph i theo làm thông-ngôn. H ng-ch c ón r c r i d t l i ti m Bành-Nghi p. Khi các quan b c vô ti m, cô Ð ng ch p tay cúi u chào, ch ng ch t mà cô không khóc, l i m t mày cô tái-lét. Th y Nhãn không dám ngó cô, l i s c m t th y nghiên-ngh l m. Quan Th y thu c khám t -thi, bàn lu n v i hai quan Tòa, r i s a-so n m mà coi t v . Quan Th m-án li n m ng tra v n. Th y Nhãn d y H ng-Ch c òi v Bành-Nghi p l i ng tr c m t quan Th m-Án mà khai. Th y Nhãn thông-ngôn h i tên h , tu i, cha m và ngh -nghi p c a cô Ð ng r i th y h i r ng: “ trong ti m ây h t th y m y ng i, k tên t ng i coi?”. m quan l n, trong ti m thì có v ch ng tôi v i chú Thêm ng bán và ch C i coi n u n sau b p, ch có ai n a âu. - Ch ng thím có nhà riêng n a hay không? m không. V ch ng tôi t i ti m ây. Song ch ng tôi có m t chành lúa phía bên kia sông. Bên chành lúa có 4 ng i coi mua bán lúa. y ng i bên chành lúa ó An-nam hay là Khách-trú? m. hai ng i An-nam, hai ng i Tri u-châu. - Cô làm v ch ng v i Bành-Nghi p c m y n m r i? Cô Ð ng nghe th y Nhãn h i t i câu ó thì cô ngó th y chúm-chím c i. Th y tr n m t n t r ng: - Quan l n h i, sao không tr l i mà l i hí-h n? Vui l m h ? m, v ch ng v i nhau n m n m r i. ch ng có hôn thú hay không? - Có. v i nhau có con hay không? Cô Ð ng chúm-chím c i n a và áp nh nh r ng: - Không có. Quan Th m-Án day qua nói v i th y Nhãn r ng: “Cô n y ch ng ch t mà coi b không bu n”. Ngài h i ti p n a: Dây Oan - 12 www.hobieuchanh.com Cô nh coi ch ng c a cô m y tháng nay có gây-g thù oán v i ai hay không? m không. - Buôn bán không có r y-rà v i ai hay sao? m, không bi t có hay không, tôi không th y. - Còn v i tôi-t b n-bè trong ti m, ch ng cô có hay r y ho c ánh a nào hay không? - Có khi gi n c ng r y chút nh, làm sao mà kh i c. - Cô nh k coi tôi-t trong nhà có a nào gi n ch ng cô hay không? m. cái ó tôi không hi u. - Ngày hôm qua ch ng cô có i âu hay không? m. không. - Cô ch ng nên tr l i b ng. Cô ph i suy ngh l i. Không l t i m t ngày hôm qua ch ng cô nhà hoài. m, c ng i trong ch n y, ho c qua chành lúa ch . , ch sao cô nói không có i âu h t. - Tôi t ng h i có i âu xa hay không. Quan Th m-Án ng i suy ngh m t h i lâu r i b i l i ng v i quan Bi n-Lý mà coi quan Th y thu c m t -thi. Cô Ð ng khoanh tay ng d a bên th y Nh n mà th y làm l , hình nh thu nay không bi t cô, th y không ngó cô và c ng không nói ti ng chi n a h t. t lát quan Th m-Án tr l i v i quan Bi n-Lý mà nói r ng: “Bành-Nghi p b thu c ch t b ng pháo chà, trong bao-t còn b ng-c rõ-ràng”. Th y Nhãn châu mày x m t. Cô Ð ng khoanh tay ngó, ngó xu ng t m t tái xanh. Quan Th m-Án bi u h i cô r ng: - Chi u hôm qua ch ng cô n c m nhà hay là n âu? m. n nhà. n v i ai? n có m t mình. - Cô không có n hay sao? - Chi u hôm qua tôi au b ng nên tôi không n c m. - Ai n u c m và d n n ó? m, ch C i. m nay v ch ng cô có xích-mích r y-rà v i nhau v chuy n gì hay không? m, không. - Quan th y thu c khán-nghi m thì ch ng cô b thu c c rõ-ràng, thu c b ng pháo chà. V y mà cô có nghi cho ai b thu c c h i ch ng cô ó hay không? m, có bi t ai âu mà dám nghi. Không bi t ch ng ch ng tôi bu n r u lén ng pháo chà mà ch t. - Ch ng cô có vi c gì bu n r u hay sao? m, tôi không rõ. Tôi nói ó là tôi nghi mà thôi ch . i sao mà cô nghi nh v y? m. ch ng tôi buôn bán l n, vi c l i l tôi hi u sao c. L i bên Tàu có th qua th l i hoài, tôi không bi t ch Tàu, tôi có hi u âu. Dây Oan 13 www.hobieuchanh.com Quan Th m-Án bi u òi Th C i, là ng i n u n trong nhà, ra ngài tra h i. Th C i m c l c- c d i b p t i ngày nên không bi t vi c chi h t, m i b a n u c m n cho ch n nh th ng, ch ng th y chi l . Nh ng l i khai c a ch ta không có chi giúp cho Tòa c. Quan Th m-Án m i kêu chú Tr n-Thêm, là khách Tri u-Châu, ng bán hàng trong ti m l i mà l y khai. Ngài h i dòng-do m t h i r i hòi rút r ng: - Chú trong ti m v y mà chú có bi t v ch ng Bành-Nghi p thu n hòa v i nhau hay không? - Không có thu n mà, r y-rà v i nhau hoài. i sao mà r y? - Hôm tr c ông Bang i Th y-Gòn2 m y b a. V nhà b i êm, ông Bang v ông Bang hay, ông Bang r y ch . ch ng có ánh l n hay không? - Có ch . Ban êm gây l n r i ánh l n mà. - Có th a t i làng hay không? ng có. R y trong nhà v y mà. - Thu n ycó hay gây l n nh v y hay là m i gây t hôm i Sài-gòn v ó? - Thu nay c ng có r y-rà hoài, mà không có ánh l n. T hôm i Th y-Gòn m i ánh l n ch . - Chú có bà con v i Bành-Nghi p hay không? - Không có bà con, ng i m t n c v y mà. Quan Th m-Án kêu cô Ð ng l i cho i di n v i Tr n-Thêm. Ban u cô ch i, cô nói v ch ng hoà-thu n luôn luôn. Quan Th m-Án h i ri t, l i b Tr n-Thêm nói qu -quy t rõ-ràng quá, cô không th ch i c n a, cô m i ch u v ch ng có r y l n, song cô nói r ng s r y l n y s -sài mà thôi, ch ng có chi n n i phi n l m. Quan Th m-Án ng m-ngh m t h i r i h i n a r ng: - Ch ng cô có ghen hay không? m. Khác-trú có v An-nam, ng i nào mà kh i ghen. i nãy Tr n-Thêm khai r ng lúc ch ng cô i Sài-gòn, cô b ti m i hai ba êm, ch ng cô v hay chuy n y nên m i r y. Cô i âu ó v y? m, tôi nghe cô tôi trên V nh-long au, ban êm ngh buôn-bán, nên tôi i th m. Tôi i có m t b a, chú Thêm nói láo, ch có i âu mà t i ba êm. Cô Ð ng ng khai câu y, mà m t cô ngó th y thông-ngôn trân-trân. Th y Nhãn ngó ch khác. Quan Th m-Án h i n a r ng: - Cô nói cô i th m ng i cô trên V nh-long là ai v y? m, cô c a tôi là Lý-Th -Kh ng, v c a Cai L c-l B n. Quan Th m-Án g c u, ngài bàn ngh v i quan Bi n-Lý r i kêu H ng-Qu n mà d n r ng: “T -thi c a Bành-Nghi p thì cho phép gia-quy n nó lãnh mà chôn c. ng-Qu n ph i b t giam Tr n-Thêm v i Th -C i t i nhà vi c li n bây gi , r i sáng mai gi i hai ng i y lên Tòa cho tôi h i l i n a”. Ngài qua nói v i cô Ð ng r ng: “Còn cô thì tôi cô thong-th t m mà lo chônt ch ng. Song cô không c phép i âu. H có trát Tòa òi, cô ph i n h u”. Hai quan Tòa v i Th y thu c, L c-s , Thông-ngôn lên xe mà v . * 2 Gi ng c c a ng i Tàu: Th y Ngòn là Ng n, t c Ch L n, có l tác gi ghi Ngòn ra Gòn. Dây Oan 14 www.hobieuchanh.com IV Th y Nhãn v nhà, chi u b a y th y n c m không c. Tr i v a t i thì th y th -th n i ngoài ng; th y l a m y ng v ng-v mà i ng có suy ngh , mà vì trong lòng th y c h i-h p, trong trí th y c bàng-hoàng nên th y không suy ra vi c gì h t. Ðã khuya r i, xe h t ch y, ng i h t i. Th y i vòng ra t i c u tàu l c-t nh. Th y i ã m i ch n, nên t m ng i trên m t cái b ng mà ngh . Trên tr i v ng tr ng c-v c, tr c m t dòng n c minh-mông, gió th i hiu-hiu ph t v t áo, gu n sóng sông, trên u c n èn ánh cá l trôi-n i. Th y Nhãn ng i nh m c nh, xét vi c mình. Bành-Nghi p ch t ó có ph i t i mình hay không? Vì ghen nên gi n u ng thu c c mà ch t, hay là vì v mu n r nh ch n nên ph c thu c c mà gi t ch ng? H i chi u i v d c ng, quan Bi n-Lý t ý nghi Bành-Nghi p ghen nên t -v n, còn quan Th m-Án l i nghi cô Ð ng b ch ng ánh ch i nên cô dùng pháo chà b vô c m n c mà thu c ch ng. Hai cái lý-thuy t y cái nào c ng có th tin c h t, v y mà cái nào trúng? … Cái nào trúng mình c ng có t i h t th y. N u Bành-Nghi p ghem mà t -v n thì t i n i mình, mà cô Ð ng gi t ch ng thì c ng t i n i mình, b nào mình ch i c ng không c! Quan trên i mình ây làm chi mà sanh ra u r c-r i nh v y? Sao b a u cô Ð ng l i nhà, mình không kháng c h n-hòi, cô lân-la làm chi nên bây gi ph i mang h a? Th y Ngh a nh t i tánh-khí c a cô Ð ng. Cô là m t gái tình sâu-sia, tánh nóng-n y. G p nhau êm chót, lúc ra v cô khóc mà nói r ng: “Ph i tính làm sao, ch vào cái a-v k -c c nh v y thì em ch u sao n i”. Cô l i th ng nói trong nhà ch ng y là trong a-ng c, mi n sum-hi p thì thôi, d u ch t chém c ng không s , ki p n y tíng sum-hi p ph t cho xong, r i ki p sau ra làm sao c ng c. Th y nh nh ng l i y thì trong lòng th y l nh ng t, c p m t th y t d m. Cô Ð ng vì n ng tình v i mình mà ph i mang t i gi t ch ng hay sao? Tr i t ôi! N u thi t nh v y thì còn gì mà k ! Th y ng i t i c u tàu quá n a êm r i th y th ng-th ng i v , mà v nhà th y ng c ng không c. Sáng b a sau vô Tòa, th y làm n trình v i quan Bi n-Lý mà xin i v Sàigòn, vi n l au trái tim, nên c n ph i v kinh-thành mà u ng thu c. ng-Qu n Ngã T gi i Tr n-Thêm v i Th -C i vô, thì quan Th m-Án làm gi y giam li n, ch không h i n a. Ngài l i d y th y thông-ngôn vi t trát òi cô Ð ng ba b a ph i n h u. i b a ó, ng i n u n d n-d p xong r i m i xin v . Th y Nhãn óng c a m trong nhà, èn v n lu-lu. Cách m t lát th y nghe có ti ng gõ c a phía ngoài. Th y h i “Ai ó?”. Không nghe ti ng tr l i mà l i gõ n a. Th y ra m c a. Cô Ð ng chun vô. Cô gi n-giác r i h i: “Anh n u n còn trong nhà hay không?”. Th y l c u. Cô óng ch t c a l i r i tè ng i trên m t cái gh , tay ch ng trán mà khóc và nói nh nh r ng: “Vì em quá th ng anh, em không k chi h t nên ph i ph m t i nh v y ó. Xin anh c u giùm em”. Th y Nhãn v a nghe m y l i, thì th y la r ng: “Úy! Tè ra em gi t …” r i th y ng ngó cô Ð ng trân-trân, ngh n c nói không c n a. Cô Ð ng c ng không nói n a, cô c ng i khóc r m-r t. Dây Oan 15 www.hobieuchanh.com Th y Nhãn ng i d a ng a trên cái gh canapé, r ng-r ng n c m t. Cách m t i lâu, th y ch t l i l c u mà nói r ng: “Em có bi t vi c c a em làm ó i ác hay không? Hôm tr c gi a ôi ta thì có ch ng c a em; k t nay gi a ôi ta l i có m t cái thây ma, làm sao mà sum-hi p v i nhau cho c! Ch ng nh ng ki p n y b t i i hình mà thôi, mà l i còn ph i mang qu -báo v ki p sau n a! Kh n-kh bi t ch ng nào!”. Cô Ð ng ng d y i l i ng i g n m t bên th y mà nói r ng: “Xin anh th ng giùm thân em. Vi c em làm ó, bây gi em bi t t i l n l m, nên em n-n n vô cùng. Xin anh ng có trách em mà au- n thêm cho em n a”. Th y Nhãn l ng thinh, n c m t ch y ròng-ròng. Cô Ð ng nói ti p r ng: “Em là ng i cu ng trí, th ng anh mà g n không c, c gi n mà không bi t làm sao. Hôm n ch ng em i Sài-gòn v , chú Thêm h c v i nó r ng em b nhà i m t hai êm. Nó n i ghen r y-rà. Em c l i v i nó. Nó gi n nó ánh em m y b p tai. Cái ghét c a em nó tr ra cái oán. Em gi n vô cùng, em không t i ph c qu y ph i chi n a h t. Em l y pháo chà trong ti m bán ó em âm nh lén tr n trong c m, ch ng em không dè, nó n c m, nên nó m i b h i ó. Xin anh ng lo. Vi c em làm ó m t mình em bi t mà thôi, trong nhà không có ai th y h t. Còn em t thi t ây là t v i anh, ch em c trát Tòa òi h u r i, b a lên Tòa em ng ch i hoài, d i gì mà khai thi t. Hôm qua chú Thêm khai r ng em b nhà i hai ba êm. Tòa h i em i âu. Em khai r ng em i th m cô em au. Em s Tòa òi cô em mà g n h i, nên h i chi u em có ghé mà d n cô em r i, ng h Tòa có h i thì cô em khai cho n r p. V y vi c ó em xin anh ng lo. Em nói thi t, vì em th ng anh nên em m i thành gái gi t ch ng. Vi c ã l r i, d u em ph i b hình-ph t n ng-n n th nào em c ng cam tâm mà ch u m t mình; em th quy t ch ng bao gi em cho ng i ta nói t i tên anh trong v án-m ng n y. Em n ây là vì em mu n nói v i anh m t chuy n…” Cô Ð ng nói t i ó thì cô d v t áo tr c lên, cô mò trong túi mà l y ra m t gói bao b ng gi y nh t-trình r i cô a th y Nhãn mà nói r ng: “Xin anh làm n c t giùm gói b c n y cho em. y là b c trong t s t, khi ch ng em ch t r i, em m t l y ra gi u ó, c 13 ngàn ng. Anh c t giùm, n u Tòa có b t mà giam em thì xin anh l y m t trong s b c ó m n Tr ng-s bào-ch a cho em. Nói cùng mà nghe, ví nh em ph i b Tòa kêu án ày em, ho c chém em, thì b c còn l i bao nhiêu anh c l y mà xài, ch ng c n ph i dành mà i em”. Th y Nhãn co tay, né mình, r i ng d y nói r ng: “Không c. Em ã làm cho qua ng-lõa v t i sát-nh n, r i bây gi em còn mu n cho qua ph i ng-lõa v i c p gi t n a hay sao?”. Cô Ð ng châu mày ngó th y, r i vói mu n níu tay áo th y. Th y xô tay cô r i b c dan ra. Cô ng d y, ngó ngay th y, mà nói r ng: “Té ra anh h t th ng em r i! Ðã h t th ng mà còn oán em n a sao?”. Th y ng tr -tr không tr l i. Cô ng i l i trên gh , hai tay b m m t mà khóc. Cô than nh -nh r ng: “M y tháng nay, m i l n ôi ta g n nhau, em ý dòm coi anh ng vui-v dan-díu r i anh i ng -ng n bu n lo, d ng nh bóng tr ng ang t r ng m t lát l i có v ng mây che án v y. Anh ng -ng n bu n lo ó là t i anh nh t i ph n em có ch ng. V ng mây làm cho bóng tr ng lu-l ó là ch ng em. Em mu n cho kh i có v ng mây y n a, em tính ch ng v v i anh, anh l i không cho. Em tr v nhà, ch ng em l i nói ti ng n ng Dây Oan 16 www.hobieuchanh.com ti ng nh . Em cu ng trí mà làm vi c c-ác, bây gi anh th y em, anh l i ghê-g m, em bi t làm sao! Hi! Bây gi em m i tin ch c r ng ôi ta không có nh n-duyên v i nhau. Ph i, ngày tr c anh nói ph i l m. T i em không nghe l i, nên m i r c-r i nh v y”. Cô ng i cô nói mà n c m t ch y d m-d . Th y b c l i ng i trên cái gh d a vách, tay ch ng lên trán mà nói r ng: “Bây gi ch ng nên tính vi c chi n a h t. Ph i lo n t i r i tu-ni m cho dày công thì ho c may m i chu c t i chút nh ng ch ng”. Cô áp r ng: “Em xin v ng l i anh, em không dám cãi n a”. Cô l y gói b c b vào túi, m kh n lau n c m t r i ng d y và b c l i c a và nói r ng: “Em xin t -giã anh… ki p khác sum-hi p cùng nhau”. Cô rút ch t c a, r i cô d c-d c không ch u m . Cô ng ng m-ngh r i cô tr i ch th y ng i mà nói r ng: “Còn ph n em ng có thai nghén ây, anh tính l nào? Em nói thi t, em có thai ó là d u tích c a anh a!” Th y th dài mà áp r ng: “Qua có quy n gì mà can-thi p vào vi c ó cho c. Em nói thì qua tin; nh ng mà d u con c a qua i n a, lu t c ng không cho qua nhìn bi t. V y qua xin phú-thác cho em, d u th nào c ng ph i d y-d nó cho có oc viên-mãn ng nó kh i sa vào ng mê nh ôi ta v y”. Cô g c u nói r ng: “Em xin v ng l i…Em s h t lòng lo”. Cô nói d t l i thì cô quày-qu l i c a mà i tu t. Th y ngó theo cô, n c m t tuôn d m-d . Cách ba ngày sau, cô Ð ng n h u quan Th m-Án, theo nh trát d y. Quan Th m-Án tra h i r i c ng th cô v , song Th -C i v i Tr n-Thêm c ng còn giam. Quan Th m-Án còn ng òi h i tùm-lùm nhi u ng i ch Ngã T , thì có gi y quan trên i th y thông-ngôn Phan-thanh-Nhãn lên tùng s Tòa-Án Tây-ninh. Th y Nhãn c gi y i thì quan Th m-Án làm gi y giam cô Ð ng v tôi ph c c-d c mà gi t ch ng. Th y hay tin y thì th y ng n-ng , b n b ng . Th y ngh cô Ð ng ph m t i gi t ch ng thì cô ph i ch u hình-ph t mà n cái t i i-ác y, b i vì theo l Tr i c ng nh theo lu t ng i, h có vay thì ph i tr , không tr n âu cho kh i c. Mà cái t i ác c a cô Ð ng ph m ây g c n i mình mà ra. Tuy mình không xúi cô làm nh v y, nh ng mà mình nhen-nhúm b p l a tình trong lòng cô, mình làm cho cô cu ng tâm lo n trí, ch ng còn phân-bi t t i-ph c d lành c n a, nên cô m i dùng thu c c mà gi t ch ng. y v y t i c a cô làm c ng là t i c a mình, cô là cái tay làm, còn mình là cái óc khi n, bây gi ra tr n oan-trái y, há mình ành tr n lánh hay sao. Ðã bi t cô t -quy t gánh-vác m t mình, ã bi t vi c mình t -tình v i cô không ai hi u th u, nh ng mà d u ng i ta không hi u, ch Tr i Ð t há không bi t hay sao? Cái n oan-trái n y mình không th tr n âu cho kh i, tr c sau gì mình c ng ph i tr ph t cho r i, d u b kh -hình mà l ng-tâm c bình-an, mình h y cái ki p lao- ao y thì ho c may ki p sau mình m i c hoan-l c. Th y ngh nh v y r i th y nh t- nh ra khai thi t v i Tòa, d u ph i ch u hìnhph t gì th y c ng cam tâm. Mà khai thi t là khai nh ng kho n nào? Ra tr c m t Tòa mình nh n r ng h i nh mình có c-nguy n làm v ch ng v i cô Ð ng, m y tháng nay tuy cô Ð ng ã có ch ng khác r i mà mình còn t -tình v i cô, sau ây BànhNghi p i Sài-gòn cô Ð ng có lên t i nhà mình hai êm. Khai thi t thì b t quá khai bao nhiêu ó mà thôi, ch chuy n cô Ð ng ph c c-d c mà gi t ch ng, mình không hay, mình không xúi, thì mình khai sao c. D u cô có em vi c y mà t riêng cho Dây Oan 17 www.hobieuchanh.com mình bi t i n a, y là vì cô n ng ch tình v i mình nên cô không n gi u-gi m. Bây gi mình ành em nh ng l i tâm-huy t c a cô mà cáo cô hay sao? Ch u tôi c a mình thì c, mà cáo cho ng i khác b t i thì không nên, mình làm nh v y thì ch ng khác nào mình r a s ch l ng-tâm r i l i làm cho l ng-tâm lem-lu c n a. Th y suy i xét l i, cân ph i gióng qu y trót m t êm, r i sáng b a sau th y vàp phòng qua Th m-Án mà t thi t th y có t -tình v i cô Ð ng. Quan Th m-Án m i nghe th y khai thì ch ng-h ng. Ngài h i m t h i r i nghi th y ng-lõa v i cô Ð ng v v dùng thu c c gi t Bành-Nghi p. H i v kho n ó thì th y th -th t r ng ch ng bao gi th y có xúi làm chuy n ác nh v y, mà cô Ð ng có gi t ch ng hay không thì th y c ng không hi u. Quan Th m-Án làm gi y giam th y Nhãn v t i tình-nghi ng-lõa v i cô Ð ng dùng thu c c gi t Bành-Nghi p. Ngài tra h i g n ba tháng mà th y Nhãn c ng c khai nh b a u. Còn cô Ð ng thì cô có t i hai v Tr ng-s bào-ch a cho cô; cô c khai r ng cô vô t i, có l ch ng cô hay cô có ngo i tình nên ghen t ng u ng thu c c mà ch t. Tuy Tòa xét không có b ng c , mà c ng không có ch ng, song b i vì th y Nhãn ch u có t -tình v i cô Ð ng nên Tòa nghi mà gi i h t hai ng i ra Tòa Ð i-Hình: cô Ð ng v t i dùng thu c c mà gi t ch ng, còn th y Nhãn v t i ng-lõa. a Tòa Ð i-Hình x , thì hai v Tr ng-s bào-ch a cho cô Ð ng t n tâm, vi n l , c lu t, ch u cô Ð ng có ngo i tình, song k t lu n Bành-Nghi p vì nghe nên ng thu c c t -t ch không ph i v gi t. Tòa lên án tha b ng th y Nhãn. Còn cô Ð ng tuy không b ng c cô dùng thu c c mà gi t ch ng, song hai v H i-Ð ng Th m-Án An-nam t ý nghi quy t cho cô ph m t i y và xin Tòa ph i tr ng-tr mà r n ác-ph , nên Tòa kêu án cô 2 n m tù. Cô Ð ng ng i nghe Tòa c án mà cô không i s c, không t d u oan- c. Hai Tr ng-s b c l i h i d coi ý cô mu n ch ng án v Tây ng xin phá án hay không, thì cô bình-t nh áp r ng: “Thôi, Tòa x l nào tôi c ng v ng ch u h t, d u x tôi c ng không ch ng án”. Mãn gi , lính d t cô tr xu ng khám. Khi ra t i c a Tòa, cô th y th y Nhãn ng ó thì cô kêu mà nói vói r ng: “N trái-oan ki p n y em s tr xong. Em h a ch c v i anh r ng em s tu-ni m ng ki p sau ôi ta sum-hi p. Th y Nhãn ng ng n-ng . Dây Oan 18 V. Hai m www.hobieuchanh.com i l m n m sau Xe n Gò-v p ch y ra Sài-gòn, t i nhà ga Xóm Gà, thì ng ng cho thiên-h lên xu ng. Chuy n xe n y nh m chuy n c a m y th y i làm vi c, b i v y trên xe hành-khách ông- o ng i giáp h t, không còn m t ch tr ng. Mà xe v a ng ng thì i ga l i có g n 20 ng i chen l n nhau giành leo lên xe n a. Vì trong xe ã ch t i, nên m y ng i m i lên sau ph i chòm-nhom ng phía ngoài ch không có ch ng i Trong ám ng ngoài ây có m t cô thi u-n , tu i ch ng 20 ho c 22, trangm cùng là y-ph c u áng theo ki u kim-th i. Cô m c m t cái áo màu khói-nhang v i m t cái qu n l a tr ng, hàng l a t mth ng ch ch ng chi quí nh ng mà áo may th nh n eo l ng, c t kích h p r i l i th thùng r ng cho phê tròn, còn qu n thì giún l ng, l i r ng ng, nên phía trên sát-sao, phía d i y- n, coi thi t là p m t. Áo qu n ã s c-x o mà cô l i còn mang m t ôi giép cao gót da màu xám, m t tay ôm m t cái bóp m v i vài cu n sách, m t tay m cây dù cán c t, u b i tóc sát ót mà không choàng kh n. Cách n m c ã p mà i thêm g ng m t cô tròn, hàm r ng cô khít, c p m t nghiêm-ch nh, n c da trong ng n, gi i ph n thoa son v a ph i mà thôi, nên ai th y cô c ng bi t cô vào hàng m kim-th i, nh ng mà nh cái nét nghiêm-ngh t -nhiên c a cô nên không ai ám ng-l hay là khinh-th . Cô v n cây s t mà ng phía ngoài, xe ch y d c-d c làm cho cô ngã qua ngã l i, ng m y ng i ng g n, m i l n ng cô châu mày coi th trong lòng cô khó ch u m. Xe t i ga Bình-hòa ng ng n a. Có m t th y, tr c ch ng 25 tu i tay ôm vài cu n sách, m c m t b âu-ph c tr ng may c ng theo ki u kim-th i, c th t n en ch n mang giày vàng, nãy gi ng i trong xe li c ngó cô n luôn, ch ng xe ng ng th y ng d y, d nón chào cô và i cô vô ng i ch c a mình cho thong-th . Cô b ng m t khúc ng, lúc ng ch m n-ông cô l y làm khó ch u, mà cô l i t ng th y b ch mà xu ng xe, nên nghe th y m i thì cô m ng, cô cám n th y i b c vô trong mà ng i li n. Té ra cô ng i r i, xe v t ch y, cô ngó ra thì th y th y ng ch c a cô h i nãy, ch không ph i th y xu ng xe. Cô ngh th m r ng: “Th y y bi t l quá. Lên xe bi t nh ng ch cho n-bà”. Ngh nh v y r i thôi, cô khòng ý t i th y n a. Xe ra t i ga Dakao. Cô b c ra mà xu ng. Ði ngang qua th y, cô cúi u t ý cám n n a. Th y c ng d nón chào cô, mà l n n y chào, mi ng th y l i chúm-chím i, m t th y coi h n-h . Cô n y là ai? Th y n y là ai? Nên nói ph t cho r i, ng c-gi kh i nh c lòng tìm ki m. Cô tên là Phan-Th -Cúc-H ng, n m nay cô ã c 22 tu i r i, mà ch a có ch ng. Cô h c t i tr ng N H c-Ð ng Sài-gòn, cách hai n m tr c cô thi u Diplôme v Brevet Elémentaire m t l t, mà n n m nay cô m i c c p b ng làm Giáo-s t i tr ng con gái Dakao. Cô không có m , thu nay v i cha là ông Phán Phan-Thanh-Nhãn. ông n y h i tr c làm thông-ngôn Tòa-Án, l n l n lên t i ch c Thông-Phán, vì con c c p b ng N Giáo-viên t i tr ng Dakao, nên ông xin Dây Oan 19 www.hobieuchanh.com u-trí mà d ng lão; ông m i mua m t cái nhà ngói nh ba c n t i ng Cây Quéo, n ga Xóm Gà, ng cha con v i nhau, con i d y h c, cha tr ng bông s a ki ng, lánh xa th -t c, vui thú c m thi. Còn th y tên là Bành-Thanh-Kh i, n m nay th y c 25 tu i, mà c ng ch a có . Th y m -côi cha t khi m i l t lòng, t nh chí l n th y v i m là Lý-Th -Ð ng. Bà n y h i tr c t i châu-thành Nam-vang, chuyên ngh tr mà bán: tiêu, ng, khô tra; u kh u, g n 20 n m nh buôn may bán t, nên bà gây d ng m t cái gia-tài trên m i muôn ng b c. Vì bà ã tr ng tu i r i mà con l i nài-n nói h c ch Pháp dùng và xin h c ch ng-Lê ng ngày sau ti n b buôn-bán, nên cách ba n m nay bà bán h t nhà c a ph xá trên Nam-vang, tom góp ti n b c d t con tr v Nam-k , ki m mua m t mi ng t g n ch Gò-v p r i c t m t cái nhà, m con v i nhau, con thì m i bu i s m mai ra Sài-gòn h c ch ng-Lê, còn m thì h ng ngày nhà lo ni m Ph t, không ch i-b i, không giao-thi p v i ai h t. Bu i s m m i n y, Thanh-Kh i c n dùng mua Sài-gòn ph i i tr c vài chuy n xe, nên m i g p cô Cúc-H ng i d y h c ó. ch ít b a sau, hai ng i g p nhau trên xe n n a. Th y chào cô, cô áp l , i ai ng i ch n y, không nói v i nhau m t ti ng chi h t. Vì cô t i ch tr c, nên xe ng ng thì cô ng d y cúi u t giã th y. Th y d nón áp l , r i cô xu ng xe, hai ng i ch l y c p m t mà chào h i nhau v y thôi. i b a, tr c 7 gi r i s m m i và 2 gi ru i chi u cô ph i có m t t i nhà tr ng, nên cô i xe úng gi cho kh i tr -n i. Còn th y thì 8 gi r i s m m i th y i kh i h c, nh ng mà t khi g p cô r i thì th y l i hay i tr c gi . Vì v y nên th y p cô th ng th ng hoài, mà l n nào g p thì c ng chào nhau r i thôi, ch không ai i t i ai. t b a n tr i m a d m-d , Cô Cúc-H ng ng trong nhà ga Xóm Gà mà ch xe. Ch ng xe t i cô ph i che dù mà lên xe, song gi t m a c ng nh u t v t áo cô vài ch . Th y Thanh-Kh i ng i trong xe dòm th y cô leo lên thì l s c m ng. Ch ng cô c vô thì th y ng d y chào cô r i ch ch tr ng ngay tr c m t th y và m i cô ng i. Cô ng i yên r i, cô l y kh n mu-soa trong bóp ra mà lau v t áo, theo m y ch a t. Cô và lau và ngó th y mà c i và nói r ng: „Tr i m a d quá”. Th y nghe cô nói m y ti ng thì th y m ng kh t-kh i, mu n th a d p y mà nói chuy n v i cô, song th y b í-r i ki m không ra chuy n, túng quá th y nói r ng: “Tr i m a hoài, h i nãy Gò-V p tôi ra ga, có áo m a mà c ng không kh i t“. Th y nói có bao nhiêu ó mà thôi. Ch ng xe ra t i ga Bà Chi u th y m i ki m c m t câu mà h i r ng : - Cô có vi c chi ngoài Dakao mà h m nay tô g p cô i th ng nh v y? - Em i d y h c. Th y ki m không ra chuy n n a, nên ng i l ng-thinh cho t i xe ra Dakao cô t giã leo xu ng, th y chong m t ngó theo, s c m t bu n hiu. Ngày y th y l y làm t c th m trong lòng, ã có d p c ng i g n cô, ã có p cô kh i u mà nói chuy n, mà vì c nào mình l i lính-quýnh không dám m mi ng, ki m không ra l i. Ví nh mình h i nhà cô âu, cô có ch ng hay ch a, ho c cô tên gì, con c a ai, h i nh ng câu nh v y có ý ngh a vô l ch nào âu, mà s nên không dám h i. Th y t c gi n cái thói nhút-nhát vô-lý, nên th y quy t- nh h g p cô n a thì th y s h i nh ng u y không s chi n a h t, Tính m t mình thì h m-h nh v y, Dây Oan 20 www.hobieuchanh.com mà b a sau g p cô, thì y nh b ngh n trong lòng, ng i m t h i r t lâu r i m i h i ng: “Nhà cô g n ga Xóm Gà ph i hôn?” Cô nghe h i, thì cô nghiêm nét m t mà ngó ngay th y mà áp r ng : „Th a, em trong ng Cây Quéo”. i m t câu, tr l i c ng m t câu mà thôi, không nói chuy n chi n a h t. Th y càng thêm t c gi n, v nhà n c m không c, trong trí c tính hoài, coi ph i làm cách nào ng bi t nhà cô, bi t tên cô và bi t gia o c a cô. Th y suy-ngh n 4 gi chi u r i thay nói v i ng i nhà r ng th y i ch i. Th y mua m t cát gi y xe n mà i xóm Gà. Chi u b a y tr i thanh-b ch mát-m . Xe t i Xóm Gà, th y leo xu ng r i th ng-th ng i l i ngã t vô Cây Quéo, ng ngó mông. Th y mu n i vô ng y ng tìm nhà cô mà r i th y ngh mình ch a bi t tên cô thì làm sao h i th m nhà cho c. Th y d -d nên i th -th n qua l i tr c nhà ga. Th y tính i cô i d y h c v th y s nom theo coi cô vô nhà nào r i s l p th mà h i th m lai-l ch. n 5 gi r i, th y li u cô s v , nên th y dang ra xa nhà ga m t khúc ng ng ch cho cô kh i ngó th y. Thi t qu chuy n xe ngoài Sài-gòn vô v a ng ng, cô Cúc-H ng trên xe b c xu ng r i xâm-xâm i l i ngã t mà qu o vô ng Cây Quéo. Th y Thanh-Kh i dòm th y, nên th ng-th ng i theo xa xa. a nay cô m c m t b l a tr ng m i tinh, tay ôm b p, tay xách dù, b c u-dàng, t ng i y u- u, ánh m t tr i gi i cô, làm cho s c c a cô càng thêm p n n a. Ch ng hi u cô có hay ng i ta i theo cô hay không, mà cô c i t -nhiên, không day l i mà ngó phía sau l ng. Th y th y cô i g n t i ngã ba Qu n Tám r i qu o vô c a ngõ m t cái nhà bên phía tay m t, Th y ng ng l i ch cô vô nhà r i th y th ng-th ng i ngang qua, m t li c coi nhà c a th nào. Th y th y m t cái nhà ngói ba c n vách ván, nhà còn m i, tuy nh mà nh n n cao, nên coi v -vang mát-m l m. Tr c nhà có m t cái sân, gi a sân có xây m t hòn non nh , ch ng-quanh có li p tr ng toàn nh ng hu , ng i, c m-nhung, h ng tây, bông ng ua n , ch ch tr ng, coi p m t vô cùng. D c theo hàng ba nhà, l i có m t hàng ki ng, cây s a u xuy-phong, cây s a u chi u-th y, làm cho ng i i ng ngó vô, ai c ng bi t cái nhà n y là nhà c a m t ng phong-l u nh nt. Thanh-Kh i i qua kh i r i thì trong lòng kh p-kh i, m ng c bi t ch c a ng i mình ái m m y tu n nay. Mà bi t ch c ng ch a , còn ph i bi t lai-l ch c a ng i n a m i c. Th y ng th -th n, b ng th y m t ng i n-ông ang xách n c gi ng lên mà t i rau c i tr ng tr c sân. Vì cái sân n y ch y luôn ra l ng l i không có rào gi u chi h t, nên th y ng l i mà ngó r i nói v i ng i t i n c y r ng: - Rau anh tr ng t t quá há. - Tháng n y còn m a, nên không m y t t. Ch ng n ng ây rau m i t t n a. i sao tháng n ng m i t t? - ….. - Sao anh không tr ng bông nh ng i ta l i tr ng rau? - Ng i ta giàu có, h tr ng h ch i. Tôi nghèo tôi ph i lo tr ng rau c i mà bán ch tr ng bông không có l i.