Tài liệu đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án đường bắc sơn kéo dài, địa phận phường quang trung, thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------------- NGUYỄN HỮU BẮC ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ DỰ ÁN ĐƯỜNG BẮC SƠN KÉO DÀI, ĐỊA PHẬN PHƯỜNG QUANG TRUNG, THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ ĐẤT ĐAI Thái Nguyên - 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------------- NGUYỄN HỮU BẮC ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ DỰ ÁN ĐƯỜNG BẮC SƠN KÉO DÀI, ĐỊA PHẬN PHƯỜNG QUANG TRUNG, THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý đất đai Mã số: 8.85.01.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ ĐẤT ĐAI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Khắc Thái Sơn Thái Nguyên - 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào; Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý Tài nguyên, Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận văn này. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Khắc Thái Sơn là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thái Nguyên, UBND thành phố Thái Nguyên, Phòng Tài nguyên và Môi trường và Ban quản lý đầu tư và xây dựng thành phố Thái Nguyên và UBND phường Quang Trung đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và cung cấp đầy đủ các thông tin, số liệu trong quá trình nghiên cứu luận văn này. Cuối cùng, tôi xin trân trọng cảm ơn các bạn học viên cùng lớp, những người thân trong gia đình, bạn bè đã giúp đỡ và động viên tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó! Thái Nguyên, ngày …tháng…năm 2020 Học viên iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường BT&GPMB Bồi thường và giải phóng mặt bằng CP Chính phủ GPMB Giải phóng mặt bằng HĐND Hội đồng nhân dân KCN Khu công nghiệp MTTQ Mặt trận tổ quốc NĐ Nghị định QĐ Quyết định QSDĐ Quyền sử dụng đất TĐC Tái định cư UBND Ủy ban nhân dân iv DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Cơ cấu kinh tế của thành phố Thái Nguyên năm 2019 ................................. 32 Bảng 3.2. Hiện trạng sử dụng đất thành phố Thái Nguyên năm 2019 .......................... 33 Bảng 3.3. Thống kê các loại đất bị thu hồi .................................................................... 36 Bảng 3.4: Đối tượng và điều kiện bồi thường ............................................................... 38 Bảng 3.5. Kết quả công tác bồi thường đất dự án đường Bắc Sơn kéo dài trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ................................................................. 42 Bảng 3.6. Kết quả công tác bồi thường tài sản trên đất ................................................. 44 Bảng 3.7. Kết quả hỗ trợ dự án đường Bắc Sơn kéo dài ............................................... 46 Bảng 3.8. Kinh phí tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của dự án đường Bắc Sơn kéo dài........................................................... 49 Bảng 3.9. Tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án đường Bắc Sơn kéo dài trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................. 50 Bảng 3.10: Tổng hợp ý kiến của người dân về đơn giá bồi thường GPMB .................. 51 Bảng 3.11: Hiểu biết và ý kiến của người dân về công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng ............................................................................... 56 Bảng 3.12: Kết quả điều tra cán bộ trong ban bồi thường và GPMB của thành phố Thái Nguyên .......................................................................... 58 Bảng 3.13: Thu nhập bình quân nhân khẩu/tháng theo nguồn thu nhập của các hộ dân tại dự án ............................................................... 60 Bảng 3.14: Tình hình thu nhập của các hộ sau khi thu hồi đất ...................................... 61 Bảng 3.15. Phương thức sử dụng tiền các hộ dân tại dự án nghiên cứu ........................ 62 Bảng 3.16: Tình hình an ninh, trật tự xã hội khu vực dự án sau thu hồi đất ................. 63 Bảng 3.17: Tình hình quan hệ nội bộ gia đình khu vực dự án sau thu hồi đất .............. 64 Bảng 3.18: Tình hình môi trường khu vực dự án sau thu hồi đất .................................. 65 Bảng 3.19. Tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng tại thành phố Thái Nguyên ........................................................... 68 Bảng 3.20. Mức độ ảnh hưởng của các nhóm yếu tố đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng ................................................................................... 69 Bảng 3.21. Tổng hợp mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại TP Thái Nguyên .................................................. 70 v DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Quy trình thực hiện GPMB ...................................................................... 12 Hình 3.1: Cơ cấu sử dụng các loại đất TP Thái Nguyên, 2019 .................................. 34 Hình 3.2: Sơ đồ trình tự, tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ............................................................................................... 37 Hình 3.3. Cơ cấu các khoản hỗ trợ của dự án đường Bắc Sơn kéo dài ....................... 46 Hình 3.4. Tỷ lệ các nguyên nhân làm chậm kế hoạch công tác bồi thường tài sản trên đất của dự án ....................................................................... 55 Hình 3.5 Thu nhập của các hộ dân sau thu hồi đất.................................................... 61 Hình 3.6. Phương thức sử dụng tiền đền bù của người dân ....................................... 62 Hình 3.7 Tình hình an ninh, trật tự xã hội khu vực dự án sau thu hồi đất ................... 63 Hình 3.8. Tình hình quan hệ nội bộ gia đình khu vực dự án sau thu hồi đất ............... 64 Hình 3.9: Tình hình môi trường khu vực dự án sau thu hồi đất ................................. 65 vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... iii DANH MỤC BẢNG.......................................................................................................iv DANH MỤC HÌNH ......................................................................................................... v MỤC LỤC .................................................................................................................... vii MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Đặt vấn đề .................................................................................................................... 1 2. Mục tiêu của đề tài ....................................................................................................... 2 3. Ý nghĩa của đề tài ........................................................................................................ 2 3.1. Ý nghĩa khoa học ...................................................................................................... 2 3.2. Ý nghĩa thực tiễn ....................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU ................................................ 3 1.1. Cơ sở pháp lý của đề tài ............................................................................................ 3 1.1.1. Các văn bản pháp lí hiện hành của Nhà nước trung ương có liên quan đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng dự án .............................................................. 3 1.1.2. Các văn bản pháp lý hiện hành của tỉnh Thái Nguyên về chính sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ................................. 4 1.2. Khái quát về công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ........................... 6 1.2.1. Khái niệm về công tác bồi thường GPMB............................................................. 6 1.2.2. Bản chất của công tác bồi thường GPMB ............................................................. 8 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường GPMB ........................................ 9 1.2.4. Quy trình thực hiện công tác bồi thường GPMB ................................................. 12 1.3. Thực trạng về công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên Thế giới và Việt Nam ............................................................................................. 12 1.3.1. Công tác bồi thường GPMB một số nước trên Thế giới...................................... 12 1.3.2. Công tác bồi thường GPMB ở Việt Nam ............................................................ 17 1.3.3. Tác động của công tác bồi thường giải phóng mặt bằng đến phát triển cơ sở hạ tầng và đời sống kinh tế - xã hội ..................................................................... 22 viii CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....... 25 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 25 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 25 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 25 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu .......................................................................... 25 2.2.1. Thời gian nghiên cứu: ......................................................................................... 25 2.2.2. Địa điểm nghiên cứu: ........................................................................................... 25 2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................... 25 2.3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và hiện trạng sử dụng đất thành phố Thái Nguyên. ........................................................................................... 25 2.3.2. Đánh giá kết quả công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư dự án đường Bắc Sơn kéo dài thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 25 2.3.3. Đánh giá kết quả của công tác tổ chức thu hồi đất bồi thường, GPMB của dự án thông qua ý kiến của người dân .................................................................... 26 2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại dự án đường Bắc Sơn kéo dài, phường Quang Trung, thành phố Thái Nguyên ..................... 26 2.3.5. Thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ...................................... 26 2.4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 26 2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp .................................................................. 26 2.4.2. Phương pháp điều tra thu thập số liệu sơ cấp ...................................................... 27 2.4.3. Phương pháp tổng hợp, phân tích, xử lý số liệu điều tra ..................................... 28 CHƯƠNG 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................................ 29 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội và hiện trạng sử dụng đất thành phố Thái Nguyên. ................................................................................................. 29 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................................ 29 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội..................................................................................... 31 3.1.3. Hiện trạng sử dụng đất đai của thành phố Thái Nguyên ..................................... 33 3.2. Đánh giá kết quả công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư dự án đường Bắc Sơn kéo dài, thành phố Thái Nguyên .................... 35 ix 3.2.1. Giới thiệu khái quát dự án đầu tư xây dựng đường Bắc Sơn kéo dài thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................................................................... 35 3.2.2. Trình tự tổ chức thực hiện công tác bồi thường, GPMB và hỗ trợ tái định cư của dự án đường Bắc Sơn kéo dài, thành phố Thái Nguyên ......................................... 36 3.2.3. Kết quả công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và Tái định cư dự án đường Bắc Sơn kéo dài thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................................ 41 3.3. Đánh giá kết quả của công tác tổ chức thu hồi đất bồi thường, GPMB của dự án thông qua ý kiến của người dân .................................................................... 51 3.3.1. Đánh giá kết quả công tác tổ chức thu hồi đất bồi thường, GPMB thông qua ý kiến người dân và cán bộ Ban bồi thường .................................................... 51 3.3.2. Ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách thu hồi, bồi thường đất đến đời sống của người dân ........................................................................................... 60 3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại dự án đường Bắc Sơn kéo dài, thành phố Thái Nguyên ........................................... 66 3.4.1. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng . 66 3.4.2. Xác định mức độ ảnh hưởng của các nhóm yếu tố đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại thành phố Thái Nguyên ........................................................... 69 3.5. Thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ...................................... 71 3.5.1. Thuận lợi .............................................................................................................. 71 3.5.2. Khó khăn .............................................................................................................. 71 3.5.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường GPMB ở thành phố Thái Nguyên .................................................................................. 72 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................................... 75 1.Kết luận ....................................................................................................................... 75 2. Kiến nghị .................................................................................................................... 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 76 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Đất đai là nguồn tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các công trình kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng, là tài sản do Nhà nước thống nhất quản lý. Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn hẹp, giá đất ngày càng cao, nhịp độ phát triển ngày càng lớn thì nhu cầu GPMB càng trở nên cấp thiết và trở thành một thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế, chính trị - xã hội trên phạm vi vùng, quốc gia. Vấn đề bồi thường GPMB trở thành điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án phát triển, nếu không được xử lý tốt thì sẽ trở thành vật cản của sự phát triển kinh tế - xã hội, bởi vậy đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để. Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư hiện nay được thực hiện theo các quy định của nhà nước như: Luật Đất đai số 45/2013/QH13 ngày 29/11/2013, Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất và Thông tư số 30/2014/TT-BTNMT ngày 02/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về hồ sơ giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất; Thông tư số 37/2014/TTBTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết về Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Mặc dù các quy định hiện hành đã được áp dụng có hiệu quả, phù hợp với nguyện vọng của đại đa số nhân dân, khắc phục được những tồn tại vướng mắc của các văn bản trước đây, song công tác bồi thường GPMB vẫn là một vấn đề nan giải. Tại Quyết định số 2153/QĐ-UBND ngày 25/8/2015 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển kết cấu hạ tầng tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030 tập trung huy động mọi nguồn lực để đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng khung của tỉnh, giải quyết cơ 2 bản những tắc nghẽn, quá tải, đồng thời từng bước xây dựng và hoàn thiện các hạ tầng khác nhằm hình thành hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội tương đối đồng bộ đảm bảo khai thác hiệu quả các thế mạnh của địa phương, tận dụng tốt các cơ hội phát triển để tăng trưởng nhanh, bền vững, mở rộng các liên kết kinh tế vùng và hội nhập quốc tế, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, nâng cao đời sống của nhân dân. Để có thể nhìn nhận đầy đủ về công tác bồi thường, GPMB, hỗ trợ và tái định cư ở Thành phố Thái Nguyên, Tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Dự án đường Bắc Sơn kéo dài, địa phận phường Quang Trung, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên”. 2. Mục tiêu của đề tài - Đánh giá kết quả của công tác bồi thường GPMB, hỗ trợ tái định cư dự án đường Bắc Sơn kéo dài, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. - Tác động của việc thực hiện BTGPMB đến đời sống của người dân bị thu hồi đất. - Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường GPMB tại dự án đường Bắc Sơn kéo dài, thành phố Thái Nguyên, - Đánh giá thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác GPMB ở TP Thái Nguyên. 3. Ý nghĩa của đề tài 3.1. Ý nghĩa khoa học Bổ sung kiến thức, kinh nghiệm thực tế và hiểu rõ về công tác quản lý nhà nước về đất đai, cụ thể là công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, những thuận lợi khó khăn khi tiến hành dự án. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Từ quá trình nghiên cứu đề tài giúp tìm ra những thuận lợi, khó khăn của công tác bồi thường GPMB để từ đó đề xuất những giải pháp khắc phục, góp phần thúc đẩy tiến độ bồi thường GPMB. 3 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở pháp lý của đề tài 1.1.1. Các văn bản pháp lí hiện hành của Nhà nước trung ương có liên quan đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng dự án - Luật Tổ chức chức chính quyền địa phương ngày 19/6/2015 - Luật Đất đai ngày 29/11/2013; - Nghị định số 43/2014/NĐ - CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật đất đai năm 2013; - Nghị định số 44/2014/NĐ-CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ Quy định về giá đất; - Nghị định số 47/2014/NĐ - CP ngày 15/05/2014 của Chính phủ Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; - Nghị định số 104/2014/NĐ-CP ngày 14/11/2014 của Chính phủ Quy định về khung giá đất; - Thông tư số 29/2014/TT/BTNMT ngày 02/06/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết về lập, điều chỉnh và thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; - Thông tư số 30/2014/TT-BTNMT ngày 02/06/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về hồ sơ giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất; - Thông tư số 36/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định chi tiết phương pháp định giá đất; xây dựng, điều chỉnh bảng giá đất; định giá đất cụ thể và tư vấn xác định giá đất; - Thông tư 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; 4 - Thông tư số 02/2015/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định chi tiết một số điều của Nghị định số 43/2014/NĐ-CP và Nghị định số 44/2014/NĐ-CP ngày 15/05/2014 về đất đai của Chính phủ; - Thông tư 74/2015/TT-BTC ngày 15/5/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn việc lập dự toán, sử dụng và thanh quyết toán kinh phí tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. - Thông tư 33/2017/TT-BTNMT ngày 29/09/2017 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết Nghị định số 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư hướng dẫn thi hành Luật đất đai; - Nghị định số 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 của chính phủ về sửa đổi. Bổ sung một số nghị định quy định chi tiết thi hành luật đất đai; 1.1.2. Các văn bản pháp lý hiện hành của tỉnh Thái Nguyên về chính sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên - Quyết định số 12/2015/QĐ-UBND ngày 14 tháng 9 năm 2015 của UBND tỉnh Thái Nguyên Sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định ban hành kèm theo Quyết định số 11/2014/QĐ-UBND ngày 10/9/2014 của UBND tỉnh ban hành Quy định cụ thể một số nội dung về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư và Đơn giá bồi thường về vật kiến trúc, cây cối khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh. - Quyết định số: 24/2014/QĐ-UBND ngày 29 tháng 12 năm 2014 của UBND tỉnh Thái Nguyên về bảng giá đất 5 năm (2015-2019) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Quyết định số: 12/2014/QĐ-UBND ngày 10 tháng 9 năm 2014 của UBND tỉnh Thái Nguyên quy định cụ thể một số nội dung về quản lý, sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Quyết định số 2483/QĐ-UBND ngày 20/10/2014 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc công bố giá bình quân các loại nông sản trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, Quý IV năm 2014. 5 - Thông báo số 01/TB-STC ngày 04/01/2017 của Sở Tài chính tỉnh Thái Nguyên về giá bình quân các loại nông sản trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Quyết định sô 20/2016/QĐ-UBND ngày 6/7/2016 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc sửa đổi, bổ sung một số điều tại quy định bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên Ban hành kèm theo quyết định số 31/QĐ-UBND ngày 22/8/2014 của UBND tỉnh Thái Nguyên; - Quyết định số 61/2016/QĐ-UBND ngày 25/12/2016 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc ban hành Quy định về Đơn giá bồi thường nhà, công trình kiến trúc gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Quyết định số 732/QĐ-UBND ngày 8/4/2016 của UBND tỉnh Thái Nguyên về công bố bộ thủ tục hành chính mới ban hành về lĩnh vực đầu tư tại Việt Nam thuộc thẩm quyền giải quyết của sở Kế hoạch và Đầu tư; - Quyết định số 06/2016/QĐ-UBND ngày 21/1/2016 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc ban hành Quy định đơn giá bồi thường cây trồng, vật nuôi là thuỷ sản khi Nhà nước thu đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Quyết định số 01/2016/QĐ-UBND ngày 21/1/2016 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc ban hành Quy định về đơn giá bồi thường nhà, công trình kiến trúc gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Quyết định số 01/2017/QĐ-UBND ngày 12/1/2017 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc ban hành Quy định đơn giá bồi thường cây trồng, vật nuôi là thuỷ sản khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Quyết định số 39/2017/QĐ-UBND ngày 20/12/2017 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc về việc ban hành Quy định đơn giá bồi thường cây trồng, vật nuôi là thủy sản khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Quyết định số 3513/ QĐ-UBND ngày 10/11/2017 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc phê duyệt bổ xung kế hoạch sử dụng đất năm 2017 của huyện Đồng Hỷ, huyện Định Hóa, thị xã Phổ Yên và thành phố Thái Nguyên 6 - Quyết định số 32/2017/QĐ-UBND ngày 20/10/2017 của UBND tỉnh ban hành Quy định Trình tự, thủ tục xác định giá đất và thẩm định giá đất cụ thể trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Nghị quyết số 25/NQ-HĐND ngày 8/12/2018 của Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Nguyên về việc thông qua kế hoạch thực hiện kế hoạch sử dụng đất năm 2018 và kế hoạch sử dụng đất năm 2019; - Quyết định số 08/2018/QĐ-UBND ngày 19/4/2018 của UBND tỉnh Thái Nguyên về việc về việc ban hành Quy định về Đơn giá bồi thường nhà ở, công trình kiến trúc gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; 1.2. Khái quát về công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 1.2.1. Khái niệm về công tác bồi thường GPMB a. Thu hồi đất Mục đích của công tác thu hồi đất là nhằm đảm bảo đất đai được sử dụng hợp pháp, đúng mục đích, đạt hiệu quả cao, khắc phục tình trạng tùy tiện trong quản lý sử dụng đất, vi phạm luật đất đai. Ngoài ra còn để đáp ứng nhu cầu sử dụng đất phục vụ lợi ích quốc gia khi cần thiết. Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai. (Quốc hội, 2013). Mục đích của công tác thu hồi đất là nhằm đảm bảo đất đai được sử dụng hợp pháp, đúng mục đích, đạt hiệu quả cao, khắc phục tình trạng tùy tiện trong quản lý sử dụng đất, vi phạm luật đất đai. Ngoài ra còn để đáp ứng nhu cầu sử dụng đất phục vụ lợi ích quốc gia khi cần thiết. b. Bồi thường quyền sử dụng đất Bồi thường quyền sử dụng đất được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do UBND cấp tỉnh quy định tại thời điểm quyết định thu hồi đất. 7 Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật (Điều 74 Luật đất đai 2013). Công tác bồi thường và hỗ trợ người dân bị mất đất là công việc vô cùng quan trọng không chỉ đối với các nước trên thế giới mà còn là nhiệm vụ thiết yếu trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Đây không chỉ là khâu đầu tiên trong việc tạo mặt bằng để xây dựng cơ sở hạ tầng mà còn ảnh hưởng rất lớn tới mọi mặt KT-XH - môi trường…. Do đó cần có cơ chế chính sách hợp lý mà cần có những bước đi hợp lý đảm bảo sự công bằng cho người dân bị mất đất cũng như mạng lại lợi ích cho cả nhà nước, chủ đầu tư và người dân. c. Hỗ trợ Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. (Quốc hội, 2013). Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ. Việc hỗ trợ phải bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật. Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm: + Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; + Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà phải di chuyển chỗ ở; + Hỗ trợ TĐC đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở. d. Tái định cư Tái định cư là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh sống và làm ăn. TĐC bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi Nhà nước thu hồi hoặc trưng dụng đất đai để thực hiện các dự án phát triển. 8 Tái định cư được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất, tài sản, di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc sống, thu nhập, cơ sở vật chất tinh thần tại đó. (Quốc hội, 2013). Như vậy, TĐC là hoạt động nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về KTXH đối với một bộ phận dân cư đã gánh chịu vì sự phát triển chung. 1.2.2. Bản chất của công tác bồi thường GPMB Mục tiêu phát triển kinh tế và xây dựng đất nước của Đảng và Nhà nước ta là: “Dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh”. Trong quá trình phát triển đất nước buộc phải sắp xếp, xây dựng mới các công trình để đáp ứng đời sống ngày càng hiện đại của nhân dân để bắt nhịp, hội nhập với các nước tiên tiến trên thế giới. Từ đó cho thấy, công tác bồi thường, GPMB là công việc tất yếu trong xã hội; bản chất của công tác bồi thường GPMB là thu hồi đất, bồi thường đất, bồi thường tài sản bị thiệt hại, di chuyển thay đổi chỗ ở, nơi sản xuất đảm bảo mục tiêu phát triển và xây dựng đất nước trên nguyên tắc của nhà nước về bồi thường đất và bồi thường tài sản bị thiệt hại theo Luật định. Do đó, chiến lược phát triển của đất nước, Nhà nước ta luôn phải có chiến lược phát triển nhà ở nhằm tạo điều kiện cho nhân dân có chỗ ở rộng rãi hơn, tiện nghi hơn qua mỗi thời kỳ phát triển của đất nước. Ăn và ở là hai nhu cầu tối thiểu, thiết yếu của con người, một khi hai nhu cầu tối thiểu đó không được đáp ứng tối thiểu thì con người không thể làm khoa học và hoạt động chính trị. (Phan Tuấn Triều, 2009). Bài học của một số nước phát triển cho chúng ta một cách nhìn mới, đó là bên cạnh những công sở nguy nga tráng lệ, những cao ốc chọc trời là những khu nhà “ổ chuột” của dân lao động - công bằng và nhân quyền không thể chỉ thông qua tuyên truyền mà thực tế lại không thực hiện. Đất nước ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chúng ta không thể chỉ có những đô thị đẹp, hiện đại, những khu sản xuất khổng lồ, những công trình công cộng khang trang mà kèm theo đó chỗ ở của người dân phải được nâng cấp tiện nghi hơn, rộng rãi hơn... Chính vì vậy mà phải tính 9 một cách toàn diện, không để hiện tượng một công trình mới ra đời kéo theo những người dân không có chỗ ở hoặc chỗ ở kém hơn nơi ở cũ, dù đó là một gia đình. Nếu không nhìn rõ bản chất của vấn đề, mỗi năm chúng ta có hàng ngàn dự án đầu tư xây dựng, mỗi dự án chỉ kéo theo một gia đình không có chỗ ở thì đã có hàng ngàn gia đình thiếu chỗ ở hoặc chỗ ở tạm bợ. Như vậy là sự phát triển thiên lệch, mục tiêu lớn của quốc gia không đạt được. Vấn đề thiếu chỗ ở không chỉ dừng lại ở đó mà còn kéo theo hàng loạt các tệ nạn, các tiêu cực xã hội phát sinh, sẽ ảnh hưởng đến tiến trình phát triển của đất nước. (Phan Tuấn Triều, 2009). 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường GPMB * Yếu tố giá đất và định giá đất Giá đất có vai trò rất quan trọng trong chính sách bồi thường, GPMB. Cụ thể: Thứ nhất, đối với quản lý của Nhà nước: Giá đất là công cụ để Nhà nước thực hiện công tác quản lý, điều tiết sự hoạt động của thị trường bất động sản nói chung, thị trường nhà đất nói riêng, giảm và tiến tới xóa bỏ các hiện tượng đầu cơ đất đai làm nhũng đoạn thị trường nhà đất. Đối với lĩnh bồi thường, GPMB thì giá đất có vai trò quan trọng trong việc điều tiết giữa lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, lợi ích của quốc gia với lợi ích của những người dân bị thu hồi đất. Có thể nói, việc quy định giá đất bồi thường GPMB hợp lý sẽ tạo điều kiện đẩy nhanh tiến độ GPMB và giao đất cho nhà đầu tư và bắt tay vào thực hiện các công trình trên đất bị thu hồi. Cùng với công tác đẩy mạnh GPMB thì Nhà nước phải có chính sách bồi thường giá trị hợp lý cho những người dân có đất bị thu hồi để người dân di dời chỗ ở, chuyển đổi công việc khác, hoặc có những phương án khác để ổn định cuộc sống của mình. Giá đất nói chung và giá đất trong bồi thường GPMB nói riêng là một loại công cụ tài chính để Nhà nước tiến hành thực hiện quản lý về đất đai, bên cạnh việc quy định các khoản thu vào ngân sách thì đồng thời giá đất còn có 10 tác dụng định hướng thị trường. Trên thực tế, bất kỳ Nhà nước nào cũng có thể sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về đất đai của mình. Đó có thể là biện pháp hành chính, cũng có thể là biện pháp kinh tế, và đôi khi là sự kết hợp của cả hai biện pháp trên. Nhà nước ta đã và đang vận dụng một cách có hiệu quả các quy định của pháp luật trong việc quản lý giá đất. Thứ hai, Đối với người dân bị thu hồi đất: Người dân thường có tâm lý không muốn bị thu hồi đất vì thu hồi đất sẽ tạo nên sự bất ổn trong cuộc sống hàng ngày đối với những người bị thu hồi đất ở và bất ổn về việc làm đối với những người bị thu hồi đất nông nghiệp. Cho nên giá đất chính là việc bồi thường lại giá trị đất đã bị thu hồi cho người dân để người dân bị thu hồi đất có thể tìm được chỗ ở mới tương đương hoặc tốt hơn nơi ở cũ đã bị thu hồi và tạo điều kiện cho họ có cơ hội chuyển đổi nghề nghiệp. Thứ ba, Đối với các nhà đầu tư trong những trường hợp thu hồi đất vì mục đích kinh tế: Trong thực tế hiện nay, vấn đề giá đất trong bồi thường GPMB đối với các nhà đầu tư luôn là một vấn đề nan giải. Muốn có đất để thực hiện dự án kinh tế thì nhà đầu tư cần phải GPMB. Nhưng vấn đề GPMB đối với các nhà đầu tư còn phụ thuộc rất nhiều đến những thỏa thuận về giá đất đối với những người dân bị thu hồi đất. Rất nhiều trường hợp người dân bị thu hồi đất thách giá quá cao khiến cho các nhà đầu tư gặp trở ngại trong việc GPMB cũng như tốn khá nhiều chi phí cho việc GPMB. Trong khi đó, tâm lý của các nhà đầu tư thường mong muốn tiến hành nhanh chóng dự án đầu tư của mình nhưng không thỏa thuận được giá cả với người dân nên nhiều dự án bị kéo dài rất lâu. Do vậy, một giá đất hợp lý là giải pháp hữu hiệu để các nhà đầu tư có thể tiếp tục thực hiện dự án đầu tư của mình cũng như bồi thường khoản giá trị tương ứng cho người có đất bị thu hồi để ổn định cuộc sống Luật đất đai năm 2013 (Quốc hội, 2013) quy định rõ nguyên tắc định giá đất phải theo mục đích sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm định giá; theo