Tài liệu đặc điểm từ hán việt trong bộ sách giáo khoa ở bậc tiểu học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MINH PHƯƠNG ĐẶC ĐIỂM TỪ HÁN VIỆT TRONG BỘ SÁCH GIÁO KHOA Ở BẬC TIỂU HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MINH PHƯƠNG ĐẶC ĐIỂM TỪ HÁN VIỆT TRONG BỘ SÁCH GIÁO KHOA Ở BẬC TIỂU HỌC Chuyên ngành: NGÔN NGỮ HỌC Mã số: 60 22 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC GS. TS. NGUYỄN VĂN KHANG Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 LỜI CẢM ƠN ! Luận văn được hoàn thành, ngoài sự nỗ lực học hỏi, nghiên cứu của bản thân, còn nhờ có sự chỉ bảo, giúp đỡ, động viên tận tình của quý thầy cô, gia đình, bạn bè và các bạn đồng nghiệp. Trước tiên, bằng tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình, chu đáo và đầy nhiệt tình, trách nhiệm của GS. TS. Nguyễn Văn Khang. Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong tổ bộ môn Ngôn ngữ khoa Ngữ văn trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã tận tình truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. Xin cảm ơn Phòng sau đại học, Thư viện trường Đại học Sư phạm TP. HCM đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn. Xin cảm ơn Ban Giám đốc và các bạn đồng nghiệp ở Công ti Cổ phần Dịch vụ Giáo dục Gia Định – Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tạo mọi thuận lợi trong công tác và giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi cũng chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè đã động viên, ủng hộ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học và làm luận văn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 11 năm 2011 Tác giả LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng tôi đã tự viết những nội dung trong luận văn này, hoàn toàn không sao chép bất kì luận văn nào. Các số liệu trong luận văn cũng hoàn toàn do chính tác giả khảo sát. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .....................................................................................................................9 1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................9 2. Lịch sử vấn đề ...................................................................................................10 3. Mục đích, nhiệm vụ và đối tượng nghiên cứu .................................................12 4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................13 5. Đóng góp của luận văn .....................................................................................13 6. Bố cục của luận văn ..........................................................................................13 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN............14 1.1.MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TIẾP XÚC NGÔN NGỮ .....................................14 1.1.1. Khái niệm “tiếp xúc ngôn ngữ” .........................................................14 1.1.2 Tiếp xúc ngôn ngữ Hán – Việt ............................................................15 1.1.2.1. Lịch sử tiếp xúc ngôn ngữ Hán – Việt ........................................15 1.1.2.2. Hai giai đoạn ảnh hưởng về mặt ngôn ngữ văn tự ......................16 1.2. KHÁI QUÁT VỀ TỪ HÁN VIỆT ............................................................18 1.2.1 Khái niệm “từ Hán Việt” .....................................................................18 1.2.2. Đặc điểm của từ ngữ Hán Việt ...........................................................20 1.2.2.1. Đặc điểm về cấu tạo của từ ngữ Hán Việt ..................................20 1.2.2.2. Đặc điểm về ngữ nghĩa từ ngữ Hán Việt ...................................29 1.2.2.3. Đặc điểm về phong cách của từ ngữ Hán Việt ..........................30 1.2.3. Vai trò của từ ngữ Hán Việt trong tiếng Việt.....................................33 1.3. GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ SÁCH GIÁO KHOA Ở BẬC TIỂU HỌC ..........................................................................................................................34 1.3.1 Những vấn đề chung ...........................................................................34 1.3.2. Sách giáo khoa ở bậc Tiểu học..........................................................34 1.3.2.1 Môn Tiếng Việt ............................................................................34 1.3.2.2 Các môn học khác ........................................................................36 1.4. TIỂU KẾT .................................................................................................37 CHƯƠNG 2.ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA TỪ HÁN VIỆT TRONG BỘ SÁCH GIÁO KHOA Ở BẬC TIỂU HỌC ........................................................................38 2.1. NHẬN XÉT CHUNG................................................................................38 2.1.1. Khái quát ............................................................................................38 2.1.2. Giới hạn phạm vi khảo sát..................................................................38 2.1.3. Từ Hán Việt trong sách giáo khoa lớp 1 ............................................38 2.1.3.1. SGK Tiếng Việt .......................................................................39 2.1.3.2 SGK Tự nhiên và Xã hội .............................................................39 2.1.4. Từ Hán Việt trong sách giáo khoa lớp 2 ............................................40 2.1.4.1 SGK Tiếng Việt ...........................................................................40 2.1.4.2 SGK Tự nhiên và Xã hội .............................................................40 2.1.5. Từ Hán Việt trong sách giáo khoa lớp 3 ............................................41 2.1.5.1. SGK Tiếng Việt ..........................................................................41 2.1.5.2 SGK Tự nhiên và xã hội ..............................................................41 2.1.6. Từ Hán Việt trong sách giáo khoa lớp 4 ............................................42 2.1.6.1 SGK Tiếng Việt ...........................................................................42 2.1.6.2 Các SGK khác ..............................................................................42 2.1.7. Từ Hán Việt trong sách giáo khoa lớp 5 ............................................43 2.1.7.1. SGK Tiếng Việt ..........................................................................43 2.1.7.2. Các SGK khác .............................................................................43 2.2. KHẢO SÁT CỤ THỂ ................................................................................43 2.2.1. Từ Hán Việt trong sách giáo khoa Tiếng Việt ....................................43 2.2.1.1. SGK Tiếng Việt 1 .......................................................................44 2.2.1.2. SGK Tiếng Việt 2 .......................................................................45 2.2.1.3. SGK Tiếng Việt 3 .......................................................................47 2.2.1.4. SGK Tiếng Việt 4 .......................................................................48 2.2.1.5. SGK Tiếng Việt 5 ............................................................................49 2.2.1.6. Nhận xét ......................................................................................51 2.2.2. Từ Hán Việt trong các SGK khác ......................................................53 2.2.2.1. SGK Tự nhiên và Xã hội ............................................................54 2.2.2.2. SGK Khoa học ............................................................................56 2.2.2.3. SGK Lịch sử và Địa lí.................................................................57 2.2.2.4. SGK Kĩ thuật ..............................................................................58 2.2.2.5. SGK Mĩ thuật ..............................................................................60 2.2.2.6. SGK Âm nhạc .............................................................................61 2.2.2.7. SGK Đạo đức ..............................................................................62 2.3. Nhận xét từ Hán Việt trong bộ sách giáo khoa ở bậc Tiểu học ............64 2.3.1. Giữa các lớp ...................................................................................64 2.3.2. Giữa SGK Tiếng Việt với các SGK khác ......................................65 2.3.3. Ý kiến đề xuất ...................................................................................66 CHƯƠNG 3. ÑAËC ÑIEÅM NGÖÕ NGHÓA CUÛA TÖØ HAÙN VIEÄT VAØ CAÙCH GIAÛI THÍCH, GIAÛNG DAÏY NGHÓA TÖØ HAÙN VIEÄT TRONG SAÙCH GIAÙO KHOA ÔÛ BAÄC TIEÅU HOÏC ..................................................................... 68 3.1. PHÂN LOẠI TỪ HÁN VIỆT TRONG SÁCH GIÁO KHOA Ở BẬC TIỂU HỌC THEO TRƯỜNG NGHĨA ............................................................68 3.1.1. Trường nghĩa ......................................................................................68 3.1.2. Trường nghĩa trong sách giáo khoa Tiếng Việt ở bậc Tiểu học .........69 3.1.3. Trường nghĩa trong các sách giáo khoa khác ở bậc Tiểu học ............76 3.2. CÁCH GIảI THÍCH NGHĨA Từ HÁN VIệT TRONG SÁCH GIÁO KHOA ở BậC TIểU HọC .................................................................................77 3.2.1. Nhận xét chung ..................................................................................77 3.2.2. Cách giải thích nghĩa từ Hán Việt ở từng loại sách ...........................77 3.2.2.1. SGK Tiếng Việt ..........................................................................77 3.2.2.2. Các SGK khác .............................................................................82 3.3. DạY NGHĨA Từ HÁN VIệT ở BậC TIểU HọC ........................................84 3.3.1. Vị trí của phân môn Luyện từ và câu .................................................84 3.3.2. Nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu ..........................................84 3.3.3. Nội dung phân môn Luyện từ và câu .................................................85 3.3.3.1. Chương trình Tiếng Việt lớp 2 ...................................................86 3.3.3.2. Chương trình Tiếng Việt lớp 3 ...................................................90 3.3.3.3. Chương trình lớp 4 ......................................................................95 3.3.3.4. Chương trình Tiếng Việt lớp 5 ...................................................98 3.3.4. Các kiểu mở rộng vốn từ theo trường nghĩa trong phân môn Luyện từ và câu .........................................................................................................102 3.3.4.1. Mở rộng vốn từ theo trường nghĩa đối vị (trường nghĩa dọc) ..102 3.3.4.2. Mở rộng vốn từ theo trường nghĩa tuyến tính (trường nghĩa ngang) ....................................................................................................103 3.3.4.3. Mở rộng vốn từ theo trường nghĩa liên tưởng ..........................103 3.3.5. Nhận xét ...........................................................................................104 KẾT LUẬN ............................................................................................................106 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................108 TÀI LIỆU KHẢO SÁT .........................................................................................111 PHỤ LỤC ...............................................................................................................113