Tài liệu Công ty top of art chuyên kinh doanh thời trang có ảnh logo của các nhân vật nổi tiếng

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NHTM :Ngân hàng thương mại NHNN :Ngân hàng Nhà nước NHNo&PTNT :Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn CVTD :Cho vay tiêu dùng UTĐT :Ứng trước đầu tư WB :Ngân hàng thế giới 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 1.1: Tỷ lệ tăng trưởng GDP và thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam giai đoạn 2001-2006 Bảng1. 2: Cho vay tiêu dùng với các hộ gia đình bằng đồng nội tệ Bảng 1.3: Mô hình cho điểm tín dụng tiêu dùng Bảng 2.4: Tình hình huy động vốn qua các năm của chi nhánh Bảng 2.5: Phân loại dư nợ theo tính chất nguồn vốn của chi nhánh Bảng 2.6: Phân loại dư nợ theo thành phần kinh tế Bảng 2.7: Kết quả tài chính qua các năm Bảng 2.8: Sự biến động của hoạt động cho vay tiêu dùng qua các năm Bảng 2.9: Doanh số cho vay tiêu dùng theo mục đích vay vốn Bảng 2.10: Doanh số cho vay tiêu dùng phân theo thời gian Bảng 2.11: So sánh mức tăng trưởng GDP năm 2004 giữa các nước trong khu vực Bảng 3.12: Kế hoạch huy động vốn tại chi nhánh năm 2007 Bảng 3.13: Kế hoạch sử dụng vốn tại chi nhánh năm 2007 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 LỜI MỞ ĐẦU Thật khó tưởng tượng ra một nền kinh tế nào đó không có sự hiện diện của hệ thống ngân hàng thương mại. Ngày nay, cùng với sự phát triển của kinh tế thì vai trò của hệ thống ngân hàng thương mại càng được khẳng định. Vai trò này đặc biệt được khẳng định trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Các hoạt động của ngân hàng thương mại không ngừng được mở rộng và phát triển cả về mặt lượng và mặt chất. Trong các hoạt động đó có thể nói hoạt động cho vay là hoạt động truyền thống và quan trọng vào bậc nhất của các ngân hàng thương mại.Không có bất kì ngân hàng nào trên thế giới mà không thực hiện hoạt động truyền thống này. Thông qua hoạt động cho vay của mình các ngân hàng thương mại đã góp phần cung ứng vốn cho sự phát triển của nền kinh tế. Hoạt động cho vay được xem như là một đặc trưng nổi bật nhất của ngân hàng thương mại. Đây là hoạt động mang lại lợi nhuận cao nhất cho ngân hàng, nhưng cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro nhất trong hoạt động của ngân hàng. Cho vay tiêu dùng là hình thức cho vay phổ biến của các ngân hàng thương mại. Đây là hình thức cho vay bắt nguồn từ các hãng bán lẻ trước yêu cầu mở rộng việc tiêu thụ hàng hoá. Tuỳ theo từng ngân hàng thương mại, từng thời điểm và từng chiến lược của mỗi ngân hàng mà tỷ trọng cho vay tiêu dùng trong dư nợ của các ngân hàng là khác nhau. Hiện nay trên thế giới, cho vay tiêu dùng là một hình thức cho vay khá phổ biến và chiếm tỷ trong cao trong tổng dư nợ của các ngân hàng thương mại (tại các nước phát triển nó có thể chiếm từ 40-50% tổng dư nợ). Dựa trên nguyên tắc tối đa hoá lợi nhuận, mở rộng cho vay tiêu dùng là nhu cầu của mọi ngân hàng thương mại nói chung và hệ thống NHNo& PTNT Việt Nam nói riêng. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Là một chi nhánh mới được thành lập trên cơ sở tổ chức sắp xếp lại phòng giao dịch Định Công năm 2003, chi nhánh NHNo& PTNT Định Công là đơn vị phụ thuộc NHNo& PTNT Thăng Long. Tuy mới đi vào hoạt động với tư cách là chi nhánh cấp 2 loại 4 được 4 năm nhưng chi nhánh Định Công đã khẳng định được vai trò là trung gian tài chính quan trọng trên địa bàn. Chi nhánh luôn cung cấp những khoản cho vay an toàn và hiệu quả góp phần tích cực vào sự phát triển của địa bàn cũng như sự phát triển chung của thủ đô Hà nội. Cho vay tiêu dùng luôn chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng dư nợ của chi nhánh Định Công, thậm chí có năm nó chiếm tới hơn 70% tổng dư nợ của chi nhánh. Tuy nhiên hiện nay chi nhánh vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu vay của người tiêu dùng trên địa bàn, vì vậy việc mở rộng cho vay tiêu dùng tại chi nhánh là vô cùng cần thiết. Sau một thời gian thực tập tại chi nhánh Định Công cùng với những kiến thức em được tiếp thu trong truờng, em lựa chọn đề tài: “Giải pháp mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng tại chi nhánh NHNo& PTNT Đinh Công” cho luận văn tốt nghiệp của mình. Việc nghiên cứu cho luận văn của em được tiến hành tại chi nhánh NHNo& PTNT Định Công, có trụ sở tại nhà CT5, khu đô thị Định Công, Thanh Trì, Hà Nội. Thông qua phương pháp nghiên cứu phân tích, so sánh, thống kê, bảng biểu của các năm 2004; 2005; 2006, em muốn đưa ra những lí luận chung cũng như ý kiến của mình nhằm mở rộng hơn hoạt động cho vay tiêu dùng của chi nhánh Định Công. Luận văn của em gồm 3 phần, ngoài phần mở đầu và phần kết luận, phần nội dung gồm 3 chương:  Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại và hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại.  Chương 2: Tình hình cho vay tiêu dùng tại chi nhánh NHNo& PTNT Định Công. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368  Chương 3: Giải pháp mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng tại chi nhánh NHNo& PTNT Định Công. Em xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong khoa Ngân hàng- tài chính, đặc biệt là GS- TS Nguyễn Văn Nam đã dành nhiều tâm huyết giúp đỡ cũng như chỉ bảo em trong thời gian thực tập và thời gian làm luận văn tốt nghiệp. Đồng thời em cũng xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ công nhân viên chi nhánh NHNo& PTNT Định Công, đặc biệt là những cán bộ tín dụng tại phòng tín dụng của chi nhánh đã tận tình chỉ bảo em trong suốt thời gian thực tập của em tại chi nhánh. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1. Tổng quan về ngân hàng thương mại 1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của NHTM 1.1.1. Lịch sử hình thành NHTM Nói tới ngân hàng thương mại là nói đến một trung gian quan trọng vào bậc nhất của nền kinh tế. Hiện nay ngân hàng là một cụm từ quen thuộc của mọi người nhưng không phải ai cũng viết về lịch sử hình thành của ngành ngân hàng. Ngân hàng ra đời gắn liền với nhu cầu phát triển của nền sản xuất hàng hoá. Sự hình thành và phát triển của ngân hàng và sự phát triển của nền kinh tế có sự tác động qua lại lẫn nhau, sự phát triển của nền kinh tế thúc đẩy và đặt ra yêu cầu cho sự ra đời của ngân hàng. Sự ra đời của ngân hàng lại giúp cho sự phát triển của nền kinh tế và sự phát triển của tiền tệ. Việc đổi tiền hay đúc tiền của các thợ vàng được coi là nguồn gốc của sự ra đời ngành ngân hàng hiện nay. Những người cho vay nặng lãi cũng là nguồn gốc cho sự ra đời của nghề ngân hàng. Lịch sử ra đời của ngân hàng luôn gắn liền với việc cho vay nặng lãi của những người giàu có, những người này đồng thời cũng làm luôn việc đổi tiền. Yêu cầu về sự an toàn cho các khoản tiền lớn làm phát sinh thêm nghề cất trữ tiền, việc này cũng thường do những người thực hiện việc đổi tiền đảm nhận. Có thể gọi những người này là những người kinh doanh tiền tệ. Nghiệp vụ cho vay được những người kinh doanh ngoại tệ thực hiện từ rất sớm, ban đầu họ dùng vốn tự có để cho vay nhưng sau đó họ 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nhận ra rằng có một số người có nhu cầu gửi tiền và sau một thời gian thì họ rút tiền ra. Tuy nhiên không phải mọi người gửi tiền đều rút tiền cùng một lúc, do vậy luôn có một số tiền nhất định tam thời “nhàn rỗi”, tận dụng điều này những người kinh doanh tiền tệ có thể lấy số tiền đó cho những người có nhu cầu vay vốn vay. Đây là những hoạt động sơ khai góp phần hình thành nên ngành ngân hàng. 1.1.2. Lịch sử phát triển của NHTM Với hình thức ngân hàng đầu tiên là ngân hàng của những người thợ vàng hay những người cho vay nặng lãi, lịch sử phát triển của ngân hàng bặt đầu được hình thành. Trải qua nhiều bước thăng trầm trong lịch sử với sự sụp đổ và phát triển, ngân hàng ngày càng khẳng định vị thế không thể thay thế của nó trong nền kinh tế. Ban đầu khi các ngân hàng của những thợ vàng hay những người cho vay nặng lãi được hình thành, họ chủ yếu thực hiện các nghiệp vụ giản đơn của ngân hàng như: Nhận tiền gửi, cho vay phục vụ tiêu dùng, cất trữ tiền. Sau đó các ngân hàng này cũng phát triển thêm hình thức cho vay với những người giàu có, vua chúa với mục đích không phải là tiêu dùng như phục vụ chiến tranh. Hình thức cho vay lúc này là thấu chi, tức là cho phép người vay vay nhiều hơn số tiền mà họ gửi tại ngân hàng. Điều này gây ra rủi ro cho ngân hàng. Các ngân hàng này sau một thời gian hình thành và phát triển thì đứng trước nguy cơ sụp đổ vì các ngân hàng thường mất khả năng thanh toán do việc phát hành những chứng chỉ tiền gửi khống để cho vay. Sau sự sụp đổ của ngân hàng của thợ vàng hay những người cho vay nặng lãi thì ngân hàng của những người lái buôn ra đời. Trước nhu cầu vay vốn để buôn bán, nhu cầu thanh toán, ngân hàng lái buôn ra đời. Hình thức ngân hàng này được gọi là ngân hàng thương mại. Như vậy ngân hàng thương mại ra đời cùng với tư bản thương nghiệp và sự luân chuyển của tư 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 bản thương nghiệp. Lúc này các nghiệp vụ ngân hàng cũng được mở rộng hơn so với hình thức ngân hàng trước: Nhận tiền gửi, thanh toán, cất giữ, cho vay. Hình thức cho vay lúc này không phải là hình thức thấu chi như trước mà chủ yếu là cho lái buôn vay để thực hiện việc buôn bán của họ dưới hình thức chiết khấu thương phiếu. Hình thức cho vay này là hình thức cho vay ngắn hạn, nó được hình thành trên cơ sở sự luân chuyển của hàng hoá. Vào thời điểm này các ngân hàng vẫn không dám cho vay tiêu dùng vì độ rủi ro cao của nó, hình thức cho vay vẫn chủ yếu là cho vay ngắn hạn, những khoản vay trung va dài hạn hầu như không tồn tại. Hình thức ngân hàng thương mại đầu tiên này sau một thời gian hoạt động và phát triển thì nhiều ngân hàng rơi và tình trang phá sản, sụp đổ. Sự sụp đổ này ảnh hưởng nghiêm trọng tới sự phát triển của nền kinh tế. Sau đó nhiều hình thức ngân hàng thương mại khác được thành lập như ngân hàng đầu tư, ngân hàng phát triển… Các ngân hàng này chủ yếu thực hiện chức năng kinh doanh tiền tệ. Cùng thời gian này cũng đánh dấu sự ra đời của ngân hàng Nhà nước, ngoài chức năng kinh doanh tiền tệ như các ngân hàng thương mại khác thì loại hình ngân hàng quan trọng này còn có chức năng xây dựng và điều hành chính sách tiền tệ quốc gia. Nền kinh tế từng bước phát triển kéo theo sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ đã tạo điều kiện cho sự ra đời của nhiều hình thức ngân hàng thương mại khác nhau như: Ngân hàng tư nhân, ngân hàng cổ phần, ngân hàng thương mại Nhà nước, ngân hàng liên doanh…Bước tiến bộ vượt bậc của giai đoạn so với giai đoạn trước là sự tách biệt rõ ràng giữa ngân hàng Nhà nước( Ngân hàng trung ương) với các ngân hàng thương mại khác. Hình thức hoạt động lúc này của các ngân hàng thương mại cũng được mở rộng không ngừng. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1.2. Chức năng của NHTM Ngân hàng thương mại hoạt động với vai trò là định chế tài chính quan trọng, vai trò và chức năng của ngân hàng thương mại ngày càng được mở rộng. Có thể tóm tắt chức năng của ngân hàng thương mại theo 3 chức năng chính như sau: 1.2.1. Chức năng làm trung gian tài chính Đây là chức năng thể hiện rõ nét nhất đặc điểm của ngân hàng thương mại- một trung gian tài chính. Thực hiện chức năng này tức là ngân hàng đóng vai trò là người trung gian giúp chuyển vốn từ những đối tượng tạm thời dư vốn đến những người thiếu hụt vốn và có nhu cầu vay vốn. Sự tồn tại của ngân hàng thương mại là vô cùng cần thiết vì sự hai đối tượng trên nếu quan hệ trực tiếp với nhau thì gặp rất nhiều trở ngại về không gian, thời gian… 1.2.2. Chức năng làm trung gian thanh toán Ngay từ khi có sự hình thành của hình thức ngân hàng thương mại đầu tiên- Ngân hàng của những người lái buôn, ngân hàng thương mại đã có chức năng này. Ngày này,ngân hàng thương mại trở thành trung gian thanh toán quan trọng và có qui mô lớn nhất tại đa số các quốc gia trên thế giới. Thực hiện chức năng này nghĩa là ngân hàng sẽ thay mặt khách hàng của mình thanh toán tiền hàng hoá và dịch vụ cho ngưòi cung cấp. Hiện nay các ngân hàng thương mại không chỉ thực hiện chức năng thanh toán hộ cho khách hàng mà còn thực hiện việc thanh toán bù trừ giữa các ngân hàng thông qua ngân hàng trung ương hay thông qua các trung tâm thanh toán. Thực hiện hình thức thanh toán này các ngân hàng thương mại hiện nay thường sử dụng phương pháp thanh toán thủ công hay thanh toán điện tử (Phổ biến hiện nay). 1.2.3. Chức năng tạo phương tiện thanh toán Ngay từ khi tồn tại hình thức ngân hàng của những thợ vàng, các ngân hàng đã tạo ra những phương tiện thanh toán bằng việc phát hành ra 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 những giấy nhận nợ với khách hàng. Những giấy nhận nợ này được phát hành dựa trên số lượng tiền kim loại mà các ngân hàng này nắm giữ, nhưng sau đó các giấy nhận nợ này đi vào lưu thông thể hiện được những ưu điểm vượt trội. Các giấy nhận nợ này dần thay thế cho tiền kim loại cả trong thanh toán lẫn cất trữ và tiền giấy ra đời từ đó. Nhận thấy việc phát hành ra tiền giấy mang lại một khoản lợi nhuận khổng lồ, các ngân hàng đua nhau phat hành tiền riêng của ngân hàng của mình. Việc đua nhau phát hành tiền của các ngân hàng làm rối loạn nền kinh tế dẫn tới Nhà nước phải qui định việc phát hành tiền giấy cho ngân hàng Trung ương( Tại một số nước thì việc này được giao cho Bộ tài chính). Ngân hàng hiện nay thực hiện chức năng tạo phương tiện thanh toán bằng việc tạo ra những số dư trên tài khoản của khách hàng, qua đó khách hàng có thể sử dụng số dư này thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ cho nhà cung cấp. Ngân hàng có thể tạo ra số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng bằng cách cho khách hành vay tiền. Như vậy thông qua hoạt động cho vay của mình hay cấp tín dụng cho khách hàng ngân hàng đã thực hiện chức năng tạo phương tiện thanh toán. 2. Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 2.1. Các hình thức cho vay của NHTM 2.1.1. Định nghĩa về cho vay Có khá nhiều định nghĩa khác nhau về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại. Trong cuốn Tiền tệ, ngân hàng và thị trường tài chính, FREDERIC S.MISHKIN đã cho rằng, cho vay là món nợ đối với cá nhân hoặc công ty nhận món vay đó, nhưng là một tài sản có đối với ngân hàng vì nó mang lại lợi nhuận cho ngân hàng này. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Trong cuốn Ngân hàng thương mại, PGS. TS PHAN THỊ THU HÀ cho rằng, cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian xác định. Trong cuốn Nghiệp vụ ngân hàng thương mại do PGS.TS LÊ VĂN TỀ chủ biên, nhóm tác giả cũng đã đưa ra định nghĩa về hoạt động tín dụng của ngân hàng như sau: “ Tín dụng (Credit) xuất phát từ chữ La tinh là Credo (tin tưởng, tín nhiệm) là một giao dịch về tài sản ( tiền hoặc hàng hoá) giữa bên cho vay (ngân hàng hay các định chế tài chính khác) và bên đi vay ( cá nhân, doanh nghiệp hoặc các chủ thể khác), trong đó bên cho vay chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo thoả thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho bên cho vay khi đến hạn thanh toán”. Qua việc tiếp nhận những định nghĩa cho vay của các tác giả trên, theo em hiểu theo một nghĩa chung nhất thì cho vay là hoạt động tài trợ của ngân hàng thương mại cho những nhu cầu vốn của khách hàng trên cơ sở nguyên tắc hoàn trả,có thời hạn và có lãi. 2.1.2. Các hình thức cho vay của NHTM Hiện nay tại các ngân hàng thương mại tồn tại nhiều loại hình cho vay khác nhau, các loại hình này được phân loại ra thành từng nhóm phù hợp với nhu cầu của khách hàng cũng như giúp ngân hàng quản lí các khoản vay dễ dàng hơn. Việc phân chia các loại cho vay chính là việc sắp xếp các khoản vay theo tùng nhóm dựa trên một số tiêu thức nhất định. Tuỳ theo từng ngân hàng mà tồn tại các cách phân loại cho vay khác nhau, nhưng nhìn chung hiện nay tồn tại các các cách phân loại sau: 2.1.2.1. Căn cứ theo thời hạn cho vay Theo tiêu thức này các ngân hàng chia cho vay ra thành 3 loại chính:  Cho vay ngắn hạn 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Hình thức cho vay này có thời hạn vay dưới 12 tháng, bổ sung sự thiếu hụt vốn ngắn hạn của Nhà nước, doanh nghiệp cũng như nhu cầu chi tiêu ngắn hạn của cá nhân. Với hình thức cho vay này, ngân hàng có thể áp dụng hình thức cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp, cho vay theo món, cho vay theo hạn mức, cho vay có tài sản đảm bảo, cho vay không cần tài sản đảm bảo, thấu chi, chiết khấu hay luân chuyển.  Cho vay trung hạn Tuỳ theo từng quốc gia mà có cách quy định về thời hạn cho vay trung hạn khác nhau. Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cho vay trung hạn có thưòi hạn từ trên 1 năm cho tới 5 năm. Cho vay trung hạn thường được dùng để tài trợ cho việc mua sắm trang thiết bị, xây dựng, cải tiến kĩ thuật, mua công nghệ sản xuất…  Cho vay dài hạn Theo những quy định chung thì cho vay dài hạn có thời hạn là trên 5 năm, tuỳ theo từng trường hợp cụ thể mà có quy định về thời gian tối đa của khoản vay. Các khoản cho vay dài hạn dùng tài trợ cho những nhu cầu vốn dài hạn như xây nhà, mua các thiết bị, công nghệ cần vốn có qui mô lớn, xây nhà máy sản xuất mới. 2.1.2.2. Căn cứ theo tài sản đảm bảo Theo căn cứ này ta có thể chia cho vay ra thành 2 loại:  Cho vay có tài sản đảm bảo Với hình thức này ngân hàng yêu cầu khách hàng của mình khi nhận vốn vay từ ngân hàng cần có tài sản đảm bảo. Tài sản đảm bảo của khách hang có thể được thực hiện dưới dạng cầm cố, thế chấp hay bảo lãnh của người thứ ba. Tài sản đảm bảo giúp cho ngân hàng hạn chế những rủi ro có thể xảy ra và giúp cho ngân hàng bù đắp được phần nào tổn thất khi khách hàng không hoàn thành được nghĩa vụ với ngân hàng. Vì sự đảm bảo này có 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 cơ sở pháp lý nên ngân hàng có thêm nguồn thu thứ hai nếu như nguồn thu nợ thứ nhất không được khách hàng thực hiện.  Cho vay không có tài sản đảm bảo Việc yêu cầu tài sản đảm bảo có thể giúp ngân hàng hạn chế được những rủi ro xảy ra, nhưng có nhiều trường hợp tài sản đảm bảo lại làm hạn chế việc khách hàng tiếp cận với nguồn vốn của ngân hàng. Trong một số trường hợp đặc biệt ngân hàng có thể cấp tín dụng cho khách hàng mà không đòi hỏi tài sản đảm bảo. Với hình thức này, tức là khách hàng không cần thực hiện việc cầm cố, thế chấp hay không cần sự bảo lãnh của người thứ ba. Cho vay không cần tài sản đảm bảo chủ yếu áp dụng cho những khách hàng có uy tín, có quan hệ lâu năm với ngân hàng. 2.1.2.3. Căn cứ theo hình thức cho vay Theo căn cứ này, ta có thể chia cho vay ra thành 2 loại:  Cho vay trực tiếp với khách hàng Đây là hình thức cho vay tương đối phổ biến của ngân hàng đối với khách hàng. Với hình thức này, khách hàng có nhu cầu vay vốn được ngân hàng trực tiếp giao vốn kèm theo một hợp đồng tín dụng, trong đó qui định rõ số tiền và thời hạn mà khách hàng này phải hoàn trả cả vốn lẫn lãi cho ngân hàng.  Cho vay gián tiếp Đây là hình thức cho vay mà ngân hàng không trực tiếp giao vốn cho khách hàng. Việc cho vay của ngân hàng được thực hiện thông qua các tổ chức trung gian. Hiện nay tại Việt Nam các tổ chức trung gian thường là các tổ, đội, nhóm, hội(phụ nữ, nông dân…), nhóm sản xuất… Các tố chức trung gian này thường có các thành viên hoạt động theo những tiêu chí chung. Ngân hàng thực hiện việc cho vay theo tổ, tức là đã chuyển một số bước trong tiến trình cho vay cho các tổ này như: Phát tiền cho vay, thu nợ gốc và lãi khi đến 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 hạn,…Ngoài ra với hình thức cho vay gián tiếp này ngân hàng có thể áp dụng cho các hãng sản xuất, hãng bán lẻ. Bên cạnh các căn cứ trên, nhiều ngân hàng còn có nhiều căn cứ khác để phân loại cho vay như: Căn cứ vào loại tiền vay, có thể chia thành cho vay bằng nội tệ, cho vay bằng ngoại tệ; Căn cứ vào đối tượng vay, có thể chia thành cho vay với Nhà nước, cho vay với tổ chức tín dụng, cho vay với doanh nghiệp, cho vay với hộ gia đình, cho vay với cá nhân; Căn cứ vào mục đích vay, có thể chia thành cho vay tiêu dùng và cho vay kinh doanh; Căn cứ vào các ngành kinh tế, có thể chia thành cho vay công nghiệp-thương mại, cho vay nông nghiệp và cho vay xuất nhập khẩu… Việc phân chia các hình thức cho vay này có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc quản lý các khoản vay của ngân hàng. Tuỳ theo từng đặc thù riêng mà các ngân hàng có các tiêu chí phân chia khác nhau. 2.2. Hình thức cho vay tiêu dùng của các NHTM 2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển hình thức cho vay tiêu dùng tại NHTM Sự ra đời của hệ thống các ngân hàng thương mại gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá. Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại cũng không ngừng được mở rộng và phát triển cả về số lượng và chất lượng. Các hình thức ngân hàng thương mại đầu tiên với nghiệp vụ truyền thống là cho vay ngắn hạn, đã góp phần cung ứng vốn phục vụ sự phát triển của nền kinh tế. Cùng với nhu cầu về nguồn vốn trung và dài hạn, cũng như khả năng quản trị rủi ro của các ngân hàng được nâng cao, các ngân hàng thương mại đã “mạnh dạn” mở rộng các hình thức tín dụng trung và dài hạn. Nhưng cũng chính vì tập trung vào hình thức tín dụng mới mẻ và hứa hẹn mang lại nguồn lợi nhuận lớn này, mà các ngân hàng thương mại đã “bỏ quên” một mảng hoạt động cũng mang lại nguồn lợi nhuận không nhỏ - Cho vay tiêu dùng. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Vào những năm 40 của thế kỷ XX, thế giới đã chứng kiến nhiều sự biến đổi lớn, hệ thống ngân hàng cũng có những bước thăng trầm. Sự ra đời và phát triển của các tổ chức trung gian phi ngân hàng đã làm cho phạm vi hoạt động của các ngân hàng thương mại bị thu hẹp lại. Trước sức ép cạnh cạnh cũng như mong muốn sinh tồn và phát triển, các ngân hàng thương mại phải mở rộng phạm vi hoạt động ra những khu vực trước đây các ngân hàng “e ngại”. Nếu như trước đây các ngân hàng cho rằng cho vay tiêu dùng với những món vay nhỏ vụn, nguy cơ tiềm ẩn rủi ro cao sẽ không thể mang lại nguồn lợi nhuận mong đợi cho ngân hàng, thì bây giờ các ngân hàng đã khẳng định cho vay tiêu dùng là một thế mạnh và tập trung khai thác. Bên cạnh đó, sự phát triển của nền kinh tế làm cho đời sống của con người không ngừng được cải thiện, thu nhập của người dân tăng lên. Nếu như trước đây đời sống khó khăn nhu cầu của con người chỉ dừng lại ở những mặt hàng thiết yếu phục vụ cho cuộc sống, thì ngày nay nhu cầu đó được nâng lên thành những mặt hàng tiêu dùng xa xỉ hơn: Mua ô tô, mua nhà, du lịch…Đây chính là cơ hội cho các ngân hàng phát triển hình thức tín dụng tiêu dùng, bởi vì không phải lúc nào nguồn tài chính của con người cũng đủ để họ thoả mãn những nhu cầu tiêu dùng trên. Thu nhập của người dân ổn định và không ngừng được cải thiện đã làm cho tín dụng tiêu dùng không còn là “khu vực nguy hiểm”, chứa đựng nhiều rủi ro cho các ngân hàng như trước đây nữa, vì thu nhập của người vay chính là nguồn trả nợ chính cho các khoản vay tiêu dùng. Thực tế hiện nay trên thế giới, cho vay tiêu dùng đã trở thành hình thức tín dụng quan trọng vào bậc nhất và mang lại nguồn lợi nhuận khổng lồ cho các ngân hàng. Các cường quốc lớn như: Mỹ, Trung Quốc, Nga, Đức… hiện cho vay tiêu dùng thường chiếm từ 40-60% tổng dư nợ của các ngân hàng. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tại Việt Nam, cho vay tiêu dùng mới chỉ xuất hiện cách đây khoảng 15 năm và vẫn là hình thức tín dụng khá mới mẻ với các ngân hàng thương mại. Tuy vậy với dân số hơn 80 triệu người và sự phát triển không ngừng của nền kinh tế, đã hứa hẹn Việt Nam sẽ là thị trường “màu mỡ” cho các ngân hàng phát triển hình thức tín dụng tiêu dùng. 2.2.2. Định nghĩa cho vay tiêu dùng Cho vay tiêu dùng là hình thức cho vay của ngân hàng thương mại nhằm tài trợ cho nhu cầu tiêu dùng của khách hàng. Trong hai thập kỷ vừa qua cho vay tiêu dùng có xu hướng tăng lên, do vậy có thể so sánh nó với các khoản vay có mục đích sản xuất hoặc các nghiệp vụ tài sản có khác của một ngân hàng. Cho vay tiêu dùng là hình thức tài trợ khá phổ biến của ngân hàng, đây là hình thức tài trợ mang lại lợi nhuận khá lớn cho ngân hàng. Tuy vậy không phải ngân hàng nào cũng tích cực mở rộng hình thức cho vay này, điều này được lý giải thông qua các đặc điểm của hình thức cho vay tiêu dùng. 2.2.3. Đặc điểm cho vay tiêu dùng Ta có thể tóm tắt những đặc điểm của cho vay tiêu dùng thành 4 đặc điểm như sau: 2.2.3.1. Cho vay tiêu dùng là hình thức cho vay có độ rủi ro cao Như đã nói ở trên cho vay tiêu dùng là hình thức tài trợ của ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của khách hàng. Do vậy khả năng thu hồi lại nợ vay của ngân hàng phụ thuộc rất lớn vào khả năng tài chính, sức khoẻ… của người vay. Nếu người vay bị chết, bị ốm hay bị mất việc thì ngân hàng sẽ rất kho thu hồi được món vay. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2.2.3.2. Cho vay tiêu dùng là hình thức cho vay có mức lãi suất cao trong khung lãi suất của NHTM Chính vì độ rủi ro tiềm ẩn rất cao, ảnh hưởng tới sự an toàn của hoạt động của ngân hàng, mà khách hàng muốn nhận tài trợ theo hình thức cho vay tiêu dùng phải chịu mức lãi suất khá cao. Mức lãi suất này giúp đảm bảo cho ngân hàng có thể hạn chế được rủi ro và đảm bảo thu nhập trong những trường hợp có sự cố ngoài ý muốn xảy ra. 2.2.3.3. Các khoản cho vay tiêu dùng thường có giá trị nhỏ nhưng số lượng các khoản vay nhiều Do cho vay tiêu dùng là hình thức tài trợ cho hoạt động tiêu dùng của khách hàng nên giá trị thường nhỏ, vụn vặt. Tuy nhiên do nhu cầu tiêu dùng của người dân ngày càng tăng do nền kinh tế không ngừng phát triến, nên nhu cầu về các khoản vay tiêu dùng là rất lớn. Chính điều này cũng làm cho ngân hàng phải bỏ ra một khoản chi phí không phải là nhỏ khi tiến hành hoạt động cho vay tiêu dùng. 2.2.3.4. Các khoản cho vay tiêu dùng mang lại lợi nhuận khá lớn cho các ngân hàng Như đã nói ở trên, cho vay tiêu dùng là hình thức cho vay có mức lãi suất cao trong khung lãi suất cho vay của ngân hàng, mặt khác số lượng khách hàng của hình thức cho vay này lại nhiều nên đây là hình thức tài trợ mang lại nguồn lợi nhuận cao cho ngân hàng. 2.2.4. Cơ sở cho vay tiêu dùng Vào thời kì đầu đa phần các ngân hàng đều không dám cho vay tiêu dùng vì mức độ rủi ro tiềm ẩn và phức tạp của hình thức tín dụng này. Ngày nay cùng với sự phát triển nhanh chóng của kinh tế và công nghệ thì cho vay tiêu dùng trở thành hình thức cho vay phổ biến được các ngân hàng áp dụng. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Vậy cơ sở của hình thức này là thế nào mà các ngân hàng thay vì hạn chế đã mở rộng hình thức cho vay này?. 2.2.4.1. Do nhu cầu về hàng tiêu dùng tăng nhanh Sự phát triển của kinh tế và công nghệ dẫn đến đời sống của cong người được cải thiện đáng kể. Con người hiện nay có nhu cầu rất lớn về hàng tiêu dùng: nhu cầu về nhà ở, nhu cầu về phương tiện vận tải, nhu cầu về may mặc…Những nhu cầu này con người không thể đủ khả năng tài chính ở hiện tại để thoả mãn và yêu cầu phải có một nguồn tài chính đủ lớn để đáp ứng những nhu cầu kia của con người. Việt Nam- một nước có nền kinh tế đang phát triển, là một thị trường đầy tiềm năng của hoạt động cho vay tiêu dùng. Tốc độ tăng trưởng hàng năm luôn dẫn đầu các nước trong khu vực Đông Nam Á và cao thứ hai Châu Á (Chỉ sau Trung Quốc) làm cho thu nhập bình quan đầu người của Việt Nam không ngừng được cải thiện và nâng cao. Bảng1.1: Tỷ lệ tăng trưởng GDP và thu nhập bình quân trên đầu người của Việt Nam giai đoạn 2001-2006 GDP(%) GDP/Đầu người(USD) 2001 6.84 415 2002 2003 2004 2005 2006 7.04 7.34 7.69 8.4 7.8 439 481 514 638 754 (Nguồn: www.mekongcapital.com) Thu nhập gia tăng và ổn định chính là cơ sở quan trọng nhất để các ngân hàng mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng của mình 2.2.4.2. Do lợi nhuận của các khoản cho vay tiêu dùng Trước đây khi công nghệ chưa phát triển, qui mô nguồn vốn còn hạn chế, những biện pháp phòng ngừa rủi ro chưa được hoàn thiện, các ngân hàng không chú ý đến cho vay tiêu dùng. Ngày nay cùng với sự cạnh tranh trên thị trường tài chính, các ngân hàng đã chú trọng đến cho vay tiêu dùng hơn. Cho 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 vay tiêu dùng mang lại cho ngân hàng một khoản lợi nhuận lớn nên càng khuyến khích các ngân hàng mở rộng hơn nữa hình thức cho vay này. 2.2.4.3. Do rủi ro của hoạt động cho vay tiêu dùng đã được hạn chế Một cản trở làm cho các ngân hàng không muốn mở rộng hình thức cho vay tiêu dùng là mức độ rủi ro của nó. Có thể nói cho vay tiêu dùng là hình thức cho vay có mức độ rủi ro cao nhất trong các hình thức cho vay của ngân hàng. Mức độ rủi ro của nó làm cho các ngân hàng rất ngần ngại trong khi nhu cầu tiêu dùng của khách hàng thì không ngừng gia tăng. Nhưng ngày nay với sự phát triển nhanh chóng của kinh tế, thu nhập của con người cũng tăng lên và khá ổn định. Vì thu nhập của khách hàng chính là cơ sở để trả nợ các khoản vay tiêu dùng nên hiện nay các khoản cho vay tiêu dùng của ngân hàng, do vậy rủi ro của các khoản vay này cũng được hạn chế. Mặt khác hiện nay các ngân hàng đều áp dụng những công nghệ hiện đại trong việc quản lí các khoản cho vay ngay từ khâu thấm định hồ sơ vay vốn của khách hàng nên đã hạn chế được tối đa rủi ro của các khoản cho vay tiêu dùng. 2.2.4.4. Do sự canh tranh ngày càng gay gắt giữa các ngân hàng Sự ra đời nhanh chóng và lớn mạnh của rất nhiều ngân hàng mới làm cho hệ thống ngân hàng thương mại được mở rộng. Trước đây khi chỉ có một số ít ngân hàng thì sự cạnh tranh giữa các ngân hàng không diễn ra mạnh mẽ và khốc liệt như hiện nay. Đặc biệt trong xu thế hội nhập, toàn cầu hoá, quốc tế hoá diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, các ngân hàng thương mại cần phải có những chính sách mở rộng thị trường, tăng sức cạnh tranh. Để đảm bảo sự tồn tại và phát triển cho ngân hàng mình, các ông chủ ngân hàng đã không ngần ngại đầu tư vào các lĩnh vức mà trước khi bị coi là “khu vực nguy hiểm” với mức độ rủi ro cao như cho vay tiêu dùng. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2.2.5. Các hình thức cho vay tiêu dùng Tuỳ theo các cách chia mà cho vay tiêu dùng có thể chia thành các hình thức khác nhau. 2.2.5.1.Chia theo tài sản đảm bảo Nếu theo tài sản đảm bảo có thể chia cho vay tiêu dùng ra làm hai loại sau:  Cho vay tiêu dùng có tài sản đảm bảo  Cho vay tiêu dùng không có tài sản đảm bảo 2.2.5.2. Chia theo hình thức tài trợ của ngân hàng Nếu chia theo phương thức này có thể chia cho vay tiêu dùng thành hai loại sau:  Cho vay trực tiếp cho khách hàng Hình thức cho vay tiêu dùng này bao gồm có những phương thức sau:  Tín dụng trả theo định kỳ Là phương thức, trong đó khách hàng vay và trả trực tiếp ngân hàng với mức trả và thời hạn trả mỗi lần được qui định khi cho vay. Nếu được cấp tiền vay , toàn bộ số tiền vay được ghi nợ tài khoản cho vay và ghi có tài khoản tiền gửi cá nhân hoặc giao tiền mặt cho khách hàng.  Thấu chi Là nghiệp vụ cho phép một cá nhân rút tiền từ tài khoản vãng lai của anh ta vượt mức số dư có, tới một hạn mức đã được thoả thuận Cả hai loại tín dụng trên đều không cần ký hợp đồng vay mượn mà chỉ cần thông qua thoả thuận nghiệp vụ với các nội dung: Hạn mức, lãi suất, yêu cầu đảm bảo phí các loại, bảo hiểm (nếu có), thời điểm tái xét thời hạn có hiệu lực của hạn mức, kỳ hạn nợ (nếu có).  Thẻ tín dụng 20