Tài liệu Công tác xã hội với vấn đề dạy nghề cho thanh niên tại xã kim long, huyện tam dương, tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- NGUYỄN PHƢƠNG THẢO CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI VẤN ĐỀ DẠY NGHỀ CHO THANH NIÊN TẠI XÃ KIM LONG, HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Công tác xã hội Hà Nội-2014 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- NGUYỄN PHƢƠNG THẢO CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI VẤN ĐỀ DẠY NGHỀ CHO THANH NIÊN TẠI XÃ KIM LONG, HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Công tác xã hội Mã số: 60.90.01.01 LUẬN VĂN THẠC SỸ NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI Hà Nội-2014 2 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp “Công tác xã hội với vấn đề dạy nghề cho thanh niên tại xã Kim Long huyện Tam Dương tỉnh Vĩnh Phúc” bên cạnh sự nỗ lực và cố gắng của bản thân, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ, sự động viên tinh thần của gia đình, thầy cô, bạn bè và các cán bộ đang làm việc tại xã Kim Long huyện Tam Dương tỉnh Vĩnh Phúc. Để hoàn thành đề tài nghiên cứu này, trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Nhà trường cùng các thầy cô giáo Khoa Xã hội học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn- Đại học Quốc gia Hà Nội đã quan tâm chỉ đạo và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Nguyễn Thị Kim Hoa, Chủ nhiệm khoa Xã hội học - đã tận tình hướng dẫn, luôn quan tâm, lắng nghe ý kiến, ủng hộ, động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu và hoàn thành luận văn của mình. Xin gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo và người dân xã Kim Long huyện Tam Dương tỉnh Vĩnh Phúc đã nhiệt tình giúp đỡ và cung cấp những thông tin thực tế để tôi có thể hoàn thành luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng, song luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý Thầy cô và những cá nhân quan tâm đến đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 12 năm 2014 Học viên Nguyễn Phƣơng Thảo 3 BẢN CAM ĐOAN Luận văn này là do tôi hoàn thành, những số liệu, thông tin được trình bày trong đó là dựa trên thực tế và hoàn toàn chân thực. Các tài liệu được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Tôi xin cam đoan những điều trên là đúng và xin nhận hoàn toàn trách nhiệm về những gì liên quan tới luận văn này. Hà Nội, ngày 10 tháng 12 năm 2014 Học viên Nguyễn Phƣơng Thảo 4 MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... 7 DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ......................................................................... 8 PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................. 9 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 9 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................. 11 2.1. Những nghiên cứu nước ngoài ................................................................ 12 2.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................ 13 3. 3.1. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của nghiên cứu .......................................... 17 Ý nghĩa lý luận của nghiên cứu .............................................................. 17 3.2. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ........................................................... 17 4. 4.1. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................... 18 Mục đích nghiên cứu............................................................................... 18 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 18 5. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ......................................... 18 6. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................. 18 7. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................. 19 8. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 19 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU .. 21 1.1. Các khái niệm liên quan .......................................................................... 21 1.1.1. Dạy nghề ................................................................................................. 21 1.1.2. Thanh niên............................................................................................... 24 1.1.3. Công tác xã hội ....................................................................................... 26 1.2. Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu..................................................... 30 1.2.1. Lý thuyết vai trò ...................................................................................... 30 1.2.2. Lý thuyết nhu cầu.................................................................................... 31 1.3. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.................................................................. 33 1.3.1. Về vị trí địa lý- dân cư ............................................................................ 33 1.3.2. Về tình hình chính trị- kinh tế- xã hội .................................................... 34 5 1.4. Một số mô hình dạy nghề có hiệu quả ở các địa phương lân cận ........... 36 1.4.1. Mô hình dạy nghề ở tỉnh Phú Thọ .......................................................... 36 1.4.2. Mô hình dạy nghề ở huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ............................ 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG DẠY NGHỀ VÀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN VẤN ĐỀ HỌC NGHỀ TẠI XÃ KIM LONG, HUYỆN TAM DƢƠNG, TỈNH VĨNH PHÚC ........................................................................................... 39 2.1. Thực trạng vấn đề dạy nghề cho thanh niên tại xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc ....................................................................................... 39 2.1.1. Các chính sách dạy nghề đang được triển khai....................................... 39 2.1.2. Tình hình dạy nghề tại tỉnh Vĩnh Phúc ................................................... 44 2.2. Các yếu tố tác động đến đối tượng thanh niên học nghề ........................ 50 2.2.1. Yếu tố độ tuổi, giới tính và học vấn........................................................ 51 2.2.2. Yếu tố tiếp cận các chính sách và dịch vụ hỗ trợ học nghề .................... 59 2.2.3. Yếu tố quá trình đô thị hóa- công nghiệp hóa của địa phương ............... 66 CHƢƠNG 3:MỘT SỐ VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI VIỆC DẠY NGHỀ CHO THANH NIÊN ............................................... 73 3.1. Vai trò là nhà nghiên cứu, tìm hiểu cộng đồng ....................................... 74 3.2. Vai trò tư vấn, tham vấn.......................................................................... 80 3.3. Vai trò kết nối nguồn lực ........................................................................ 86 3.4. Vai trò giám sát ....................................................................................... 89 3.5. Vai trò tạo sự thay đổi ............................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 100 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 100 KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................... 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 105 Tài liệu trong nước ............................................................................................ 105 Tài liệu nước ngoài............................................................................................ 108 Wesbisite ........................................................................................................... 108 PHẦN PHỤ LỤC ............................................................................................. 110 6 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 1. CNH- HĐH: Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa 2. WTO: Tổ chức kinh tế thế giới 3. CTXH: Công tác xã hội 4. NVCTXH: Nhân viên công tác xã hội 5. UBND: Uỷ ban nhân dân 6. SCN: Sơ cấp nghề 7. TCN: Trung cấp nghề 8. CĐN: Cao đẳng nghề 9. NN& PTNN: Nông nghiệp và phát triển nông thôn 10. LHPN: Liên hiệp phụ nữ 7 DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ DANH MỤC BẢNG: Bảng 2.1: Tổng kết số lượng người học nghề qua các năm 2012-2013-2014 của tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................................................................... 48 Bảng 2. 2: Trình độ học vấn phổ thông của thanh niên xã Kim Long ............... 55 Bảng 2. 3: Trình độ chuyên môn kĩ thuật của thanh niên xã Kim Long ............ 56 Bảng 2. 4: Các nguồn lực hỗ trợ khi gặp khó khăn trong học nghề ................... 60 Bảng 2. 5: Chỉ số mong đợi với các chương trình dạy nghề .............................. 64 Bảng 2. 6: Kênh thông tin tiếp nhận các chương trình đào tạo nghề.................. 65 Bảng 2. 7: Nghề nghiệp của đối tượng thanh niên trong diện có biến động về đất đai ........................................................................................................................ 70 Bảng 3. 1: Điểm mạnh và điểm yếu, các cơ hội và thách thức khi tham gia học nghề ..................................................................................................................... 76 DANH MỤC BIỂU ĐỒ: Biểu đồ 2. 1: Tỉ lệ các trình độ đào tạo nghề tại tỉnh Vĩnh Phúc ........................ 45 Biểu đồ 2. 2: Độ tuổi của đối tượng tham gia các trình độ học nghề ................. 52 Biểu đồ 2. 3: Khả năng tiếp cận các chính sách học nghề .................................. 62 8 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việc làm luôn là vấn đề được Đảng và Nhà nước quan tâm, giải quyết tốt vấn đề việc làm là tiền đề quan trọng để sử dụng có hiệu quả nguồn lực lao động, góp phần chuyển đổi cơ cấu lao động đáp ứng nhu cầu CNH-HĐH đất nước và cũng là nhân tố để phát triển con người. Tuy nhiên để mỗi người có công việc thích hợp thì công tác hướng nghiệp- dạy nghề cần phải được chú trọng khi mà thực tế thị trường lao động- việc làm ở nước ta đang gặp một số bất cập như thừa thầy, thiếu thợ; khu vực thành thị xảy ra hiện tượng thất nghiệp cao; khu vực nông thôn thiếu việc làm. Đặc biệt hơn khi nước ta đang từng bước hội nhập kinh tế thế giới, Việt Nam đang hướng tới mục tiêu trở thành nước CNH vào năm 2020. Đào tạo nghề đóng vai trò trung tâm của mục tiêu này, đặc biệt là phát triển đào tạo lao động có tay nghề kĩ thuật cao. Chính vì vậy mà vấn đề này đã được nhắc đến rất nhiều trong các văn kiện của Đảng và Nhà nước. Đại hội Đảng lần thứ XI đã nhận định: “Thể chế kinh tế, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng vẫn là những điểm yếu cản trở sự phát triển”. Do đó Đại hội đã đưa ra nghị quyết “ Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước”.[9,12] Trong chiến lược phát triển dạy nghề 2011-2020 có nêu “ Đẩy mạnh dạy nghề và tạo việc làm. Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng dạy nghề và giáo dục chuyên nghiệp. Rà soát, hoàn thiện quy hoạch và thực hiện quy hoạch mạng lưới trường đại học, cao đẳng và dạy nghề trong cả nước”.[24,5] Thực tế cho thấy đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là điều kiện cốt lõi và then chốt để phát triển kinh tế đất nước. Đặc biệt hơn nữa, tại thời điểm này bối cảnh dân số nước ta đang ở trong giai đoạn cơ cấu “dân số vàng”9 lực lượng trong độ tuổi lao động dồi dào. Tận dụng cơ hội này tốt, với việc định hướng và trợ giúp việc làm cho lao động sẽ góp phần phát triển kinh tế xã hội. Và như chúng ta cũng đã biết, Thanh niên luôn là lực lượng lao động chính. Đảng luôn đánh giá cao vai trò của thanh niên, xây dựng chiến lược, giáo dục, bồi dưỡng, tổ chức thanh niên thành lực lượng xứng đáng kế tục sự nghiệp cách mạng. Ngày nay, thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nguồn lực con người. Thiếu việc làm, không có việc làm hoặc việc làm với năng suất và thu nhập thấp sẽ không đảm bảo cuộc sống và phát triển bền vững, tệ nạn xã hội sẽ nảy sinh. Đối với thanh niên nông thôn, việc làm liên quan đến đất đai, tư liệu lao động, công cụ lao động và kĩ năng nghề và vốn sản xuất. Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy của Ban Chấp hành Trung ương khóa X” về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã chỉ rõ nhiệm vụ “ Nâng cao chất lượng lao động trẻ, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho thanh niên”[8,48] Với xu thế phát triển, quá trình đô thị hóa cũng diễn ra nhanh chóng. Những lợi ích của quá trình đô thị hóa mang lại cũng góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn, đời sống dân trí cũng được nâng cao ở những chiều cạnh khác nhau. Tuy nhiên, cũng từ đây nhiều vấn đề cũng được phát sinh như: đền bù giải phóng mặt bằng, ô nhiễm môi trường và việc làm cho người dân mất đất nông nghiệp. Trong đó việc làm cho người dân mất đất nông nghiệp được coi là chiến lược lâu dài. Nếu vấn đề này không được giải quyết, đối tượng trong độ tuổi lao động sinh ra “ Nhàn cư vi bất thiện” sẽ mang lại những hậu họa trong tương lai, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Vĩnh Phúc được coi là một trong những tỉnh có tốc độ đô thị hóa nhanh. Theo đó đất nông nghiệp dần bị thu hẹp do quá trình giải phóng mặt bằng dành đất 10 cho các khu công nghiệp, dịch vụ giải trí và gần đây nhất là dự án cao tốc Nội Bài- Lào Cai. Hướng đi mới cho các địa phương có quá trình đô thị hóa là chuyển đổi cơ cấu nghề từ nông nghiệp sang các ngành nghề khác. Tuy nhiên để có thể phát triển kinh tế- xã hội của địa phương theo hướng chuyển đổi đó thì yêu cầu về nguồn nhân lực luôn là trọng tâm của vấn đề- đòi hỏi người lao động phải được tham gia đào tạo nghề. Kim Long là một trong những xã có diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi nhiều nhất trong huyện Tam Dương. Vì lẽ đó, chính quyền xã đã rất quan tâm đến vấn đề dạy nghề- đặc biệt là dạy nghề cho thanh niên trong độ tuổi lao động. Thực tế cho thấy rằng, Kim Long đã triển khai rất đầy đủ các chương trình, chính sách dạy nghề tuy nhiên hiệu quả của việc thực hiện nó vẫn chưa thật sự là điều mà chính quyền xã mong đợi. Có rất nhiều các yếu tố tác động đến việc dạy nghề và học nghề cho nhóm đối tượng này cần phải được xem xét. Với các lý do trên tác giả đã thực hiện nghiên cứu đề tài về : “Công tác xã hội với vấn đề dạy nghề cho thanh niên tại xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc” 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã xác định “ Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân, gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ” là một trong ba đột phá chiến lược trong Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 20112020.[9,18] Và trong Nghị quyết của Trung ương Đảng đã xác định mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo nói chung , dạy nghề nói riêng 11 Như vậy có thể nói rằng vấn đề lao động- việc làm gắn với dạy nghề hiện đang được quan tâm, và đặc biệt đã có rất nhiều nghiên cứu về vấn đề này. 2.1. Những nghiên cứu nước ngoài Từ năm 1991, khi nước ta bắt đầu chuyển dịch nền kinh tế theo hướng thị trường và đặc biệt là sự kiện Việt Nam gia nhập WTO đã thúc đẩy kinh tế nước ta khởi sắc. Cùng với nó là thị trường lao động Việt Nam luôn là mối quan tâm hàng đầu của các đối tác nước ngoài, các công ty đầu tư vốn vào Việt Nam. Chính vì vậy mà nguồn nhân lực Việt Nam rất được quan tâm- trong giới khoa học cũng đã có rất nhiều những nghiên cứu về vấn đề lao động- việc làm và dạy nghề. Năm 2009, tổ chức Asia Found đã xuất bản cuốn Lao động và tiếp cận việc làm . Đây là những báo cáo về thị trường lao động, việc làm, đô thị hóa ở Việt Nam đến năm 2020, học hỏi từ kinh nghiệm quốc tế. Trong cuốn sách này, tác giả đã có những nghiên cứu rất sâu sắc về vấn đề lao động và đô thị hóa. Tác giả đã làm rõ tầm quan trọng của thị trường lao động trong bối cảnh đô thị hóa và sự tăng trưởng của một nền kinh tế. Tác phẩm phần lớn tập trung vào việc phân tích và so sánh giữa các nước trong khu vực châu Á về vấn đề lao động và đô thị hóaKinh nghiệm của Việt Nam và so sánh với các nước láng giềng như Trung Quốc, Ấn Độ và từ đó có những khuyến nghị về chính sách việc làm và đô thị hóa thông qua các kế hoạch trung hạn và dài hạn.[38,7] Năm 2010, UNFPA có xuất bản cuốn” Tận dụng dân số “vàng” ở Việt Nam, cơ hội, thách thức và gợi ý chính sách. Trong đó tập trung phân tích cách tận dụng cơ hội dân số vàng với bốn mảng chính sách trong đó có chính sách lao động, việc làm và nguồn nhân lực. Với chính sách này, tác giả đã phân tích rất rõ về các cơ hội và thách thức trong vấn đề lao động- việc làm của Việt Nam, và 12 đưa ra các gợi ý chính sách trong đó có nói đến việc đa dạng hóa các ngành nghề ở nông thôn và thúc đẩy chất lượng nguồn lao động ở đây.[39] Là một trong những hoạt động của chương trình đổi mới Đào tạo nghề Việt Nam, hợp tác phát triển Việt – Đức, các tác giả Christoph Ehlert và GS.TS. Jochen Kluve thuộc tổ chức GIZ tại Việt Nam năm 2011 đã xuất bản cuốn tài liệu Hướng dẫn thực hiện nghiên cứu lần vết và Sổ tay quản lý dữ liệu khảo sát tại các cơ sở Đào tạo Nghề. Cuốn tài liệu này nhằm hỗ trợ các cơ sở đào tạo nghề Việt Nam thực hiện các nghiên cứu lần vết về đánh giá và quản lý số liệu khảo sát . Việc ra đời tài liệu này rất có ý nghĩa đối với Việt Nam trong vấn đề quản lý nguồn nhân lực đã qua đào tạo nghề. Đây là phương pháp hiệu quả để theo dõi tình hình các học viên sau khi tốt nghiệp từ bất cứ cơ sở đào tạo nào. Nghiên cứu này cho phép thu thập thông tin về khả năng đáp ứng yêu cầu thị trường lao động của học viên sau khi tốt nghiệp về hiệu quả, mức độ phù hợp và chất lượng của dịch vụ đào tạo cũng như về các kía cạnh khác liên quan đến đổi mới hệ thống và việc định hướng cho một hệ thống giáo dục đào tạo nghề theo hướng thị trường lao động.[40,4] 2.2. Những nghiên cứu trong nước Năm 2003, Bộ Y tế, Tổng cục Thống kê, UNICEF, Tổ chức Y tế thế giới đã phói hợp tổ chức Điều tra quốc gia về bị thành niên và thanh niên Việt Nam lần 1. Cuộc điều tra này đã tìm hiểu 12 vấn đề cơ bản của thanh niên Việt Nam, trong đó có vấn đề lao động, việc làm và giáo dục nghề nghiệp của thanh niên Việt Nam sau đó đã có những phân tích các khía cạnh: tỉ lệ thanh niên làm việc, các loại việc làm, sự hài lòng về công việc, học nghề của thanh niên.[2,4] Khi bàn về vấn đề lao động- việc làm, tác giả Nguyễn Hữu Dũng cũng đã có công trình nghiên cứu về Thị trường lao động và định hướng nghề nghiệp cho thanh niên. Tác giả nghiên cứu về thực trạng thị trường lao động, thực trạng 13 định hướng nghề nghiệp cho thanh niên, dự báo cung cầu thị trường lao động đến năm 2010 và đưa ra các giải pháp phát triển thị trường lao động, định hướng nghề nghiệp, giải quyết việc làm cho thanh niên giai đoạn 2006-2010[7] Bàn về vấn đề lao động nông thôn, tác giả Nguyễn Thị Lan có nghiên cứu Đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp- nông thôn thời kì 2000-2008. Trong đó tác giả có chỉ ra các vấn đề sau: Tác giả đánh giá chính sách chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam; thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp- nông thôn; đánh giá các yếu tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn và tổng kết một số mô hình chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp nông thôn trong thời kì qua.[21] Một nghiên cứu của Viện Khoa học- Lao động năm 2009, Lao động việc làm trong thời kì hội nhập. Trong bài nghiên cứu này các tác giả đã phân tích về mối quan hệ giữa hội nhập kinh tế và các vấn đề xã hội, nêu lên thực trạng lao động và việc làm, các vấn đề xã hội đang nảy sinh trong bối cảnh kinh tế hội nhập; dự báo tác động của tăng trưởng kinh tế hội nhập đến lao động và việc làm trong khoảng từ năm 2011-2020.[37,4] Cùng vấn đề, tác giả Bùi Tôn Hiến đã nghiên cứu về Thị trường lao độngViệc làm của lao động qua đào tạo nghề. Trong đó tác giả nhấn mạnh đến thực trạng sử dụng lao động qua đào tạo nghề trong các cơ sở sản xuất kinh doanh, việc làm và thu nhập của lao động trong cơ sở sản xuất kinh doanh, việc làm của học sinh tốt nghiệp từ trường dạy nghề. Từ đó tác giả đã đưa ra một số những giải pháp phát triển lao động qua đào tạo nghề và xây dựng hệ thống thông tin lao động của Việt Nam.[15] Trong một nghiên cứu cụ thể về nhóm đối tượng phụ nữ học nghề: “Nghiên cứu nhu cầu học nghề, hỗ trợ việc làm sau học nghề của phụ nữ và đề xuất giải pháp phát triển hệ thống cơ sở dạy nghề thuộc hội phụ nữ phục vụ 14 triển khai đề án 295”- tác giả chủ nhiệm đề tài Nguyễn Thị Lan Hương đã đánh giá thực trạng dạy nghề, hỗ trợ việc làm cho phụ nữ sau học nghề giai đoạn 2007-2016 trong đó chú ý đến đánh giá đào tạo nghề dựa vào nhu cầu; dự báo nhu cầu học nghề hỗ trợ việc làm sau học nghề của phụ nữ giai đoạn đến 2015 và tầm nhìn đến 2020. Tác giả có những phát hiện mới khi đánh giá thực trạng năng lực dạy nghề của các cơ sở dạy nghề thuộc Hội Liên hiệp phụ nữ đồng thời đề xuất khuyến nghị cho việc thiết kế các hoạt động dạy nghề tạo việc làm cho phụ nữ trong giai đoạn tiếp theo của dự án 295.[14,10] Tác giả Trần Thị Minh Ngọc cũng nghiên cứu về vấn đề việc làm nhưng đối tượng nghiên cứu mà bà nói đến tập trung vào nông dân. Trong đề tài Việc làm của nông dân trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020, tác giả tập trung phân tích các vấn đề chính sau: Tác động của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến sự biến đổi việc làm vùng đồng bằng sông Hồng; Thị trường lao động vùng đồng bằng sông Hồng dưới tác động của CHH-HĐH; Thu nhập của nông dân vùng đồng bằng sông Hồng dưới tác động của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Sau khi phân tích các yếu tố trên, tác giả đã đưa ra một số giải pháp tạo việc làm, tăng thu nhập cho nông dân vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020.[17,6] Các tác giả Đỗ Đức Lưu, Phạm Văn Hùng có đề tài nghiên cứu chung về Thực trạng và giải pháp phát triển dạy nghề gắn với nhu cầu sử dụng lao động đối với các vùng kinh tế trọng điểm. Trong đó có nói đến thực trạng cung cầu lao động các vùng trọng điểm kinh tế, tình hình phát triển kinh tế ở những nơi này và đưa ra các giải pháp phát triển các hình thức dạy nghề gắn với nhu cầu sử dụng và tạo việc làm cho lao động ba vùng kinh tế trọng điểm.[11] Nhìn nhận vấn đề việc làm từ cách tiếp cận tâm lý, tác giả Vũ Dũng đã có nghiên cứu về Việc làm, thu nhập của thanh niên hiện nay- Nhìn từ góc độ tâm 15 lý học. Ở nghiên cứu này tác giả đã mô tả thực trạng việc làm và thu nhập của thanh niên nước ta trong 10 năm qua (2001-2010), phân tích những khía cạnh tâm lý của việc làm và thu nhập của thanh niên hiện nay. Từ đó tác giả đã đề xuất quan điểm và giải pháp giải quyết vấn đề việc làm và thu nhập của thanh niên nước ta hiện nay.[6] Trong đề tài cấp Bộ” Một số vấn đề cơ bản trong phát triển con người Việt Nam giai đoạn 2011-2020” do tác giả Nguyễn Ngọc Mai làm chủ nhiệm(2011) cũng đã phân tích về thực trạng việc làm, thất nghiệp của nông dân trong đó chủ yếu là thanh niên nông thôn hiện nay.[20] Bên cạnh các công trình nghiên cứu mang tính chất chuyên khảo thì cũng có rất nhiều các bài báo công bố trên tạp chí về đề tài thanh niên với việc làm, đặc biệt là lao động nông thôn với vấn đề dạy nghề. “ Định hướng phát triển thị trường lao động Việt Nam giai đoạn 20112020”, của Nguyễn Bá Ngọc, tạp chí Khoa học Lao động và Xã hội, số 26, năm 2011có nói đến việc để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cần phát triển mạnh hệ thống dạy nghề đáp ứng nhu cầu phát triển về quy mô và cơ cấu nghề đào tạo cho các ngành kinh tế và phổ cập nghề cho thanh niên.[18,8-9-10] “Một số giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn Việt Nam” của tác giả Thái Phúc Thành, tạp chí Khoa học Lao động và Xã hội số 22, năm 2011 trong đó có chú ý đến ưu tiên đầu tư thích đáng và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở nông thôn cụ thể là nâng cao chất lượng đào tạo nghề, trong đó chú ý nâng cao đến trình độ văn hóa, ý thức nghề nghiệp cho người lao động, phát triển hệ thống các cơ sở dạy nghề tại chỗ cho người lao động.[27, 5-6-7] Có thể nhận thấy rằng các công trình nghiên cứu trên đã bàn rất nhiều đến vấn đề lao động- việc làm và dạy nghề và chủ yếu đi theo hướng nghiên cứu xã 16 hội học- đưa ra các chỉ báo về thực trạng, nguyên nhân và từ đó đề xuất các giải pháp cho vấn đề đã nêu. Với luận văn này, vấn đề mà người nghiên cứu tiếp cận không phải là mới, tuy nhiên tác giả không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu về thực trạng, các yếu tố tác động đến vấn đề dạy nghề cho đối tượng thanh niên. Yếu tố mới ở đề tài là tác giả tập trung vào phân tích các vai trò của Công tác xã hội trong việc hỗ trợ thanh niên học nghề. 3. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của nghiên cứu 3.1. Ý nghĩa lý luận của nghiên cứu Nghiên cứu sẽ phản ánh tình hình dạy nghề của địa bàn nghiên cứu. Nó sẽ là một trong những cơ sở dữ liệu khi đánh giá hiệu quả hoạt động của Đề án dạy nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020, và hiệu quả của Đề án 32- phát triển nghề CTXH. Làm sáng rõ thêm một số lý thuyết được sử dụng trong CTXH, ý nghĩa của các lý thuyết đó khi ứng dụng thực hiện các phương pháp của công tác xã hội. Kết quả của nghiên cứu sẽ giúp cho những nhà hoạch định chính sách có bổ sung và điều chỉnh các chính sách liên quan đến vấn đề lao động- việc làm, hướng nghiệp- dạy nghề cho đối tượng thanh niên. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu Nghiên cứu sẽ làm rõ vai trò của CTXH trong vấn đề dạy nghề cho thanh niên. Từ đó có các hướng bồi dưỡng đội ngũ nhân viên công tác xã hội cấp cơ sở theo tinh thần Đề án 32 của Chính phủ. Kết quả của nghiên cứu giúp cho cán bộ địa phương (địa bàn) nghiên cứu có cái nhìn tổng thể về vấn đề việc làm của thanh niên, thực trạng và nhu cầu học nghề của thanh niên. Từ đó có thể có những giải pháp cho địa phương và đề xuất 17 các hướng phát triển khác góp phần ổn định và nâng cao chất lượng lao động của địa phương, cải thiện đời sống người dân. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, các yếu tố tác động, đánh giá vai trò của Công tác xã hội trong việc trợ giúp đối tượng thanh niên trong độ tuổi lao động học nghề. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu về thực trạng dạy nghề tại địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu về thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình học nghề của đối tượng thanh niên tại địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu về vai trò của CTXH trong vấn đề dạy nghề cho thanh niên tại địa bàn nghiên cứu 5. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Công tác xã hội với vấn đề dạy nghề cho thanh niên Khách thể nghiên cứu: Thanh niên tại xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc Phạm vi thời gian: 5 tháng ( từ tháng 3 năm 2014 đến tháng 8 năm 2014) Phạm vi không gian: xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc 6. Câu hỏi nghiên cứu Luận văn tập trung vào trả lời các câu hỏi sau trong nghiên cứu: Thực trạng vấn đề dạy nghề cho thanh niên xã Kim Long đang diễn ra như thế nào? (Phân tích qua các yếu tố về chính sách dạy nghề và các yếu tố tác động đến đối tượng học nghề) 18 CTXH có vai trò gì trong vấn đề dạy nghề cho thanh niên? Việc thực hiện các vai trò có sự lồng ghép của CTXH và CTXH bán chuyên nghiệp hay không? Đánh giá sự thay đổi về vấn đề học nghề của thanh niên xã Kim Long khi các vai trò thể hiện. 7. Giả thuyết nghiên cứu Luật dạy nghề và các chính sách về dạy nghề được triển khai đã mang lại những lợi ích nhất định về kinh tế- văn hóa- xã hội cho xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Các yếu tố tác động đến đối tượng học nghề (độ tuổi, học vấn, chính sách dạy nghề…) được triển khai trên địa bàn xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc có những thuận lợi và khó khăn nhất định với người lao động. Những vai trò của CTXH đã tác động đến đối tượng học nghề đã tạo ra nhiều thay đổi trong vấn đề dạy và học nghề cho thanh niên xã Kim Long. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phương pháp này áp dụng để tra cứu , tổng hợp các báo cáo tổng kết, thu thập các tài liệu sẵn có liên quan đến vấn đề lao động- việc làm- và dạy nghề trên địa bàn nghiên cứu và một số địa phương khác. - Phương pháp điều tra bảng hỏi: Điều tra bảng hỏi sẽ được tiến hành trên mẫu với 150 trường hợp dành cho đối tượng là thanh niên các nội dung liên quan đến lao động, việc làm và dạy nghề cho thanh niên. Sau đó, tác giả sử dụng phần mềm thống kê toán học SPSS để sử lý số liệu và phân tích tổng quan về thực trạng vấn đề đang nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Tác giả luận văn sẽ tiến hành 15 phỏng vấn sâu cá nhân trong đó: 1 phỏng vấn sâu lãnh đạo địa phương, 1 phỏng vấn sâu 19 nhân viên công tác xã hội, 1 phỏng vấn sâu cán bộ Đoàn Thanh niên, 1 phỏng vấn sâu cán bộ hội phụ nữ, 3 phỏng vấn sâu đại diện gia đình và 8 phỏng vấn sâu đối tượng thanh niên tại xã Kim Long, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Các kết quả của việc điều tra bảng hỏi và phỏng vấn sâu sẽ giúp cho người nghiên cứu có tư liệu để phân tích và đây cũng là những câu trả lời chân thực nhất về các vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu. 20