Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng-êi do rÊt nhiÒu nh©n tè quyÕt ®Þnh trong
®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn hÖ thèng an sinh x· héi víi nßng cèt lµ chÝnh
s¸ch B¶o hiÓm X· héi (BHXH ). BHXH lµ chÝnh s¸ch x· héi ®-îc nhiÒu
quèc gia coi träng nh»m ®¶m b¶o vÒ mÆt thu nhËp cho ng-êi lao ®éng khi hä
t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng. BHXH ë viÖt Nam ®· ®-îc
§¶ng vµ Nhµ n-íc ta quan t©m ngay tõ khi míi thµnh lËp n-íc vµ nã ®·
®ãng gãp lín cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc.
Ho¹t ®éng cña BHXH ngµy cµng hiÖu qu¶ h¬n ®Æc biÖt lµ sau n¨m 1995 khi
mµ quü BHXH d-îc h×nh thµnh ®éc lËp ngoµi ng©n s¸ch nhµ n-íc. Quü
BHXH lµ s-¬ng sèng cña bÊt kú mét hÖ thèng BHXH nµo v× c¸c chÕ ®é
BHXH ®Òu nh»m môc ®Ých b¶o ®¶m an toµn vÒ thu nhËp cho ng-êi lao ®éng,
muèn vËy th× c¬ quan BHXH ph¶i cã mét l-îng tiÒn nhÊt ®Þnh.
Trong nh÷ng n¨m qua qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông quü BHXH cña c¬
quan BHXH huyÖn Yªn S¬n( Tuyªn Quang )®· thu ®-îc nhiÒu thµnh tùu
nh-: phÝ thu ®-îc ngµy cµng nhiÒu, chi tr¶ ®óng ®èi t-îng...Tuy nhiªn trong
qu¸ tr×nh trªn chóng ta vÉn cßn nhiÒu tån t¹i, bÊt cËp nh-: Ch-a khai th¸c hÕt
lùc l-îng lao ®éng, vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng trôc lîi BHXH. §iÒu nµy ®· lµm
cho hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña quü BHXH ch-a cao vµ cßn nhê nhiÒu vµo ng©n
s¸ch Nhµ N-íc. Nh- vËy vÊn ®Ò thu chi cã ý nghÜa lín ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña chÕ ®é BHXH ViÖt Nam còng nh- BHXH c¸c tØnh, huyÖn trong c¶ n-íc
trong ®ã cã BHXH HuyÖn Yªn S¬n nh-ng vÉn cßn nhiÒu tån t¹i cÇn ph¶i
®-îc xem xÐt vµ bµn luËn trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy em
®· chän ®Ò tµi:
“ C«ng t¸c thu, chi vµ qu¶n lý quü BHXH HuyÖn Yªn S¬n(Tuyªn
Quang ) thêi gian qua “
Môc ®Ých cña chuyªn ®Ò :
1. Lµm râ thu, chi BHXH lµ g× ?
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c thu chi quü BHXH t¹i BHXH HuyÖn Yªn
S¬n trong thêi gian qua.
3. §Ò xuÊt ý kiÕn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thu chi quü BHXH
huyÖn Yªn S¬n trong thêi gian tíi.
Bè côc bµi ®-îc chia lµm 3 phÇn:
PhÇn 1 : NhËn thøc lý luËn vÒ BHXH vµ c«ng t¸c thu chi
PhÇn 2 : Thùc tr¹ng c«ng t¸c thu chi quü BHXH t¹i BHXH huyÖn Yªn s¬n
thêi gian qua.
PhÇn 3 : Nh÷ng kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t cña c«ng
t¸c thu chi quü BHXH t¹i BHXH huyÖn Yªn s¬n.
Chuyªn ®Ò nµy d-îc thùc hiÖn thµnh c«ng lµ nhê sù gióp ®ì tËn t×nh cña c«
gi¸o T«n Thanh HuyÒn _Bé m«n Kinh tÕ B¶o hiÓm, tr-êng §¹i häc Kinh tÕ
Quèc d©n vµ tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña c¬ quan BHXH huyÖn Yªn
s¬n. Tuy nhiªn tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn bµi viÕt nµy cßn nhiÒu thiÕu
xãt. Em mong ®-îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c«. Mét lÇn n÷a em xin
ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o T«nThanh HuyÒn ®· gióp em hoµn thµnh chuyªn
®Ò nµy.
PhÇn 1
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kh¸i qu¸t chung vÒ BHXH
I/ TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña BHXH .
Sù xuÊt hiÖn cña c¸c lo¹i h×nh quü t-¬ng hç, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña
c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm ®· ®¸nh dÊu mét b-íc quan träng trong qu¸ tr×nh tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi. Tõ ®©y nh÷ng nçi lo toan phiÒn muén
vÒ c¸c biÕn cè bÊt lîi x¶y ra trong cuéc sèng con ng-êi ®· ®-îc gi¶i táa. Con
ng-êi c¶m thÊy an toµn h¬n víi sù gióp ®ì cña c¸c c«ng ty, c¸c tæ chøc
BHXH. Ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh nµy ®· ®em l¹i chç dùa v÷ng ch¾c cho cuéc
sèng cña ng-êi lao ®éng, cho sù æn ®Þnh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, tæ
chøc vµ c¸c c«ng ty. Cã thÓ thÊy r»ng sù xuÊt hiÖn cña BHXH lµ nhu cÇu tÊt
yÕu kh¸ch quan vµ lµ nhu cÇu cña cuéc sèng cña ng-êi lao ®éng.
XÐt tõ phÝa ng-êi lao ®éng: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ng-êi lao
®éng lu«n gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro mang tÝnh kh¸ch quan nh-: èm ®au, tai n¹n
lao ®éng hoÆc m¾c c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp g©y ra lµm cho hÞ mÊt kh¶ n¨ng lao
®éng t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn, dÉn ®Õn nguån thu nhËp cña hä bÞ gi¶m ®i
hoÆc kh«ng cßn n÷a; hoÆc ng-êi lao ®éng bÞ chÕt trong khi con c¸i ®ang tuæi
vÞ thµnh niªn, bè mÑ giµ kh«ng n¬i n-¬ng tùa; hoÆc vÒ giµ kh«ng cßn kh¶
n¨ng lao ®éng ®Ó cã thu nhËp tõ tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng, h¬n thÕ n÷a bÖnh tËt
èm ®au l¹i x¶y ra th-êng xuyªn h¬n g©y nhiÒu khã kh¨n cho ng-êi lao ®éng.
Nh÷ng rñi ro nµy kh«ng chØ lµm gi¶m thu nhËp cña ng-êi lao ®éng mµ cßn
lµm gi¶m nguån lùc tµi chÝnh cña hä vµ gia ®×nh do c¸c chi phÝ míi ph¸t sinh
nh-: chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh, chi phÝ ch¨m sãc, phôc håi søc kháe, chi phÝ
mai t¸ng. Do ®ã cuéc sèng cña ng-êi lao ®éng trong hoµn c¶nh nµy lµ rÊt
khã kh¨n vµ gióp ®ì vÒ mÆt tµi chÝnh lµ rÊt cÇn thiÕt, cã ý nghÜa v« cïng
quan träng.
XÐt tõ phÝa doanh nghiÖp: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng mèi quan hÖ gi÷a giíi
chñ vµ thî lµ mèi quan hÖ chÆt chÏ, rµng buéc nhau bëi quyÒn lîi vµ tr¸ch
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhiÖm cña mçi bªn. C¸c doanh nghiÖp võa ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt
cho ng-êi lao ®éng, ph¶i tr¶ c«ng cho hä võa ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì
khi hä kh«ng may gÆp ph¶i rñi ro trong qu¸ tr×nh lao ®éng nh-: tai n¹n lao
®éng, èm ®au. ChÝnh c¸c chi phÝ ph¸t sinh nµy lµm ¶nh h-ëng ®Õn t×nh h×nh
tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®ît dÞch bÖnh, tr-êng hîp tÝch
tô rñi ro, rñi ro mang tÝnh th¶m häa. §iÒu nµy ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh ®Ó trang tr¶i cho c¸c chi phÝ ®ã.
XÐt tõ phÝa x· héi: Sù vËn ®éng cña c¸c quy luËt néi t¹i trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng, ®Æc biÖt lµ quy luËt c¹nh tranh, trong nhiÒu tr-êng hîp ®· ®Èy
mét sè doanh nghiÖp vµo t×nh tr¹ng bÊt æn, thËm chÝ lµ ph¸ s¶n dÉn ®Õn hµng
lo¹t ng-êi lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm, kh«ng ®¶m b¶o ®-îc cuéc sèng vµ t¹o
ra nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p. V× thÕ, ®Ó ®¶m b¶o nÒn Kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn
b×nh th-êng, xÐt tõ phÝa tr¸ch nhiÖm cña x· héi, Nhµ n-íc buéc ph¶i tiÕn
hµnh ph©n phèi l¹i qua ng©n s¸ch Nhµ n-íc hoÆc buéc c¸c doanh nghiÖp
ph¶i tù t¹o quü tµi chÝnh cho vÊn ®Ò trªn.
Nh- vËy, ®øng tr-íc nh÷ng rñi ro trong cuéc sèng cña ng-êi lao ®éng,
trong qu¸ tr×nh lao ®éng ,s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ x·
héi ®Òu cÇn ph¶i cã mét nguån lùc tµi chÝnh ®ñ lín nh»m ®¶m b¶o cho sù æn
®Þnh cuéc sèng cña ng-êi lao ®éng , ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc vµ sù æn ®Þnh
vÒ mÆt chÝnh trÞ, x· héi. §Ó cã nguån tµi chÝnh nµyth× con ng-êi ®· cã nhiÒu
biÖn ph¸p kh¸c nhau nh-: nÐ tr¸nh rñi ro, san sÎ tæn thÊt trong céng ®ång, ®i
vay, ®i xin hoÆc lµ thµnh lËp c¸c quü t-¬ng hç. Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p trªn
lµ kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc lµ hiÖu qu¶ kh«ng cao (quü t-¬ng hç )biÖn ph¸p h÷u
hiÖu nhÊt lµ tham gia BHXH tøc lµ trong qu¸ tr×nh lao ®éng c¶ ng-êi lao
®éng vµ ng-êi sö dông lao ®éng ®Òu trÝch ra mét phÇn thu nhËp cña m×nh ®Ó
cïng nhµ n-íc thµnh lËp nªn mét quü tµi chÝnh BHXH.
Cïng víi sù tiÕn bé cña x· héi tiÕn bé cña x· héi loµi ng-êi, BHXH ®·
®-îc coi nh- lµ nhu cÇu kh¸ch quan cñat con ng-êi Vµ ®-îc xem nh- lµ mét
trong nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng-êi ®· ®-îc §¹i héi ®ång liªn hîp quèc
thõa nhËn vµ ghi vµo tuyªn ng«n nh©n quyÒn ngµy 10/ 12/1948 nh- sau: “TÊt
c¶ mäi ng-êi víi t- c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi ®Òu cã quyÒn h-ëng
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
BHXH . quyÒn ®ã ®Æt c¬ së trªn sù tháa m·n c¸c quyÒn kinh tÕ, x· héi vµ
v¨n hãa cÇn cho nh©n c¸ch v¯ sù tù do ph¸t triÓn con ngêi”.
II/ C¸c ®èi t-îng cña BHXH
§Ó cã ®-îc sù nhËn biÕt ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ vÒ mét lo¹i b¶o hiÓm nµo
®ã, tr-íc hÕt chóng ta ph¶i xem xÐt ®Õn c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n cña chóng
nh-: ®èi t-îng ®-îc tham gia, ®èi t-îng ®-îc b¶o hiÓm, ®èi t-îng h-ëng thô
quyÒn lîi báa hiÓm. ®èi v¬i BHXH viÖc nhËn biÕt c¸c ®èi t-îng nµy kh«ng
khã, tuy nhiªn vÉn cã nhiÒu ng-êi nhÇm lÉn gi÷a ®èi t-îng vµ ®èi t-îng
tham gia BHXH , hä cho r»ng ®èi t-îng cña BHXH lµ ng-êi lao ®éng. Thùc
ra, trong BHXH th× ®èi t-îng cña nã chÝnh lµ thu nhËp cña ng-êi lao ®éng.
Bëi lÏ, khi ng-êi lao ®éng gÆp sù cè hoÆc rñi ro th× hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶
n¨ng lao ®éng dÉn ®Õn thu nhËp bÞ gi¶m hoÆc mÊt h¼n, do ®ã, t¹i thêi ®iÓm
Êy hä mong muèn cã mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó chi tr¶ cho c¸c nhu cÇu
thiÕt yÕu còng nh- c¸c nhu cÇu míi ph¸t sinh. Cßn ng-êi lao ®éng trong
quan hÖ BHXH võa lµ ®èi t-îng tham gia, võa lµ ®èi t-îng ®-îc b¶o hiÓm,
hä còng lµ ®èi t-îng ®-îc h-ëng quyÒn lîi BHXH (chiÕm phÇn lín trong c¸c
tr-êng hîp ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm BHXH). §èi t-îng tham gia BHXH kh«ng
chØ cã ng-êi lao ®éng mµ cßn cã c¶ ng-êi sö dông lao ®éng vµ Nhµ n-íc. Së
dÜ ng-êi sö dông lao ®éng tham gia vµo BHXH lµ v× phµn hä thÊy ®-îc lîi
Ých thiÕt thùc khi ®· tham gia BHXH, mét phÇn lµ do sù Ðp buéc cña nhµ
n-íc th«ng qua c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. ®èi víi nhµ n-íc th× l¹i
kh¸c, hä tham gia BHXH víi hai t- c¸ch lµ chñ sö dông lao ®éng ®èi v¬i tÊt
c¶ c«ng nh©n viªn chøc vµ nh÷ng ng-êi h-ëng l-¬ng tõ Ng©n s¸ch Nhµ
n-íc: t- c¸ch thø hai lµ ng-êi b¶o hé cho quü BHXH mµ cô thÓ lµ b¶o hé gi¸
trÞ cho quü BHXH, b¶o hé cho sù t¨ng tr-ëng cña quÜ nh»m t¹o sù æn ®Þnh
cho quÜ vµ sù æn ®Þnh vÒ mÆt x· héi.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§èi t-îng ®-îc b¶o hiÓm trong quan hÖ BHXH ngoµi ng-êi lao ®éng
cßn cã ng-êi sö dông lao ®éng. Bëi v×, khi ng-êi lao ®éng gÆp rñi ro th×
ng-êi sö dông lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì. §iÒu nµy cã nghÜa lµ hä
ph¶i bá ra mét kho¶n chi phÝ cho ng-êi lao ®éng, nh-ng thùc tÕ chi phÝ nµy
nhanh chãng ®-îc c¬ quan BHXH hoµn tr¶ l¹i.
§èi t-îng ®-îc h-ëng quyÒn lîi BHXH lµ ng-êi lao ®éng trong
tr-êng hîp hä rñi ro nh-: èm ®au, thai s¶n, TNL§ vµ BNN, h-u trÝ. Nh-ng
trong tr-êng hîp ng-êi lao ®éng bÞ tö vong hoÆc sinh ®Î th× ®èi t-îng h-ëng
thô quyÒn lîi BHXH l¹i lµ th©n nh©n cña ng-êi lao ®éng nhù: bè, mÑ, con,
vî(chång).
III/ chøc n¨ng cña BHXH.
BHXH cã mét sè chøc n¨ng chñ yÕu sau:
+ Thay thÕ vµ bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng-êi lao ®éng khi hä bÞ
gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, bÞ mÊt viÖc
lµm. sù ®Èm b¶o ch¾c ch¾n sÏ xÈy ra v× suy cho cïng mäi ng-êi råi sÏ mÊt
kha n¨ng lao ®éng khi hä hÕt tuæi lao ®éng theo c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh cña
BHXH. ®©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH v× nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô,
tÝnh chÊt vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña BHXH.
+ TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng-êi
tham gia BHXH. Tham gia BHXH cã ng-êi lao ®éng, ng-êi sö dông lao
®éng vµ Nhµ n-íc vµ c¸c bªn tham gia ®· cïng gãp ý x©y dùng nªn quü
BHXH. Quü nµy ®-îc sö dông ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng ng-êi tham gia BHXH
kh«ng may gÆp rñi ro. Thùc tÕ chØ ra r»ng sè l-îng nµy th-êng nhá h¬n rÊt
nhiÒu so víi sè l-îng ng-êi tham gia, do ®ã theo quy luËt sè ®«ng bï Ýt, quü
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
BHXH ®· tiÕn hµnh ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu ngang lÉn chiÒu
däc. Sù ph©n phèi nµy lµ ph©n phèi thu nhËp gi÷a nh÷ng ng-êi cã thu nhËp
cao víi nh÷ng ng-êi cã thu nhËp thÊp, gi÷a nh÷ng ng-êi kháe m¹nh ®ang
lµm viÖc víi nh÷ng ng-êi giµ c¶, èm ®au ®ang nghØ viÖc. Chøc n¨ng nµy cña
BHXH ®· gãp phÇn t¹o nªn sù c«ng b»ng x· héi mang tÝnh nh©n v¨n cao c¶.
+ Gãp phÇn kÝch thÝch tinh thÇn lao ®éng, khuyÕn khÝch hä h¨ng h¸i
s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Quü BHXH thùc hiÖn ®-îc
chøc n¨ng nµy lµ v× hä kh«ng may gÆp c¸c rñi ro, phÇn thu nhËp cña hé bÞ
gi¶m hoÆc kh«ng cßn, nh-ng sù suy gi¶m nµy ®· ®-îc bï ®¾p mét phÇn hoÆc
toµn bé tõ quü BHXH. ChÝnh v× vËy mµ ®êi sèng cña ng-êi lao ®éng vµ gia
®×nh hä kh«ng bÞ s¸o trén, hay nãi c¸ch kh¸c lµ hä lu«n ®-îc ®¶m b¶o cuéc
sèng vµ cã chç giùa vÒ mÆt tinh thÇn. Do ®ã hä lu«n yªn t©m s¶n xuÊt tõ ®ã
n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ.
+ G¾n bã lîi Ých gi÷a ng-êi lao ®éng vµ ng-êi sö dông lao ®éng, gi÷a
ng-êi lao ®éng víi x· héi. Th«ng qua BHXH nh÷ng m©u thuÉn gi÷a ng-êi
lao ®éng nh- m©u thuÉn vÒ tiÒn l-¬ng, thêi gian lao ®éng ...sÏ ®-îc ®iÒu hßa
vµ gi¶i quyÕt. §Æc biÖt lµ c¶ hai giíi nµy ®Òu thÊy ®-îc nhê cã BHXH mµ
m×nh cã lîi vµ ®-îc b¶o vÖ. Tõ ®ã lµm cho hä hiÓu nhau vµ g¾n bã lîi Ých víi
nhau. Cßn ®èi víi Nhµ n-íc vµ x· héi th× chi cho BHXH lµ kho¶n chi rÊt nhá
(v× chØ mang tÝnh chÊt hç trî), nh-ng l¹i ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao trong ®¶m
b¶o æn ®Þnh trong ®êi sèng cña ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn æn
®Þnh s¶n xuÊt vµ kinh tÕ x· héi.
IV/ TÝnh chÊt cña b¶o hiÓm x· héi.
Sù ra ®êi cña BHXH g¾n liÒn víi ®êi sèng cña ng-êi lao ®éng do ®ã
BHXH cã mét sè tÝnh chÊt c¬ b¶n sau:
+ Mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan trong ®êi sèng x· héi.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ BHXH cã tÝnh ngÉu nhiªn, ph¸t sinh kh«ng ®ång ®Òu theo thêi gian
vµ kh«ng gian. Nh÷ng rñi ro trong BHXH ®· h×nh thµnh nªn tÝnh chÊt ngÉu
nhiªn cña nã. Bëi lÏ c¸c rñi ro ®-îc ¸p dông c¸c BHXH ®Òu kh«ng thÓ l-êng
tr-íc ®-îc, c¸c rñi ro nµy x¶y ra mét c¸ch bÊt th-êng. ChÝnh v× vËy mµ
kh«ng ph¶i tÊt c¶ ng-êi lao ®éng cña mét tæ chøc hay lµ tÊt c¶ c¸c tæ chøc
®Òu ph¶i chÞu chung mét hay nhiÒu rñi ro cïng mét lóc.
+ BHXH võa mang tÝnh kinh tÕ, võa cã tÝnh x· héi vµ c¶ tÝnh dÞch vô.
TÝnh kinh tÕ cña BHXH ®-îc thÓ hiÖn th«ng qua c¬ chÕ t¹o lËp vµ sö dông
quü BHXH. Quü BHXH muèn ®-îc h×nh thµnh, b¶o toµn vµ t¨ng tr-ëng th×
nhÊt thiÕt ph¶i cã sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan. Møc
®ãng gãp cña c¸c bªn ®-îc x¸c ®Þnh rÊt cô thÓ dùa trªn nguyªn t¾c ho¹t ®éng
cña b¶o hiÓm x· héi lµ lÊy sè ®«ng bï sè Ýt, do thùc chÊt møc ®ãng gãp cña
mçi ng-êi lao ®éng lµ kh«ng ®¸ng kÓ so víi møc hä ®-îc h-ëng. XÐt d-íi
gãc ®é kinh tÕ th× ng-êi sö dông lao ®éng còng ®-îc lîi rÊt nhiÒu trong quan
hÖ BHXH khi tham gia BHXH hä sÏ kh«ng ph¶i chi tr¶ c¸c chi phÝ cho ng-êi
lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng. Cßn vÒ phÝa Nhµ n-íc th× ho¹t
®éng t¹o lËp quü BHXH ®· lµm gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cho NSNN ®ång thêi nã
gãp phÇn ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ. Nh- vËy c¬ chÕ t¹o lËp vµ sö dông quü
BHXH ®· ®em l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho NL§, NSDL§ vµ Nhµ n-íc.
BHXH lµ mét bé phËn chñ yÕu cña hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi v× tÝnh
chÊt x· héi cña nã ®-îc thÓ hiÖn rÊt râ nÐt vÒ l©u dµi mäi NL§ trong x· héi
®Òu cã quyÒn tham gia BHXH. Vµ ng-îc l¹i, BHXH ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o
hiÓm cho mäi ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, kÓ c¶ hä ®ang cßn trong ®é tuæi
lao ®éng. TÝnh x· héi cña BHXH lu«n g¾n chÆt víi tÝnh dÞch vô cña nã. Khi
nÒn kinh tÕ x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× tÝnh chÊt dÞch vô vµ tÝnh chÊt x·
héi hãa cña BHXH ngµy cµng cao.
V/ quü b¶o hiÓm x· héi.
1kh¸i niÖm: cã mét sè kh¸i niÖm vÒ quü BHXH:
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- quü BHXH lµ tËp hîp ®ãng gãp b»ng tiÒn cña c¸c bªn tham gia b¶o
hiÓm: ng-êi lao ®éng, ng-êi sö dông lao ®éng, Nhµ n-íc nh»m
môc ®Ých chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña
hÖ thèng BHXH.
- Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp chung n»m ngoµi Ng©n
s¸ch Nhµ n-íc.
2.§Æc ®iÓm.
-Lµ mét quü tiÒn tÖ tËp chung, gi÷ vÞ chÝ lµ kh©u tµi chÝnh trung gian
trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia. Lµ tæ chøc tµi chÝnh n»m giao thoa gi÷a
ng©n s¸ch Nhµ n-íc víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh Nhµ n-íc, tµi chÝnh doanh
nghiÖp vµ sau ®ã lµ tµi chÝnh d©n c-.
-Ph©n phèi quü BHXH võa m©ng tÝnh hoµn tr¶ võa mang tÝnh kh«ng
hoµn tr¶. TÝnh kh«ng hoµn tr¶ cña quü BHXH ®-îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng
ng-êi ®· tham gia BHXH trong suèt qu¸ tr×nh lao ®éng nh-ng kh«ng èm
®au, tai n¹n lao ®éng, sinh con.
- Sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña BHXH g¾n liÒn víi chøc n¨ng
vèn cã cña Nhµ n-íc lµ v× quyÒn lîi cña ng-êi lao ®éng chø kh«ng
v× môc ®Ých kiÕm lêi, ®ång thêi nã còng phô thuéc vµo tr×nh ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ ®iÒu kiÖn lÞch sö trong tõng thêi kú cña
mçi quèc gia. Khi nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× cµng cã
nhiÒu chÕ ®é BHXH ®-îc thùc hiÖn, vµ b¶n th©n tõng chÕ ®é còng
®-îc ¸p dông réng r·i h¬n, nhu cÇu tháa m·n vÒ BHXH cña ng-êi
lao ®éng cµng ®-îc n©ng cao. MÆt kh¸c, khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
th× møc thu nhËp cña ng-êi lao ®éng cµng cao vµ hä cµng cã kh¶
n¨ng tham gia vµo nhiÒu chÕ ®é BHXH.
- Mét mÆt, quü BHXH mang tÝnh tiªu dïng ngµy cµng ®-îc thÓ hiÖn
th«ng qua c¸c môc tiªu, môc ®Ých cña nã lµ chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é
BHXH. Nh-ng mÆt kh¸c nã l¹i mang tÝnh dù tr÷ v× th«ng th-êng,
khi ng-êi lao ®éng ®èng gãp vµo quü BHXH th× hä kh«ng ®-îc
quü nµy chi tr¶ ngay khi gÆp rñi ro mµ ph¶i cã thêi gian dù bÞ.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Ho¹t ®éng cña quü BHXH ®Æt ra yªu cÇu vµ h×nh thµnh tÊt yÕu chÕ
®é tiÕt kiÖm b¾t buéc cña x· héi vµ ng-êi lao ®éng dµnh cho èm
®au, h-u trÝ. §ã còng lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸
nh©n vµ céng ®ång.
3. Nguån h×nh thµnh quü BHXH
Quü BHXH ®-îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån sau:
+Sù ®ãng gãp cña ng-êi lao ®éng
+Sù ®ãng gãp cña ng-êi sö dông lao ®éng
+Sù ®ãng gãp vµ hç trî cña Nhµ n-íc
+Thu tõ c¸c nguån kh¸c
§èi víi phÇn lín c¸c n-íc trªn thÕ giíi th× quü BHXH ®Òu ®-îc h×nh
thµnh tõ c¸c nguån trªn. Tuy nhiªn tïy tõng ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh lÞch sö cña
tõng quèc gia mµ tØ lÖ ®ãng gãp gi÷a c¸c bªn, møc ®é ®ãng gãp cña tõng
bªn, møc ®é can thiÖp cña Nhµ n-íc, hay ph-¬ng thøc ®ãng gãp sÏ kh¸c
nhau.
VÒ ph-¬ng thøc ®ãng gãp vµo quü BHXH cña ng-êi lao ®éng vµ
ng-êi sö dông lao ®éng hiÖn nay cßn cã hai quan ®iÓm.ViÖc x¸c ®Þnh møc
®ãng gãp ph¶i c¨n cø vµo møc l-¬ng c¸ nh©n vµ quü l-¬ng cña c¬ quan,
doanh nghiÖp lµ néi dung cña quan ®iÓm thø nhÊt. Cßn quan ®iÓm thø hai th×
cho r»ngphair c¨n cø vµo thu nhËp c¬ b¶n cña ng-êi lao ®éng ®-îc c©n ®èi
chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó x¸c ®Þnh nªn møc ®ãng gãp.
ViÖc lùa chän quan ®iÓm nµo lµ tïy thuéc vµo mçi quèc gia nh-ng
ph¶i ®¶m b¶o r»ng møc ®ãng gãp cña mçi bªn ph¶i ®ñ ®Ó c©n ®èi thu,chi cña
quü BHXH. Trong thùc tÕ viÖc x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp cña c¸c bªn ( thùc
chÊt lµ x¸c ®Þnh phÝ BHXH ) ®-îc tÝnh to¸n mét c¸ch rÊt khoa häc. ViÖc x¸c
®Þnh phÝ BHXH lµ mét nghiÖp vô chuyªn s©u cña BHXH vµ ng-êi ta th-êng
dïng c¸c ph-¬ng ph¸p to¸n häc kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh.
PhÝ BHXH ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
P = f1 + f2 +f3
Trong ®ã : f1: lµ phÝ thuÇn BHXH
f2 : lµ phÝ qu¶n lý
f3 : lµ phÝ dù tr÷
PhÝ thuÇn cña BHXH lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng nhÊt cña phÝ
BHXH. PhÝ thuÇn ®-îc x¸c ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o chi tr¶ cho tÊt c¶ c¸c chÕ ®é
BHXH. ChÝnh v× vËy,viÖc x¸c ®Þnh phÝ BHXH lµ rÊt phøc t¹p, nã phô thuéc
vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau: c¬ cÊu lao ®éng theo ®é tuæi, ®Æc ®iÓm cÊu
t¹o sinh häc cña ng-êi trong mét n-íc, kÕt cÊu giíi tÝnh trong lùc l-îng lao
®éng, tuæi thä b×nh qu©n cña ng-êi d©n, ®iÒu kiÖn lµm viÖc chung cña ng-êi
lao ®éng...
Ngoµi sù ®ãng gãp cña ng-êi lao ®éng, ng-êi sö dông lao ®éng vµ
Nhµ n-íc, quü BHXH cßn ®-îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån kh¸c nh- : tiÒn sö
ph¹t ®èi víi c¸c ®¬n vÞ vi ph¹m ®iÒu lÖ BHXH; sù hç trî, sù viÖn trî cña c¸c
tæ chøc trong vµ ngoµi n-íc, l·i tõ ho¹t ®éng ®Çu t- phÇn quü BHXH nhµn
rçi..
4.Môc ®Ých sö dông quü BHXH .
Nh- ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn, phÝ BHXH bao gåm 3 bé phËn: phÝ
thuÇn, phÝ dù tr÷, phÝ qu¶n lý. Nh- vËy, râ rµngquü BHXH ®-îc dïng cho 3
môc ®Ých: chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH, chi cho viÖc qu¶n lý hÖ thèng
BHXH , chi trÝch lËp quü dù tr÷ cho nh÷ng tr-êng hîpt«nr thÊt lín.
Trong c¬ cÊu chi BHXH th× cho c¸c chÕ ®é BHXH lµ rÊt lín vµ chiÕm
phÇn lín nguån quü nµy v× ®©y lµ môc tiªu c¬ b¶n nhÊt cña BHXH :®Èm b¶o
æn ®Þnh cuéc sèng cho ng-êi lao ®éng, ®¶m b¶o æn dÞnh ho¹t ®éng cña c¸c
®¬n vÞ, tæ chøc. Thùc tÕ cho thÊy, viÖc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH diÔn ra
th-êng xuyªn vµ liªn tôc víi sè l-îng lín trªn ph¹m vi réng lín. Mét trong
nh÷ng kho¶n chi th-êng xuyªn lµ chi l-¬ng h-u cho nh÷ng ng-êi ®· nghØ
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c«ng t¸c; vµ chi tr¶ trî cÊp hµng th¸ng cho th©n nh©n cña ng-êi lao ®éng khi
hä qua ®êi.
Nguån chi thø hai trong BHXH lµ chi cho viÖc qu¶n lý nghiÖp vô
BHXH. §©y lµ nguån chi kh«ng lín trong c¬ cÊu chi BHXH nh-ng nã còng
lµ mét kho¶n chi ngµy cµng lín. Bëi v× c¸c chÕ ®é BHXH ngµy cµng réng r·i
®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng-êi lao ®éng, do ®ã ®éi ngò phôc
vô BHXH ngµy cµng nhiÒu dÉn ®Õn chi l-¬ng c¸n bé ngµy cµng lín. MÆt
kh¸c, x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc ngµy
cµng ra t¨ng. V× vËy, chi phÝ choviÖc x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m m¸y mãc,
trang thiÕt bÞ v¨n phßng ngµy cµng t¨ng lªn.
Môc ®Ých chi thø 3 cña quü BHXH lµ chi dù tr÷. Thùc chÊt ®©y lµ
qu¸ tr×nh tÝch lòy trong qu¸ tr×nh sö dông quü BHXH. §Þnh kú hµng th¸ng
(quý, n¨m )c¬ quan BHXH gi÷ l¹i mét phÇn quü cña m×nh ®Ó thµnh lËp nªn
quü dù tr÷ BHXH. Quü nµy chØ ®-îc sö dông trong tr-êng hîp nhu cÇu chi
tr¶ lín dÉn ®Õn th©m hôt quü BHXH hoÆc trong lóc ®ång tiÒn mÊt gi¸.
5.TÝnh ®Æc thï cña nghiÖp vô thu BHXH .
Qu¸ tr×nh thu BHXH cã nh÷ng ®Æc thï sau:
Thø nhÊt: ViÖc quy ®Þnh ®ãng BHXH ®· thµnh mèi quan hÖ 3 bªn:
ng-êi lao ®éng ( NL§ ), ng-êi sö dông lao ®éng (NSDL§), vµ c¬ quan
BHXH, gi÷a c¸c bªn cã sù rµng buéc gi¸m s¸t lÉn nhau vÒ møc ®ãng vµ thêi
gian ®ãng BHXH ®Õn tõng ng-êi suèt qu¸ tr×nh tham gia BHXH, lÊy ®ã lµm
c¬ së ph¸p lý cho viÖc thùc hiÖn chÕ ®é BHXH theo luËt ®Þnh.§©y lµ mét néi
dung cña nghiÖp vô thu BHXH kh«ng gièng víi c¸c nghiÖp vô kh¸c.
Thø hai: Tõ ®Æc thï thø nhÊt, yªu cÇu theo dâi kÕt qu¶ ®ãng BHXH
cña tõng c¬ quan, ®¬n vÞ theo tõng th¸ng, ®Ó tõ ®ã ghi nhËn kÕt qu¶ ®ãng
BHXH cho tõng ng-êi, t-¬ng ®-¬ng víi møc l-¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH
®©y lµ c«ng viÖc ®ßi hái tÝnh chÝnh x¸c cao, th-êng xuyªn, liªn tôc, kÐo dµi
hµng chôc n¨m, l¹i cã biÕn ®éng vÒ møc ®ãng. §ång thêi, viÖc theo dâi ghi
chÐp kÕt qu¶ ®ãng gãp cña mçi con ng-êi lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn chÕ
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®é BHXH, do ®ã mçi lÇn gi¶i quyÕt chÕ ®é BHXH lµ mét lÇn kiÓm tra, x¸c
®Þnh ®é chuÈn x¸c cña nghiÖp vô BHXH .
Thø ba: Trong nghiÖp vô qu¶n lý thu BHXH, ngoµi nghiÖp vô kÕ to¸n
thùc hiÖn qu¶n lý theo chÕ ®é tµi chÝnh thùc hiÖn thu tËp trung vµo mét tµi
kho¶n cña c¬ quan BHXH c¸c tØnh, thµnh phè chuyÓn lªn quü BHXH trung
-¬ng ®óng, kÞp thêi; cßn nghiÖp vô qu¶n lý thu BHXH theo danh s¸ch lao
®éng ®¨ng ký ®ãng BHXH cña tõng c¬ quan, ®¬n vÞ cïng sæ BHXH cña tõng
ng-êi mµ viÖc qu¶n lý theo dâi ph¶i ®-îc thùc hiÖn ë ba cÊp lµ: BHXH tØnh
qu¶n lý danh s¸ch, lao ®éng, tiÒn l-¬ng ®¬n vÞ, c¬ quan ®¨ng ký ®ãng BHXH
c¬ b¶n t¨ng, gi¶m hµng th¸ng ®Ó ghi nhËn kÕ qu¶ ®ãng lËp thµnh hå s¬ gèc.
BHXH huyÖn lµm nhiÖm vô ®«n ®èc vµ ®èi chiÕu kªt qu¶ ®ãng cña c¬ quan,
®¬n vÞ theo ®Þa bµn qu¶n lý, tõ ®ã h-íng dÉn c¬ quan ®¬n vÞ ghi kÕt qu¶
®ãng BHXH vµo sæ BHXH cña tõng ng-êi. §©y lµ c¨n cø ®Ó gi¶i quyÕt chÕ
®é h-ëng BHXH.
ChÝnh v× nh÷ng ®Æc thï trÒn mµ ho¹t ®éng thu BHXH ®ßi hái ph¶i
®-îc tËp trung thèng nhÊt, cã sù rµng buéc chÆt chÏ tõ trªn xuèng d-íi, ®¶m
b¶o an toµn tuyÖt ®èi vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®¶m b¶o ®ä chÝnh x¸c trong viÖc
ghi chÐp kÕt qu¶ ®ãng BHXH cña tõng c¬ quan, ®¬n vÞ ®Õn tõng lao ®éng
theo tiÒn l-¬ng, lÊy ®ã lµm c¨n cø ®ãng BHXH tõng th¸ng trong nhiÒu n¨m,
kÓ c¶ tr-êng hîp liªn tôc còng nh- gi¸n ®o¹n, lµm viÖc mét n¬i hay nhiÒu
nîi ...Nh- vËy qu¸ tr×nh theo dâi ghi kÕt qu¶ thu BHXH ®ßi hái liªn tôc
trong nhiÒu n¨m, kÓ c¶ thêi gian ngõng ®ãng BHXH vÉn ph¶i l-u gi÷ ®Î ®¶m
b¶o khi ng-êi lao ®éng tiÕp tôc ®ãng hoÆc yªu cÇu gi¶i quyÕt chÕ ®é ®Òu
®-îc thùc hiÖn ngay. Ho¹t ®éng thu cña BHXH lµ ho¹t ®éng cña c¶ ®êi
ng-êi, cã tÝnh kÕ thõa, cho nªn nghiÖp vô qu¶n lý thu, l-u gi÷ sæ biÓu lµ
kh«ng cã giíi h¹n vÒ thêi gian.
6. TÝnh ®Æc thï cña nghiÖp vô chi BHXH.
Thùc chÊt cña ho¹t ®éng BHXH nh- lµ ho¹t ®éng cña c¸c quü tiÒn tÖ,
quü tÝn dông kh¸c th«ng qua c¬ chÕ ®ãng gãp tr-íc h-ëng thô sau. Tuy
nhiªn môc ®Ých cña ho¹t ®éng BHXH lµ mang tÝnh nh©n v¨n chø kh«ng ph¶i
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lµ mang tÝnh kinh doanh. Do ®ã mµ qu¸ tr×nh chi tr¶ cña ho¹t ®éng BHXH
mang nh÷ng ®Æc tr-ng riªng:
Thø nhÊt: Qu¸ tr×nh chi tr¶ trî cÊp cho c¸c ®èi t-îng ®-îc b¶o hiÓm
võa ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc võa kh«ng ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc. chóng ta chØ cã thÓ
x¸c ®Þnh tr-íc c¸c kho¶n trî cÊp sÏ ph¶i chi cho chÕ ®é h-u trÝ vµ trong chÕ
®é tö tuÊt khi ng-êi lao ®éng ®· qua ®êi. Cßn víi c¸c chÕ ®é kh¸c nh- èm
®au, thai san, tai n¹n lao ®éng...Th× chóng ta kh«ng thÓ x¸c ®Þnh tr-íc ®-îc
sè tiÒn ph¶i chi tr¶ còng nh- khi nµo chóng ta ph¶i chi tr¶ sè tiÒn ®ã. Bëi v×
c¸c rñi ro nãi trªn x¶y ra mét c¸ch bÊt th-êng vµ hËu qu¶ ®Ó l¹i lµ kh«ng
l-êng tr-íc ®-îc. Chóng ta kh«ng thÓ nµo biÕt ®-îc khi nµo ng-êi lao ®éng
bÞ tai n¹n lao ®éng, khi nµo hä bÞ èm ®au vµ møc ®é th-¬ng tËt lµ bao nhiªu,
thêi gian nghØ èm lµ bao nhiªu. ChÝnh v× vËy mµ viÖc c©n ®èi nguån quü
BHXH lµ mét ®iÒu rÊt khã thùc hiÖn chÝnh x¸c. Th«ng th-êng ng-êi ta
th-êng x¸c ®Þnh c¸c kho¶n chi theo ph-¬ng ph¸p x¸c suÊt th«ng qua kÕt qu¶
®iÒu tra thèng kª trªn quy m« lín.
Thø hai: còng gièng nh- nghiÖp vô thu BHXH nghiÖp vô chi BHXH
cho chÕ ®é h-u trÝ, mÊt søc lao ®éng, chÕ ®é tö tuÊt hµng th¸ng ®ßi hái ph¶i
chi tr¶ trong mét thêi gian dµi, liªn tôc. MÆt kh¸c sè l-îng ng-êi nghØ h-u
ngµy cµng t¨ng lªn. Do ®ã viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é nµy rÊt phøc t¹p. Nã ®ßi
hái mét ®éi ngò c¸n bé nhiÖt t×nh qu¶n lý mét sè l-îng hå s¬ rÊt lín vµ còng
®ßi hái c«ng t¸c l-u trò hå s¬ ph¶i tiÕn hµnh rÊt tèt vµ kÐo dµi trong nhiÒu
n¨m.
Thø ba: Kh¸c víi qu¶n lý thu BHXH viÖc qu¶n lý chi ®Æc biÖt lµ qu¸
tr×nh chi tr¶ BHXH ®ßi hái mét nguån nh©n lùc rÊt lín. Th«ng th-êng ®Ó chi
tr¶ c¸c chÕ ®é h-u trÝ, mÊt søc lao ®éng, tuÊt hµng th¸ng, tai n¹n lao ®éng vµ
bÖnh nghÒ nghiÖp ng-êi ta thiÕt lËp m¹ng l-íi chi tr¶ t¹i tÊt c¶ c¸c côm d©n
c- ®Ó cho c¸c ®èi t-îng h-ëng BHXH dÔ dµng nhËn tiÒn trî cÊp cña m×nh.
Do ®ã ®éi ngò c¸n bé cÇn cho viÖc chi tr¶.
7. So s¸nh quü BHXH vµ ng©n s¸ch Nhµ n-íc.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
NSNN lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ
n-íc dïng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh ®Ó tËp trung mét phÇn thu nhËp cña
quèc gia nh»m t¹o lËp quü tiÒn tÖ cña Nhµ n-íc vµ ph©n phèi sö dông nã cho
viÖc trang tr¶i c¸c chi phÝ bé m¸y Nhµ n-íc vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh
tÕ x· héi theo kÕ ho¹ch cña Nhµ n-íc.
Tõ kh¸i niÖm trªn vÒ NSNN ta cã thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm kh¸c
nhau vµ gièng nhau gi÷a quü BHXH vµ NSNN, tõ ®ã ta sÏ hiÓu ®-îc ®©y ®ñ
h¬n vÒ quü BHXH.
- Sù gièng nhau gi÷a NSNN vµ quü BHXH
+ ViÖc t¹o lËp vµ sö dông mçi nguån quü ®Òu biÓu hiÖn d-íi h×nh
th¸i tiÒn tÖ. Qu¸ tr×nh nµy còng ®Òu ®-îc thùc thi theo c¸c quy ®Þnh
cña ph¸p luËt vµ viÖc qu¶n lý ®-îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c c©n b»ng
thu chi.
+ Quü BHXH vµ NSNN lµ nh÷ng kh©u tµi chÝnh ®éc lËp trong hÖ
thèng tµi chÝnh quèc gia, chøc n¨ng cña NSNN mang tÝnh réng r·i h¬n
so víi quü BHXH.
+ Ho¹t ®éng cña c¶ quü BHXH vµ NSNN ®Òu kh«ng ph¶i lµ nh»m
môc ®Ých kinh doanh kiÕm lêi mµ ho¹t ®éng cña chóng mang ®Ëm tÝnh
chÊt x· héi, tÝnh céng ®ång vµ trong nhiÒu tr-¬ng hîp ho¹t ®éng cña
hai quü nµy mang tÝnh nh©n v¨n cao c¶.
- Sù kh¸c nhau gi÷a NSNN vµ quü BHXH
+ §iÒu kiÖn tån t¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña NSNN g¾n liÒn víi sù ra
®êi,tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Nhµ n-íc vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng
kinh tÕ x· héi cña Nhµ n-íc. Cßn sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quü
BHXH g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng hãa víi quan hÖ thuª
m-ín nh©n c«ng. Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, thu nhËp cña ng-êi lao
®éng cµng cao th× ph¹m vi c¸c chÕ ®é BHXH cµng më réng, møc ®é tháa
m·n cña NL§ khi tham gia BHXH cµng cao.
+ TÝnh chÊt ph¸p lý cña NSNN cao h¬n cña quü BHXH. Qu¸ tr×nh
ph©n phèi cña NSNN chñ yÕu dùa vµo quyÒn lùc kinh tÕ,chÝnh trÞ cña Nhµ
n-íc . Nhµ n-íc ban hµnh c¸c luËt ®Ó thùc hiÖn viÖc thu chi quü NSNN vµ
qu¸ tr×nh nµy ®-îc sù gi¸m s¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ cña Quèc héi. Cßn ®èi
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
víi quü BHXH th× ho¹t ®éng thu, chi quü còng ®-îc thùc hiÖn dùa vµo c¸c
v¨n b¶n ph¸p luËt nh-ng chñ yÕu dùa vµo quan hÖ kinh tÕ,quan hÖ lîi Ých cña
nh÷ng ng-êi tham gia theo nguyªn t¾c cã ®ãng míi cã h-ëng vµ ng-îc l¹i.
-Quan hÖ ph©n phèi cña NSNN chñ yÕu lµ ph©n phèi l¹i vµ kh«ng
mang tÝnh chÊt hoµn tr¶, chñ thÓ ®ãng gãp vµ h-ëng thô NSNN th«ng th-êng
lµ t¸ch rêi nhau. Cßn quan hÖ ph©n phèi quü BHXH võa mang tÝnh chÊt hoµn
tr¶ võa mang tÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶. ViÖc hoµn tr¶ lµ kh«ng biÕt tr-íc
chÝnh x¸c vÒ quy m«, thêi gian vµ kh«ng gian.
- Quan hÖ ph©n phèi cña NSNN ph¶n ¸nh quan hÖ lîi Ých cña x· héi,
lîi Ých quèc gia vµ chi phèi c¸c quan hÖ lîi Ých bé phËn, lîi Ých c¸
nh©n nh»m ®¶m b¶o cho sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ x· héi. Quan
hÖ ph©n phèi cña quü BHXH th× ng-îc l¹i, tr-íc hÕt v× lîi Ých cña
tõng c¸ nh©n sau ®ã lµ lîi Ých cña ®¬n vÞ vµ cuèi cïng lµ lîi Ých x·
héi.
VI/.C¸c chÕ ®é BHXH
.
Theo khuyÕn nghÞ cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) t¹i c«ng -íc
102 th¸ng 6 n¨m 1952 ë Gi¬nev¬ th× mçi quèc gia nªn x©y dùng hÖ thèng
BHXH cña m×nh víi 9 chÕ ®é trî cÊp. Tuy nhiªn, tïy vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ,
x· héi cña tõng n-íc mµ møc ®é tham gia vµo c«ng -íc 102 lµ kh¸c nhau.
Nh-ng ®Ó ®-îc coi lµ cã hÖ thèng BHXH th× ph¶i cã Ýt nhÊt 3 chÕ ®é, trong
®ã ph¶i cã Ýt nhÊt mét trong n¨m chÕ ®é: trî cÊp èm ®au; trî cÊp thÊt nghiÖp,
h-u trÝ; trî cÊp khi tµn phÕ; trî cÊp tuÊt.
HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
- C¸c chÕ ®é ®-îc x©y dùng theo luËt ph¸p cña mçi n-íc nh-ng ®Òu
ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi,c¸c yÕu tè sinh häc nh- tuæi
thä b×nh qu©n, x¸c suÊt tö vong...
- HÖ thèng c¸c chÕ ®é mang tÝnh chÊt san sÎ rñi ro, chia sÎ tµi chÝnh.
- ViÖc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é ®Òu c¨n cø chñ yÕu vµo møc ®ãng gãp
cña c¸c bªn tham gia BHXH vµ mét phÇn lµ quü dù tr÷.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Ph-¬ng tiÖn thanh quyÕt to¸n vµ chi tr¶ lµ tiÒn mÆt.
C¸c chÕ ®é BHXH lu«n ®-îc diÒu chØnh cho phï hîp víi sù
thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi.
C¸c chÕ ®é BHXH qui ®Þnh t¹i C«ng -íc 102 bao gåm:
* ch¨m sãc y tÕ: ChÕ ®é nµy nh»m cung cÊp c¸c kho¶n viÖn phÝ, chi
phÝ thuèc ch÷a bÖnh cho ng-êi lao ®éng khi hä bÞ èm ®au ph¶i n»m
viÖn.HiÖn nay ë n-íc ta chÕ ®é nµy kh«ng ®-îc ®-a vµo chÕ ®é nµy kh«ng
®-îc ®-a vµo hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH nh-ng ®-îc tæ chøc thµnh b¶o
hiÓm y tÕ v¬Ý ®Çy ®ñ c¸c phßng ban chuyªn m«n.
*Trî cÊp thÊt nghiÖp:
Lµ lo¹i trî cÊp nh»m ®em l¹i cho ng-êi lao ®éng nh÷ng kho¶n thu
nhËp ®Þnh kú ®Ó hä ®ñ kh¶ n¨ng duy tr× cuéc sèng æn ®Þnh khi ng-êi lao
®éng bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. §èi víi ViÖt Nam chÕ ®é nµy ®ang
®-îc xem xÐt ®Ó ®-a vµo lo¹i h×nh b¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
* Trî cÊp gia ®×nh: Lo¹i h×nh trî cÊp nµy mang ®Ëm tÝnh t-¬ng trî.
Bëi v× nã sÏ cung cÊp tµi chÝnh cho c¸c gia ®×nh trë nªn khã kh¨n, vÊt v¶
nh-: thiªn tai, lôt léi, dÞch bÖnh ...
* Trî cÊp khi tµn phÕ:
Trong tr-êng hîp ng-êi lao ®éng kh«ng may bÞ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng
vÜnh viÔn hay bÞ coi lµ tµn phÕ th× hä sÏ ®-îc nhËn trî cÊp ®Þnh kú hµng
th¸ng (quÝ, n¨m) tõ quü BHXH. §iÒu nµy lµm cuéc sèng cña ng-êi lao ®éng
bít khã kh¨n h¬n.
Trªn ®©y lµ 4 trong s« 9 chÕ ®é BHXH ®-îc ILO nªu nªu ra mµ ViÖt
Nam hoÆc lµ kh«ng thùc hiÖn hoÆc lµ x©y dùng thµnh mét hÖ thèng BHXH
riªng. 5 chÕ ®é BHXH cßn l¹i ®· ®-îc n-íc ta tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn hoµn
chØnh theo ND 12 CHI PHÝ ngµy 26 th¸ng 1 n¨m 1995:
*/chÕ ®é trî cÊp èm ®au:
Môc ®Ých cña chÕ ®é nµy lµ gióp cho NL§ cã ®-îc kho¶n trî cÊp thay
thÐ thu nhËp bÞ mÊt do kh«ng lµm viÖc khi hä èm ®au. Mét sè møc h-ëng vµ
®iÒu kiÖn h-ëng cña chÕ ®é nµy ®-îc qui ®Þnh nh- sau:
- §èi víi ng-êi lao ®éng lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng:
+ 30 ngµy trong 1 n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH d-íi 15 n¨m
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+40 ngµy trong n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH tõ 15 n¨m ®Õn 30 n¨m
+ 50 ngµy trong 1 n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH trªn 30 n¨m
- §èi víi ng-êi lao ®éng lµm viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i, ë n¬i cã trî
cÊp khu vùc hÖ sè tõ 0,7 trë lªn:
+ 40 ngµy trong 1 n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH d-íi 15 n¨m
+ 50 ngµy trong 1 n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH tõ 15 n¨m ®Õn 30
n¨m
+ 60 ngµy trong 1 n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH trªn 30 n¨m
Møc trî cÊp èm ®au lµ b»ng 75% cña tiÒn l-¬ng th¸ng lµm c¨n cø
®ãng BHXH tr-íc khi nghØ èm.
- Trong tr-êng hîp NL§ bÞ m¾c c¸c bÖnh cÇn ®iÒu trÞ dµi ngµy th×
®-îc h-ëng trî cÊp tèi ®a lµ 180 ngµy trong 1 n¨m kh«ng ph©n biÖt
thêi gian ®ong BHXH nhiÒu hay Ýt.NÕu sau 180 ngµy mµ vÉn ph¶i
®iÒu trÞ tiÕp th× møc trî cÊp chØ b»ng 70% nÕu ®· ®ãng BHXH trªn
30 n¨m vµ 65% cho tr-êng hîp ng-îc l¹i.
*chÕ ®é thai s¶n.
ChÕ ®é nµy ®· taé ®iÒu kiÖn cho lao ®éng n÷ khi sinh con cã ®ñ c¸c
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc nu«i d-ìng trÎ em vµ b¶n th©n hä. ChÕ ®é nµy
còng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña c«ng -íc Quèc tÕ vÒ quyÒn trÎ em vµ mang
tÝnh nh©n ®¹o s©u s¾c.§iÒu lÖ BHXH qui ®Þnh mét sè møc h-ëng vµ ®iÒu
kiÖn h-ëng trong tr-êng hîp nµy nh- sau:
+ lao ®éng n÷ trong thêi gian mang thai ®-îc ®i kh¸m 3 lÇn, mçi
lÇn 1 ngµy
+lao ®éng n÷ khi sinh con thø nhÊt, lÇn thø hai th× ®-îc nghØ viÖc
vµ ®-îc h-ëng trî cÊp hµng th¸ng b»ng 100% tiÒn l-¬ng th¸ng lµm
c¨n cø ®ãng BHXH tr-íc khi nghØ viÖc.
Thêi gian nghØ viÖc tr-íc vµ sau khi sinh lµ:
4 th¸ng ®èi víi ng-êi lao ®éng lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh
th-êng
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5 th¸ng ®èi víi ng-êi lµm c¸c nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng nhäc,
®éc h¹i, lµm viÖc theo chÕ ®é 3 ca, lµm viÖc n¬i cã hÖ sè phô cÊp
khu vùc lµ 0,5 vµ 0,7.
6 th¸ng ®èi víi ng-êi lµm viÖc ë n¬i cã hÖ sè phô cÊp lµ 1 ;
ng-êi lµm nghÒ hoÆc c«ng viÖc ®Æc biÖt.
* chÕ ®é trî cÊp TNL§ vµ BNN.
§©y lµ chÕ ®é nh»m gãp phÇn ®¶m b¶o thu nhËp, æn ®Þnh cuéc sèng
cho ng-êi lao ®éng kh«ng may bÞ tai n¹n trong qu¸ tr×nh lµm viÖc hoÆc m¾c
c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp. ChÕ ®é nµy qui ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña NSDL§ ®èi
víi c¸c tr-êng hîp TNL§ hoÆc c¸c BNN. Møc trî cÊp cña chÕ ®é nµy dùa
trªn c¬ së tû lÖ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng .
+BÞ suy gi¶m tõ 5- 10%: trî cÊp b»ng 4 th¸ng tiÒn l-¬ng tèi thiÓu
+Tõ 11-20%: trî cÊp b»ng 8 th¸ng tiÒn l-¬ng tèi thiÓu
+Tõ 21-30%: trî cÊp b»ng 12 th¸ng tiÒn l-¬ng tèi thiÓu
- BÞ suy gi¶m tõ 31% trë lªn sÏ ®-îc trî cÊp b»ng 0,4 th¸ng tiÒn
l-¬ng tèi thiÓu dèi víi ng-êi bÞ suy gi¶m tõ 31-40%. Cø suy gi¶m
thªm 10% tiÕp theo th× ®-îc h-ëng thªm 0,2 tiÒn l-¬ng tèi thieñ.
®iÒu kiÖn ®Ó ®-îc h-ëng trî cÊp lµ NL§ bÞ tai n¹n trong c¸c tr-êng
hîp: trong giê lµm viÖc, trªn tuyÕn ®-êng ®i vµ vÒ tõ nhµ ®Õn n¬i lµm
viÖc...
Nh- vËy, b¶n chÊt kinh tÕ x· héi cña 3 chÕ ®é trªn(c¸c chÕ ®é ng¾n
h¹n) ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi gi÷a NL§, ng-êi SDL§ vµ
Nhµ n-íc th«ng qua viÖc t¹o lËp vµ sö dông quü BHXH nh»m æn ®Þnh
cuéc sèng cho ng-êi lao ®éng , æn ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña ng-êi
SDL§ vµ æn ®Þnh x· héi.
*ChÕ ®é tö tuÊt
®©y lµ chÕ ®é mang tÝnh nh©n ®¹o nhÊt trong c¸c chÕ ®é cña BHXH.
ChÕ ®é nµy sÏ trî cÊp cho th©n nh©n ng-êi lao ®éng mét sè tiÒn nhÊt
®Þnh ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt vÌ thu nhËp cña gia ®×nhtrong tr-êng
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hîp ng-êi lao ®éng bÞ tö vong. §iÒu kiÖn qui ®Þnh ®-îc h-ëng vµ møc
h-ëng nh- sau:
- Ng-êi lao ®éng ®ang lµm viÖc ; NL§ ®ang nghØ h-u; NL§ ®ang
nhËn trî cÊp h-- trÝ, TNL§, BNN... khi chÕt th× ng-êi lo mai t¸ng
nhËn ®-îc tiÒn mai t¸ng b»ng 8 th¸ng tiÒn l-¬ng tèi thiÓu
- Ngoµi ra, nÕu hä ®· ®ãng BHXH ®ñ 15 n¨m trë lªn th× nh÷ng th©n
nh©n do hä trùc tiÕp nu«i d-ìng sau ®©y sÏ nhËn ®-îc tiÒn tuÊt
hµng th¸ng:
con ch-a ®ñ 15 tuæi, nÕu cßn ®ang ®i häc thÞ ®-îc trî cÊp cho
®Õn khi 18 tuæi
Bè, mÑ,vî hoÆc chång;ng-êi nu«i d-ìng hîp ph¸p ®É hÕt tuæi
lao ®éng. Møc trî cÊp hµng th¸ng lµ 40% tiÒn l-¬ng tèi thiÓu
vµ 70% trong tr-êng hîp th©n nh©n kh«ng cã nguån thu nhËp
nµo kh¸c vµ kh«ng cã ng-êi th©n trùc tiÕp nu«i d-ìng
* chÕ ®é h-u trÝ
§©y lµ lo¹i trî cÊp nh»m cung cÊp mét kho¶n thu nhËp hµng
th¸ng thay thÕ cho phÇn thu nhËp kh«ng nhËn ®-îc n÷a tõ nghÒ
nghiÖp do nghØ c«ng t¸c. §iÒu kiÖn h-ëng cña chÕ ®é nµy lµ:
nam ®ñ 60 tuæi, n÷ ®ñ 55 tuæi cã Ýt nhÊt 20 n¨m ®ãng BHXH
hoÆc gi¶m 5 tuæi cho mçi giíi khi mµ trong 20 n¨m ®ã cã: 15
n¨m lµm nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng nhäc.Khi ®ã ng-êi lao ®éng
®-îc h-ëng l-¬ng h-u hµng th¸ng c¨n cø vµo tiÒn l-¬ng lµm c¨n
cø ®ãng BHXH vµ thêi gian ®ãng BHXH nh- sau: ®óng ®ñ 15
n¨m th× ®-îc h-ëng trî cÊp b»ng 45% l-¬ng ®ãng BHXH vµ cø
thªm 1 n¨m ®ãng BHXH th× ®-îc trî cÊp thªm 2% nh-ng tèi ®a
lµ 75%l-¬ng...
Nh- vËy: B¶n chÊt, ®Æc ®iÓm cña chÕ ®é h-u trÝ, tö tuÊt lµ nã
thùc hiÖn sau qu¸ tr×nh lao ®éng, quan hÖ ph©n phèi cã tÝnh chÊt
hoµn tr¶. B¶n chÊt kinh tÕ x· héi cña chóng lµ ph¶n ¸nh quan hÖ
kinh tÕ(quan hÖ lîi Ých) gi÷a NL§, NSDL§ vµ Nhµ n-íc.
20
.PDF 
56 
64476 
137 
