Tài liệu Công tác thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế thị trường tại ngân hàng thương mại

LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch¬ng I Lý luËn c¬ b¶n vÒ CÔNG TÁC THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng 1. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt LÞch sö ra ®êi, sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa, còng ®ång thêi g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ. Tõ cæ xa ®Õn c¸ch ®©y vµi tr¨m n¨m, c¸c kim lo¹i quý nh vµng, b¹c ®îc coi nh mét ph¬ng tiÖn trao ®æi trong x· héi trõ x· héi s¬ khai nhÊt. VÊn ®Ò ®Æt ra víi mét hÖ thèng thanh to¸n hoµn toµn dùa vµo kim lo¹i quý th× viÖc vËn chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c rÊt khã kh¨n. Sù ph¸t triÓn tiÕp theo cña hÖ thèng thanh to¸n lµ ®ång tiÒn giÊy, ®ång tiÒn giÊy cã lîi h¬n h¼n so víi ®ång tiÒn kim lo¹i ë chç nã nhÑ h¬n rÊt nhiÒu, viÖc cÇm theo nã còng dÔ dµng h¬n, nhng vÊn ®Ò ®Æt ra khi c«ng nghÖ in Ên tiÒn ph¸t triÓn tiªn tiÕn th× tÖ n¹n in tiÒn gi¶ còng ph¸t triÒn theo, chi phÝ in tiÒn, vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n tiÒn rÊt tèn kÐm. MÆt kh¸c,c¶ hai lo¹i tiÒn nµy næi lªn mét sè yÕu ®iÓm ®ã lµ dÔ bÞ lÊy c¾p , tèn thêi gian vËn chuyÓn, chi phÝ b¶o qu¶n in Ên cao.§Ó kh¾c phôc khã kh¨n nµy, mét bíc tiÕn míi cña hÖ thèng thanh to¸n ®· xuÊt hiÖn víi ho¹t ®éng Ng©n hµng hiÖn ®¹i- thanh to¸n chuyÓn kho¶n qua Ng©n hµng. Ho¹t ®éng ng©n hµng s¬ khai ban ®Çu chØ lµ thu nhËn gi÷ hé tiÒn, kim lo¹i quý cho kh¸ch hµng. Theo quy luËt cña thÞ trêng, nÒn kinh tÕ hµng hãa lµ lu«n vËn ®éng vµ lu«n ph¸t triÓn, Ng©n hµng ph¸t triÓn thªm mét sè nghiÖp vô nh viÖc thanh to¸n cho kh¸ch hµng göi tiÒn t¹i mét Ng©n hµng khi cã nhu cÇu chi tr¶ lÉn nhau. Khi s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa ë møc thÊp, qu¸ tr×nh mua b¸n diÔn ra trong ph¹m vi hÑp th× ngêi ta thanh to¸n víi nhau b»ng tiÒn mÆt, sù vËn ®éng cña vËt t hµng hãa g¾n liÒn víi sù vËn ®éng cña khèi lîng tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh. Lóc nµy thanh tãan b»ng tiÒn mÆt ®· tá râ sù linh ho¹t cña nã. Qu¸ tr×nh thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt kh«ng gÆp ph¶i mét trë ng¹i nµo. Nhng theo quy luËt cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, c«ng viÖc kh«ng chØ bã hÑp trong mét l·nh thæ, mét quèc gia mµ xuyªn kh¾p quèc gia trªn c¶ thÞ trêng thÕ giíi víi mét khèi lîng hµng hãa lín, nhiÒu chñng lo¹i ®a d¹ng vµ phong phó. Lóc nµy thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· n¶y sinh hµng lo¹t nh÷ng ®iÓm bÊt lîi cho c«ng viÖc thanh to¸n nh thêi gian, chi phÝ, vËn chuyÓn. §Õn lóc nµy hÖ thèng thanh to¸n hiÖn ®¹i qua Ng©n hµng hay cßn gäi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 1 LuËn v¨n tèt nghiÖp phÇn nµo gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng bÊt lîi cña thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt nãi trªn. Ngêi ta kh«ng cßn ph¶i mÊt thêi gian vµo in tiÒn, vËn chuyÓn tiÒn vµ b¶o qu¶n tiÒn…mµ thay vµo ®ã chØ viÖc trÝch chuyÓn vèn tõ tµi kho¶n ®¬n vÞ nµy sang tµi kho¶n ®¬n vÞ kh¸c, hoÆc thanh to¸n bï trõ lÉn nhau gi÷a c¸c tæ chøc vµ ®¬n vÞ. §Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh nµy ph¶i cã Ýt nhÊt ba chñ thÓ tham gia, ®ã lµ bªn mua, bªn b¸n vµ Ng©n hµng ®ãng vai trß trung gian tµi chÝnh víi chøc n¨ng lµ trung t©m thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. C¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i hoµn toµn cã kh¶ n¨ng tæ chøc c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt thÝch hîp ®Ó thu hót nguån vèn nhµn rçi trong d©n c, gãp phÇn lín thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶, ®Èy lïi l¹m ph¸t,®Èy nhanh lu th«ng hµng hãa, t¨ng thu nhËp quèc d©n. V× cã tÝnh u viÖt nh trªn nªn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng ®îc kh¸ch hµng a chuéng, kh«ng ngõng ph¸t triÒn vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay. Do ®ã thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña lÞch sö loµi ngêi. Tãm l¹i thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét nghiÖp vô trung gian cña Ng©n hµng, ®©y chÝnh lµ c¸ch thøc mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt cho c¶ hai bªn: ®¬n vÞ më tµi kho¶n vµ Ng©n hµng, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa .ViÖc thay thÕ thanh to¸n tiÒn mÆt b»ng thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· thùc sù thu hót dßng tiÒn mÆt ch¶y vµo Ng©n hµng, ng©n hµng sÏ t¨ng nguån thu vµ nguån vèn tÝn dông ®ång thêi qua ®ã Ng©n hµng cã thÓ kتm so¸t vµ ®iÒu hµnh chÆt chÏ th«ng qua c«ng t¸c thanh tãan. Cßn kh¸ch hµng ®¬n vÞ më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng ®¶m b¶o ®îc chi tr¶ ®óng thêi h¹n, tiÕt kiÖm thêi gian, an toµn nhÊt. 2. Vai trß cña thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế thị trường Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi tõng c¸ nh©n, tõng ®¬n vÞ kinh tÕ vµ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. Nã ®¸p øng ®îc ®ßi hái cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lµm cho Ng©n hµng trë thµnh trung t©m thanh tãan cña nÒn kinh tÕ.Vai trß cña thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt ®îc thÓ hiÖn : * §èi víi Ng©n hµng Thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt gãp phÇn t¨ng nhanh nguån vèn cña Ng©n hµng, më réng nghiÖp vô kinh doanh. Khi c¸c doanh nghiÖp më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng sÏ mang l¹i cho Ng©n hµng nguån vèn t¬ng ®èi lín ®Ó cho vay, ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã thóc ®Èy ngiÖp vô tÝn dông cña Ng©n hµng ph¸t triÓn, gióp TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 2 LuËn v¨n tèt nghiÖp Ng©n hµng h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh tÝn dông, qua ®ã n¾m ®îc ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh doanh cña kh¸ch hµng. Khi kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng vµ ký th¸c vèn cña m×nh vµo ®ã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng kiÓm so¸t ®îc mét phÇn lîng tiÒn trong nÒn kinh tÕ, còng nh kh¶ n¨ng tµi chÝnh , t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp.Trªn c¬ së ®ã ng©n hµng tiÕn hµnh cung øng mét lîng tiÒn thÝch hîp cho nÒn kinh tÕ. * §èi víi doanh nghiÖp Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gãp phÇn thóc ®Èy nhanh tèc ®é thanh tãan, tèc ®é chu chuyÓn vèn vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh. MÆt kh¸c, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt göi t¹i Ng©n hµng, viÖc thanh to¸n ®¶m b¶o sù an toµn vÒ vèn còng nh tµi s¶n cña doanh nghiÖp tr¸nh ®îc nh÷ng rñi ro ®¸ng tiÕc cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thanh to¸n.  XÐt trªn gãc ®é qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc §èi víi nÒn kinh tÕ viÖc t¨ng tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong lu th«ng gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ. §ång thêi gióp Ng©n hµng TW cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cung øng tiÒn tÖ cho phï hîp víi nhu cÇu th«ng qua viÖc t¨ng gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cña c¸c Ng©n hµng, ®¶m b¶o æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn. Cã thÓ thÊy, trong xu thÕ më cöa cña níc ta hiÖn nay thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt cã nh÷ng vai trß trùc tiÕp còng nh gi¸n tiÕp ¶nh hëng tíi 3 thµnh phÇn quan träng cña nÒn kinh tÕ ®ã lµ : Doanh nghiÖp, Ng©n hµng vµ Nhµ níc . Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ gióp c¸c thµnh phÇn nµy ®¹t hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng cña m×nh, ®ång thêi thóc ®Èy nÒn kinh tÕ níc ta ngµy cµng ph¸t triÓn. II. Néi dung c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng 1. Kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 1.1Kh¸i niÖm Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ ph¬ng thøc chi tr¶ thùc hiÖn b»ng c¸ch trÝch mét sè tiÒn tõ tµi kho¶n ngêi chi chuyÓn sang tµi kho¶n ngêi thô hëng. C¸c tµi kho¶n nµy ®Òu ®îc më t¹i Ng©n hµng. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 3 LuËn v¨n tèt nghiÖp Nh vËy, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ nghiÖp vô trung gian cña Ng©n hµng, Ng©n hµng chØ thùc hiÖn thanh to¸n khi cã lÖnh cña chñ tµi kho¶n bao gåm c¸c tæ chøc kinh tÕ, ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng. Th«ng thêng tham gia thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt gåm cã 4 bªn: -Bªn mua hay nhËn dÞch vô cung øng - Ng©n hµng phôc vô bªn mua, tøc lµ Ng©n hµng n¬i ®¬n vÞ mua më tµi kho¶n giao dÞch - Bªn b¸n tøc lµ bªn cung øng hµng hãa hay dÞch vô - Ng©n hµng phôc vô bªn b¸n lµ Ng©n hµng n¬i ®¬n vÞ b¸n më tµi kho¶n giao dÞch Trong quan hÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, Ng©n hµng ®ãng vai trß lµ tæ chøc trung gian cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh cho c¶ bªn mua vµ bªn b¸n víi møc phÝ dÞch vô thÝch hîp. 1.2. Nguyªn t¾c thanh to¸n QuyÕt ®Þnh sè 22/Q§/NH ban hµnh ngµy 21/02/1994 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc vÒ “ThÓ lÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÓn mÆt” ®· t¹o ra mét khung ph¸p lý cho c«ng t¸c thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng.Theo quyÕt ®Þnh nµy c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n thanh tãan qua Ng©n hµng, Kho b¹c Nhµ níc ®îc ¸p dông c¸c thÓ thøc sau: - Thanh tãan b»ng sÐc thanh to¸n - Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi( UNC)- chuyÓn tiÒn - Thanh tãan b»ng uû nhiÖm thu (UNT) - Thanh tãan b»ng th tÝn dông - Thanh tãan b»ng thÎ thanh to¸n - Thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n ( hiÖn nay kh«ng cßn ¸p dông) Tïy theo hoµn c¶nh ph¸t sinh giao dÞch, c¸c ®¬n vÞ hay kh¸ch hµng cña Ng©n hµng cã thÓ sö dông mét trong c¸c thÓ thøc thanh to¸n nªu trªn. §Ó c«ng t¸c thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng cã thÓ thùc hÞªn nhanh chãng, chÝnh x¸c th× c¸c bªn mua, bªn b¸n vµ Ng©n hµng ph¶i tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 4 LuËn v¨n tèt nghiÖp Thø nhÊt: Kh¸ch hµng cã quyÒn lùa chän Ng©n hµng ®Ó më tµi kho¶n giao dÞch vµ thùc hiÖn thanh tãan t¹i mét Ng©n hµng cã cung cÊp dÞch vô thanh to¸n. Thø hai: ViÖc më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng, Kho b¹c nhµ níc vµ thùc hiÖn thanh tãan qua tµi kho¶n ®îc ghi b»ng ®ång ViÖt Nam. Trêng hîp më vµ thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ®îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh. Thø ba : §Ó ®¶m b¶o thanh to¸n ®Çy ®ñ kÞp thêi c¸c chñ tµi kho¶n (bªn tr¶ tiÒn) ph¶i cã ®ñ tiÒn trªn tµi kho¶n. Thø t : Ng©n hµng vµ Kho b¹c Nhµ níc ph¶i cã tr¸ch nhiªm : -Thùc hiÖn c¸c ñy nhiÖm thanh tãan cña kh¸ch hµng ph¶i chÝnh x¸c, an toµn, nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, chi tr¶ b»ng tiÒn mÆt hoÆc chuyÓn kho¶n trong ph¹m vi sè d tiÒn göi theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. - NÕu cã thiÕu sãt trong qu¸ tr×nh thanh tãan g©y thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng th× Ng©n hµng vµ Kho b¹c Nhµ níc ph¶i båi thêng thiÖt h¹i vµ tïy theo møc ®é vi ph¹m cã thÓ bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Thø n¨m : Ng©n hµng vµ Kho b¹c Nhµ níc chØ cung cÊp sè liÖu trªn tµi kho¶n kh¸ch hµng cho c¬ quan ngßai Ng©n hµng vµ Kho b¹c nhµ níc khi cã v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thø s¸u : Khi thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh tãan cho kh¸ch hµng , Ng©n hµng ®îc thu phÝ theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam. 2. C¸c thÓ thøc thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i ViÖt Nam 2.1ThÓ thøc thanh to¸n b»ng SÐc: SÐc lµ lÖnh chuyÓn tiÒn cña chñ tµi kho¶n, ®îc lËp theo mÉu do Ng©n hµng quy ®Þnh yªu cÇu Ng©n hµng, Kho b¹c phôc vô m×nh trÝch mét sè tiÒn tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh ®Ó tr¶ cho ngêi thô hëng trong thêi gian hiÖu lùc cña tê sÐc ®ã. VÒ nguyªn t¾c, ngêi ph¸t hµnh SÐc chØ ®îc ph¸t hµnh SÐc kh«ng qu¸ sè d tµi kho¶n cña m×nh, nÕu vît qu¸ sÏ ph¶i chÞu mét kho¶n tתn ph¹t. Thêi gian hiÖu lùc cña tê SÐc lµ thêi h¹n tÝnh tõ ngµy ph¸t hµnh SÐc ®Õn ngµy nép SÐc vµo Ng©n hµng. Thêi h¹n cña SÐc ®îc quy ®Þnh lµ 15 ngµy (kÓ tõ ngµy ph¸t hµnh). SÐc ®îc h¹ch to¸n theo nguyªn t¾c ghi Nî tríc Cã sau. C¸c tê SÐc sau khi ®îc kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ, cã ®ñ tiÒn trªn tµi kho¶n th× Ng©n hµng sÏ ghi Nî tµi kho¶n ngêi ph¸t hµnh SÐc , ghi Cã vµo tµi kho¶n ngêi thô hëng SÐc. 2.1.1 SÐc tiÒn mÆt. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 5 LuËn v¨n tèt nghiÖp SÐc tiÒn mÆt chØ ®îc lÜnh tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ thanh to¸n ( ng©n hµng, kho b¹c…)Ngêi ph¸t hµnh sÐc ghi tªn ngêi lÜnh tiÒn mÆt trªn tê sÐc , trong ®ã ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè quy ®Þnh. Khi nhËn sÐc, kÕ to¸n ph¶i kiÓm tra chÆt chÏ c¸c néi dung ghi trªn sÐc, kÓ c¶ mÉu ch÷ ký. NÕu SÐc hîp lÖ, hîp ph¸p, kÕ to¸n ghi : Nî : Tµi kho¶n tiÒn göi ngêi ph¸t hµnh sÐc Cã : Tµi kho¶n 1011- tiÒn mÆt. 2.1.2 SÐc chuyÓn kho¶n SÐc chuyÓn kho¶n kh«ng ®îc phÐp lÜnh tiÒn mÆt.Trªn tê sÐc ghi ®Ëm ch÷ sÐc chuyÓn kho¶n hoÆc g¹ch 2 ®êng chÐo song song ë phÝa trªn bªn tr¸i. Lo¹i sÐc chuyÓn kho¶n nµy chØ ®îc thanh to¸n trong ph¹m vi gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë cïng mét chi nh¸nh ng©n hµng ( mét kho b¹c) hoÆc kh¸c chi nh¸nh ng©n hµng (hoÆc kho b¹c) nhng c¸c ng©n hµng, c¸c kho b¹c nµy cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn tØnh, thµnh phè. Thêi h¹n hiÖu lùc thanh to¸n cña mçi tê sÐc lµ 15 ngµy, kÓ tõ ngµy ký ph¸t hµnh, ®Õn ngµy nép vµo ng©n hµng. Quy tr×nh thanh to¸n §Ó thanh to¸n ®îc sè tiÒn trªn c¸c tê sÐc, ngêi thô hëng lËp 2 liªn b¶ng kª nép sÐc theo tõng ng©n hµng, tõng kho b¹c phôc vô bªn tr¶ tiÒn( mçi ng©n hµng mçi kho b¹c lËp mét b¶ng kª riªng) ®Ó nép vµo ng©n hµng hoÆc kho b¹c n¬i m×nh më tµi kho¶n hoÆc n¬i bªn tr¶ tiÒn më tµi kho¶n  Trêng hîp bªn tr¶ tiÒn vµ bªn thô hëng ®Òu më tµi kho¶n t¹i cïng mét ng©n hµng ( mét kho b¹c) NÕu c¸c tê sÐc ®Òu hîp lÖ th× xö lý nh sau: + C¸c tê sÐc lµm chøng tõ ghi Nî TK bªn tr¶ tiÒn + Mét liªn b¶ng kª lµm chøng tõ ghi Cã TK ngêi thô hëng + Mét liªn b¶ng kª cã ®ãng dÊu ng©n hµng (hoÆc kho b¹c) lµm giÊy b¸o cã göi ngêi thô hëng. NÕu TK tiÒn göi cña bªn tr¶ tiÒn kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n Ng©n hµng hoÆc kho b¹c lu tê sÐc kh«ng thanh to¸n ®îc vµ lu b¶ng kª sÐc ®Ó theo dâi vµ lËp b¶ng kª sÐc kh¸c ®èi víi c¸c tê sÐc ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n , ®Ó thanh to¸n cho bªn thô hëng. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 6 LuËn v¨n tèt nghiÖp  Trêng hîp bªn tr¶ tiÒn vµ bªn thô hëng më TK t¹i 2 ng©n hµng (2 kho b¹c) cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn tØnh, thµnh phè NÕu bªn thô hëng nép sÐc vµo Ng©n hµng (kho b¹c) phôc vô bªn tr¶ tiÒn th× Ng©n hµng phôc vô bªn tr¶ tiÒn xö lý: + Dïng c¸c tê sÐc lµm chøng tõ ghi Nî tµi kho¶n bªn tr¶ tiÒn + C¸c liªn b¶ng kª sÐc dïng ®Ó lËp chøng tõ thanh to¸n bï trõ vµ chuyÓn cho Ng©n hµng (KB) phôc vô bªn thô hëng ®Ó ghi Cã cho bªn thô hëng. KÕ to¸n ghi : Nî : TK bªn tr¶ tiÒn Cã : TK 5012 – thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng thµnh viªn T¹i Ng©n hµng (KB) phôc vô bªn thô hëng xö lý: TiÕp nhËn c¸c b¶ng kª sÐc (th«ng qua thanh to¸n bï trõ) vµ thanh to¸n cho bªn thô hëng. + 1 liªn b¶ng kª sÐc lµm chøng tõ ghi Cã tµi kho¶n bªn thô hëng. + 1 liªn b¶ng kª sÐc lµm b¸o Cã cho bªn thô hëng. KÕ to¸n ghi : Nî : TK 5012- thanh to¸n bï trõ cña c¸c Ng©n hµng thµnh viªn Cã : TK tiÒn göi ngêi thô hëng NÕu bªn thô hëng nép sÐc vµo Ng©n hµng (KB) n¬i m×nh më tµi kho¶n, sau khi kiÓm tra tÝnh hîp lÖ , hîp ph¸p c¸c tê sÐc, ng©n hµng hoÆc kho b¹c trùc tiÕp chuyÓn c¸c tê sÐc vµ b¶ng kª cho Ng©n hµng (KB) phôc vô bªn tr¶ tiÒn, ®Ó xö lý theo thñ tôc nãi trªn. 2.2 Thanh to¸n b»ng UNC- chuyÓn tiÒn 2.2.1 Thanh to¸n b»ng UNC UNC lµ lÖnh viÕt cña chñ tµi kho¶n yªu cÇu Ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh ®Ó tr¶ cho ngêi thô hëng sau khi mua hµng hãa , dÞch vô , nép thuÕ… UNC ®îc ¸p dông ®Ó thanh to¸n cho ngêi thô hëng ë cïng Ng©n hµng, kh¸c Ng©n hµng, kh¸c tØnh, kh¸c hÖ thèng Ng©n hµng… Quy tr×nh thanh to¸n: TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 7 LuËn v¨n tèt nghiÖp T¹i Ng©n hµng bªn mua: Sau khi nhËn ®îc hµng hãa, dÞch vô cña ®¬n vÞ b¸n, ®¬n vÞ mua ph¶i lËp 4 liªn UNC theo mÉu ®óng néi dung quy ®Þnh , cã dÊu , ch÷ ký cña chñ tµi kho¶n. Trong trêng hîp ngêi mua, ngêi b¸n më tµi kho¶n t¹i hai Ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c nhau th× tïy theo h×nh thøc thanh to¸n mµ Ng©n hµng bªn mua ph¶i lËp thªm c¸c chøng tõ sau: NÕu thanh to¸n b»ng tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Nhµ níc th× ph¶i lËp thªm 2 liªn b¶ng kª (B¶ng kª 11. Dùa vµo b¶ng kª vµ UNC kÕ to¸n ghi: Nî TK tiÒn göi ®¬n vÞ mua Cã TK 1113- TiÒn göi t¹i NHNN Göi tíi Ng©n hµng Nhµ níc b¶ng kª vµ liªn 3, 4 UNC _ NÕu thanh tãan bï trõ th× lËp thªm 2 liªn b¶ng kª (B¶ng kª 12) .Dùa vµo UNC vµ b¶ng kª , kÕ to¸n ghi: Nî TK tiÒn göi ®¬n vÞ mua Cã TK 5012- Thanh to¸n bï trõ cña NH thµnh viªn Göi b¶ng kª vµ liªn 3,4 tíi NH bªn b¸n - NÕu thanh tãan qua liªn hµng th× kÕ to¸n ghi : Nî TK tiÒn göi ®¬n vÞ mua Cã TK 5211- liªn hµng ®i n¨m nay S¬ ®å quy tr×nh thanh to¸n b»ng UNC (1) §¬n vÞ mua (3a) (2) Ng©n hµng bªn mua §¬n vÞ b¸n (4) Ng©n hµng bªn b¸n (3b) 1.§¬n vÞ b¸n giao hµng 2.§¬n vÞ mua nép UNC vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh 3a.Ng©n hµng bªn mua ghi Nî tµi kho¶n ®¬n vÞ mua vµ b¸o Nî bªn mua 3b.Ng©n hµng bªn mua lµm thñ tôc thanh to¸n qua NHNN, bï trõ hoÆc liªn hµng, göi giÊy b¸o Cã tíi Ng©n hµng bªn b¸n TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 8 LuËn v¨n tèt nghiÖp 4.Ng©n hµng bªn b¸n ghi Cã vµ b¸o Cã cho ®¬n vÞ b¸n. _T¹i Ng©n hµng bªn b¸n: Tïy theo giÊy tê thanh to¸n nhËn ®îc tõ Ng©n hµng bªn mua mµ ghi Nî: + NÕu nhËn ®îc b¶ng kª 11, ghi nî TK 1113 + NÕu nhËn ®îc b¶ng kª 12, ghi nî TK5012 +NÕu nhËn ®îc giÊy b¸o liªn hµng ghi Nî TK 5212- liªn hµng ®Õn n¨m nay Ghi Cã TK ®¬n vÞ b¸n 2.2.2.Thanh to¸n b»ng SÐc chuyÓn tiÒn SÐc chuyÓn tiÒn lµ mét h×nh thøc chuyÓn tiÒn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng trong ®ã ngêi ®¹i diÖn ®øng tªn trªn tê SÐc trùc tiÕp cÇm vµ chuyÓn nép SÐc vµo Ng©n hµng tr¶ tiÒn ®Ó lÜnh tiÒn mÆt hay chuyÓn kho¶n , ®Ó chi tr¶ cho ngêi cho ngêi cung cÊp hµng hãa dÞch vô. SÐc chuyÓn tiÒn ®îc thanh to¸n gi÷a c¸c Ng©n hµng, c¸c ®Þa ph¬ng nhng cïng hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i. Thêi h¹n hiÖu lùc tèi ®a lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy ph¸t hµnh sÐc. H×nh thøc nµy kh¸ thuËn tiÖn vµ an toµn v× trªn SÐc chuyÓn tiÒn cã ký hiÖu mËt. S¬ ®å quy tr×nh thanh to¸n b»ng SÐc chuyÓn tiÒn §¬n vÞ chuyÓn tiÒn (2) (1) (4b) Ngêi ®¹i diÖn Ng©n hµng chi tr¶ chuyÓn tiÒn Ng©n hµng chuyÓn tiÒn (4a) 1.§¬n vÞ chuyÓn tiÒn lËp UNC nép vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh 2.Ng©n hµng chuyÓn tiÒn ph¸t hµnh sÐc chuyÓn tiÒn vµ giao sÐc cho ngêi ®¹i diÖn ®¬n vÞ chuyÓn tiÒn 3.Ngêi ®¹i diÖn (ngêi cÇm sÐc )trùc tiÕp cÇm sÐc nép vµo Ng©n hµng tr¶ tiÒn 4a.Ng©n hµng tr¶ tiÒn lËp giÊy b¸o Nî liªn hµng göi cho Ng©n hµng chuyÓn tiÒn 4b.Ng©n hµng tr¶ tiÒn cho ngêi ®¹i diÖn ®¬n vÞ chuyÓn tiÒn TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 9 LuËn v¨n tèt nghiÖp Quy tr×nh h¹ch tãan Muèn ®îc cÊp sÐc chuyÓn tiÒn , ®¬n vÞ ph¶i lËp 3 liªn UNC ghi néi dung môc ®Ých , hä tªn sè chøng minh th ngêi cÇm sÐc nép vµo ng©n hµng phôc vô m×nh. Ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc yªu cÇu ngêi cÇm sÐc ký tªn vµo mÆt sau cuèng sÐc råi giao c¶ 2 liªn (b¶n chÝnh vµ b¶n ®iÖp) cho ngêi cÇm sÐc. * H¹ch to¸n khi cÊp sÐc : Sau khi trao sÐc kÕ tãan ghi Liªn 1 UNC ghi Nî TK tiÒn göi ®¬n vÞ chuyÓn tiÒn Liªn 2 UNC b¸o Nî cho ®¬n vÞ chuyÓn tiÒn Liªn 3 UNC ghi Cã TK 4661 –ký quü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc * H¹ch to¸n khi thanh tãan: §Ó ®îc thanh to¸n sÐc chuyÓn tiÒn , ngêi cÇm sÐc ph¶ nép c¶ 2 liªn sÐc chuyÓn tiÒn vµo Ng©n hµng tr¶ tiÒn , Ng©n hµng tr¶ tiÒn lËp giÊy b¸o Nî liªn hµng, göi Ng©n hµng cÊp sÐc . Xö lý chøng tõ vµ h¹ch to¸n nh sau: - Liªn 1 giÊy b¸o Nî liªn hµng vµ b¶n ®iÖp sÐc chuyÓn tiÒn göi Ng©n hµng cÊp sÐc - LiÒn 2 giÊy b¸o Nî liªn hµng göi trung t©m kiÓm so¸t ®èi chiÕu liªn hµng - Liªn 3 ghi Nî TK 5211 – liªn hµng ®i n¨m nay B¶n chÝnh sÐc cÇm tay dïng ®Ó ghi Cã TK 4640- chuyÓn tiÒn ph¶i tr¶ , ®øng tªn ngêi cÇm sÐc Sau ®ã tr¶ tiÒn cho kh¸ch hµng theo yªu cÇu, nÕu tr¶ tiÒn mÆt ghi: Nî TK 4640 – chuyÓn tiÒn ph¶i tr¶ Cã TK 1011 – tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ T¹i Ng©n hµng cÊp sÐc : Khi nhËn ®îc giÊy b¸o Nî liªn hµng vµ b¶n ®iÖp sÐc cÇm tay.Xö lý chøng tõ vµ h¹ch tãan nh sau B¶n ®iÖp sÐc cÇm tay dïng ghi Nî TK 4661- ký quü ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc GiÊy b¸o liªn hµng dïng ghi Cã TK 5212 – liªn hµng ®Õn n¨m nay. 2.3 ThÓ thøc thanh to¸n b»ng UNT UNT lµ lÖnh viÕt trªn mÉu in s½n , ®¬n vÞ b¸n lËp UNT nhê Ng©n hµng phôc vô m×nh thu hé tiÒn sau khi ®· hoµn thµnh cung øng hµng hãa , cung cÊp dÞch vô cho ®¬n vÞ mua theo hîp ®ång tháa thuËn. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 10 LuËn v¨n tèt nghiÖp UNT chñ yÕu sö dông trong thanh tãan gi÷a c¸c bªn mua b¸n tÝn nhiÖm lÉn nhau, bªn mua vµ bªn b¸n ph¶i thèng nhÊt tháa thuËn dïng h×nh thøc thanh to¸n UNT ®ång thêi ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho Ng©n hµng bªn thô hëng ®Ó cã c¨n cø thùc hiÖn UNT H×nh thøc thanh to¸n UNT ¸p dông gi÷a c¸c ®¬n vÞ më tµi kho¶n t¹i cïng chi nh¸nh Ng©n hµng hoÆc c¸c chi nh¸nh kh¸c nhng cïng hÖ thèng Ng©n hµng S¬ ®å quy tr×nh thanh to¸n b»ng UNT (1) §¬n vÞ b¸n (5) §¬n vÞ mua (2) (4a) (4b) NH bªn b¸n NH bªn mua (3) 1. Ngêi b¸n giao hµng hãa dÞch vô cho ngêi mua 2. Bªn b¸n nép UNT kÌm hãa ®¬n giao hµng cã ch÷ ký nhËn hµng 3. Ng©n hµng bªn b¸n chuyÓn UNT, b¶n sao hãa giao hµng cho NH bªn mua 4a.NH bªn mua ghi Nî TK vµ b¸o Nî cho ngêi mua 4b.Ng©n hµng bªn mua thanh to¸n cho Ng©n hµng bªn b¸n 5. Ng©n hµng bªn b¸n ghi Cã vµ b¸o Cã cho ngêi b¸n Quy tr×nh h¹ch to¸n §¬n vÞ b¸n hµng ph¶i lËp 4 liªn UNT kÌm theo hãa ®¬n giao hµng cã vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh Trêng hîp 2 ®¬n vÞ më tµi kho¶n t¹i 2 Ng©n hµng * H¹ch tãan t¹i Ng©n hµng bªn mua : Ng©n hµng bªn mua lËp 2 liªn b¶ng kª 11 nÕu thanh to¸n qua 2 Ng©n hµng Nhµ níc, 2 liªn b¶ng kª sè 12 nÕu thanh tãan bï trõ, lËp giÊy b¸o liªn hµng nÕu thanh to¸n liªn hµng. §ång thêi kÕ to¸n ghi: Nî TK tiÒn göi ®¬n vÞ mua Cã TK 1113, nÕu b¶ng kª 11 Cã TK 5012, nÕu b¶ng kª 12 Cã TK 5211, nÕu lËp giÊy b¸o liªn hµng TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 11 LuËn v¨n tèt nghiÖp * H¹ch to¸n t¹i Ng©n hµng bªn b¸n: Khi nhËn ®îc UNT , ng©n hµng bªn b¸n ph¶i t¸ch riªng liªn 4 UNT ®Ó theo dâi , lu t¹i Ng©n hµng m×nh, cßn c¸c liªn 1,2,3 göi tíi Ng©n hµng bªn mua ®Ó ghi Nî TK ®¬n vÞ mua Khi UNT ®îc bªn mua thanh to¸n ,tïy theo h×nh thøc thanh tãan mµ Ng©n hµng bªn b¸n nhËn ®îc c¸c chøng tõ phï hîp ®Ó : Ghi Nî :- NÕu nhËn ®îc b¶ng kª 11, ghi Nî TK 1113 -NÕu nhËn ®îc b¶ng kª 12, ghi Nî TK 5012 -NÕu nhËn ®îc giÊy b¸o liªn hµng ghi Nî TK 5212 Ghi Cã : TK tiÒn göi ®¬n vÞ b¸n 2.4 ThÓ thøc thanh to¸n b»ng th tÝn dông Th tÝn dông (TTD) lµ lÖnh cña Ng©n hµng bªn mua ®èi víi Ng©n hµng bªn b¸n kh¸c ®Þa ph¬ng yªu cÇu tr¶ tiÒn theo c¸c chøng tõ cña ngêi b¸n ®· giao hµng hãa cung øng dÞch vô theo ®óng ®iÒu kiÖn cña ngêi mua. Theo thÓ thøc thanh to¸n nµy , khi bªn b¸n ®· s½n sµng giao hµng bªn mua ph¶i ký quü vµo Ng©n hµng mét sè tiÒn ®ñ ®Ó më TTD thanh tãan tiÒn mua hµng. Quy tr×nh më Th tÝn dông (4) §¬n vÞ mua (1) (8) §¬n vÞ b¸n (3) (2) NH bªn mua §¬n vÞ mua xin më TTD NH bªn mua më TTD göi sang NH bªn b¸n. NH bªn b¸n b¸o cho ®¬n vÞ bªn b¸n. §¬n vÞ b¸n giao hµng. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 (6) NH bªn b¸n ( 7) 1. 2. 3. 4. (5) 12 LuËn v¨n tèt nghiÖp 5. 6. 7. 8. §¬n vÞ b¸n nép b¶ng kª ho¸ ®¬n vµ c¸c ho¸ ®¬n. NH bªn b¸n ghi cã TK ®¬n vÞ b¸n. NH bªn b¸n thanh to¸n (ghi Nî) NH bªn mua. NH bªn mua thanh to¸n TTD víi ®¬n vÞ mua. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 13 LuËn v¨n tèt nghiÖp ch¬ng II thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Nhno&ptnt tØnh Nam §Þnh trong thêi gian qua I. Vµi nÐt vÒ Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n tØnh Nam §Þnh: Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (NHNo&PTNT) tØnh Nam §Þnh ®îc thµnh lËp tõ th¸ng 1 n¨m 1997 do chia t¸ch tõ Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n tØnh Hµ Nam cò. Trô së ®ãng t¹i thµnh phè Nam §Þnh lµ n¬i tËp trung ®«ng d©n c vµ lµ trung t©m kinh tÕ, v¨n hãa x· héi cña tØnh. Víi lîi thÕ nh vËy ®· gióp cho Ng©n hµng n«ng nghiÖp tØnh Nam §Þnh ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh. NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh lµ Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña tØnh víi mét m¹ng líi réng kh¾p ë 9 NH No& PTNT huyÖn, 15 phêng, 201 x· vµ mét thµnh phè, chøc n¨ng nhiÖm vô chñ yÕu lµ: - NhËn tiÒn göi thanh to¸n cña mäi thµnh phÇn. - Huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ kú phiÕu trong d©n c b»ng VND vµ ngo¹i tÖ - Cho vay trung vµ dµi h¹n ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ - Thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu hµng hãa dÞch vô trùc tiÕp víi níc ngoµi qua m¹ng SWIFT - Lµm dÞch vô chuyÓn tiÒn nhanh qua m¹ng m¸y vi tÝnh trong ph¹m vi néi tØnh vµ toµn quèc. - Thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô vµ dÞch vô kh¸c cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh lµ mét chi nh¸nh cña NHNo & PTNT ViÖt Nam, víi chøc n¨ng, nhiÖm vô, kinh doanh tæng hîp, cã xu híng më réng tíi tÊt c¶ c¸c dÞch vô tµi chÝnh - Ng©n hµng hiÖn ®¹i. Lµ mét Ng©n hµng cã nhiÒu khã kh¨n khi míi thµnh lËp: ThiÕu vèn, chi phÝ kinh doanh cao, d nî thÊp, c¬ së vËt chÊt - Kü thuËt l¹c hËu, tr×nh ®é nghiÖp vô cha cao, tæn thÊt rñi ro cao, kinh doanh thua lç. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 14 LuËn v¨n tèt nghiÖp §Õn nay, nhê sù kiªn tr× kh¾c phôc khã kh¨n, quyÕt t©m ®æi míi, NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh kh«ng nh÷ng ®· kh¼ng ®Þnh ®îc m×nh, mµ cßn v¬n lªn ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ trêng. VÒ lao ®éng: TÝnh ®Õn ngµy31/12/2003 tæng sè lao ®éng cña NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh lµ 470 ngêi. Trong ®ã sè c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc chiÕm 28,7%, cßn trung häc 56,8% vµ s¬ cÊp lµ 14,5%. MÆc dï ®îc ®µo t¹o trong c¬ chÕ cò song ®Õn nay võa häc võa lµm nªn ®éi ngò c¸n bé ®· cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi mäi ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Trong ho¹t ®éng cña NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh cã nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nhau: KÕ to¸n, tÝn dông, kho quü, kiÓm so¸t, kÕ ho¹ch, hµnh chÝnh nh©n sù... do ®ã ®éi ngò c¸n bé còng ®îc bè trÝ theo tõng nghiÖp vô cô thÓ. Riªng ®èi víi c¸n bé trùc tiÕp lµm c«ng t¸c tÝn dông chiÕm 50%, c¸n bé lµm c«ng t¸c kÕ to¸n chiÕm 10,6%, sè cßn l¹i lµm c«ng t¸c kh¸c. M« h×nh tæ chøc: Ban Gi¸m ®èc Phßng KiÓm so¸t Phßng Kinh doanh II. Phßng KÕ to¸n Phßng TÝn dông Phßng HCNS T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng thêi gian qua Víi sù quan t©m gióp ®ì cña NHNo & PTNT ViÖt Nam, cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh cïng sù chØ ®¹o chÆt chÏ cña ban l·nh ®¹o vµ sù cè g¾ng cña toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ BiÓu I: T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng §¬n vÞ: TriÖu ®ång ChØ tiªu 2001 2002 2003 700.820 885.954 1.202.869 +26.42% +35.77% - TiÒn göi d©n c 313.606 317.747 430.777 +1.30% +35.57% - TiÒn göi tæ chøc kinh tÕ 387.214 568.207 772.092 +46.74% +35.88% Tæng nguån huy ®éng TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 15 02/01 03/02 LuËn v¨n tèt nghiÖp 550.409 636.135 1.034.643 +15.57% +62.64% - Cho vay ng¾n h¹n 177.740 323.088 612.372 +81.78% +89.54% - Cho vay trung vµ dµi h¹n 372.669 313.047 422.271 -16.00% +34.89% 19.326 21.265 24.000 +10.00% +12.86% Tæng d nî Lîi nhuËn (Nguån: B¸o c¸o c©n ®èi cña NHNo&PTNTtØnh Nam §Þnh) 1. C«ng t¸c huy ®éng vèn Nguån vèn lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Kh¸c víi c¸c ngµnh kinh doanh kh¸c, vèn tù cã chiÕm tû lÖ lín trong tæng sè vèn kinh doanh, vèn ®i vay chØ lµ bæ xung. Ngîc l¹i Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ mét doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ, víi ph¬ng ch©m "§i vay ®Ó cho vay" th× vèn kinh doanh chiÕm tû träng lín l¹i lµ vèn ®i vay. V× vËy ®Ó kinh doanh tiÒn tÖ, nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ ph¶i ch¨m lo nguån vèn. §Ó cã thÓ huy ®éng ®îc tèi ®a nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ ®Çu t cho ph¸t triÓn, NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ®· thùc hiÖn ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn trªn ®Þa bµn. Duy tr× c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn truyÒn thèng, kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc míi nh ph¸t hµnh kú phiÕu víi nhiÒu kú h¹n vµ l·i suÊt kh¸c nhau, vay c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh, tranh thñ tèi ®a nguån vèn tõ Ng©n hµng trung ¬ng. Bªn c¹nh ®ã, NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh lu«n thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n vµ dÞch vô kh¸c phôc vô kh¸ch hµng ®Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn giao dÞch chuyÓn tiÒn, më tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n lµm t¨ng thªm nguån vèn trong thanh to¸n, më réng cho vay. Qua biÓu 01 ta thÊy tèc ®é t¨ng trëng nguån vèn huy ®éng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ t¹i NHNo &PTNT tØnh Nam §Þnh t¨ng ®¸ng kÓ trong c¸c n¨m qua. Bªn c¹nh tèc ®é t¨ng trëng nguån vèn kh¸ cao nhng qua b¶ng sè liÖu trªn ta cã thÓ thÊy ®ãng vai trß chñ yÕu trong tæng nguån huy ®éng cña Ng©n hµng lµ tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ cßn c¸c c¸ nh©n, d©n c th× Ng©n hµng cha thùc sù thu hót vµ quan t©m. N¨m 2001 tæng nguån huy ®éng ë NHNo &PTNT tØnh Nam §Þnh míi chØ ®¹t 700.820 triÖu ®ång nhng sang n¨m 2002 tæng nguån huy ®éng ®· ®¹t 885.954 triÖu ®ång t¨ng 26.42% so víi cïng kú n¨m tríc.Qua b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy, víi sù ph¸t triÓn cña nguån vèn th× tû träng tiÒn göi cña d©n c t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, n¨m 2001 tiÒn göi cña d©n c ®¹t 313.606 triÖu ®ång, n¨m 2002 ®¹t 317.747 triÖu ®ång t¨ng 1.3% trong khi tæng nguån huy ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ t¨ng 46.74% so víi cïng kú n¨m tríc. TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 16 LuËn v¨n tèt nghiÖp N¨m 2003, NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ®· huy ®éng ®îc mét khèi lîng vèn nhµn rçi trong d©n c vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn ®Þa bµn ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu t¨ng trëng tÝn dông, gãp phÇn thùc hiÖn kinh doanh cã hiÖu qu¶. Cô thÓ lµ: Tæng nguån vèn huy ®éng trªn ®Þa bµn n¨m 2003 lµ 1.202.869 triÖu ®ång vµ t¨ng 35.77% so víi cïng kú n¨m 2002, trong ®ã nguån vèn d©n c còng ®· t¨ng ®¸ng kÓ ®¹t 430.777 triÖu ®ång, t¨ng 35.57% so víi cïng kú n¨m tríc. 2. Sö dông vèn Kinh doanh cña NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh g¾n liÒn víi nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ n«ng d©n, v× vËy ®ßi hái trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ph¶i cã nh÷ng ®æi míi cho phï hîp. HÖ thèng tÝn dông N«ng nghiÖp, n«ng th«n hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng, nh÷ng kh¸ch hµng truyÒn thèng tríc kia cña Ng©n hµng lµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, kinh tÕ tËp thÓ ®îc thay dÇn b»ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, c¸c hé s¶n xuÊt còng nh c¸c doanh nghiÖp t nh©n, c¸ thÓ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng kh¸ch hµng chÝnh. ChÝnh v× vËy ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó më réng khèi lîng tÝn dông, ®i liÒn víi nã lµ n©ng cao chÊt lîng tÝn dông, nh»m môc tiªu kinh doanh vµ an toµn vèn, cã l·i ®Ó nép ng©n s¸ch vµ t¨ng tÝch lòy, gãp phÇn vÒ vèn cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé s¶n xuÊt trªn mÆt trËn n«ng nghiÖp, n«ng th«n cña tØnh Nam §Þnh. Víi ph¬ng ch©m ho¹t ®éng ‘’®i vay ®Ó cho vay’’ n¨m 2001 tæng d nî cßn ë møc 550.409 triÖu ®ång nhng sang n¨m 2002 tæng d nî cña NHNo &PTNT tØnh Nam §Þnh ®· ®¹t 636.135 t¨ng 15.57% so víi cïng kú n¨m tríc. N¨m 2003 thùc hiÖn nghiªn tóc c¸c QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng chÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn tÝn dông Ng©n hµng phôc vô n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ n«ng d©n NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ®· tæ chøc triÓn khai cho vay theo tæ nhãm. Tõ ®ã lµm cho d nî t¨ng ®¸ng kÓ: Tæng d nî ®Õn 31/12/2003 lµ 1.034.643 triÖu ®ång t¨ng 62.64% so víi cïng kú n¨m 2002. 3. C«ng t¸c kÕ to¸n thanh to¸n C«ng t¸c thanh to¸n t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh kh«ng ngõng ®îc ®æi míi víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, ®· thùc hiÖn tin häc hãa c«ng nghÖ thanh to¸n, ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kÕ to¸n cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, n¨ng ®éng, cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n vµ sö dông m¸y vi tÝnh thµnh th¹o. Nhê vËy ®· kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng chËm trÔ vµ yÕu kÐm tríc ®©y trong lÜnh vùc thanh to¸n TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 17 LuËn v¨n tèt nghiÖp qua Ng©n hµng. ViÖc tæ chøc thanh to¸n nhanh chãng, thuËn tiÖn, chÝnh x¸c, an toµn ®· t¹o ®îc uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng, thu hót ®îc ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn giao dÞch chuyÓn tiÒn, më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt n¨m 2003 lµ: 18.814.057 triÖu ®ång. 4. KÕt qu¶ kinh doanh Tõ viÖc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c huy ®éng vèn, sö dông vèn, tiÕt kiÖm chi phÝ trong ho¹t ®éng kinh doanh, n¨m 2001 lîi nhuËn míi chØ ®¹t 19.326 triÖu ®ång nhng sau mét n¨m phÊn ®Êu n¨m 2002 møc lîi nhuËn ®· ®¹t 21.265 triÖu ®ång t¨ng 10% so víi cïng kú n¨m tríc. §Æc biÖt, sang n¨m 2003 võa qua NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ®· thu ®îc kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ : Lîi nhuËn ®¹t 24.000 triÖu ®ång t¨ng 12.86% so víi n¨m 2002. Nh vËy kÕt qu¶ kinh doanh cña NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh cã chiÒu híng ph¸t triÓn tèt, ®· ®¶m b¶o ®îc møc thu nhËp cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. §©y lµ mét bíc ph¸t triÓn lín, thÓ hiÖn tæng hîp kÕt qu¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña Ng©n hµng III. Mét sè nÐt chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh 1. T×nh h×nh chung thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh. Còng nh c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c, c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ®ang tõng bíc chuyÓn ®æi ®Ó phï hîp víi yªu cÇu thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. BiÓu 02: T×nh h×nh thanh to¸n t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh §¬n vÞ : TriÖu ®ång ChØ tiªu Thanh to¸n b»ng TM TT kh«ng dïng TM Thanh tãan chung 2001 2002 2003 02/01 03/02 (%) (%) Sè tiÒn Tû träng Sè tiÒn Tû träng Sè tiÒn Tû träng 6,387,932 40% 4,960,210 28% 3,846,276 20.40% -22.35% -22.46% 13,584,427 60% 17,672,916 72% 18,814,057 79.60% +30.10% +6.46% 19,972,359 100% 22,633,126 100% 22,660,333 100% +13.32% +0.12% (Nguån: B¸o c¸o thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt) C«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ngµy cµng ®îc cñng cè vµ hoµn thiÖn. Nã cã u ®iÓm h¬n h¼n so víi thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ: Thanh to¸n ®îc mét khèi lîng tiÒn lín mµ kh«ng cÇn ph¶i tæ chøc vËn chuyÓn tiÒn, kiÓm ®Õm, b¶o qu¶n, ®¶m b¶o nhanh chãng, chÝnh x¸c, TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 18 LuËn v¨n tèt nghiÖp an toµn. Cho nªn nh÷ng kho¶n thanh to¸n tiÒn hµng hãa dÞch vô hÇu hÕt thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n, cßn nh÷ng kho¶n thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt chñ yÕu lµ chi tiÕt kiÖm, kú phiÕu ®Õn h¹n, chi l¬ng. Sè liÖu ë biÓu 2 cho ta thÊy c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn tèt, cho nªn n¨m 2002 thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®¹t 17.672.916 triÖu ®ång chiÕm 72% trong tæng thanh to¸n chung cu¶ NHNo&PTNT tØnh Nam §Þnh trong khi ®ã doanh sè thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt chØ cã 4.672.210 triÖu ®ång chiÕm 28% trong tæng doanh sè thanh to¸n chung. §¸p øng ®îc nhu cÇu kh¸ch hµng lµ nhanh, chÝnh x¸c vµ an toµn nªn sang n¨m 2003 doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· ®¹t møc 18.814.057 triÖu ®ång chiÕm 79.6% trong tæng doanh sè thanh to¸n chung trong khi ®ã doanh sè thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ 3.846.276 triÖu ®ång chiÕm 20.4% trong tæng doanh sè thanh to¸n chung vµ gi¶m 22.46% so víi cïng kú n¨m 2002. Nh vËy, mÆc dï cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nhng c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ang dÇn chiÕm u thÕ trong c«ng t¸c thanh to¸n t¹i NHNo&PTNT tØnh Nam §Þnh. Nh÷ng ®æi míi trong c«ng t¸c thanh tãan kh«ng dïng tiÒn mÆt cña NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh, tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn viÖc thùc hiÖn tin häc hãa c«ng nghÖ thanh to¸n, nã ®É ®Èy nhanh ®îc tèc ®é lu©n chuyÓn chøng tõ, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n, kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng thanh to¸n chËm trÔ, sai sãt BiÓu 03: T×nh h×nh T.T KDTM t¹i NHNo&PTNT tØnh Nam §Þnh §¬n vÞ : TriÖu ®ång ChØ tiªu D©n c DN ngoµi quèc doanh DN quèc doanh Thanh to¸n KDTM 2001 Sè tiÒn Tû träng 866.184 6..3% 3.184.666 23.44% 9.533..577 70.26% 13.584.427 100% 2002 Sè tiÒn Tû träng 1.225.351 6.9% 5.648.106 31.9% 10.799.459 61.2% 17.672.916 100% 2003 Sè tiÒn Tû träng 1.820.109 9.6% 7.462.378 39.7% 9.531.570 50.7% 18.814.057 100% 02/01 (%) + 41.47% +48.54% +77.35% +32.12% +13.28% -11.74% +30.10% +6.46% ( Nguån : B¸o c¸o thanh to¸n KDTM t¹i NHNo&PTNT tØnh Nam §Þnh) Qua b¶ng sè liÖu trªn ta cã thÓ nhËn ra, mÆc dï tû träng trong c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNo&PTNT TØnh Nam §Þnh ngµy cµng t¨ng, nhng ®èi tîng tham gia thanh to¸n vÉn cßn h¹n chÕ, chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. N¨m 2002 thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®¹t 5.648.106 triÖu ®ång chiÕm 31.9% trong tæng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, trong khi ®ã tû träng cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh lµ 61.2% ®¹t 10.799.459 triÖu ®ång nhng sang n¨m 2003 tû träng thanh to¸n TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 19 03/02 (%) LuËn v¨n tèt nghiÖp kh«ng dïng tiÒn mÆt cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®¹t 7.462.378 triÖu ®ång chiÕm 39.7% trong tæng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, t¨ng 32.12% so víi cïng kú n¨m tríc. Tû träng t¨ng trëng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng cao, n¨m 2003 mÆc dï NHNo&PTNT tØnh Nam §Þnh ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp t nh©n më tµi kho¶n, giao dÞch víi kh¸ch hµng b»ng c¸c h×nh thøc thanh to¸n qua ng©n hµng nhng tèc ®é t¨ng trëng cña viÖc më réng ®èi tîng tham gia thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vÉn cßn thÊp. Bªn c¹nh nguyªn nh©n kh¸ch quan do t©m lý ‘’thÝch dïng tiÒn mÆt’’ cña ®¹i bé phËn ngêi d©n ViÖt Nam nhng chñ yÕu lµ do ngµnh Ng©n hµng cha thùc sù quan t©m ®Õn lîng kh¸ch hµng mµ thu nhËp chiÕm phÇn lín trong tæng thu nhËp quèc d©n- doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. 2. Thùc tr¹ng vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i NHNNo & PTNT tØnh Nam ®Þnh. Nh÷ng ®æi míi trong c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh, tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn viÖc thùc hiÖn tin häc ho¸ c«ng nghÖ thanh to¸n, nã ®· ®Èy nhanh ®îc tèc ®é lu©n chuyÓn chøng tõ, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n, kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng chËm trÔ, sai sãt BiÓu 4: T×nh h×nh thanh to¸n KDTM t¹i NHNo & PTNT tØnh Nam §Þnh. §¬n vÞ : TriÖu ®ång 2001 2002 Sè tiÒn Tû träng Sè tiÒn Tû träng 7.613.516 56% 4.236.824 24% Uû nhiÖm chi 696.234 5.1% 10.677 0.06% Uû nhiÖm thu 2.260.603 16.6% 1.188.464 6.7% T.T b»ng sÐc Ng©n phiÕu thanh to¸n 3.014.074 22.3% 12.236.951 69.24% Thanh to¸n ®Þªn tö T.T.T KDTM 13.584.427 100% 17.672.916 100% ChØ tiªu 2003 02/01 03/02 (%) (%) Sè tiÒn Tû träng 2.900.732 15.4% -44.35% -31.54% 812 0.004% -98.47% -9239% 1.001.074 5.3% -47.43% -15.77% 13.911.439 79.296% +13.68% 18.814.057 100% +30.10% +6.46% (Nguån : b¸o c¸o thanh to¸n KDTM) TrÇn ThÞ Giao Linh – Líp 5A03 20