Tài liệu Công tác quản lí tài chính bhxh việt nam- thực trạng và giải pháp

§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp Lêi më ®Çu B¶o hiÓm x héi (BHXH) lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®èi víi ng−êi lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o cuèc sèng vËt chÊt, æn ®Þnh ®êi sèng cho ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä trong c¸c tr−êng hîp bÞ èm ®au, thai s¶n, suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm, hÕt tuæi lao ®éng hoÆc chÕt. ChÝnh s¸ch BHXH ë n−íc ta ®−îc thùc hiÖn ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu míi thµnh lËp n−íc, 60 n¨m qua, trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn, chÝnh s¸ch BHXH ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn vµ kh«ng ngõng ®æi míi, bæ xung cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña ®Êt n−íc. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi cña nÒn kinh tÕ tõ sau §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng (12/1986), chÝnh s¸ch BHXH vµ tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng còng cã nhiÒu ®æi míi tÝch cùc. Tõ viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®æi míi cña BHXH t«i nhËn thÊy BHXH thùc sù lµ mét chÝnh s¸ch quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc. BHXH kh«ng nh÷ng gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng mµ cßn khuyÕn khÝch hä tÝch cùc lao ®éng s¶n xuÊt t¹o ra cña c¶i cho x héi, x©y dùng ®Êt n−íc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn BHXH ® kh«ng ngõng ph¸t triÓn c¶ vÒ chÊt l−îng lÉn sè l−îng. Sè ng−êi tham gia ngµy cµng t¨ng lªn, më réng cho c¸c ®èi t−îng tham gia, hoµn thiÖn dÇn hÖ thèng chÝnh s¸ch BHXH tiÕn tíi thùc hiÖn ®ñ c¸c chÕ ®é cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO). §Æc biÖt lµ sù ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lÝ tõ c¬ chÕ qu¶n lÝ kÕ ho¹ch ho¸, tËp chung, bao cÊp, hoµn toµn do NSNN ®¶m b¶o ® chuyÓn sang c¬ chÕ thùc hiÖn cã thu vµ quü ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c c©n b»ng thu chi. C¸ch thùc hiÖn nh− vËy kh«ng nh÷ng gi¶m ®−îc g¸nh nÆng cho NSNN mµ cßn thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña c¶ ng−êi sö dông lao ®éng ®èi víi ng−êi lao ®éng. Nhµ n−íc n−íc ®ãng vai trß tæ chøc thùc hiÖn vµ qu¶n lÝ th«ng qua BHXH ViÖt Nam, lµ hÖ thèng ngµnh däc ®−îc tæ chøc tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®−îc, BHXH ViÖt Nam còng cßn rÊt nhiÒu tån t¹i cÇn sím ®−îc kh¾c phôc c¶ vÒ néi dung chÝnh s¸ch, tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng. §©y lµ nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt cÇn ®−îc nghiªn cøu ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam. Trong ®ã qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam lµ mét m¶ng lín, cÇn ®−îc chó §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp träng vµ quan t©m v× tµi chÝnh BHXH cã v÷ng th× c¸c chÕ ®é trî cÊp míi ®−îc ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt mµ kh«ng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng th©m hôt NSNN. ChÝnh v× vËy víi ngµnh häc ®−îc ®µo t¹o, sau khi vÒ thùc tËp t¹i BHXH ViÖt Nam, t«i ® chän ®Ò tµi: “C«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt NamThùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” ®Ó nghiªn cøu c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam, víi môc ®Ých lµ rót ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc ®Ó ph¸t huy, nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc. H¬n n÷a th«ng qua ®ã cã thÓ ®−a ra nh÷ng ®ãng gãp, gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam, ph¸t huy tèi ®a chøc n¨ng cña BHXH trong thêi ®¹i míi. KÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm ba ch−¬ng: Ch−¬ng I: LÝ luËn chung vÒ BHXH vµ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH t¹i ViÖt Nam hiÖn nay. Ch−¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam trong thêi k× tíi. §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch−¬ng I: LÝ luËn chung vÒ BHXH vµ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ BHXH. 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña BHXH. Sù ra ®êi cña BHXH còng gièng nh− c¸c chÝnh s¸ch x héi kh¸c lu«n b¾t nguån tõ yªu cÇu thùc tiÔn cña cuéc sèng ®Æt ra.Tõ thêi xa x−a, con ng−êi ®Ó chèng l¹i nh÷ng rñi ro, thiªn tai cña cuéc sèng ® biÕt ®oµn kÕt t−¬ng trî lÉn nhau, gióp ®ì lÉn nhau. Nh−ng sù gióp ®ì nµy chØ mang tÝnh tù ph¸t vµ víi quy m« nhá, th−êng lµ trong mét nhãm ng−êi chung quan hÖ huyÕt thèng. Khi x héi cµng ngµy cµng tiÕn bé, ®Æc biÖt lµ khi chuyÓn sang giai ®o¹n cã sù ph©n c«ng lao ®éng x héi, nÒn s¶n xuÊt x héi lóc nµy ® ph¸t triÓn. Cïng víi nã lµ quan hÖ x héi gi÷a c¸c c¸ nh©n, gi÷a c¸c céng ®ång còng ph¸t triÓn h¬n. Khi ®ã t«n gi¸o b¾t ®Çu xuÊt hiÖn, nã kh«ng chØ víi ý nghÜa gi¸o dôc con ng−êi h−íng thiÖn mµ cßn cã c¸c tr¹i b¶o d−ìng, héi cøu tÕ víi môc ®Ých tõ thiÖn, trî gióp nhau trong cuéc sèng. Nh− vËy xÐt vÒ b¶n chÊt th× h×nh thøc t−¬ng trî trong thêi k× nµy ® mang tÝnh cã tæ chøc vµ quy m« réng ri h¬n. Tõ thÕ kØ thø XVI ë Ch©u ¢u ® xuÊt hiÖn ngµnh c«ng nghiÖp, nh÷ng ng−êi n«ng d©n kh«ng cã ®Êt ph¶i di c− ra thµnh phè lµm thuª cho c¸c nhµ m¸y ngµy cµng nhiÒu vµ dÇn trë thµnh c«ng nh©n. §Æc biÖt ®Õn thêi k× c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp th× lùc l−îng ngµy cµng ®«ng ®¶o vµ trë thµnh giai cÊp c«ng nh©n. Nh×n chung hä sèng kh«ng æn ®Þnh, cuéc sèng chØ dùa vµo c«ng viÖc víi ®ång l−¬ng Ýt ái, mÊt viÖc lµm, èm ®au, tai n¹n lao ®éng ... ®Òu cã thÓ ®e do¹ cuéc sèng cña hä. T×nh ®oµn kÕt t−¬ng th©n t−¬ng ¸i gi÷a hä ® n¶y në, cïng víi ®ã lµ sù ra ®êi cña c¸c nghiÖp ®oµn, c¸c hiÖp héi gióp ®ì c¸c thµnh viªn khi bÞ èm ®au bÖnh tËt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Bªn c¹nh Héi t−¬ng tÕ cßn cã Quü tiÕt kiÖm ®−îc Nhµ n−íc khuyÕn khÝch thµnh lËp. TiÕp ®ã nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i chu cÊp cho ng−êi lao ®éng thuéc quyÒn qu¶n lÝ khi hä gÆp ph¶i èm ®au, tai n¹n lao ®éng, mÊt viÖc... Giai cÊp c«ng nh©n cµng ®«ng ®¶o th× søc Ðp ®èi víi nh÷ng ®ßi hái §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp ®¶m b¶o cuéc sèng cho hä ngµy cµng ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng chÝnh trÞ cña mçi n−íc. Tr−íc t×nh c¶nh ®ã ChÝnh Phñ mçi n−íc kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn t×nh c¶nh cña ng−êi lao ®éng. Nh÷ng yªu cÇu gi¶m giê lµm, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, ®¶m b¶o cuéc sèng cña ng−êi lao ®éng dÇn ®−îc quy ®Þnh thµnh c¸c chÝnh s¸ch b¾t buéc ®èi víi mçi n−íc. §iÓn h×nh lµ vµo n¨m 1850, d−íi thêi Thñ t−íng Bismark cña §øc ® gióp c¸c ®Þa ph−¬ng thµnh lËp quü do ng−êi c«ng nh©n ®ãng gãp ®Ó ®−îc trî cÊp lóc rñi ro. Nguyªn t¾c b¶o hiÓm b¾t buéc b¾t nguån tõ ®©y, ng−êi ®−îc b¶o hiÓm ph¶i tham gia ®ãng phÝ. Sau ®ã s¸ng kiÕn nµy ®−îc ¸p dông réng ri trªn kh¾p thÕ giíi. BHXH ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn, thùc hiÖn réng kh¾p c¸c n−íc vµ ®−îc Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ( ILO) th«ng qua trong C«ng −íc sè 102 vµo th¸ng 4 n¨m 1952. BHXH ë n−íc ta ® manh nha h×nh thµnh tõ thêi thùc d©n Ph¸p thèng trÞ. Sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, ChÝnh phñ n−íc ViÖt Nam D©n Chñ Céng Hoµ ® ban hµnh s¾c lÖnh 29/ SL ngµy 12/3/1947 vÒ viÖc thùc hiÖn b¶o hiÓm èm ®au, tai n¹n lao ®éng, h−u trÝ. §©y lµ nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn x©y dùng nªn hÖ thèng BHXH ViÖt Nam nh− hiÖn nay. 2. Kh¸i niÖm BHXH. Qua qu¸ tr×nh h×nh thµnh chóng ta cã thÓ nhËn thÊy, lóc khëi ®Çu, BHXH chØ mang tÝnh chÊt tù ph¸t, ph¹m vi ho¹t ®éng nhá hÑp, tr−íc nhu cÇu cña thùc tiÔn th× chÝnh s¸ch BHXH ® nhanh chãng ra ®êi vµ tõng b−íc ph¸t triÓn réng kh¾p. BHXH ® ®−îc tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam ®Þnh nghÜa nh− sau: “ BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng−êi lao ®éng khi hä bÞ mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp do bÞ èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp, tµn tËt, thÊt nghiÖp, tuæi giµ, tö tuÊt dùa trªn c¬ së mét quü tµi chÝnh do sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH, cã sù b¶o hé cña Nhµ n−íc theo ph¸p luËt, nh»m b¶o ®¶m an toµn ®êi sèng cho ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn x héi.” Qua kh¸i niÖm trªn, cã thÓ rót ra mét sè ®iÓm c¬ b¶n sau: - §èi t−îng cña BHXH chÝnh lµ phÇn thu nhËp cña ng−êi lao ®éng bÞ biÕn ®éng, gi¶m hoÆc mÊt ®i do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng do c¸c biÕn cè nh− ® nªu trªn tõ ®ã ®Ó gióp æ ®Þnh cuéc sèng cña b¶n th©n §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. ChÝnh v× yÕu tè nµy mµ BHXH ®−îc coi lµ mét chÝnh s¸ch lín cña mçi quèc gia vµ ®−îc Nhµ n−íc quan t©m qu¶n lÝ chÆt chÏ. Còng tïy vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi n−íc mµ c¸c quy ®Þnh vÒ ®èi t−îng nµy lµ cã sù kh¸c nhau nh−ng cïng b¶o ®¶m æn ®×nh ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng. - §èi t−îng tham gia BHXH lµ gåm ng−êi lao ®éng vµ c¶ ng−êi sö dông lao ®éng. Së dÜ ng−êi lao ®éng ph¶i ®ãng phÝ v× chÝnh hä lµ ®èi t−îng ®−îc h−ëng BHXH khi gÆp rñi ro. Ng−êi sö dông lao ®éng ®ãng phÝ lµ thÓ hiÖn sù quan t©m, tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi ng−êi lao ®éng. Vµ sù ®ãng gãp trªn lµ b¾t buéc, ngoµi ra cßn cã sù hç trî cña Nhµ n−íc. - §Ó ®iÒu hoµ m©u thuÉn gi÷a ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng, ®Ó g¾n bã lîi Ých gi÷a hä, Nhµ n−íc ® ®øng ra yªu cÇu c¶ hai bªn cïng ®ãng gãp vµ ®©y còng lµ chÝnh s¸ch x héi ®−îc thùc hiÖn gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Dùa vµo b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña BHXH mµ Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ( ILO) còng ® ®−a ra mét ®Þnh nghÜa kh¸c nh− sau: “ BHXH lµ sù b¶o vÖ cña x héi ®èi víi c¸c thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng céng (b»ng ph¸p luËt, tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ) ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ x héi do bÞ mÊt hoÆc gi¶m mÊt thu nhËp g©y ra bëi èm ®au, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, tuæi giµ, tµn tËt vµ chÕt. H¬n n÷a, BHXH cßn ph¶i b¶o vÖ cho viÖc ch¨m sãc y tÕ, søc khoÎ vµ trî cÊp cho c¸c gia ®×nh khi cÇn thiÕt.” Tõ ®Þnh nghÜa trªn chóng ta thÊy môc tiªu cña BHXH lµ h−íng tíi sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n vµ toµn x héi. BHXH thÓ hiÖn sù ®¶m b¶o lîi Ých cña x héi ®èi víi mçi thµnh viªn tõ ®ã g¾n kÕt mçi c¸ nh©n víi x héi ®ã. 3. B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña BHXH. 3.1. B¶n chÊt cña BHXH. Cã thÓ hiÓu BHXH lµ sù bï ®¾p mét phÇn thu nhËp bÞ mÊt cña ng−êi lao ®éng khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè nh− èm ®au, tai nan lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp hoÆc tuæi giµ lµm mÊt, gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng, tõ ®ã gióp æn ®Þnh cuéc sèng cña b¶n th©n ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. BHXH hiÖn nay ®−îc coi lµ mét chÝnh s¸ch x héi lín cña mçi quèc gia, ®−îc nhµ n−íc quan §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp t©m vµ qu¶n lÝ chÆt chÏ. BHXH xÐt vÒ b¶n chÊt bao gåm nh÷ng néi dung sau ®©y: BHXH lµ sù cÇn thiÕt tÊt yÕu kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, mèi quan hÖ gi÷a ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng ngµy cµng ph¸t triÓn. Do vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quyÕt ®Þnh ®Õn sù ®a d¹ng vµ tÝnh hoµn thiÖn cña BHXH. V× vËy cã thÓ nãi kinh tÕ lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tíi hÖ thèng BHXH cña mçi n−íc. BHXH, bªn tham gia BHXH, bªn ®−îc BHXH lµ ba chñ thÓ trong mèi quan hÖ cña BHXH. Bªn tham gia BHXH gåm ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng (bªn ®ãng gãp), bªn BHXH lµ bªn nhËn nhiÖm vô BHXH, th«ng th−êng th× do c¬ quan chuyªn tr¸ch do Nhµ n−íc lËp ra vµ b¶o trî, bªn ®−îc BHXH chÝnh lµ ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. Tõ ®ã hä ®−îc ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu, gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng, gãp phÇn æn ®×nh x héi. Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng cña ng−êi lao ®éng cã thÓ lµ nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn( tai n¹n, èm ®au, bÖnh nghÒ nghiÖp...), còng cã thÓ lµ c¸c rñi ro kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn( tuæi giµ, thai s¶n, ...). §ång thêi c¸c biÕn cè nµy cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh lao ®éng hoÆc ngoµi lao ®éng. PhÇn thu nhËp cña ng−êi lao ®éng bÞ gi¶m hay mÊt ®i tõ c¸c rñi ro trªn sÏ ®−îc thay thÕ hoÆc bï ®¾p tõ nguån quü tËp trung ®−îc tån tÝch l¹i do bªn tham gia BHXH ®ãng gãp vµ cã thªm sù hç trî cña NSNN. 3.2. Chøc n¨ng cña BHXH. Chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH lµ thay thÕ, bï ®¾p phÇn thu nhËp cña ng−êi lao ®éng khi hä gÆp nh÷ng rñi ro lµm mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay mÊt viÖc lµm. Rñi ro nµy cã thÓ lµm mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng tam thêi hay dµi h¹n th× møc trî cÊp sÏ ®−îc quy ®Þnh cho tõng tr−êng hîp. Chøc n¨ng nµy quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña BHXH. §èi t−îng tham gia BHXH cã c¶ ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng vµ cïng ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. Quü nµy dïng ®Ó trî cÊp cho ng−êi lao ®éng khi gÆp ph¶i rñi ro, sè ng−êi nµy th−êng chiÕm sè Ýt. BHXH §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp thùc hiÖn c¶ ph©n phèi l¹i thu nhËp theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang, gi÷a ng−êi lao ®éng khoÎ m¹nh víi ng−êi lao ®éng èm ®au, giµ yÕu..., gi÷a nh÷ng ng−êi cã thu nhËp cao ph¶i ®ãng nhiÒu víi ng−êi cã thu nhËp thÊp ph¶i ®ãng Ýt. Nh− vËy thùc hiÖn chøc n¨ng nµy BHXH cßn cã ý nghÜa gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x héi, mét môc tiªu quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ -x héi cña mçi quèc gia. Nhê cã BHXH mµ ng−êi lao ®éng lu«n yªn t©m lao ®éng, g¾n bã víi c«ng viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x héi, t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ngµy cµng nhiÒu h¬n, n©ng cao ®êi sèng toµn x héi. NÕu tr−íc ®©y, sù trî gióp lµ mang tÝnh tù ph¸t, th× hiÖn nay khi x héi ® ph¸t triÓn, viÖc trî gióp ® ®−îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cña Nhµ n−íc. Sù b¶o ®¶m nµy gióp g¾n bã mèi quan hÖ gi÷a ng−êi lao ®éng vµ x héi vµ cµng thóc ®Èy h¬n nghÜa vô cña hä ®èi víi x héi. Trong thùc tÕ gi÷a ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng... BHXH ® g¾n bã lîi Ých gi÷a hä, ® ®iÒu hoµ ®−îc nh÷ng m©u thuÉn gi÷a hä, lµm cho hä hiÓu nhau h¬n. §©y còng lµ mèi quan hÖ biÖn chøng hai bªn ®Òu cã lîi, ng−êi lao ®éng th× ®−îc ®¶m b¶o cuéc sèng, ng−êi sö dông th× sÏ cã mét ®éi ngò c«ng nh©n h¨ng h¸i, tÝch cùc trong s¶n xuÊt. §èi víi Nhµ n−íc th× BHXH lµ c¸ch chi Ýt nhÊt song hiÖu qu¶ nhÊt v× ® gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng vµ gãp phÇn æn ®Þnh s¶n suÊt, æn ®Þnh kinh tÕ - x héi. 4. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña BHXH. Nh×n chung hÖ thèng BHXH ®−îc thùc hiÖn dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau: Thø nhÊt lµ nguyªn t¾c ®ãng h−ëng chia sÎ rñi ro; lÊy sè ®«ng bï sè Ýt, lÊy cña ng−êi ®ang lµm viÖc bï ®¾p cho ng−êi nghØ h−ëng chÕ ®é BHXH. §©y lµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng chung cña ngµnh b¶o hiÓm lµ quü gãp chung cña sè ®«ng bï cho sè Ýt lµ nh÷ng ng−êi thiÕu may m¾n gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro trong cuéc sèng, trong lao ®éng s¶n xuÊt. PhÇn thÓ hiÖn tÝnh chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc lµ viÖc rñi ro trong BHXH kh«ng chØ lµ nh÷ng rñi ro thuÇn tuý §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp nh− trong b¶o hiÓm th−¬ng m¹i mµ cßn cã c¶ nh÷ng rñi ro kh«ng mang tÝnh ngÉu nhiªn nh−: tuæi giµ, thai s¶n,... Thø hai lµ møc h−ëng ph¶i thÊp h¬n tiÒn l−¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH, nh−ng ph¶i ®¶m b¶o ®−îc møc sèng tèi thiÓu cho ng−êi h−ëng kho¶n trî cÊp ®ã. ViÖc quy ®Þnh trªn lµ hoµn toµn hîp lÝ vµ còng lµ quy ®Þnh chung cho tÊt c¶ c¸c n−íc, song thÊp bao nhiªu cßn tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x héi cña mçi n−íc trong mçi thêi k× kh¸c nhau. Thø ba lµ ph¶i tù chñ vÒ tµi chÝnh, ®©y lµ nguyªn t¾c quan träng trong chÝnh s¸ch BHXH cña c¸c n−íc. NÕu chØ hoµn toµn phô thuéc vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc (NSNN) gièng nh− giai ®o¹n tr−íc c¶i c¸ch n¨m 1995 cña n−íc ta th× ®©y thùc sù lµ mét g¸nh nÆng lín cña ®Êt n−íc. ViÖc thµnh lËp quü BHXH do c¸c bªn tham gia BHXH ®ãng gãp vµ cã sù hç trî cña Nhµ n−íc lµ hoµn toµn phï hîp. Quü nµy cã thÓ qu¶n lÝ theo c¸c c¸ch thøc kh¸c nhau song ®éc lËp víi NSNN , NSNN chØ bï thiÕu hoÆc tµi trî mét phÇn tuú thuéc vµo quy ®Þnh cña mçi n−íc kh¸c nhau. 5. C¸c chÕ ®é cña BHXH. §èi víi mçi n−íc cã nh÷ng hoµn c¶nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x héi kh¸c nhau nªn BHXH ®−îc tæ chøc thùc hiÖn theo nh÷ng quy ®Þnh riªng kh¸c nhau. BHXH ®−îc x©y dùng dùa vµo c¸c nguyªn t¾c trªn mét c¸ch thèng nhÊt trªn toµn thÕ giíi vµ ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh sau cña tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO) vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch BHXH. Trong C«ng −íc 102 ®−îc ILO th«ng qua ngµy 4/6/1952 cã quy ®Þnh nh÷ng quy ph¹m tèi thiÓu vÒ an toµn x héi ® ®−a ra 9 chÕ ®é sau: - Ch¨m sãc y tÕ. - Trî cÊp èm ®au. - Trî cÊp thÊt nghiÖp. - Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. - Trî cÊp tuæi giµ. - Trî cÊp thai s¶n. - Trî cÊp tµn tËt. §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp - Trî cÊp v× mÊt ng−êi trô cét gia ®×nh. C¸c thµnh viªn tham gia C«ng −íc ph¶i thùc hiÖn Ýt nhÊt lµ 3 trong 9 chÕ ®é nãi trªn, trong ®ã ph¶i cã nhÊt thiÕt 1 trong n¨m chÕ ®é sau ®©y: - Trî cÊp tuæi giµ. - Trî cÊp thÊt nghiÖp. - Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. - Trî cÊp tµn tËt. - Trî cÊp v× mÊt ng−êi trô cét gia ®×nh. Mçi chÕ ®é trong hÖ thèng BHXH khi x©y dùng ph¶i dùa trªn c¸c c¬ së ®iÒu kiÖn kinh tÕ, thu nhËp, tiÒn l−¬ng, ... §ång thêi, tuú tõng chÕ ®é mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè sinh häc, tuæi thä b×nh qu©n, nhu cÇu dinh d−ìng, ... ®Ó quy ®Þnh c¸c møc ®ãng, møc h−ëng, thêi gian h−ëng vµ ®èi t−îng h−ëng cho hîp lÝ. C¸c chÕ ®é BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: + C¸c chÕ ®é ®−îc x©y dùng theo luËt ph¸p cña mçi n−íc. + HÖ thèng c¸c chÕ ®é mang tÝnh chÊt chia sÎ rñi ro, chia sÎ tµi chÝnh. + Mçi chÕ ®é ®−îc chi tr¶ ®Òu c¨n cø chñ yÕu vµo møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH. + PhÇn lín c¸c chÕ ®é lµ chi tr¶ ®Þnh k×. + §ång tiÒn ®−îc sö dông lµm ph−¬ng tiÖn chi tr¶ vµ thanh quyÕt to¸n. + Chi tr¶ BHXH nh− lµ quyÒn lîi cña mçi chÕ ®é BHXH. + Møc chi tr¶ cßn phô thuéc vµo quü dù tr÷. NÕu quü dù tr÷ ®−îc ®Çu t− cã hiÖu qu¶ vµ an toµn th× møc chi tr¶ sÏ cao vµ æn ®Þnh. + C¸c chÕ ®é BHXH cÇn ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh ®Þnh k× ®Ó ph¶n ¸nh hÕt sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ -x héi. 6. Quü BHXH vµ ph©n lo¹i quü BHXH. 6.1. Quü BHXH. §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp Nh− chóng ta ® t×m hiÓu trong phÇn 1 ë trªn th× sù ra ®êi cña quü BHXH lµ mét b−íc ngoÆt lín ®èi víi ngµnh BHXH trªn toµn thÕ giíi. Quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp chung n»m ngoµi NSNN vµ ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau ®©y: - Ng−êi sö dông lao ®éng ®ãng gãp, - Ng−êi lao ®éng ®ãng gãp, - Nhµ n−íc ®ãng vµ hç trî thªm, - C¸c nguån kh¸c (nh− c¸ nh©n vµ tæ chøc tõ thiÖn ñng hé, li tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− quü nhµn rçi). Tr¸ch nhiÖm tham gia ®ãng gãp BHXH cho ng−êi lao ®éng ®−îc ph©n chia cho c¶ ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng. §iÒu nµy kh«ng ph¶i sù chia sÎ rñi ro, mµ lµ lîi Ých gi÷a hai bªn. Sù ®ãng gãp mét phÇn quü cña ng−êi sö dông lao ®éng cho ng−êi lao ®éng sÏ tr¸nh ®−îc nh÷ng thiÖt h¹i kinh tÕ do ph¶i chi ra mét kho¶n tiÒn lín khi cã rñi ro x¶y ra ®èi víi ng−êi lao ®éng mµ m×nh thuª m−ín. §ång thêi, nã cßn gãp phÇn gi¶m bít m©u thuÉn, kiÕn t¹o mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a chñ- thî. VÒ phÝa ng−êi lao ®éng, sù ®ãng gãp cña hä võa thÓ hiÖn sù tù g¸nh chÞu chÝnh nh÷ng rñi ro cña chÝnh m×nh, võa cã ý nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi mét c¸ch chÆt chÏ. PhÇn lín c¸c n−íc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nªu trªn. Tuy nhiªn, ph−¬ng thøc ®ãng gãp vµ møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH cã kh¸c nhau tuú thuéc quy ®Þnh cña mçi n−íc. HiÖn nay møc ®ãng gãp BHXH cña ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng hiÖn vÉn cßn hai quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, ph¶i c¨n cø vµo møc l−¬ng c¸ nh©n vµ quü l−¬ng c¬ quan, doanh nghiÖp. Quan ®iÓm thø hai l¹i cho r»ng, ph¶i c¨n cø vµo møc thu nhËp c¬ b¶n cña ng−êi lao ®éng ®−îc c©n ®èi chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp. VÒ møc ®ãng gãp BHXH, mçi n−íc l¹i cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau. Mét sè n−íc quy ®Þnh ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng, ChÝnh phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, c¸c chÕ ®é cßn l¹i c¶ ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng cïng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn b»ng nhau. Trong ®ã, mét sè n−íc kh¸c l¹i quy ®Þnh, ChÝnh phñ bï thiÕu cho quü BHXH hoÆc chÞu toµn bé chi qu¶n lÝ BHXH .... Quü BHXH ®−îc sö dông ®Ó chi tr¶ chñ yÕu cho hai môc ®Ých sau: thø nhÊt lµ chi tr¶ vµ trî cÊp cho c¸c chÕ ®é BHXH nh− ® nªu ë môc 5, cßn l¹i lµ chi tr¶ cho chi phÝ sù nghiÖp qu¶n lÝ BHXH. Trong hai kho¶n chi ®ã th× kho¶n chi thø nhÊt lµ quan träng vµ chiÕm phÇn lín trong quü BHXH. C¸c kho¶n trî cÊp nµy còng ®−îc quy ®Þnh vÒ møc trî cÊp vµ thêi gian h−ëng mét c¸ch cô thÓ vµ cã sù kh¸c biÖt ®èi víi tõng chÕ ®é. T¹i nh÷ng n−íc kh¸c nhau th× c¸c kho¶n trî cÊp nµy còng ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau. 6.2. Ph©n lo¹i quü BHXH: Tuú theo môc ®Ých vµ c¸ch tæ chøc cña nh÷ng hÖ thèng BHXH trªn thÕ giíi mµ quü BHXH ®−îc ph©n lo¹i kh¸c nhau: - Ph©n lo¹i theo c¸c chÕ ®é bao gåm: Quü h−u trÝ, tö tuÊt; Quü tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp; Quü thÊt nghiÖp; Quü èm ®au thai s¶n. - Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt sö dông bao gåm: Quü ng¾n h¹n ®Ó chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n nh− èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng lµm mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m thêi; Quü dµi h¹n ®Ó chi tr¶ trî cÊp cho c¸c chÕ ®é nh− h−u trÝ, tö tuÊt. - Ph©n lo¹i theo ®èi t−îng tham gia bao gåm: Quü cho c«ng chøc Nhµ n−íc, quü cho lùc l−îng vò trang, quü cho lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, quü cho c¸c ®èi t−îng cßn l¹i. ViÖc ph©n lo¹i quü nh− trªn cÇn ®−îc thùc hiÖn vµ c©n nh¾c tr¸nh nh÷ng t×nh tr¹ng ph©n nhá quü dÔ g©y ra t×nh tr¹ng mÊt tËp trung, kh«ng cã sù bæ xung vµ hç trî lÉn nhau. ViÖc ph©n chia quü kh«ng hîp lÝ sÏ dÉn tíi nh÷ng ¶nh h−ëng xÊu ®Õn viÖc chi tr¶ cho c¸c ®èi t−îng, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò qu¶n lÝ quü mét c¸ch hîp lÝ. Dùa trªn c¸c c¸ch tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é mµ mçi n−íc l¹i cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ c¸c quü thµnh phÇn. C¸c quü thµnh phÇn ph¶i thùc sù phï hîp víi hÖ thèng BHXH ®ã. §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp II. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. 1. Kh¸i niÖm chung vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. Tr−íc tiªn chóng ta cÇn hiÓu kh¸i niÖm vÒ qu¶n lÝ. Qu¶n lÝ lµ nh÷ng ho¹t ®éng nh»m t¸c ®éng mét c¸ch cã tæ chøc, cã ®Þnh h−íng cña chñ thÓ qu¶n lÝ vµo mét ®èi t−îng qu¶n lÝ nhÊt ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c qu¸ tr×nh x héi vµ hµnh vi cña con ng−êi tõ ®ã cã thÓ duy tr× ®−îc tÝnh æn ®Þnh cña ®èi t−îng. §èi t−îng cña qu¶n lÝ ë ®©y lµ tµi chÝnh BHXH, tµi chÝnh BHXH lµ mét thuËt ng÷ thuéc ph¹m trï tµi chÝnh chØ mét m¾t kh©u tµi chÝnh tån t¹i ®éc lËp trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia. Tµi chÝnh BHXH tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông c¸c nguån tµi chÝnh nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng−êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi gÆp rñi ro tõ ®ã ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x héi. Nh− vËy, nh×n réng ra th× qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH lµ viÖc sö dông tµi chÝnh BHXH nh− mét c«ng cô qu¶n lÝ x héi cña Nhµ n−íc. Nhµ n−íc th«ng qua ho¹t ®éng tµi chÝnh BHXH ®Ó thùc hiÖn môc tiªu qu¶n lÝ x héi ®ã lµ ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho nh©n d©n tr−íc nh÷ng rñi ro lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay khi vÒ giµ, gióp ng−êi lao ®éng yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. BHXH thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt cña mçi quèc gia, mçi thÓ chÕ x héi . Cßn hiÓu theo nghÜa hÑp th× qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH lµ qu¶n lÝ thu chi BHXH. Nh− vËy qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH chñ yÕu liªn quan tíi viÖc lµm thÕ nµo ®Ó ho¹t ®éng thu chi quü BHXH ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch b×nh th−êng tr−íc nh÷ng biÕn ®éng cña m«i tr−êng. BiÕn ®éng ë ®©y lµ nh÷ng biÕn ®éng vÒ ®èi t−îng tham gia, ®èi t−îng h−ëng, biÕn ®éng cña m«i tr−êng sèng, m«i tr−êng kinh tÕ ..., nh÷ng biÕn ®éng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña ng−êi lao ®éng, ®Õn viÖc thu chi quü BHXH, ¶nh h−ëng tíi sù ®Çu t− t¨ng tr−ëng quü BHXH. Néi dung cña qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH chñ yÕu lµ sù lùa chän vµ x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, quy chÕ vÒ tµi chÝnh BHXH mét c¸ch hîp lÝ vµ lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó ra quyÕt ®Þnh cô thÓ cña thu chi BHXH thùc hiÖn môc tiªu cña Nhµ n−íc ®Æt ra. Khi thùc hiÖn qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cÇn chó ý hai nguyªn t¾c chñ yÕu sau: - Qu¸ tr×nh qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ph¶i lu«n ®−îc tÝnh to¸n, so s¸nh vµ c©n ®èi trong tr¹ng th¸i ®éng: Bëi v× l−îng tiÒn mÆt cña quü biÕn §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp ®éng theo tõng chÕ ®é trî cÊp BHXH kh¸c nhau, l−îng lao ®éng biÕn ®éng mét c¸ch th−êng xuyªn nªn trong qu¶n lÝ, ®Æc biÖt lµ kh©u lËp kÕ ho¹ch ph¶i chó träng tíi vÊn ®Ò nµy. §©y còng lµ mét ®Æc thï trong ngµnh B¶o hiÓm nãi chung vµ BHXH nãi riªng v× tÝnh ®¶o ng−îc chu k× kinh doanh tøc lµ thu phÝ tr−íc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é sau. Tuy cã sù hç trî cña NSNN, song qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ph¶i gãp phÇn gi¶m g¸nh nÆng cho NSNN vµ vÉn thùc hiÖn chÝnh s¸ch x héi nµy mét c¸ch tèt nhÊt. - Quü BHXH ph¶i ®−îc b¶o tån vµ ph¸t triÓn: Nh− trªn ® ®Ò cËp th× ngµnh B¶o hiÓm cã ®Æc thï thu phÝ tr−íc, chi tr¶ sau, thêi gian ®ãng vµ thêi gian h−ëng cã thÓ kÐo dµi, ®ång tiÒn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt thêi gian. Do vËy cÇn ®Çu t− ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr−ëng quü mét c¸ch hîp lÝ. §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c nµy c¬ quan BHXH ph¶i t¨ng c−êng kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng thu chi vµ qu¶n lÝ quü thùc hiÖn ®Çu t− phÇn quü nhµn rçi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau: +An toµn: Môc ®Ých cña quü lµ b¶o ®¶m chi tr¶ l−¬ng h−u vµ c¸c trî cÊp BHXH cho ng−êi lao ®éng. V× vËy, quü dï cã ®Çu t− vµo lÜnh vùc nµo còng ph¶i ®¶m b¶o an toµn cho kho¶n ®Çu t− ®ã. §¶m b¶o an toµn lµ kh«ng chØ b¶o toµn vèn ®Çu t− vÒ danh nghÜa, mµ cßn lµ b¶o toµn vÒ c¶ gi¸ trÞ thùc tÕ, ®iÒu nµy cµng cã ý nghÜa quan träng trong thêi k× l¹m ph¸t. Nãi c¸ch kh¸c th× ®Çu t− quü ph¶i lùa chän lÜnh vùc ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro. + HiÖu qu¶: §©y lµ môc tiªu cña viÖc ®Çu t− t¨ng tr−ëng quü do vËy nguyªn t¾c nµy rÊt quan träng vµ ph¶i ®−îc ®i liÒn víi nguyªn t¾c thø nhÊt. Li ®Çu t− kh«ng chØ gãp phÇn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c kho¶n chi mµ cßn gãp phÇn cho phÐp h¹ tØ lÖ ®ãng gãp cña ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng. + Kh¶ n¨ng thanh to¸n (tÝnh l−u chuyÓn cña vèn): §©y còng lµ yªu cÇu ®Æc thï cña nghµnh do c¸c kho¶n chi tr¶ lµ ph¸t sinh sau vµ kÐo dµi nªn c¸c kho¶n ®Çu t− ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n ®Ó dÔ dµng chi tr¶ cho c¸c ®èi t−îng kÞp thêi. §Æc biÖt tr¸nh nh÷ng kho¶n ®Çu t− dÔ v−íng vµo nh÷ng vÊn ®Ò tån kho¶n. C¸c h×nh thøc ®Çu t− dÔ thanh kho¶n vµ an toµn th−êng ®−îc −u tiªn thùc hiÖn tr−íc. + Cã lîi Ých kinh tÕ, x héi: Lµ mét quü tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch x héi, do ®ã trong qu¸ tr×nh ®Çu t− ph¶i l−u ý ®Õn viÖc n©ng cao phóc lîi §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp cho ng−êi d©n, ph¶i ra søc c¶i thiÖn chÊt l−îng chung cho ®êi sèng d©n c− cña ®Êt n−íc. C¸c h×nh thøc, h¹ng môc ®Çu t− ph¶i ®Æt vÊn ®Ò hiÖu qu¶ kinh tÕ x héi lªn hµng ®Çu. Ho¹t ®éng ®Çu t− t¨ng tr−ëng quü BHXH kh¸c víi c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− kh¸c víi môc tiªu lîi nhuËn lµm ®Çu v× BHXH chÝnh lµ mét chÝnh s¸ch quan träng trong hÖ thèng An sinh x héi cña mçi n−íc. 2. Néi dung qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. Nh×n chung, qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH bao gåm bèn néi dung c¬ b¶n sau: - Qu¶n lÝ thu BHXH. - Qu¶n lÝ chi BHXH. - Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t− t¨ng tr−ëng quü. - Qu¶n lÝ c©n ®èi quü BHXH. 2.1. Qu¶n lÝ thu BHXH. Qu¶n lÝ thu gi÷ vai trß quan träng vµ quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh thu BHXH, tõ ®ã quyÕt ®Þnh ®Õn søc m¹nh quü BHXH ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é trî cÊp. Tr−íc tiªn chóng ta ph¶i n¾m ®−îc néi dung thu gåm hai kho¶n thu tõ ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng. §©y lµ kho¶n thu lín nhÊt vµ ®ãng vai trß quan träng, quyÕt ®Þnh. C¸c kho¶n thu kh¸c nh−: thu tõ c¸c quü cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tõ thiÖn hay sù hç trî cña NSNN lµ nhá, NSNN chØ bï ®¾p cho nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt. H¬n n÷a ®©y lµ kho¶n thu mµ tæ chøc BHXH còng kh«ng thÓ tù ®iÒu chØnh ®−îc v× nã mang tÝnh thô ®éng. Do vËy mµ c«ng t¸c qu¶n lÝ thu chØ tËp chung vµo nguån thu tõ hai ®èi t−îng chÝnh ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng. Néi dung cña qu¶n lÝ thu l¹i tËp chung vµo ba ®èi t−îng chÝnh sau ®©y: Qu¶n lÝ ®èi t−îng tham gia BHXH: §©y lµ viÖc ®Çu tiªn mµ mçi tæ chøc BHXH khi thùc hiÖn quan t©m ®Õn, th−êng c¸c ®èi t−îng nµy ®−îc quy ®Þnh râ trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ n−íc. H¬n thÕ n÷a BHXH còng ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c san sÎ rñi ro vµ tu©n theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt nªn viÖc tham gia ®Çy ®ñ cña c¸c ®èi t−îng tham gia BHXH lµ viÖc rÊt quan träng. Qu¶n lÝ ®èi t−îng tham gia cÇn thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp + Qu¶n lÝ sè l−îng ®¨ng kÝ tham gia BHXH. + Qu¶n lÝ ®èi t−îng b¾t buéc tham gia BHXH theo quy ®Þnh. + Qu¶n lÝ c«ng t¸c cÊp sæ BHXH: V× ®©y lµ c¨n cø x¸c ®Þnh qu¸ tr×nh ®ãng gãp, ngµnh nghÒ lao ®éng, thêi gian lao ®éng, tªn ng−êi lao ®éng vµ mét sè th«ng tin kh¸c. Qu¶n lÝ quü l−¬ng cña c¸c doanh nghiÖp: Theo nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh nh− ngµy nay th× phÝ thu BHXH th−êng ®−îc tÝnh theo phÇn tr¨m tæng quü l−¬ng cña doanh nghiÖp vµ tiÒn l−¬ng th¸ng cña ng−êi lao ®éng nªn quü l−¬ng cßn lµ c¬ së ®Ó qu¶n lÝ thu mét c¸ch thuËn lîi. Dùa trªn quü l−¬ng cña doanh nghiÖp BHXH cã thÓ ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ vµ h¹n chÕ ®−îc t×nh tr¹ng gian lËn trèn ®ãng BHXH. Bªn c¹nh ®ã chÝnh c¸c doanh nghiÖp trë thµnh nh÷ng “®¹i lÝ” thùc hiÖn thu vµ chi tr¶ trùc tiÕp cho mét vµi chÕ ®é lµ thùc sù thuËn lîi cho c«ng t¸c thu phÝ nãi riªng vµ c«ng t¸c thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH nãi chung. Qu¶n lÝ tiÒn thu BHXH: C¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn nép phÝ th«ng qua tµi kho¶n cña BHXH. Do vËy, BHXH khã n¾m b¾t ®−îc t×nh h×nh thu. §Ó ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ, kÞp thêi cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng vÒ thêi gian nép, hÖ thèng tµi kho¶n thu nép ph¶i thuËn lîi vµ an toµn cho viÖc nép. ViÖc n¾m b¾t t×nh h×nh thu BHXH gióp qu¶n lÝ quü dÔ dµng, kÞp thêi ®iÒu chØnh vµ ®¶m b¶o cho c«ng t¸c chi tr¶ ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch tèt nhÊt. Trong néi dung qu¶n lÝ thu BHXH, tÊt c¶ c¸c ®ãng gãp BHXH sÏ ®−îc qu¶n lÝ chung mét c¸ch thèng nhÊt, d©n chñ, c«ng khai trong toµn hÖ thèng. 2.2. Qu¶n lÝ chi BHXH. C¸c kho¶n chi BHXH bao gåm c¸c kho¶n chi cho c¸c chÕ ®é, chi qu¶n lÝ vµ chi kh¸c. Trong ®ã cã thÓ nãi hai kho¶n chi ®Çu lµ rÊt lín ®Æc biÖt lµ chi cho c¸c chÕ ®é, h¬n n÷a kho¶n chi nµy chÝnh lµ thÓ hiÖn sù b¶o ®¶m cuéc sèng cña chÝnh s¸ch BHXH. V× vËy nh¾c ®Õn qu¶n lÝ chi lµ nh¾c ®Õn hai néi dung chÝnh sau: Qu¶n lÝ ho¹t ®éng chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é: Môc tiªu cña ho¹t ®éng qu¶n lÝ chi kh«ng víi môc ®Ých gi¶m kho¶n chi nµy mét c¸ch lín nhÊt cã thÓ mµ qu¶n lÝ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng chi sai chÕ ®é hoÆc chi kh«ng ®óng ®èi t−îng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp võa tr¸nh lng phÝ l¹i ®¶m b¶o c«ng b»ng cho c¸c ®èi t−îng tham gia BHXH. Do vËy, ®Ó ®¶m b¶o chi tr¶ trî cÊp ®óng chÕ ®é, ®óng ®èi t−îng, kÞp thêi cÇn cã ph−¬ng thøc chi hîp lÝ, tæ chøc thùc hiÖn chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é thuËn lîi, dÔ dµng. Còng nh− qu¶n lÝ ho¹t ®éng thu tr−íc tiªn chóng ta ph¶i qu¶n lÝ nh÷ng ®èi t−îng ®−îc h−ëng c¸c chÕ ®é BHXH. §èi t−îng cã thÓ h−ëng c¸c chÕ ®é chÝnh lµ b¶n th©n ng−êi lao ®éng hoÆc ng−êi th©n trong gia ®×nh hä. §èi t−îng ®−îc h−ëng c¸c chÕ ®é trî cÊp lµ nh÷ng ng−êi lao ®éng tham gia ®ãng phÝ BHXH vµ gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro lµm mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng dÉn ®Õn mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp cña hä. C¸c ®iÒu kiÖn h−ëng ®−îc quy ®Þnh cô thÓ trong c¸c v¨n b¶n, th−êng th× møc trî cÊp, lo¹i trî cÊp vµ thêi gian trî cÊp th× phô thuéc vµo møc ®ãng gãp, thêi gian ®ãng gãp, møc ®é hay tØ lÖ th−¬ng tËt,...vµ chÝnh biÕn cè mµ ng−êi lao ®éng gÆp ph¶i. BHXH ViÖt Nam muèn qu¶n lÝ tèt cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n quy ®Þnh râ rµng vµ hîp lÝ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn h−ëng cña c¸c lo¹i chÕ ®é, dùa trªn c¬ së ®ã ®Ó xö lÝ c¸c tr−êng hîp cho c«ng b»ng. §èi t−îng h−ëng cÇn ®−îc xem xÐt vµ kiÓm tra nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng chi sai hoÆc chi kh«ng hîp lÝ. Qu¶n lÝ chi cho c¸c chÕ ®é còng cÇn ®−îc ph©n lo¹i vµ ph©n cÊp qu¶n lÝ ®Ó dÔ qu¶n lÝ vµ thùc hiÖn chi tr¶ cho thuËn tiÖn. Qu¶n lÝ chi ho¹t ®éng bé m¸y: Sau chi cho c¸c chÕ ®é th× ®©y lµ kho¶n chi lín thø hai cÇn ®−îc qu¶n lÝ. Chi qu¶n lÝ cã thÓ hiÓu ®¬n gi¶n lµ kho¶n chi cho bé m¸y tøc lµ tr¶ l−¬ng cho c¸n bé, chi cho ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, chi mua s¾m thiÕt bÞ vµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh nh»m duy tr× ho¹t ®éng cña tæ chøc BHXH. Møc chi nµy cã thÓ ®−îc quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ BHXH hoÆc còng cã thÓ ®−îc lËp trong NSNN. Kho¶n chi nµy cÇn ®−îc qu¶n lÝ tr¸nh nh÷ng lng phÝ kh«ng cÇn thiÕt. Mét sè n−íc kho¶n chi nµy ®−îc NSNN chi tr¶, mét sè n−íc l¹i do quü BHXH ®¶m b¶o. Song nh×n chung th× chi phÝ qu¶n lÝ lµ ph¶i phï hîp tr¸nh nh÷ng lng phÝ kh«ng cÇn thiÕt, song chi phÝ qu¶n lÝ còng ph¶i ®ñ lín ®Ó ®¶m b¶o c¬ së cho ho¹t ®éng qu¶n lÝ cña BHXH ®−îc thùc hiÖn dÔ d¹ng. H¬n n÷a l−¬ng cho c¸n bé nh©n viªn cña ngµnh BHXH ph¶i c©n b»ng víi c¸c ngµnh kh¸c. 2.3. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng ®Çu t− nh»m b¶o toµn vµ t¨ng tr−ëng quü. Quü BHXH t¹i mét thêi ®iÓm th−êng cã sè tiÒn kÕt d− rÊt lín, ®©y lµ c¬ së cña nh÷ng yªu cÇu cÇn b¶o toµn vµ ph¸t triÓn quü. Nh− chóng ta ® biÕt th× quü thu tr−íc, chi sau, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp nh÷ng c¬ héi còng nh− nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo nªn viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn quü l¹i trë thµnh nhu cÇu bøc thiÕt. NÕu quü kh«ng chó träng ®Õn vÊn ®Ò ®Çu t− cã thÓ sÏ ®øng tr−íc t×nh tr¹ng béi chi hay nãi c¸ch kh¸c lµ chi v−ît qu¸ thu. NÕu ®Çu t− t¨ng tr−ëng quü cã hiÖu qu¶ th× ®©y lµ mét nguån thu bæ sung rÊt lín cho quü ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi thu chi tõ ®ã gi¶m g¸nh nÆng cho NSNN. §Ó ho¹t ®éng ®Çu t− thùc hiÖn ®óng vai trß cña nã th× ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c nh− an toµn, tr¸nh rñi ro, cã li vµ trªn hÕt lµ thùc hiÖn ®−îc lîi Ých x héi. 2.4. Qu¶n lÝ ho¹t ®éng c©n ®èi quü. BHXH lµ chÝnh s¸ch x héi nªn kh¸c víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm th−¬ng m¹i, BHXH ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn mµ môc ®Ých lín nhÊt lµ æn ®Þnh cuéc sèng cña ng−êi lao ®éng. Do vËy c©n b»ng thu chi lµ tr¹ng th¸i mong muèn cña mçi n−íc khi triÓn khai thùc hiÖn BHXH. §Ó c©n ®èi thu chi trªn thùc tÕ th−êng ph¶i cã sù hç trî cña NSNN, ®ång thêi th× quü ph¶i t×m cho m×nh nh÷ng nguån thu kh¸c ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng quü. Trong ®ã c¸c kho¶n chi vµ nguån thu ® ®−îc tr×nh bµy ë trªn. Qu¶n lÝ c©n ®èi quü lµ viÖc lµm hÕt søc quan träng nh»m ph¸t hiÖn ra nh÷ng thay ®æi dÉn ®Õn mÊt c©n ®èi ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi. 3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi ho¹t ®éng qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. §èi víi ngµnh qu¶n trÞ nãi chung vµ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH nãi riªng th× viÖc xem xÐt c¸c yÕu tè t¸c ®éng cña m«i tr−êng tíi ho¹t ®éng cña ®èi t−îng qu¶n lÝ lµ rÊt cÇn thiÕt. C¸c t¸c ®éng cña m«i tr−êng cã thÓ mang ®Õn nh÷ng th¸ch thøc còng nh− nh÷ng c¬ héi cho chÝnh b¶n th©n c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cña BHXH. Muèn qu¶n lÝ tèt, nhµ qu¶n trÞ cÇn n¾m râ nh÷ng yÕu tè nµy ®Ó ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lÝ vµ cã lîi nhÊt cho ®èi t−îng qu¶n lÝ. C¸c t¸c ®éng cña m«i tr−êng th−êng ®−îc chia lµm hai lo¹i lµ t¸c ®éng cña m«i tr−êng ngoµi hÖ thèng vµ t¸c ®éng tõ m«i tr−êng trong hÖ thèng. T¸c ®éng tõ m«i tr−êng ngoµi hÖ thèng bao gåm c¸c ¶nh h−ëng tõ m«i tr−êng kinh tÕ- chÝnh trÞ- x héi cña mçi quèc gia. Nh×n réng ra th× cã thÓ lµ c¶ nh÷ng ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng thÕ giíi. Khi chóng ta xem xÐt c¸c yÕu tè cña BHXH d−íi gi¸c ®é cña c¸c c«ng −íc quèc tÕ mµ Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ ( ILO) ® quy ®Þnh. Nh−ng c¸c nh©n tè m«i tr−êng trong n−íc lµ §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp quan träng h¬n. BHXH kh«ng chØ lµ thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt cña mçi Nhµ n−íc mµ chÝnh Nhµ n−íc còng lµ chñ sö dông lao ®éng lín nhÊt trong x héi. C¸c chÝnh s¸ch, quyÕt ®Þnh cña Nhµ n−íc t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng qu¶n lÝ. M«i tr−êng kinh tÕ nh− GDP, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi, gi¸ c¶, t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng hay khñng ho¶ng, møc sèng tèi thiÓu, c¸c dÞch vô c«ng céng... . §©y lµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi thu chi, c©n ®èi quü BHXH sao cho phï hîp ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho ng−êi lao ®éng. Bªn c¹ch ®ã cßn cã c¸c yÕu tè nh− v¨n ho¸, lèi sèng, truyÒn thèng, tr×nh ®é nhËn thøc,... nã t¸c ®éng ®Õn møc ®é chÊp nhËn, sù ®ång t×nh thùc hiÖn cña mçi c¸ nh©n trong x h«i. Ch¼ng h¹n nh− ë n−íc ta cã truyÒn thèng “l¸ lµnh ®ïm lµ r¸ch, l¸ r¸ch Ýt ®ïm l¸ r¸ch nhiÒu” rÊt phï hîp víi môc ®Ých triÓn khai BHXH nªn ®−îc mäi ng−êi ®ång t×nh thùc hiÖn. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè kÓ trªn t¸c ®éng tíi néi dung cña nh÷ng quy ®Þnh trong c¸c quy chÕ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ViÖt Nam. Nh÷ng t¸c ®éng cña b¶n th©n c¸c yÕu tè bªn trong hÖ thèng nh− ý thøc tù gi¸c cña c¸c ®èi t−îng tham gia lµ ng−êi lao ®éng vµ ®Æc biÖt lµ chñ sö dông lao ®éng. YÕu tè tr×nh ®é cña c¸c c¸n bé trong ngµnh BHXH, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, trang thiÕt bÞ phôc vô c«ng t¸c,....còng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. Tr×nh ®é c¸n bé cµng cao, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cang ®Çy ®ñ vµ hiÖn ®¹i th× c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cµng thuËn lîi, thùc hiÖn cµng cã hiÖu qu¶. III. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH. TÝnh ®Õn n¨m 1993, trªn thÕ giíi ® cã 163 n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH, trong ®ã sè c¸c n−íc thùc hiÖn chÕ ®é h−u trÝ, tai n¹n lao ®éng, èm ®au, thai s¶n lµ nhiÒu nhÊt lªn tíi 155 n−íc, chiÕm kho¶ng 95%, Ýt nhÊt lµ chÕ ®é thÊt nghiÖp lµ cã kho¶ng 63 n−íc, chiÕm 38,6%. ViÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x héi cña mçi n−íc. Tuy nhiªn xu h−íng chung hiÖn nay lµ ®ang dÇn thùc hiÖn ngµy cµng ®Çy ®ñ h¬n c¸c chÕ ®é. §èi víi lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh BHXH trªn thÕ giíi th× BHXH ViÖt Nam cßn rÊt míi, nh− vËy chóng ta cÇn häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ®i tr−íc. §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp 1. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH ciña Céng hoµ Liªn bang §øc. So víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi, Céng hoµ Liªn bang §øc lµ n−íc cã lÞch sö ph¸t triÓn ®−îc coi nh− sím nhÊt. §iÒu luËt BHXH ®Çu tiªn ® ra ®êi vµ thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m 1850. Cho ®Õn nay, chÝnh s¸ch BHXH ë §øc bao gåm 6 chÕ ®é sau: + B¶o hiÓm thÊt nghiÖp. + B¶o hiÓm y tÕ. + B¶o hiÓm ch¨m sãc søc khoÎ cho ng−êi giµ vµ ng−êi tµn tËt. + B¶o hiÓm èm ®au. + B¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng. + B¶o hiÓm h−u trÝ. Ho¹t ®éng BHXH cña Céng hoµ Liªn bang §øc thùc hiÖn theo ba trô cét chÝnh lµ: - HÖ thèng BHXH b¾t buéc. - HÖ thèng BHXH t− nh©n. - HÖ thèng BHXH ë c¸c xÝ nghiÖp. Trong ®ã hÖ thèng BHXH b¾t buéc ®−îc tæ chøc theo m« h×nh tù qu¶n, b¶o ®¶m tµi chÝnh theo ph−¬ng ph¸p lÊy thu bï chi. HÖ thèng BHXH t− nh©n vµ hÖ thèng BHXH ë c¸c xÝ nghiÖp ho¹t ®éng theo Bé luËt Lao ®éng cña Liªn bang. Tù chÞu lµ h×nh thøc qu¶n lÝ t−¬ng ®èi ®éc lËp víi sù chØ ®¹o cña c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc cao nhÊt. Cã thÓ hiÓu râ th«ng qua c¬ chÕ qu¶n lÝ chung cña Quü h−u trÝ sau. C¬ quan qu¶n lÝ cao nhÊt lµ mét Héi ®ång, héi ®éng nµy bæ nhiÖm Ban ®iÒu hµnh, tõ Ban ®iÒu hµnh sÏ ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng cña tæ chøc. Ho¹t ®éng tµi chÝnh trong n¨m cña Quü h−u trÝ viªn chøc Liªn bang diÔn ra nh− sau: Vµo mïa hÌ hµng n¨m, c¸c chuyªn gia cña ChÝnh phñ Liªn bang, tæ chøc BHXH, Tæng côc Thèng kª sÏ dù kiÕn nhu cÇu tµi chÝnh cña n¨m tíi theo ph−¬ng ph¸p −íc tÝnh. Tõ ®ã ®−a ra dù kiÕn sè thu, dù kiÕn sè chi, trªn c¬ së nµy x¸c ®Þnh tØ lÖ thu cho n¨m tíi vµ tiÕn hµnh ®−a ra b»ng mét v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Quü thu th−êng lµ ®ñ dïng chi tr¶ cho c¸c ®èi §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n LuËn v¨n tèt nghiÖp t−îng h−ëng chÕ ®é, chi ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lÝ vµ cßn mét kho¶n ®Ó dù tr÷ gäi lµ kho¶n dù tr÷ trÇn. Do sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ mµ kho¶n dù tr÷ nµy th−êng chØ ë møc ®ñ chi cho c¸c ®èi t−îng do quü ®¶m b¶o trong mét th¸ng, tõ n¨m 2001 ® rót xuèng kho¶n 0,8 th¸ng. C¸ch nµy cã nh÷ng −u ®iÓm nh−: h¹n chÕ ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña m«i tr−êng kinh tÕ, dÔ dµng c©n ®èi quü, gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng béi chi, kh«ng hÒ g©y g¸nh nÆng cho NSNN,... . Céng hoµ Liªn bang §øc kh«ng cã c¸c tæ chøc BHXH thùc hiÖn cïng mét lóc nhiÒu chÕ ®é, mµ th«ng th−êng mçi tæ chøc chØ chÞu tr¸ch nhiÖm thu, chi cho mét lo¹i chÕ ®é nhÊt ®Þnh. §iÓm ®¸ng l−u ý ë n−íc nµy lµ nh÷ng c«ng chøc Nhµ n−íc ( nh÷ng ng−êi ®−îc ®Ò cö vµo bé m¸y qu¶n lÝ Nhµ n−íc) kh«ng ph¶i ®ãng BHXH, nh−ng hä ®−îc nhËn l−¬ng h−u khi hÕt tuæi lao ®éng. Kho¶n chi nµy ®−îc lÊy tõ nguån thu thuÕ ®Ó tr¶. Cã nhiÒu tæ chøc cïng tham gia thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, ®Æc biÖt lµ sù cã mÆt cña c¸c tæ chøc BHXH t− nh©n, cã thÓ mang l¹i sù c¹nh tranh gióp cho ho¹t ®éng ngµy cµng hiÖu qu¶. 2. Qu¶n lÝ tµi chÝnh BHXH cña Trung Quèc. Ngay sau khi thµnh lËp n−íc, ChÝnh phñ Trung Quèc ® tiÕn hµnh x©y dùng mét hÖ thèng an toµn x héi, chñ yÕu bao gåm BHXH, cøu trî x héi, phóc lîi x héi, trî gióp x héi. Trong c¸c chÕ ®é ®ã BHXH gi÷ vai trß quan träng nhÊt. §Õn n¨m 1994, Uû ban Th−êng vô Quèc héi ® th«ng qua LuËt Lao ®éng, trong ®ã ch−¬ng IX cã nh÷ng quy ®Þnh c¶i c¸ch hÖ thèng BHXH. C¸c chÕ ®é BHXH chØ ®−îc ¸p dông ë c¸c khu vùc thµnh thÞ vµ trong c¸c doanh nghiÖp. T¹i c¸c ®Þa ph−¬ng ë Trung Quèc ® cô thÓ ho¸ c¸c chÕ ®é, trong ®ã hai chÕ ®é lµ h−u trÝ vµ thÊt nghiÖp ® ®−îc x©y dùng thµnh §iÒu lÖ, c¸c chÕ ®é kh¸c vÒ c¬ b¶n cßn lµ quy ®Þnh t¹m thêi song cã hiÖu lùc kh¸ cao. VÒ nguyªn t¾c mçi chÕ ®é cã mét quü riªng. Nguån quü gåm hai kho¶n: Mét kho¶n do chñ sö dông lao ®éng nép vµ mét kho¶n do ng−êi lao ®éng ®ãng. Riªng quü b¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng th× chØ do chñ sö dông lao ®éng ®ãng. NSNN sÏ hç trî khi mÊt c©n ®èi thu chi do c¸c nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng, cßn c¸c tr−êng hîp kh¸c tù ng−êi lao ®éng vµ ng−êi sö dông lao ®éng b¶o ®¶m. C¸c quü nh×n chung ®−îc chia lµm hai phÇn: PhÇn thø nhÊt ®−îc ®−a vµo tµi kho¶n c¸ nh©n gåm toµn bé sè tiÒn do ng−êi lao ®éng ®ãng