Lêi nãi ®Çu
§Ó gióp sinh viªn cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thùc tÕ, vËn dông nh÷ng kiÕn
thøc ®· ®îc trang bÞ trong nhµ trêng vµo thùc tiÔn, mçi sinh viªn tríc khi tèt
nghiÖp ra trêng ®Òu ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n thùc tËp vÒ chuyªn ngµnh
m×nh ®· häc. Trªn c¬ së ®ã cñng cè ®îc kiÕn thøc ®· häc, biÕt c¸ch ¸p dông lý
luËn linh ho¹t vµo thùc tÕ vµ cã h×nh dung cô thÓ h¬n vÒ c«ng viÖc sau khi ra
trêng.
Lµ sinh viªn n¨m thø t chuyªn ngµnh KiÓm to¸n, khoa KÕ to¸n cña trêng
§¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n Hµ Néi, em ®ang thùc tËp t¹i C«ng ty TNHH KiÓm
to¸n T vÊn X©y dùng ViÖt Nam CIMEICO. CIMEICO lµ mét trong nh÷ng ®¬n vÞ
kiÓm to¸n ®éc lËp ho¹t ®éng hîp ph¸p t¹i ViÖt Nam; C«ng ty cung cÊp dÞch vô
kiÓm to¸n, t vÊn phï hîp víi chuyªn ngµnh em ®îc häc. C«ng ty ®· t¹o ®iÒu kiÖn
cho em ®Õn thùc tËp. §ã lµ mét thuËn lîi rÊt lín cho em trong viÖc vËn dông
nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc häc t¹i nhµ trêng vµo thùc tiÔn, ®i s©u t×m hiÓu vµ n¾m
b¾t ho¹t ®éng chung còng nh c¸ch thøc tæ chøc c«ng t¸c kiÓm to¸n cña C«ng ty.
Sau mét thêi gian gÇn 3 th¸ng thùc tËp t¹i v¨n phßng C«ng ty vµ ®i thùc
tÕ mét vµi kh¸ch hµng, em ®· cã nh÷ng hiÓu biÕt ban ®Çu vÒ quy tr×nh thùc
hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh do C«ng ty thùc hiÖn. MÆt kh¸c nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh ®èi víi mét cuéc
kiÓm to¸n còng nh nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm cña quy tr×nh do C«ng ty thùc hiÖn,
em ®· lùa chän ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi
chÝnh t¹i C«ng ty TNHH KiÓm to¸n, T vÊn, X©y dùng ViÖt Nam” cho b¸o
c¸o chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh.
B¸o c¸o gåm c¸c néi dung:
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ quy tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi
chÝnh.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i
C«ng ty TNHH KiÓm to¸n T vÊn X©y dùng ViÖt Nam (CIMECO).
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kiÓm
to¸n t¹i C«ng ty.
Em biÕt b¸o c¸o nµy cña em cßn nhiÒu sai sãt do vèn kiÕn thøc vÒ lý
luËn vµ thùc tÕ cßn h¹n chÕ, em rÊt mong ®îc sù chØ dÉn thªm cña GS.TS.
NguyÔn Quang Quynh, Ban gi¸m ®èc vµ c¸c anh chÞ kiÓm to¸n viªn cña C«ng
ty.
Qua ®©y em xin c¶m ¬n Ban gi¸m ®èc C«ng ty, GS.TS. NguyÔn Quang
Quynh, anh NguyÔn §¾c Thµnh (CPA) ®· ñng hé, híng dÉn em hoµn thµnh
B¸o c¸o nµy.
1
Ngµy 30 th¸ng 3 n¨m 2005
Sinh viªn: NguyÔn ThÞ Thuý Quyªn
2
môc lôc
Lêi nãi ®Çu..................................................................................................1
Môc lôc.........................................................................................................3
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ quy tr×nh thùc hiÖn kiÓm
to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh........................................................................6
1.1. Kh¸i qu¸t vÒ kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh vµ quy
tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh ........................6
1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh................................................6
1.1.2. Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh....................................................7
1.2. ChuÈn bÞ kiÓm to¸n........................................................................7
1.2.1. LËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t...........................................................................8
1.2.1.1. ChuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch kiÓm to¸n........................................................9
1.2.1.2 Thu thËp th«ng tin c¬ së.....................................................................12
1.2.1.3 Thu thËp th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lý cña kh¸ch hµng....................13
1.2.1.4 §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n......................................13
1.2.1.5 T×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t......16
1.2.2 ThiÕt kÕ ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n..............................................................16
1.2.2.1. ThiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé....................17
1.2.2.2. ThiÕt kÕ c¸c thñ tôc ph©n tÝch...........................................................17
1.2.2.3. ThiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt ................................................18
1.3. Thùc hiÖn kiÓm to¸n......................................................................18
1.3.1.Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ..........................18
1.3.2. Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch...................................................................19
1.3.3. Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt........................................................19
1.3. KÕt thóc vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n....................................20
1.3.1. Xem xÐt ®¸nh gi¸ tríc khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n.................................20
1.3.1.1. Xem xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn..........................................20
1.3.1.2. Xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh...........................20
1.3.1.3. Xem tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña kh¸ch hµng......................................21
1.3.1.4. §¸nh gi¸ tæng qu¸t kÕt qu¶ kiÓm to¸n...............................................21
1.3.2. LËp vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n.......................................................22
1.3.2.1. C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña mét b¸o c¸o kiÓm to¸n..................................23
1.3.2.2. C¸c lo¹i ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh...................23
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o
c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty TNHH KiÓm to¸n T vÊn X©y
dùng ViÖt Nam (CIMECO) .....................................................................26
2.1. §Æc ®iÓm cña C«ng ty TNHH KiÓm to¸n T vÊn X©y dùng
ViÖt Nam víi vÊn ®Ò tæ chøc quy tr×nh kiÓm to¸n..............26
2.1.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C«ng ty...............................................26
3
2.1.2. §Æc diÓm tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty.....................................29
2.1.3. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh...........................................................31
2.1.3.1 C¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña C«ng ty...................................................32
2.1.3.2 §èi tîng kh¸ch hµng cña C«ng ty......................................................34
2.2 ChuÈn bÞ kiÓm to¸n........................................................................35
2.2.1. LËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t.........................................................................35
2.2.1.1 ChuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch kiÓm to¸n.......................................................36
2.2.1.2.Thu thËp th«ng tin c¬ së......................................................................38
2.2.1.3. Thu thËp th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lý cña kh¸ch hµng....................39
2.2.1.4. §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n......................................40
2.2.1.5. T×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t.....43
2.2.2. ThiÕt kÕ ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n..............................................................47
2.3 Thùc hiÖn kiÓm to¸n.......................................................................49
2.3.1 KiÓm tra tæng qu¸t b¸o c¸o tµi chÝnh......................................................49
2.3.2. Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm so¸t...................................................................50
2.3.3. Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch...................................................................51
2.3.4. Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt.........................................................52
2.4 KÕt thóc kiÓm to¸n........................................................................55
2.4.1. LËp Biªn b¶n kiÓm to¸n. .......................................................................55
2.4.2. DuyÖt dù th¶o b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n................................55
2.4.3. Ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ th qu¶n lý (nÕu cã).............................56
2.4.4. Qu¶n lý hå s¬ kiÓm to¸n........................................................................56
2.4.5. Theo dâi c¸c vÊn ®Ò sau khi ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n chÝnh thøc.. 57
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc
c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i C«ng ty...................................................58
3.1. TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm
to¸n t¹i C«ng ty....................................................................................58
3.1.1. ¦u ®iÓm.................................................................................................58
3.1.2. Nhîc ®iÓm............................................................................................59
3.1.3. §Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn cña C«ng ty..........................................61
3.2 Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cho nh÷ng vÊn ®Ò trªn............62
KÕt luËn.....................................................................................................64
4
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ quy tr×nh thùc hiÖn
kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh
1.1. Kh¸i qu¸t vÒ kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh vµ quy
tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh
1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh
KiÓm to¸n lµ mét ho¹t ®éng ®· cã tõ rÊt l©u vµ ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn
ë B¾c Mü tõ nh÷ng n¨m 30, ë T©y ¢u tõ nh÷ng n¨m 60 vµ ë ViÖt Nam tõ h¬n
10 n¨m nay. Do hoµn c¶nh chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, vµ ®Þa vÞ ph¸p lý kh¸c
nhau ë mçi khu vùc, mçi quèc gia nªn cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ kiÓm
to¸n. Tuy nhiªn hiÓu mét c¸ch chung nhÊt th× kiÓm to¸n lµ ho¹t ®éng x¸c
minh vµ bµy tá ý kiÕn vÒ thùc tr¹ng ho¹t ®éng tµi chÝnh b»ng hÖ thèng ph¬ng
ph¸p kü thuËt cña kiÓm to¸n chøng tõ vµ ngoµi chøng tõ do c¸c kiÓm to¸n
viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô t¬ng xøng thùc hiÖn trªn c¬ së hÖ thèng ph¸p lý cã
hiÖu lùc.
Theo ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200, ®iÓm 04: “B¸o c¸o tµi
chÝnh lµ hÖ thèng b¸o c¸o ®îc thµnh lËp theo ChuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n
hiÖn hµnh (hoÆc ®îc chÊp nhËn) ph¶n ¸nh c¸c th«ng tin kinh tÕ tµi chÝnh chñ
yÕu cña ®¬n vÞ”.
Nh vËy kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét bé phËn cña kiÓm to¸n nãi
chung, cã chøc n¨ng x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ c¸c B¸o
c¸o tµi chÝnh cã ®îc tr×nh bµy hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh
tµi chÝnh, kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc nh÷ng thay ®æi cña t×nh h×nh tµi
chÝnh theo nh÷ng nguyªn t¾c kÕ to¸n ®îc chÊp nhËn hay kh«ng.
Kh¸i niÖm trªn bao hµm c¸c yÕu tè b¶n chÊt sau:
- Chøc n¨ng cña kiÓm to¸n lµ x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn.
- §èi tîng trùc tiÕp cña kiÓm to¸n lµ c¸c B¶ng khai tµi chÝnh cña doanh
nghiÖp, tæ chøc, bao gåm B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, B¸o c¸o kÕt qña kinh doanh,
B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ, B¶ng thuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh.
- Kh¸ch thÓ kiÓm to¸n lµ mét doanh nghiÖp hay mét tæ chøc.
- Ngêi thùc hiÖn kiÓm to¸n lµ nh÷ng kiÓm to¸n viªn ®éc lËp cã tr×nh ®é
t¬ng xøng.
- ChuÈn mùc kiÓm to¸n lµ khu«n mÉu nghÒ nghiÖp chi phèi, ®iÒu chØnh,
híng dÉn c¸c kiÓm to¸n viªn trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n; ®ång thêi lµ c¬ së ®Ó
®o lêng, ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t chÊt lîng c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn còng
nh c¸c tæ chøc kiÓm to¸n.
- KÕt qu¶ kiÓm to¸n thêng ®îc tr×nh bµy díi d¹ng b¸o c¸o, trong ®ã
chóng th«ng tin cho ngêi sö dông mét møc tin cËy nhÊt ®Þnh gi÷a th«ng tin ®îc lîng ho¸ trong b¸o c¸o tµi chÝnh vµ chuÈn mùc ®· ®îc thiÕt lËp.
5
1.1.2. Quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh:
Quy tr×nh kiÓm to¸n lµ tr×nh tù, thñ tôc tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc ®èi víi
mçi cuéc kiÓm to¸n. §Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶, tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh hiÖu lùc
cña tõng cuéc kiÓm to¸n còng nh ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n ®Çy ®ñ vµ
cã gi¸ trÞ lµm c¨n cø cho kÕt luËn cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp
lý cña sè liÖu trªn B¸o c¸o tµi chÝnh, cuéc kiÓm to¸n thêng ®îc tiÕn hµnh theo
quy tr×nh gåm ba giai ®o¹n nh sau: chuÈn bÞ kiÓm to¸n, thùc hiÖn kÕ ho¹ch
kiÓm to¸n, kÕt thóc kiÓm to¸n.
S¬ ®å 1: Ba giai ®o¹n cña mét cuéc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh.
Giai ®o¹n 1: ChuÈn bÞ kiÓm to¸n
Giai ®o¹n 2: Thùc hiÖn kiÓm to¸n
Giai ®o¹n 3: KÕt thóc kiÓm to¸n
1.2. ChuÈn bÞ kiÓm to¸n:
§©y lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn trong mét quy tr×nh kiÓm to¸n, cã ý nghÜa rÊt
quan träng ®èi víi c¸c giai ®o¹n tiÕp theo cña cuéc kiÓm to¸n. Môc ®Ých chñ
yÕu cña giai ®o¹n nµy lµ lËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t vµ thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh kiÓm
to¸n phï hîp, khoa häc vµ hiÖu qu¶. Theo ChuÈn mùc KiÓm to¸n Quèc tÕ
còng nh ViÖt Nam sè 300, “KiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n
®Ó cã thÓ ®¶m b¶o r»ng c«ng t¸c kiÓm to¸n sÏ ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ vµ ®óng víi thêi h¹n dù kiÕn”. VÊn ®Ò hiÖu qu¶ ë ®©y kh«ng chØ híng tíi
kÕt qu¶ cuèi cïng lµ ®a ra ®îc ý kiÕn ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh
mµ cßn lµ sù c©n ®èi víi chi phÝ kiÓm to¸n. Trªn c¬ së kÕ ho¹ch kiÓm to¸n,
kiÓm to¸n viªn cã thÓ gi¸m s¸t, ®o lêng chÊt lîng kiÓm to¸n, rót ra kinh
nghiÖm sau tõng cuéc kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cßn gióp
cho c¸c kiÓm to¸n viªn phèi hîp ®îc víi nhau, x¸c ®Þnh träng t©m c«ng viÖc,
®¶m b¶o ®óng tiÕn ®é vµ chÊt lîng c«ng viÖc.
C«ng t¸c chuÈn bÞ kiÓm to¸n thêng ®îc chia lµm hai bíc lµ lËp kÕ ho¹ch
tæng qu¸t vµ thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n.
1.2.1. LËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t
Theo ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 300, “KÕ ho¹ch kiÓm to¸n
ph¶i ®îc lËp mét c¸ch thÝch hîp nh»m ®¶m b¶o bao qu¸t hÕt c¸c khÝa c¹nh
6
träng yÕu cña cuéc kiÓm to¸n, ®¶m b¶o ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm Èn vµ
cuéc kiÓm to¸n ®îc hoµn thµnh ®óng h¹n”. Do ®ã viÖc lËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t
thêng ®îc tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau:
S¬ ®å 2:
C¸c bíc lËp kÕ ho¹ch tæng qu¸t.
Bíc 1: ChuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch kiÓm to¸n.
Bíc 2: Thu thËp th«ng tin c¬ së.
Bíc 3: Thu thËp th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lý cña kh¸ch
Bíc 4: §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n.
Bíc 5: T×m hiÓu HT KSNB vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t.
1.2.1.1. ChuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch kiÓm to¸n.
Quy tr×nh kiÓm to¸n ®îc b¾t ®Çu khi kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm
to¸n thu nhËn mét kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch kiÓm to¸n
gåm c¸c c«ng viÖc: ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chÊp nhËn kiÓm to¸n, nhËn diÖn c¸c lý
do kiÓm to¸n cña kh¸ch hµng, lùa chän ®éi ngò nh©n viªn thùc hiÖn vµ ký hîp
®ång kiÓm to¸n.
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chÊp nhËn kiÓm to¸n.
KiÓm to¸n viªn ph¶i ®¸nh gi¸ xem viÖc chÊp nhËn mét kh¸ch hµng míi
hay tiÕp tôc kiÓm to¸n cho mét kh¸ch hµng cò cã t¨ng rñi ro cho ho¹t ®éng
cña kiÓm to¸n viªn hay lµm h¹i ®Õn uy tÝn cña c«ng ty kiÓm to¸n hay kh«ng.
§Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã kiÓm to¸n viªn ph¶i tiÕn hµnh xem xÐt c¸c c«ng viÖc sau:
+ Xem xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt lîng. ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt
Nam sè 220, KiÓm so¸t chÊt lîng ®èi víi viÖc thùc hiÖn mét hîp ®ång kiÓm
to¸n cña mét C«ng ty kiÓm to¸n cho r»ng kiÓm to¸n viªn ph¶i xem xÐt hÖ
thèng kiÓm so¸t chÊt lîng khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chÊp nhËn kiÓm to¸n. §Ó ®a
ra quyÕt ®Þnh chÊp nhËn hay gi÷ mét kh¸ch hµng th× c«ng ty kiÓm to¸n ph¶i
xem xÐt tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn, kh¶ n¨ng phôc vô tèt kh¸ch hµng cña
C«ng ty kiÓm to¸n vµ tÝnh liªm khiÕt cña Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng.
+ TÝnh liªm khiÕt cña Ban gi¸m ®èc c«ng ty kh¸ch hµng : ChuÈn mùc
kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400 §¸nh gi¸ rñi ro vµ kiÓm so¸t néi bé cho r»ng,
7
tÝnh liªm khiÕt cña Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng lµ bé phËn cÊu thµnh then chèt
cña m«i trêng kiÓm so¸t, ®©y lµ nÒn t¶ng cho tÊt c¶ c¸c bé phËn kh¸c cña hÖ
thèng kiÓm so¸t néi bé. NÕu Ban Gi¸m ®èc thiÕu liªm chÝnh, kiÓm to¸n viªn
kh«ng thÓ dùa vµo bÊt kú gi¶i tr×nh nµo cña Ban Gi¸m ®èc còng nh c¸c sæ
s¸ch kÕ to¸n. Bªn c¹nh ®ã, chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200, Gian lËn
vµ sai sãt, nhÊn m¹nh tÇm quan träng vÒ ®Æc thï cña Ban Gi¸m ®èc vµ ¶nh hëng cña nã tíi m«i trêng kiÓm so¸t nh lµ nh©n tè rñi ro ban ®Çu cña viÖc b¸o
c¸o gian lËn cña c¸c th«ng tin tµi chÝnh. Ban Gi¸m ®èc cã thÓ ph¶n ¸nh sai c¸c
nghiÖp vô hoÆc dÊu diÕm c¸c th«ng tin dÉn tíi c¸c sai sãt träng yÕu trªn c¸c
B¸o c¸o tµi chÝnh; vµ Ban gi¸m ®èc l¹i lµ chñ thÓ cã tr¸ch nhiÖm chÝnh trong
viÖc t¹o ra m«i trêng kiÓm so¸t v÷ng m¹nh. Nh÷ng nghi ng¹i vÒ tÝnh liªm
khiÕt cña Ban Gi¸m ®èc cã thÓ nghiªm träng tíi møc kiÓm to¸n viªn tõ chèi
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc cuéc kiÓm to¸n.
+ Liªn l¹c víi kiÓm to¸n viªn tiÒn nhiÖm
§èi víi kh¸ch hµng tríc ®©y ®· ®îc kiÓm to¸n bëi mét c«ng ty kiÓm
to¸n kh¸c, ChuÈn mùc kiÓm to¸n yªu cÇu kiÓm to¸n viªn míi (kiÓm to¸n viªn
kÕ nhiÖm) ph¶i chñ ®éng liªn l¹c víi kiÓm to¸n viªn cò (kiÓm to¸n viªn tiÒn
nhiÖm) v× ®©y lµ nguån th«ng tin ®Çu tiªn ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng. C¸c th«ng
tin thu thËp ®îc bao gåm: tÝnh liªm chÝnh cña Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng,
nh÷ng bÊt ®ång gi÷a Ban Gi¸m ®èc vµ kiÓm to¸n viªn tiÒn nhiÖm vÒ c¸c
nguyªn t¾c kÕ to¸n, thñ tôc kiÓm to¸n hoÆc c¸c vÊn ®Ò quan träng kh¸c…vµ lý
do thay ®æi kiÓm to¸n viªn cña kh¸ch hµng. ViÖc xem xÐt nghiªm tóc c¸c
th«ng tin nµy cã thÓ gióp kiÓm to¸n viªn kÕ nhiÖm quyÕt ®Þnh chÊp nhËn hay
kh«ng hîp ®ång s¾p tíi mµ kh«ng cÇn nh÷ng ®iÒu tra ®¸ng kÓ kh¸c.
§èi víi kh¸ch hµng tríc ®©y cha tõng ®îc kiÓm to¸n th× kiÓm to¸n viªn
cÇn cã nh÷ng cuéc ®iÒu tra kh¸c. Nguån th«ng tin cã thÓ cã tõ s¸ch b¸o, t¹p
chÝ chuyªn ngµnh, thÈm tra c¸c bªn liªn quan nh ng©n hµng, c¸c bªn cã mèi
quan hÖ mua b¸n. C¸ch nµy còng cã thÓ ®îc ¸p dông khi kiÓm to¸n viªn tiÒn
nhiÖm kh«ng cung cÊp th«ng tin mong muèn.
§èi víi kh¸ch hµng cò, hµng n¨m kiÓm to¸n viªn ph¶i cËp nhËt c¸c
th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ ®¸nh gi¸ xem liÖu cã rñi ro nµo khiÕn kiÓm to¸n
viªn ph¶i ngõng cung cÊp c¸c dÞch vô kiÓm to¸n cho hä hay kh«ng? KiÓm
to¸n viªn ngõng cung cÊp dÞch vô kiÓm to¸n trong trêng hîp hai bªn cã nh÷ng
m©u thuÉn vÒ c¸c vÊn ®Ò nh: ph¹m vi thÝch hîp cña cuéc kiÓm to¸n, lo¹i b¸o
c¸o kiÓm to¸n ph¶i c«ng bè … Tõ nh÷ng th«ng tin ®ã kiÓm to¸n viªn c©n
nh¾c kh¶ n¨ng chÊp nhËn tiÕp tôc kiÓm to¸n cho kh¸ch hµng.
- NhËn diÖn c¸c lý do kiÓm to¸n cña c«ng ty kh¸ch hµng
8
§©y chÝnh lµ x¸c ®Þnh ngêi sö dông B¸o c¸o tµi chÝnh vµ môc ®Ých sö
dông cña hä. §Ó biÕt ®îc ®iÒu ®ã, kiÓm to¸n viªn cã thÓ pháng vÊn trùc tiÕp
Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng hoÆc thu thËp thªm trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm
to¸n.
ViÖc x¸c ®Þnh ngíi sö dông B¸o c¸o tµi chÝnh vµ môc ®Ých sö dông cña
hä lµ hai yÕu tè chÝnh ¶nh hëng ®Õn sè lîng b»ng chøng kiÓm to¸n cÇn thu
thËp vµ møc ®é chÝnh x¸c mµ cña c¸c ý kiÕn mµ kiÓm to¸n viªn ®a ra. VÝ dô
nÕu c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ®îc sö dông réng r·i th× møc ®é trung thùc, hîp lý
cña c¸c th«ng tin trªn B¸o c¸o tµi chÝnh ®ßi hái cµng cao, theo ®ã sè lîng
b»ng chøng kiÓm to¸n cÇn thu thËp còng nh quy m« vµ møc ®é phøc t¹p cña
cuéc kiÓm to¸n cµng t¨ng.
V× vËy, th«ng qua viÖc nhËn diÖn lý do kiÓm to¸n cña kh¸ch hµng,
c«ng ty kiÓm to¸n íc lîng quy m« phøc t¹p cña cuéc kiÓm to¸n, tõ ®Êy lùa
chän ®éi ngò nh©n viªn thÝch hîp.
- Lùa chän ®éi ngò nh©n viªn thùc hiÖn kiÓm to¸n.
§Ó ®¶m b¶o chÊt lîng dÞch vô cung cÊp, tuú thuéc vµo quy m« vµ tÝnh
chÊt cuéc kiÓm to¸n, ban gi¸m ®èc c«ng ty kiÓm to¸n sÏ lùa chän ®éi ngò
nh©n viªn thÝch hîp. ViÖc lùa chän ®éi ngò nh©n viªn thÝch hîp cho cuéc kiÓm
to¸n kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ c«ng viÖc mµ cßn tu©n thñ c¸c
ChuÈn mùc kiÓm to¸n chung ®îc thõa nhËn.
Trong qu¸ tr×nh lùa chän ®éi ngò nh©n viªn, c«ng ty kiÓm to¸n thêng
chó ý ba vÊn ®Ò sau:
+ §éi ngò kiÓm to¸n viªn ®îc lùa chän ph¶i cã kinh nghiÖm vµ kiÕn
thøc vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh cña kh¸ch hµng.
+ H¹n chÕ thay ®æi kiÓm to¸n viªn ®èi víi nh÷ng hîp ®ång kiÓm to¸n
nhiÒu n¨mv× hä lµ nh÷ng ngêi n¾m ®îc nh÷ng nÐt ®Æc thï trong ho¹t ®éng
kinh doanh cña kh¸ch hµng.
+ Nhãm kiÓm to¸n ph¶i cã nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng gi¸m s¸t c¸c nh©n
viªn míi, cha cã kinh nghiÖm.
- Hîp ®ång kiÓm to¸n.
Bíc cuèi cïng trong giai ®o¹n chuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch kiÓm to¸n mµ
c«ng ty kiÓm to¸n ph¶i thùc hiÖn sau khi chÊp nhËn kiÓm to¸n cho kh¸ch hµng
lµ ký hîp ®ång kiÓm to¸n. Hîp ®ång kiÓm to¸n lµ sù tho¶ hiÖp gi÷a kh¸ch
hµng vµ c«ng ty kiÓm to¸n vÒ viÖc thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n vµ c¸c vÊn ®Ò cã
liªn quan kh¸c.
H×nh thøc vµ néi dung cña hîp ®ång cã thÓ thay ®æi tuú thuéc vµo
kh¸ch hµng nhng nãi chung cã c¸c néi dung chñ yÕu sau:
+ C¸c th«ng tin liªn quan ®Õn hai bªn ký hîp ®ång nh tªn c«ng ty, ®Þa
chØ giao dÞch, hä tªn ngêi ®¹i diÖn,…
9
+ Môc ®Ých vµ ph¹m vi kiÓm to¸n, trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh
môc ®Ých thêng x¸c ®Þnh tÝnh trung thùc vµ hîp lý c¸c th«ng tin trªn B¸o c¸o
tµi chÝnh; ph¹m vi kiÓm to¸n thêng lµ toµn bé B¸o c¸o tµi chÝnh cña mét n¨m
tµi chÝnh.
+ Tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn tham gia hîp ®ång, kh¸ch hµng cã tr¸ch
nhiÖm lËp vµ tr×nh bµy trung thùc c¸c th«ng tin trªn B¸o c¸o tµi chÝnh, ®ång
thêi cung cÊp c¸c tµi liÖu vµ th«ng tin liªn quan phôc vô c«ng t¸c kiÓm to¸n,
c¸c kiÓm to¸n viªn cã tr¸ch nhiÖm ®a ra ý kiÕn ®éc lËp vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh
dùa trªn kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n.
+ H×nh thøc th«ng b¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n: kÕt qu¶ kiÓm to¸n thêng ®îc
tr×nh bµy díi d¹ng mét b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ cã kÌm theo mét th qu¶n lý trong
®ã nªu râ nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé hoÆc nh÷ng gîi ý
söa ch÷a nh÷ng khuyÕt ®iÓm nµy
+ Thêi gian thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n bao gåm thêi gian kiÓm to¸n
chÝnh thøc, thêi ®iÓm kÕt thóc kiÓm to¸n vµ ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n.
+ C¨n cø tÝnh gi¸ phÝ cuéc kiÓm to¸n vµ h×nh thøc thanh to¸n.
ViÖc hiÓu râ néi dung cña hîp ®ång kiÓm to¸n gãp phÇn h¹n chÕ nh÷ng
bÊt ®ång ph¸t sinh gi÷a kh¸ch hµng vµ c«ng ty kiÓm to¸n vµ ®ã còng lµ c¬ së
ph¸p lý ®Ó kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn c¸c bíc tiÕp theo cña cuéc kiÓm to¸n.
C«ng ty kiÓm to¸n trë thµnh chñ thÓ kiÓm to¸n chÝnh thøc cña c«ng ty kh¸ch
hµng sau khi ký hîp ®ång kiÓm to¸n.
1.2.1.2 Thu thËp th«ng tin c¬ së.
ViÖc am hiÓu vÒ c«ng viÖc kinh doanh, ngµnh kinh doanh vµ c¸c mÆt
ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng lµ cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n mét c¸ch
hiÖu qu¶. Trong ®o¹n 2 ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 310, HiÓu biÕt vÒ
t×nh h×nh kinh doanh, ®· híng dÉn: “®Ó thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh,
kiÓm to¸n viªn ph¶i cã hiÓu biÕt cÇn thiÕt, ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh kinh doanh
nh»m ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch c¸c sù kiÖn, nghiÖp vô vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña
®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n mµ theo kiÓm to¸n viªn cã ¶nh hëng träng yÕu ®Õn b¸o
c¸o tµi chÝnh, ®Õn viÖc kiÓm tra cña kiÓm to¸n viªn hoÆc ®Õn b¸o c¸o kiÓm
to¸n”. PhÇn lín nh÷ng th«ng tin nµy ®îc thu thËp ë v¨n phßng c«ng ty kh¸ch
hµng, nhÊt lµ víi mét kh¸ch hµng míi . §Ó thu thËp ®îc th«ng tin c¬ së, kiÓm
to¸n viªn thêng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau:
- T×m hiÓu ngµnh nghÒ vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng.
- Tham quan nhµ xëng.
- NhËn diÖn c¸c bªn h÷u quan.
- Xem xÐt l¹i kÕt qu¶ kiÓm to¸n tríc vµ hå s¬ kiÓm to¸n chung.
- Dù kiÕn nhu cÇu chuyªn gia bªn ngoµi.
10
1.2.1.3 Thu thËp th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lý cña kh¸ch hµng.
ViÖc thu thËp c¸c th«ng tin vÒ nghÜa vô ph¸p lý cña kh¸ch hµng gióp
cho kiÓm to¸n viªn n¾m b¾t ®îc c¸c quy tr×nh mang tÝnh ph¸p lý cã ¶nh hëng
®Õn c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng, ®ång thêi kiÓm to¸n viªn
sÏ cã thªm kh¶ n¨ng thuyÕt minh b»ng chøng liªn quan trong suèt hîp ®ång.
Nh÷ng th«ng tin nµy ®îc thu thËp qua tiÕp xóc víi Ban Gi¸m ®èc c«ng
ty kh¸ch hµng, bao gåm c¸c lo¹i sau:
- GiÊy phÐp thµnh lËp vµ §iÒu lÖ c«ng ty.
- C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kiÓm to¸n, thanh tra hay kiÓm tra cña
n¨m hiÖn hµnh hay trong vµi n¨m tríc.
- Biªn b¶n c¸c cuéc häp cæ ®«ng, Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban Gi¸m ®èc.
- C¸c hîp ®ång vµ cam kÕt quan träng.
1.2.1.4 §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n.
NÕu ë c¸c bíc trªn, kiÓm to¸n viªn míi chØ thu thËp c¸c th«ng tin mang
tÝnh kh¸ch quan vÒ kh¸ch hµng th× ë bíc nµy, kiÓm to¸n viªn sÏ c¨n cø vµo c¸c
th«ng tin d· thu thËp ®îc ®Ó ®¸nh gi¸, nhËn xÐt nh»m ®a ra mét kÕ ho¹ch kiÓm
to¸n phï hîp.
- §¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu.
Träng yÕu lµ kh¸i niÖm vÒ tÇm cì (hay quy m«) vµ b¶n chÊt cña c¸c sai
ph¹m (kÓ c¶ bá sãt) cña c¸c th«ng tin tµi chÝnh hoÆc lµ ®¬n lÎ hoÆc lµ tõmg
nhãm mµ trong bèi c¶nh cô thÓ nÕu dùa vµo c¸c th«ng tin nµy ®Ó xÐt ®o¸n th×
kh«ng thÓ chÝnh x¸c hoÆc lµ sÏ rót ra nh÷ng kÕt luËn sai lÇm.
Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i ®¸nh gi¸
møc ®é träng yÕu ®Ó íc tÝnh møc ®é sai sãt cña b¸o c¸o tµi chÝnh cã thÓ chÊp
nhËn ®îc, qua ®ã quyÕt ®Þnh b¶n chÊt, thêi gian vµ ph¹m vi thùc hiÖn c¸c kh¶o
s¸t kiÓm to¸n. §Ó lµm ®îc viÖc nµy, kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ møc ®é
träng yÕu cho toµn bé b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ph©n bæ møc ®¸nh gi¸ ®ã cho tõng
kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh.
+ ¦íc lîng ban ®Çu vÒ tÝnh träng yÕu.
Møc íc lîng ban ®Çu vÒ tÝnh träng yÕu lµ gi¸ trÞ tèi ®a mµ kiÓm to¸n
viªn tin r»ng t¹i møc ®ã c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cã thÓ kh«ng ®óng nhng vÉn cha
¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh cña nh÷ng ngêi sö dông th«ng tin tµi
chÝnh hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã chÝnh lµ møc sai sãt cã thÓ chÊp nhËn ®îc ®èi víi
toµn bé b¸o c¸o tµi chÝnh.
¦íc lîng ban ®Çu vÒ tÝnh träng yÕu gióp kiÓm to¸n viªn lËp kÕ ho¹ch vµ
thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp. Cô thÓ, nÕu kiÓm to¸n viªn íc lîng
møc träng yÕu cµng thÊp nghÜa lµ ®é chÝnh x¸c cña sè liÖu trªn b¸o c¸o tµi
chÝnh cµng cao, sè lîng b»ng chøng ph¶i thu thËp cµng nhiÒu vµ ngîc l¹i.
+ Ph©n bæ íc lîng ban ®Çu vÒ tÝnh träng yÕu cho c¸c kho¶n môc.
11
Sau khi cã ®îc íc lîng ban ®Çu vÒ tÝnh träng yÕu cho toµn bé b¸o c¸o
tµi chÝnh, kiÓm to¸n viªn ph©n bæ møc íc lîng nµy cho tõng kho¶n môc trªn
b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ®ã chÝnh lµ sai sè cã thÓ chÊp nhËn ®îc ®èi víi tõng
kho¶n môc cña b¸o c¸o tµi chÝnh. Môc ®Ých cña viÖc ph©n bæ nµy lµ gióp kiÓm
to¸n viªn x¸c ®Þnh ®îc sè lîng b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp ph¶i thu thËp
®èi víi tõng kho¶n môc ë møc chi phÝ thÊp nhÊt mµ vÉn ®¶m b¶o ®îc tæng hîp
c¸c sai sãt nhá kh«ng vît qu¸ íc lîng ban ®Çu vÒ tÝnh träng yÕu.
- §¸nh gi¸ rñi ro.
Trªn c¬ së møc träng yÕu ®îc x¸c ®Þnh cho toµn b¸o c¸o tµi chÝnh vµ
ph©n bæ cho têng kho¶n môc, kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ rñi ro xÈy ra sai sãt
träng yÕu trªn toµn bé b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh ®èi víi tõng kho¶n môc ®Ó
phôc vô cho viÖc thiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm to¸n. §iÒu nµy ®îc quy ®Þnh trong
ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400 nh sau “Chuyªn gia kiÓm to¸n sÏ ph¶i
sö dông ®Õn c¸c xÐt ®o¸n chuyªn m«n ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ rñi ro kiÓm to¸n vµ x¸c
®Þnh c¸c thñ tôc kiÓm to¸n nh»m gi¶m c¸c rñi ro nµy xuèng mét møc ®é chÊp
nhËn ®îc”
Còng theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400, §¸nh gi¸ rñi ro vµ
kiÓm so¸t néi bé, rñi ro kiÓm to¸n mong muèn (AR) lµ rñi ro do kiÓm to¸n
viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®a ra ý kiÕn nhËn xÐt kh«ng thÝch hîp khi b¸o c¸o
tµi chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n cßn cã nh÷ng sai sãt träng yÕu. Rñi ro nµy gåm 3
lo¹i sau ®©y :
+ Rñi ro tiÒm tµng (IR): lµ rñi ro tiÒm Èn, vèn cã do kh¶ n¨ng tõng
nghiÖp vô, tõng kho¶n môc trong b¸o c¸o tµi chÝnh chøa ®ùng sai sãt träng
yÕu khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh gép, mÆc dï cã hay kh«ng cã hÖ thèng kiÓm
so¸t néi bé.
+ Rñi ro kiÓm so¸t (CR): lµ rñi ro trong ®ã mét sai sãt träng yÕu cña
mét tµi kho¶n trong b¸o c¸o tµi chÝnh, riªng biÖt hay gép víi c¸c sai sãt trong
c¸c tµi kho¶n kh¸c, ®· kh«ng ®îc hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ng¨n ngõa hoÆc
ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a trong thêi gian mong muèn. ViÖc ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm
so¸t sÏ ®îc thùc hiÖn sau khi cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé.
+ Rñi ro ph¸t hiÖn (DR): lµ rñi ro x¶y ra sai sãt träng yÕu trong tõng
nghiÖp vô, tõng kho¶n môc trong b¸o c¸o tµi chÝnh khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh
gép mµ trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n kh«ng
ph¸t hiÖn ®îc. Møc ®é rñi ro ph¸t hiÖn phô thuéc trùc tiÕp vµo c¸c kiÓm tra chi
tiÕt mµ kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn.
Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ 3 lo¹i rñi ro trªn, kiÓm to¸n viªn sÏ x¸c ®Þnh ®îc rñi
ro kiÓm to¸n mong muèn cho toµn bé b¸o c¸o tµi chÝnh theo c«ng thøc:
AR = IR x CR x DR
12
Qua viÖc t×m hiÓu, ®¸nh gi¸ vÒ m«i trêng kinh doanh vµ hÖ thèng kiÓm
so¸t néi bé, kiÓm to¸n viªn ®a ra íc lîng ban ®Çu vÒ rñi ro tiÒm tµng vµ rñi ro
kiÓm so¸t, t×m ®îc rñi ro ph¸t hiÖn hîp lý, cho phÐp kiÓm to¸n viªn thiÕt kÕ
c¸c ph¬ng ph¸p vµ thñ tôc kiÓm to¸n cÇn thiÕt, nh»m thu thËp b»ng chøng ®Çy
®ñ vµ hiÖu lùc.
- Mèi quan hÖ gi÷a träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n
Theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 320, TÝnh träng yÕu trong
kiÓm to¸n, ®· nªu: “Träng yÕu vµ møc ®é rñi ro kiÓm to¸n cã mèi quan hÖ ngîc chiÒu nhau , cã nghÜa lµ møc träng yÕu cµng cao th× rñi ro cµng thÊp vµ
ngîc l¹i. Chuyªn gia kiÓm to¸n ph¶i quan t©m ®Õn mèi quan hÖ nµy khi x¸c
®Þnh néi dung lÞch tr×nh vµ ph¹m vi c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ”. Do ®ã thùc hiÖn
x¸c ®Þnh rñi ro, c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i dùa vµo ®¸nh gi¸ träng yÕu.
1.2.1.5 T×m hiÓu hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t
ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400, §¸nh gi¸ rñi ro vµ kiÓm so¸t
néi bé, quy ®Þnh r»ng: “ KiÓm to¸n viªn ph¶i cã ®ñ hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kÕ
to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng ®Ó lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ x©y
dùng c¸ch tiÕp cËn cã hiÖu qu¶ ”. Do ®ã, nghiªn cøu hÖ thèng kiÓm so¸t néi
bé cña kh¸ch hµng vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t lµ mét phÇn viÖc hÕt søc quan
träng mµ kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn trong mét cuéc kiÓm to¸n.
ViÖc nghiªn cøu nµy sÏ xuyªn suèt tõ nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ bé ban ®Çu khi
chuÈn bÞ kiÓm to¸n ®Õn nh÷ng hiÓu biÕt cÆn kÏ vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé
cña kh¸ch hµng khi lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. §iÒu ®ã sÏ gióp kiÓm to¸n viªn
n¾m ®îc nhîc ®iÓm cña hÖ thèng, tËp trung thu thËp b»ng chøng còng nh x©y
dùng ý kiÕn t vÊn cho kh¸ch hµng trong th qu¶n lý ë giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm
to¸n.
Dùa vµo c¸c môc tiªu kiÓm so¸t vµ c¸c qu¸ tr×nh kiÓm so¸t ®Æc thï cña
hÖ thèng kiÓm so¸t n«i bé, kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh xem xÐt, ®¸nh gi¸ nh÷ng
thñ tôc kiÓm so¸t ®îc ¸p dông cho kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. Tõ ®ã ®a
ra møc rñi ro kiÓm so¸t t¬ng øng cao, thÊp hay trung b×nh hay theo mét tû lÖ
phÇn tr¨m.
N¨m bíc ®Çu tiªn trªn gióp kiÓm to¸n viªn cã ®ñ c¨n cø lËp kÕ ho¹ch
tæng qu¸t, tõ ®ã triÓn khai mét ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n cã hiÖu qña vµ hiÖu lùc.
1.2.2 ThiÕt kÕ ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n
Ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n lµ nh÷ng dù kiÕn chi tiÕt vÒ c¸c c«ng viÖc kiÓm
to¸n cÇn thùc hiÖn, thêi gian hoµn thµnh vµ sù ph©n c«ng c«ng viÖc gi÷a c¸c
kiÓm to¸n viªn còng nh dù kiÕn vÒ nh÷ng t liÖu, th«ng tin liªn quan cÇn sö
13
dông vµ thu thËp. Träng t©m cña ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n lµ c¸c thñ tôc kiÓm
to¸n cÇn thùc hiÖn ®èi víi tõng kho¶n môc hay bé phËn ®îc kiÓm to¸n.
Ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®îc thiÕt kÕ phï hîp sÏ gióp thùc hiÖn cuéc kiÓm
to¸n mét c¸ch khoa häc, c¸c kiÓm to¸n viªn phèi hîp c«ng t¸c mét c¸ch
th«ng suèt vµ hiÖu qu¶; chñ nhiÖm kiÓm to¸n dÔ dµng gi¸m s¸t, qu¶n lý cuéc
kiÓm to¸n th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh c¸c bíc c«ng viÖc ®îc thùc hiÖn. §ång
thêi, ®©y còng lµ b»ng chøng ®Ó chøng minh c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®· thùc
hiÖn, bëi v× th«ng thêng sau khi hoµn thµnh mét cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n
viªn ký t¾t lªn ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n g¾n víi thñ tôc kiÓm to¸n võa hoµn
thµnh.
Ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña hÇu hÕt c¸c cuéc kiÓm to¸n ®îc thiÕt kÕ
thµnh 3 phÇn: thñ tôc kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, thñ tôc ph©n tÝch,
thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt.
1.2.2.1. ThiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé.
§©y lµ h×nh thøc ®Ó kiÓm to¸n viªn thu thËp b»ng chøng vÒ tÝnh hiÖu
qu¶ trong thiÕt kÕ vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé trong doanh
nghiÖp. C¸c thñ tôc ®îc ¸p dông trong giai ®o¹n nµy gåm: pháng vÊn nh©n
viªn cña c«ng ty kh¸ch hµng vÒ thiÕt kÕ vµ ho¹t ®éng cña kiÓm so¸t néi bé
trong doanh nghiÖp, quan s¸t c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn kiÓm so¸t néi bé,
kiÓm tra tµi liÖu nh chøng tõ sæ s¸ch vµ c¸c b¸o c¸o liªn quan.
1.2.2.2. ThiÕt kÕ c¸c thñ tôc ph©n tÝch.
C¸c thñ tôc ph©n tÝch ®îc thiÕt kÕ ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh hîp lý chung cña c¸c
sè d tµi kho¶n ®ang ®îc kiÓm to¸n. Trªn c¬ së kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiªn c¸c
thñ tôc ph©n tÝch ®ã, kiÓm to¸n viªn sÏ më réng hay thu hÑp c¸c thñ tôc kiÓm
tra chi tiÕt. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, quy tr×nh ph©n tÝch
cßn bao hµm nh÷ng thñ tôc ph©n tÝch chi tiÕt ®èi víi sè d c¸c tµi kho¶n vµ ®îc
thùc hµnh qua c¸c bíc sau:
- X¸c ®Þnh sè d tµi kho¶n vµ sai sãt tiÒm tµng cÇn ®îc kiÓm tra.
- TÝnh to¸n gi¸ trÞ íc tÝnh cu¶ tµi kho¶n cÇn ®îc kiÓm tra.
- X¸c ®Þnh gi¸ trÞ chªnh lÖch cã thÓ chÊp nhËn ®îc
- X¸c ®Þnh sè chÖnh lÖch träng yÕu cÇn ®îc kiÓm tra.
- KiÓm tra sè chªnh lÖch träng yÕu.
- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra.
1.2.2.3. ThiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt
§©y lµ thñ tôc ®îc thùc hiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ ®é chÝnh x¸c cña viÖc ph¶n
¸nh c¸c sè d tµi kho¶n còng nh ghi nhËn c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. Thñ
tôc nµy thêng ®îc thùc hiÖn nh sau:
+ KiÓm to¸n viªn c¨n cø vµo kÕt qu¶ cña thö nghiÖm kiÓm so¸t vµ kÕt
qu¶ cña thñ tôc ph©n tÝch ®Ó ph¸t hiÖn ph¹m vi thùc hiÖn cña kiÓm tra chi tiÕt.
14
+ Ph©n tÝch sè d cña c¸c tµi kho¶n cÇn ®îc kiÓm tra chi tiÕt, ®èi chiÕu
gi÷a c¸c tµi liÖu vµ sæ s¸ch víi nhau còng nh ®èi chiÕu víi c¸c tµi liÖu thu thËp
®îc tõ bªn thø ba.
+ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµ x¸c ®Þnh sè d cuèi kú cña tõng tµi kho¶n.
C¸c thñ tôc kiÓm to¸n trªn ®îc kÕt hîp víi nhau vµ s¾p xÕp theo mét
ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n. Ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n thêng ®îc thiÕt kÕ cho tõng
chu tr×nh hoÆc tõng kho¶n môc nh»m ®¸p øng môc tiªu kiÓm to¸n cña tõng
cuéc kiÓm to¸n. Ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n tèt sÏ cã nh÷ng chi phèi tÝch cùc ®Õn
chÊt lîng vµ hiÖu qña cña cuéc kiÓm to¸n, bëi v× nã lµ tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c ®Ó
thùc hiÖn kiÓm to¸n.
1.3. Thùc hiÖn kiÓm to¸n.
§©y lµ giai ®o¹n chÝnh trong quy tr×nh kiÓm to¸n. Thùc chÊt cña giai ®o¹n nµy
lµ kiÓm to¸n viªn ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kü thuËt nghiÖp vô ®· x¸c ®Þnh
trong ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®Ó thu thËp nh÷ng th«ng tin vµ tµi liÖu cÇn thiÕt
lµm c¬ së cho nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh. Trong thùc hiÖn
kiÓm to¸n, ngêi ta ¸p dông 3 thñ tôc: thñ tôc kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi
bé (thñ tôc kiÓm so¸t), thñ tôc ph©n tÝch, thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt.
1.3.1. Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé
Môc ®Ých cña viÖc thùc hiÖn thñ tôc nµy lµ thu thËp b»ng chøng vÒ sù
h÷u hiÖu cña c¸c quy chÕ vµ thñ tôc kiÓm so¸t ®Ó gi¶m bít c¸c thö nghiÖm c¬
b¶n trªn sè d vµ nghiÖp vô. C¸c b»ng chøng kiÓm to¸n ph¶i chøng minh sù
®Çy ®ñ vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé
trªn hai ph¬ng diÖn:
- HÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña ®¬n vÞ ®îc thiÕt kÕ
sao cho cã kh¶ n¨ng ng¨n ngõa, ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a c¸c sai sãt träng yÕu.
- HÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé tån t¹i vµ ho¹t ®éng
mét c¸ch h÷u hiÖu trong suèt niªn ®é kÕ to¸n.
Thñ tôc kiÓm so¸t ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng ph¬ng ph¸p kh¸c nhau tuú
thuéc vµo tõng trêng hîp cô thÓ. C¸c ph¬ng ph¸p ®ã bao gåm: kiÓm tra tµi
liÖu, pháng vÊn, thùc hiÖn l¹i, kiÓm tra tõ ®Çu ®Õn cuèi, kiÓm tra ngîc. ViÖc
lùa chän ph¬ng ph¸p kiÓm tra chñ ®¹o ph¶i phï hîp víi lo¹i h×nh ho¹t ®éng
cÇn kiÓm tra, ®ång thêi ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c ph¬ng ph¸p. VÝ
dô, ph¬ng ph¸p kiÓm tra tµi liÖu ®îc ¸p dông nÕu c¸c nghiÖp vô ®Ó l¹i c¸c
“dÊu vÕt” trùc tiÕp trªn tµi liÖu nh c¸c ch÷ ký phª duyÖt, ho¸ ®¬n lu… NÕu
thùc hiÖn mét ph¬ng ph¸p kü thuËt riªng lÎ thêng kh«ng cã hiÖu lùc vµ kh«ng
®¸p øng yªu cÇu ®Çy ®ñ, tin cËy cña c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n.
1.3.2. Thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch
15
Thñ tôc ph©n tÝch ®îc thùc hiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh hîp lý chung cña c¸c
sè d tµi kho¶n ®ang ®îc kiÓm to¸n. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®ã, kiÓm to¸n viªn sÏ
quyÕt ®Þnh më réng hay thu hÑp c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. ViÖc thùc hiÖn
thñ tôc ph©n tÝch ®ßi hái nhiÒu sù ph¸n ®o¸n cña kiÓm to¸n viªn. Th«ng thêng
thùc hiÖn thñ tôc ph©n tÝch ph¶i tr¶i qua c¸c giai ®o¹n chñ yÕu nh ®· tr×nh bµy
trong phÇn thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n.
1.3.3. Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt
KiÓm tra chi tiÕt lµ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt cô thÓ cña tr¾c
nghiÖm tin cËy thuéc tr¾c nghiÖm c«ng viÖc vµ tr¾c nghiÖm trùc tiÕp sè d ®Ó
kiÓm to¸n tõng kho¶n môc hoÆc nghiÖp vô t¹o nªn sè d tµi kho¶n hay lo¹i
nghiÖp vô. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn gåm c¸c bíc c¬ b¶n sau:
- LËp kÕ ho¹ch kiÓm tra chi tiÕt.
- Lùa chän c¸c kho¶n môc ®Ó kiÓm tra chi tiÕt.
- Lùa chän kho¶n môc chÝnh.
- Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kü thuËt kiÓm tra chi tiÕt trªn c¸c kho¶n môc
®· chän.
- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra chi tiÕt.
- Xö lý chªnh lÖch kiÓm to¸n.
ViÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n ph¶i c¨n cø vµo ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®· ®îc
duyÖt. KiÓm to¸n viªn vËn dông hîp lý c¸c ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n, kiÕn thøc
vµ kinh nghiÖm kiÓm to¸n; thùc hiÖn c¸c thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt ®Ó tiÕn hµnh kiÓm to¸n c¸c phÇn viÖc ®îc ph©n c«ng. Trong qu¸ tr×nh
kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i ghi chÐp tËp hîp ®Çy ®ñ c¸c bíc c«ng viÖc
®· thùc hiÖn kÕt qu¶ cña tõng bíc vµo hå s¬ kiÓm to¸n, giÊy tê lµm viÖc. §©y
lµ c«ng viÖc b¾t buéc nh»m môc ®Ých tÝch luü b»ng chøng kiÓm to¸n vµ lµ c¬
së ®Ó kiÓm so¸t chÊt lîng kiÓm to¸n.
1.3. KÕt thóc vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n.
Sau khi hoµn thµnh c¸c c«ng viÖc kiÓm to¸n trong tõng phÇn hµnh, kiÓm
to¸n viªn ph¶i tæng hîp c¸c kÕt qu¶ vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n. Giai ®o¹n
nµy gåm c¸c bíc xem xÐt ®¸nh gi¸ tríc khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n, lËp vµ ph¸t
hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n.
1.3.1. Xem xÐt ®¸nh gi¸ tríc khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n.
Tríc khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn cÇn tæng hîp c¸c kÕt
qu¶ thu thËp vµ thùc hiÖn mét sè thö nghiÖm bæ sung cã tÝnh chÊt tæng qu¸t.
Sù chuÈn bÞ nµy bao gåm xem xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn, c¸c sù
kiÖn sau ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh, tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña kh¸ch hµng vµ
®¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n.
1.3.1.1. Xem xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn.
16
Trong thùc tÕ, cã nh÷ng sù kiÖn ph¸t sinh trong n¨m cã thÓ dÉn ®Õn mét
kho¶n c«ng nî hay thiÖt h¹i mµ cho ®Õn thêi ®iÓm kho¸ sæ vÉn cha thÓ x¸c
®Þnh liÖu cã thÓ ch¾c ch¾n x¶y ra hay kh«ng vµ sè tiÒn cô thÓ lµ bao nhiªu.
Nh÷ng kho¶n c«ng nî hay thiÖt h¹i ®ã ®îc gäi lµ c«ng nî ngoµi dù kiÕn. C¸c
ChuÈn mùc kÕ to¸n thêng yªu cÇu khai b¸o c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn
träng yÕu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh díi d¹ng chó thÝch.
1.3.1.2. Xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh.
PhÇn lín c«ng viÖc quan träng cña mét cuéc kiÓm to¸n ®îc tiÕn hµnh
sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n. Riªng tõ ngµy kÕt thóc niªn ®é cho ®Õn ngµy hoµn
thµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n cã thÓ x¶y ra nh÷ng nghiÖp vô hoÆc sù kiÖn liªn quan
®Õn viÖc ®¸nh gi¸ ho¹c khai b¸o trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. V× vËy, kiÓm to¸n viªn
cã tr¸ch nhiÖm so¸t xÐt l¹i c¸c xù kiÖn x¶y ra sau ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh
®Ó xem xÐt nh÷ng ¶nh hëng (nÕu cã) ®Õn c¸c b¸o c¸o ®ang ®îc kiÓm to¸n.
Hai lo¹i sù kiÖn cÇn sù ®¸nh gi¸ cña kiÓm to¸n viªn lµ:
- Nh÷ng sù kiÖn ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ph¶i ®iÒu
chØnh l¹i b¸o c¸o tµi chÝnh.
- Nh÷ng sù kiÖn kh«ng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh nhng
cÇn khai b¸o trªn ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh do tÝnh chÊt quan träng cña
nã ®Ó tr¸nh sù hiÓu lÇm cho nh÷ng ngêi sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh.
1.3.1.3. Xem tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña kh¸ch hµng.
Khi lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n, còng nh
khi ®¸nh gi¸ vµ th«ng b¸o kÕt luËn cña m×nh, kiÓm to¸n viªn lu«n ph¶i c©n
nh¾c ®Õn tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc cña doanh nghiÖp. Theo ChuÈn mùc kiÓm
to¸n quèc tÕ sè 570, “Mét doanh nghiÖp ®îc coi lµ ®ang ho¹t ®éng liªntôc khi
nã tiÕp tôc ho¹t ®éng cho mét t¬ng lai ®Þnh tríc. Ngêi ta quan niÖm r»ng
doanh nghiÖp kh«ng cã ý ®Þnh vµ còng kh«ng cÇn ph¶i gi¶i t¸n hoÆc qu¸ thu
hÑp quy m« ho¹t ®éng cña m×nh”.
§Ó hiÓu râ vÊn ®Ò nµy, ta ph¶i xem xÐt c¸c dÊu hiÖu cña doanh nghiÖp:
- DÊu hiÖu vÒ tµi chÝnh nh lç kinh doanh lín, kh«ng thÓ tr¶ c¸c chñ nî
ng¾n h¹n, c¸c tû suÊt tµi chÝnh cho dÊu hiÖu xÊu, khã kh¨n trong ®¸p øng c¸c
yªu cÇu hîp ®ång vay…
- DÊu hiÖu vÒ c¸c ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ nh mÊt mét thÞ trêng quan
träng, mÊt mét nhµ cung cÊp chÝnh, rèi lo¹n trong c«ng ty,…
- C¸c dÊu hiÖu kh¸c nh kh«ng tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ghi trong ®iÒu lÖ,
nh÷ng vô kiÖn ®ang diÔn ra cã thÓ cã kÕt qña ¶nh hëng xÊu ®Õn sù tån t¹i cña
doanh nghiÖp.
Trong nh÷ng trêng hîp nghi ngê vÒ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng kinh doanh,
kiÓm to¸n viªn ph¶i thu thËp c¸c b»ng chøng ®ñ vµ thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o mét
17
c¸ch tho¶ ®¸ng kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh doanh trong mét t¬ng lai gÇn
cña ®¬n vÞ.
1.3.1.4. §¸nh gi¸ tæng qu¸t kÕt qu¶ kiÓm to¸n.
Tríc khi tiÕn hµnh lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i ®¸nh gi¸
tæng qu¸t c¸c kÕt qu¶ thu thËp ®îc nh»m so¸t xÐt l¹i toµn bé cuéc kiÓm to¸n.
ChuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ còng nh ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè
700, B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh, quy ®Þnh: “kiÓm to¸n viªn ph¶i
so¸t xÐt vµ ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng kÕt luËn rót ra tõ c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu
thËp ®îc vµ vËn dông nh÷ng kÕt luËn nµy ®Ó lµm c¨n cø cho ý kiÕn cña m×nh
vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n”. ViÖc ®¸nh gi¸ nµy thêng do
c¸c kiÓm to¸n viªn cao cÊp ®¶m nhiÖm vµ bao gåm c¸c mÆt:
- §¸nh gi¸ tÝnh ®ång bé vµ s¸t thùc cña c¸c b»ng chøng thu thËp ®îc
®èi víi tõng phÇn hµnh th«ng qua viÖc ¸p dông mét sè thñ tôc ph©n tÝch.
- §¸nh gi¸ sù ®Çy ®ñ cña b»ng chøng nh»m phôc vô cho viÖc ra quyÕt
®Þnh cña kiÓm to¸n viªn.
- §¸nh gi¸ sù tæng hîp c¸c sai sãt ph¸t hiÖn ®îc nh»m nhËn biÕt ®îc
tæng møc sai sãt cña tÊt c¶ c¸c kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh phôc vô cho
môc ®Ých ®a ra ý kiÕn.
- Rµ so¸t l¹i hå s¬ kiÓm to¸n ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn
vµ kiÓm tra viÖc tu©n thñ c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn,
kh¾c phôc nh÷ng xÐt ®o¸n thiªn lÖch cña kiÓm to¸n viªn.
- Xem xÐt th gi¶i tr×nh cña ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng nh»m gi¶i ®¸p
nh÷ng thiÕt sãt vµ tån t¹i cña ®¬n vÞ.
- KiÓm tra l¹i c¸c khai b¸o trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o sù tu©n
thñ c¸c ChuÈn mùc kÕ to¸n ®· quy ®Þnh.
- Xem xÐt c¸c th«ng tin kh¸c trong b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®Ó ph¸t
hiÖn nh÷ng bÊt hîp lý trong c¸c b¸o c¸o nµy víi c¸c quy ®Þnh tµi chÝnh hiÖn
hµnh.
1.3.2. LËp vµ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n.
Kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh kiÓm to¸n lµ lËp vµ ph¸t hµnh b¸o c¸o
kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh. B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh thùc
chÊt lµ mét b¶n th«ng b¸o vÒ kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n cho ngêi sö dông b¸o
c¸o tµi chÝnh.Theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 700: “B¸o c¸o kiÓm
to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh lµ laäi b¸o c¸o b»ng v¨n b¶n do kiÓm to¸n viªn ®éc
lËp c«ng bè ®Ó nªu râ ý kiÕn chÝnh thøc cña m×nh vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh cña
mét ®¬n vÞ ®· ®îc kiÓm to¸n”.
§èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n, b¸o c¸o kiÓm to¸n võa lµ s¶n phÈm kÕt
tinh cña qu¸ tr×nh lµm viÖc, võa lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vµ
tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. §èi víi ngêi sö dông b¸o c¸o tµi
18
chÝnh, b¸o c¸o kiÓm to¸n lµ c¨n cø ®Ó hä ®¸nh gi¸ c¸c th«ng tin vµ ®a ra c¸c
quyÕt ®Þnh kinh tÕ ®óng ®¾n, hiÖu qña trong mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi víi ®¬n
vÞ cã b¸o c¸o tµi chÝnh nµy.
1.3.2.1. C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña mét b¸o c¸o kiÓm to¸n.
Theo ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 700, b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o
c¸o tµi chÝnh gåm c¸c yÕu tè c¬ b¶n vµ ®îc tr×nh bµy theo thø tù sau:
a) Tªn vµ ®Þa chØ cña c«ng ty kiÓm to¸n.
b) Sè hiÖu b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
c) Tiªu ®Ò b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
d) Ngêi nhËn b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
e) Më ®Çu cña b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh:
- Nªu ®èi tîng cña cuéc kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
- Nªu tr¸ch nhiÖm cña Gi¸m ®èc ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n, tr¸ch nhiÖm cña
kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n .
f) Ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n.
- Nªu ChuÈn mùc kiÓm to¸n ®· ¸p dông ®Ó thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n.
- Nªu nh÷ng c«ng viÖc vµ thñ tôc kiÓm to¸n mµ kiÓm to¸n viªn ®· thùc
hiÖn.
g) ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh
®· ®îc kiÓm to¸n.
h) §Þa ®iÓm vµ thêi gian lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
i) Ch÷ ký vµ ®ãng dÊu .
B¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i ®îc tr×nh bµy nhÊt qu¸n vÒ h×nh thøc vµ kÕt cÊu
®Ó ngêi ®äc hiÓu thèng nhÊt vµ dÔ nhËn biÕt khi cã tÝnh huèng bÊt thêng xÈy
ra.
1.3.2.2. C¸c lo¹i ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh.
B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i nªu râ ý kiÕn cña kiÓm
to¸n viªn vÒ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®· thùc hiÖn kiÓm to¸n trªn hai ph¬ng diÖn:
Ph¶n ¸nh trung thùc, hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu c¸c th«ng tin ®Þnh lîng cña b¸o b¸o tµi chÝnh vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh, kÕt qu¶ kinh doanh vµ viÖc
tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕt to¸n hiÖn hµnh còng nh viÖc tu©n thñ
c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n.
Tuú théc vµo kÕt qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn cã thÓ ®a ra
mét trong bèn lo¹i ý kiÕn sau ®©y:
- ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn: ý kiÕn nµy ®îc ®a ra khi kiÓm to¸n viªn
cho r»ng b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh
träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n, phï hîp víi ChuÈn
mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn cã nghÜa lµ b¸o
c¸o tµi chÝnh cã thÓ cã nh÷ng sai sãt nhng nh÷ng sai sãt ®ã kh«ng träng yÕu.
19
- ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn: ý kiÕn nµy ®îc tr×nh bµy trong trêng hîp
kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n cho r»ng b¸o c¸o tµi chÝnh chØ ph¶n ¸nh
trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n
vÞ, nÕu kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi yÕu tè tuú thuéc mµ kiÓm to¸n viªn ®· nªu ra
trong b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ nÕu
c¸c yÕu tè do kiÓm to¸n viªn ®a ra cã ¶nh hëng träng yÕu ®Õn b¸o c¸o tµi
chÝnh th× b¸o c¸o tµi chÝnh ®ã ®· kh«ng ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c
khÝa c¹nh träng yÕu.
- ý kiÕn tõ chèi: ý kiÕn nµy ®îc ®a ra trong tr¬ng hîp hËu qu¶ cña viÖc
giíi h¹n ph¹m vi kiÓm to¸n lµ quan träng hoÆc thiÕu th«ng tin liªn quan ®Õn
mét sè lîng lín c¸c kho¶n môc tíi møc kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ thu thËp ®Çy
®ñ vµ thÝch hîp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cã thÓ cho ý kiÕn vÒ b¸o c¸o tµi
chÝnh.
- ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn: ý kiÕn nµy ®îc ®a ra trong trêng hîp c¸c
vÊn ®Ò kh«ng thèng nhÊt víi gi¸m ®èc lµ quan träng hoÆc liªn quan ®Õn sè lîng lín c¸c kho¶n môc ®Õn møc ®é mµ kiÓm to¸n viªn cho r»ng ý kiÕn chÊp
nhËn tõng phÇn lµ cha ®ñ ®Ó thÓ hiÖn tÝnh chÊt vµ møc ®é sai sãt träng yÕu cña
b¸o c¸o tµi chÝnh.
Mçi khi kiÓm to¸n viªn ®a ra ý kiÕn kh«ng ph¶i lµ ý kiÕn chÊp nhËnh
toµn phÇn th× ph¶i m« t¶ râ rµng trong b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh
tÊt c¶ nh÷ng lý do chñ yÕu dÉn ®Õn ý kiÕn ®ã vµ ®Þnh lîng (nÕu ®îc) nh÷ng
¶nh hëng ®Õn b¸o c¸o tµi chÝnh. Nh vËy, b¸o c¸o kiÓm to¸n lµ h×nh thøc thÓ
hiÖn chøc n¨ng x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn phôc vô yªu cÇu cña ngêi quan t©m
vµ cã thÓ cã nhiÒu t×nh huèng cô thÓ.
KÕt thóc cuéc kiÓm to¸n , b¸o c¸o kiÓm to¸n ®îc c«ng bè theo ®óng
®iÒu kho¶n hîp ®ång vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp tôc thùc
hiÖn kiÓm to¸n cho n¨m sau, tiÕn hµnh liªn l¹c thêng xuyªn víi kh¸ch hµng,
cËp nhËt vµ bæ sung th«ng tin vÒ kh¸ch hµng.
20
- Xem thêm -