Tài liệu Con người phi thường và cỗ máy ibm

Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney 1 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney KEVIN MANEY CON NGƯỜI PHI THƯỜNG VÀ CỖ MÁY IBM Bản quyền tiếng Việt © 2006 Công ty Sách Alpha NHÀ XUẤT BẢN TRI THỨC Dự án 1.000.000 ebook cho thiết bị di động Phát hành ebook: http://www.taisachhay.com Tạo ebook: Tô Hải Triều Ebook thực hiện dành cho những bạn chưa có điều kiện mua sách. Nếu bạn có khả năng hãy mua sách gốc để ủng hộ tác giả, người dịch và Nhà Xuất Bản 2 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney MỤC LỤC CON NGƯỜI PHI THƯỜNG VÀ CỖ MÁY IBM ............................ 2 LỜI GIỚI THIỆU .................................................................................... 7 LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................ 15 LỜI GIỚI THIỆU .................................................................................. 20 MỞ ĐẦU ................................................................................................. 24 1 . BƯỚC KHỞI ĐẦU CỦA CON NGƯỜI PHI THƯỜNG ........ 30 2. TRÁI TIM SẮT ĐÁ .......................................................................... 72 3. HỖN ĐỘN MANG TÊN C-T-R ..................................................... 97 4. NUÔI DƯỠNG ĐỨA TRẺ IBM ................................................ 137 5. LIỀU LĨNH VÀ MAY MẮN ........................................................ 174 6. BẠN BÈ, NHỮNG NGƯỜI HÙNG VÀ BỌN ĂN BÁM ....... 217 7. KẺ THÙ VÀ NHỮNG ẢO TƯỞNG .......................................... 261 8. ÔNG VUA VÀ LÂU ĐÀI .............................................................. 290 9. WATSON THẾ HỆ THỨ HAI ................................................... 330 10. CUỘC CHIẾN CỦA WATSON ................................................ 367 11. ÔNG GIÀ VÀ KỶ NGUYÊN ĐIỆN TỬ MỚI ........................ 410 12 . CHINH PHỤC THẾ GIỚI ........................................................ 460 13. CON NGƯỜI PHI THƯỜNG VÀ LÒNG NHÂN ÁI .......... 508 14. CÁC THẾ HỆ HẬU DUỆ .......................................................... 541 3 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney 4 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney THƯ NGỎ TỪ CỘNG ĐỒNG MÊ ĐỌC SÁCH Các bạn thân mến! Trong thời đại công nghệ thông tin Internet ngày càng phát triển như hiện nay, Ebook như là một món ăn tinh thần không thể thiếu của cộng đồng mạng và không ai có thể phủ nhận những lợi ích mà nó mang lại. Chúng tôi – Cộng đồng Mê Đọc Sách đã cố gắng số hóa cuốn sách này với hy vọng mang đến cho các bạn những tiện ích nhất định khi sử dụng Ebook. Đầu tiên, Cộng đồng Mê Đọc Sách chân thành xin lỗi Tác Giả và NXB vì đã thực hiện Ebook khi chưa được sự đồng ý của bên liên quan. Tiếp đến, mong các bạn sử dụng Ebook một cách hợp lí, tránh in ấn, photo nhân bản để giữ gìn giá trị vốn có của cuốn sách in. Nếu các bạn có ý định in hoặc photo ebook này hãy ra nhà sách gần nhất và mua ngay 1 cuốn vì tiền mua sách ý nghĩa và rẻ hơn rất nhiều so với việc bạn tự in ấn và Photo Việc sử dụng Ebook này là miễn phí. Do đó, Cộng đồng Mê Đọc Sách không chịu trách nhiệm về bất kỳ sai sót gì trong quá trình biên tập Ebook. Cuối cùng, chúng tôi hy vọng độc giả yêu sách nên sở hữu cho mình cuốn sách in để trải nghiệm và đánh giá được tốt hơn về Ebook lẫn sách in, cũng như ủng hộ về mặt tài chính cho Tác Giả và NXB. Chúng tôi xin gởi lời cảm ơn trân trọng đến Tác Giả, NXB đã mang đến cho người đọc những cuốn sách vô cùng giá trị. 5 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney Và xin cảm ơn các độc giả đã ủng hộ Tải Sách Hay. Trân trọng! 6 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney LỜI GIỚI THIỆU (cho bản dịch tiếng Việt) “Gần đây, người ta hỏi tôi rằng liệu tôi có sa thải một nhân viên vừa mắc sai lầm gây thiệt hại cho công ty 600.000 đô la hay không. Tôi đã trả lời là không mà thực ra tôi đã chi 600.000 đô la để đào tạo cậu ấy. Vậy thì tại sao tôi lại để cho các công ty khác tận dụng mất kinh nghiệm của cậu ấy cơ chứ?”. Thomas Watson Sr. (Watson Cha), người mà tên tuổi đã gắn liền với 3 chữ cái IBM danh tiếng đã nói như thế. Được coi là người đưa IBM lên bục vinh quang, Watson đã đi cùng IBM tới tận cuối đời mình và để lại rất nhiều bài học quý giá trong phong cách lãnh đạo và kinh doanh của ông. Cuốn sách này là một trong rất ít những cuốn sách hiếm hoi phác họa được đầy đủ con người và sự nghiệp của Watson. Trước khi cùng độc giả khám phá những bước thăng trầm của nhà lãnh đạo tài ba này, chúng tôi xin được khắc họa đôi nét về tập đoàn IBM, con thuyền mà Watson đã từng lèo lái tới đỉnh cao vinh quang. Nguồn gốc của IBM huyền thoại bắt đầu từ năm 1889, khi nhà phát minh người Mỹ Herman Hollerith (1860 - 1929) đã tìm cách tự động hóa tính toán kết quả điều tra dân số của Mỹ, công việc mà trước đó phải mất tới 10 năm tính toán cho mỗi lần điều tra. Hollerith sử dụng các thẻ đục lỗ để ghi thông tin qua một cỗ máy đếm chạy bằng điện gọi là “Punch Card Tabulating Machine”, giúp cho công việc tính toán từ 10 năm thu lại chỉ còn 6 tuần. Hollerith thành lập Công ty Máy lập bảng (TMC) vào năm 1896, đưa phát minh của mình vào thế giới kinh doanh. Khách hàng của ông là các cơ quan điều tra thống kê từ nhiều nước và một số 7 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney công ty bảo hiểm. Năm 1911, TMC sáp nhập với hai công ty khác thành Công ty Ghi âm - Tính toán - Lập bảng. Khi Watson Cha (1874 - 1956) trở thành Chủ tịch TMC vào tháng 5 năm 1914, công ty mới chỉ có khoảng 400 nhân viên. Ông đã phải đương đầu với một cơ cấu tổ chức rất phức tạp và đã phải rất khéo léo khi làm việc với các nhân vật cấp cao khác trong công ty như Hollerith, người mà tên tuổi đã gắn liền với máy đếm tự động. TMC đổi tên thành International Business Machines (IBM) vào năm 1924 và là nhà cung cấp 90% máy tính tại thị trường Mỹ khi đó. Từng làm giám đốc bán hàng cho Công ty Máy đếm tiền Quốc gia (NCR), Watson là người đưa ra khẩu hiệu “THINK” nổi tiếng, sau này trở thành biểu tượng của IBM. Người ta luôn nhắc tới ông với thuật tạo động lực rất tốt cho lực lượng bán hàng của công ty. Gắn IBM với khẩu ngữ “Hòa bình thế giới thông qua thương mại thế giới” (World Peace Through World Trade), Watson luôn nỗ lực phát triển các quan hệ quốc tế và trở thành Chủ tịch Phòng Thương mại Quốc tế vào năm 1937. Là một chuyên gia bán hàng kì cựu, Watson luôn chú ý tới khách hàng, nhưng bên cạnh đó vì luôn nhận thức được rằng đội ngũ nhân viên của mình cũng quan trọng không kém nên ông luôn đi đầu trong việc tạo động lực cho họ bằng nhiều cách, trong đó có việc tăng lương - thưởng xứng đáng. Mặc dù bị nhiều người xem là một nhà quản trị khá độc đoán, Watson vẫn luôn được kính phục bởi việc tạo dựng được một nền móng văn hóa công ty nổi tiếng, yếu tố quan trọng đưa IBM tới thành công. Watson được phong là Chủ tịch danh dự của IBM trước khi ông mất năm 1956, trao lại trọng trách điều hành công ty 8 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney cho Thomas Watson Jr. (Watson Con) (1914 - 1993). Watson Cha được tạp chí Business Week coi là nhà công nghiệp tiên phong trong ngành công nghệ thông tin, là giám đốc điều hành (CEO) lớn đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ và là người đã tạo ra một tổ chức với cái tên IBM đã làm thay đổi cả thế giới. Trở thành chủ tịch IBM cuối những năm 1950 nhưng không giống như người cha chỉ tập trung vào hệ thống thẻ điện cơ học chứ không đánh giá cao các máy tính điện tử, Watson Con dẫn dắt công ty theo một hướng khác. Ông tuyển hàng trăm kỹ sư điện tử để thiết kế các máy tính cỡ lớn. Năm 1960, IBM quyết định thực hiện dự án dòng máy tính 360 với ý tưởng tất cả các máy tính cùng dòng có thể sử dụng cùng phần mềm và cùng thiết bị ngoại vị. Quyết định này hàm chứ rủi ro rất lớn đối với IBM bởi dòng máy này không tương thích với các máy tính được sản xuất trước đó. Mặc dù ra đời trễ hơn dự kiến vào năm 1964, dòng 360 cỡ lớn đã được thị trường đón nhận và đem lại lợi nhuận hàng tỷ đô la Mỹ cho IBM. Phát minh thiết bị bán dẫn đã thay thế các ống chân không trong ti vi, đài và máy tính. Kích thước của máy tính nhờ đó đã giảm đi đáng kể. Ngôn ngữ máy được thay thế bằng ngôn ngữ assembly (tập hợp), cho phép các mã lập trình ngắn gọn thay thế các mã nhị phân dài dòng và khó hiểu. Các nghề nghiệp mới xuất hiện như lập trình, phân tích hệ thống... cùng với ngành công nghiệp phần mềm. Vào cuối thập kỷ 1970, các công ty lớn, đều kể cả IBM và DEC, không tin tưởng mấy vào tương lai của máy tính cá nhân. Mặc dù xem đó là một mối đe dọa đối với thị trường máy tính cỡ lớn, IBM đã không đánh giá được ngay tiềm 9 | http://www.taisachhay.com Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney năng của dòng máy tính này nên đã để ngỏ cửa cho các đối thủ cạnh tranh như Digital Equipment Corporation, Hewlett-Packard, và Data General. Tuy nhiên, IBM vẫn xúc tiến các hoạt động thăm dò khả năng phát triển của máy tính cá nhân so với các sản phẩm máy tính cỡ lớn. Một kế hoạch bí mật được bàn bạc với Microsoft trong việc phát triển các phần mềm cho máy tính cá nhân trong trường hợp cần xuất xưởng tức thì. Cùng lúc, Microsoft thương lượng mua lại hệ điều hành QDOS của Seattle Computer. May cho Microsoft là IBM lúc đó đã giữ quá kín kế hoạch của mình nên cuối cùng Q-DOS đã lọt vào tay Microsoft chỉ với giá 50 ngàn đô la Mỹ. QDOS sau trở thành MS-DOS, bước ngoặt lớn trong lịch sử của Microsoft nói riêng và của ngành công nghiệp máy tính nói chung. Sau khi xác định rằng máy tính không còn chỉ dành riêng cho các hoạt động kinh doanh lớn hay các hợp đồng với chính phủ mà đã đi vào đời sống hàng ngày, tháng 8 năm 1981, IBM giới thiệu máy tính cá nhân IBM PC sử dụng hệ điều hành 16-bit Microsoft MS-DOS phiên bản 1.0, cùng với Microsoft BASIC, Microsoft COBOL, Microsoft Pascal, và các trình ứng dụng khác của Microsoft. Máy tính này có 16 kilobyte bộ nhớ (có thể mở rộng tới 256 kilobyte), có đĩa mềm và màn hình màu. Sang năm 1982, số lượng người sử dụng máy tính cá nhân đã tăng từ 2 triệu lên 5,5 triệu. Mười năm sau đó, số lượng PC vượt ngưỡng 65 triệu máy. Máy tính vẫn tiếp tục thu nhỏ kích thước và tăng tốc độ, từ máy để bàn (desktop) tới máy xách tay (laptop) rồi máy bỏ túi (palmtop). Máy tính của những năm 80 được gọi là thế hệ máy tính thứ năm với tốc độ cực cao. Ngày 20 tháng 11 năm 1985, Microsoft ra mắt phiên bản hệ điều 10 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney hành Microsoft Windows đầu tiên, một hệ điều hành mở rộng của MS-DOS sử dụng môi trường đồ họa. Cũng trong năm này, IBM đưa ra mạng LAN sử dụng cấu trúc tokenring có thể chia sẻ máy tính, máy in, dự liệu và các thiệt bị khác trong cùng một tòa nhà. Cấu trúc token-ring trở thành tiêu chuẩn cho các mạng LAN sau đó. Vào cuối những năm 1980, IBM là công ty lớn nhất thế giới về các loại máy tính máy văn phòng, bao gồm cả máy đánh chữ và máy photocopy. IBM cũng là nhà sản xuất lớn nhất về mạch tích hợp, được sử dụng trong các sản phẩm của riêng công ty. Tuy nhiên, máy tính cá nhân IBM khi ấy bắt đầu bị cạnh tranh dữ dội bởi các dòng máy tính tương thích IBM với giá rẻ hơn. Thời kì suy thoái kinh tế Mỹ đầu thập kỷ 90 đã khiến IBM điêu đứng, buộc 40.000 nhân viên bị mất việc làm năm 1992, cũng là năm IBM chào bán máy xách tay ThinkPad với con chuột được gắn giữa bàn phím có cái tên mới TrackPoint. Tuy nhiên, IBM trở nên trì trệ trước những thay đổi liên tục của thị trường. Lần đầu tiên trong lịch sử của IBM, giá cổ phiếu của công ty giảm xuống chỉ còn phân nửa so với trước đó khi công ty thua lỗ 15 tỷ đô la, khiến John F. Akers, chủ tịch công ty từ năm 1985 từ chức vào đầu năm 1993. Louis V. Gerstner được cử làm chủ tịch công ty từ tháng 4 năm 1993. Không giống với các nhà quản lý trước đó của IBM, Louis Gerstner xuất thân từ những ngành chẳng liên quan gì đến máy tính. Có lẽ cũng chính vì thế mà Louis Gerstner dám mạo hiểm và thích một thử thách lớn khi đảm nhiệm việc cải tổ bộ máy cồng kềnh đồ sộ của một đại công ty như IBM. 11 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney Louis Gerstner đã tuyên bố “cái mà IBM cần nhất hiện nay không phải là một chiến lược dài hơi” và ông bắt tay vào trực tiếp rà soát và thu hẹp rất nhiều bộ phận hoạt động không hiệu quả, đặc biệt trong các bộ phận hành chính và cắt giảm chi phí tối đa. Chỉ trong 2 năm đầu tiên, số lượng nhân viên của IBM từ gần 400.000 người giảm xuống còn 219.000 người, tiết kiệm được gần 20 tỷ đô la Mỹ. Bộ máy hoạt động tinh giản đã giúp IBM có được một cơ chế kinh doanh thông thoáng và linh hoạt. Dưới sự dẫn dắt của Louis Gerstner, IBM còn là một trung tâm cung cấp mọi dịch vụ tin học. Năm 1995, IBM bỏ ra 3,5 tỷ đô la để mua lại công ty phần mềm Lotus Development nhằm mở rộng phạm vi sang ngành công nghiệp phần mềm. IBM cũng chủ động tham gia các dự án mã nguồn mở, đặc biệt là dự án Linux hợp tác với Linux Technologie Center. Với bài học về hệ điều hành DOS trước kia, Louis Gerstner đã chớp thời cơ quảng bá cho hệ điều hành Linux và khuyến khích các máy chủ (server) có quy mô nhỏ sử dụng Linux và IBM là nhà cung cấp các máy chủ ấy. Sau gần 10 năm rất thành công với cương vị Chủ tịch điều hành của IBM, Louis Gerstner đã nhường vị trí này cho cựu phó chủ tịch Palmisano năm 2002. Năm 2005, IBM đã quyết định bán bộ phận sản xuất máy tính cá nhân cho công ty LeNoVo, nhà sản xuất máy tính cá nhân hàng đầu của Trung Quốc có 57% vốn nhà nước, với giá 1,75 tỷ đô la Mỹ và chỉ giữ lại 19% cổ phần. LeNoVo sau đó gồm 19.000 nhân viên, trong đó có 10.000 nhân viên cũ của IBM. Ngoài ra, IBM cũng đã mua lại các công ty phần mềm như Tivoli, Rational và Informi. Bước đi này không những giúp IBM giảm thiểu rủi ro từ bộ phận máy tính cá nhân mà còn là 12 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney bước đệm vững chắc giúp công ty đưa các dịch vụ và phần mềm của mình vào thị trường Trung Quốc. Để giúp bạn đọc yêu thích kinh doanh và thuật lãnh đạo có thêm một bài học quý từ một nhà quản trị kinh doanh kiệt xuất, đã gắn tên tuổi mình với một trong những nhãn hiệu có giá trị nhất trong mọi thời đại, Alpha Books đã chọn xuất bản cuốn sách Thomas Watson Sr. - Con người phi thường và cỗ máy IBM dịch từ nguyên bản tiếng Anh “The Maverick and His machine: Thomas Watson Sr. and the Making of IBM”, bản quyền của John Wiley & Sons, Inc., do tác giả Kevin Maney dày công nghiên cứu và xây dựng. Cuốn sách sẽ làm giàu thêm cho Tủ sách AlphaBiz/Lãnh đạo và Quản lý hiện đang được bạn đọc đánh giá rất cao. Thông qua lối viết giản dị nhưng hết sức lôi cuốn, Kevin Maney, người phụ trách chuyên mục Công nghệ của tạp chí USA Today nổi tiếng, sẽ cho chúng ta thấy tài năng của Watson trong việc biến một tổ chức lộn xộn, thiếu định hình thành một bộ máy hoạt động trơn tru, hiệu quả tạo nên thương hiệu công nghệ thông tin hàng đầu thế giới. Cùng với các cuốn đã xuất bản như “Henry Ford - Cuộc đời và sự nghiệp của tôi” dịch từ nguyên bản tiếng Anh “My life and work” của Henry Ford; “Sam Walton - Cuộc đời kinh doanh tại Mỹ” dịch từ nguyên bản tiếng Anh "Made in America" của Sam Walton - chủ tịch tập đoàn bán lẻ WalMart, bản quyền của Random House; “Đường lối lãnh đạo HP” dịch từ nguyên bản tiếng Anh “The HP Way” của David Packard - người đồng sáng lập tập đoàn HP; “Made in Japan: Akio Morita and the Sony” của Akio Morita - nhà lãnh đạo tài ba của tập đoàn Sony, bản quyền của Penguin Group; và các cuốn sắp xuất bản tới đây gồm “Tự truyện của Andrew Carnegie”, nhà đại tư bản ngành thép của Mỹ, 13 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney một nhà từ thiện nổi tiếng của thế giới, người đã đóng góp hầu như toàn bộ cơ nghiệp của mình để xây dựng những bệnh viện và thư viện trên thế giới; cuốn “Cuộc cách mạng của Nokia” về bài học và con đường thành công của tập đoàn điện thoại di động số 1 của thế giới đã phát triển từ một hãng sản xuất nhỏ ở Bắc Âu thành người thống trị thị trường di động toàn cầu; cuốn “Con đường Toyota” về phương thức sản xuất có hệ thống nổi tiếng với một nền tảng văn hóa công ty đặc sắc đã đưa Toyota tới thành công…, cùng thuộc tủ sách Alpha Biz/Gương doanh nhân và tập đoàn, chúng tôi mong muốn cung cấp các bài học kinh nghiệm từ các nhà quản trị tài ba và từ con đường phát triển của những tập đoàn hùng mạnh nhất thế giới cho các độc giả Việt Nam, cho những nhà quản lý, những doanh nhân, những sinh viên và tất cả những người mong ước tìm tòi và có khát vọng vươn lên trong cuộc sống. Qua những tác phẩm này, chúng tôi mong muốn mang lại cho độc giả một tinh thần kinh doanh thực sự vì con người, vì xã hội của những nhà lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu thế giới, và đóng góp chung cho sự phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam. Chúng tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc cho những cuốn sách này. Tháng 4/2006 TRỊNH MINH GIANG Sáng lập VietManagement Công ty Sách Alpha 14 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney LỜI NÓI ĐẦU Tôi nhớ lại một ngày năm 1999, khi Kevin Maney gọi điện cho tôi nói về ý tưởng viết cuốn sách này. Anh nói “IBM vừa thông báo rằng tôi có thể truy cập và tra cứu mọi giấy tờ và văn bản của Ngài Thomas J. Watson. Anh có hiểu là hàng đống thùng đựng thư từ và giấy tờ suốt nhiều thập kỷ qua mà chưa từng được mở ra không? Một cuốn tiểu sử về Watson chỉ chờ được hoàn thành mà thôi”. Trước tiên, dường như cuốn tiểu sử này là một sự kiện lớn lao đối với Kevin. Chuyên mục của anh trên tờ USA Today (Nước Mỹ ngày nay) trở thành không thể thiếu cho bất cứ ai quan tâm đến sự giao thoa giữa công nghệ và kinh doanh và anh ở một vị trí rất hoàn hảo để viết một cuốn sách quan trọng về nền kinh tế mới ngay tại thời điểm đỉnh cao của sự bùng nổ Internet. Thực sự là, anh hăng hái và nói không dứt về những thùng tài liệu chưa từng được mở của một con người đã mất bốn thập kỷ trước khi hầu hết tất cả mọi người nghe nói về Internet. Trông anh như thể một nhà khảo cổ, người vừa tìm được kho báu và muốn lần lại những dấu vết cội nguồn của một vị anh hùng huyền thoại. Chúng tôi cảm thấy rất may mắn vì anh đã làm điều đó. Kevin Maney là một tài năng đặc biệt. Anh không phải người đầu tiên, cũng không phải cây viết xuất sắc nhất về kinh doanh và ban đầu anh cũng không phải là cây viết về công nghệ, mà anh là một cây bút dành cho tất cả mọi người. Anh đã lọc ra trong vô số tạp âm, sàng lọc vô số thông tin để nắm được cái bản chất thật sự của con người mà anh muốn viết. Và khi chúng ta khao khát được biết, anh đã mang lại cho chúng ta một bức tranh sâu sắc về một 15 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney trong những nhân vật quan trọng nhất của thế kỷ XX, một con người mà cả cuộc đời ông đã dạy chúng ta về sự kiên cường và về những tố chất cần thiết để tái tạo sự vĩ đại trong tương lai. Năm ngày sau lần sinh nhật thứ 38, Thomas J. Watson kinh hoàng đọc được dòng tít lớn “Những nhân viên của NCR bị Bồi thẩm đoàn Tối cao kết tội”. Trong đó ngay tại đoạn thứ 2 trong danh sách dài những cái tên được nêu ra có cái tên Watson. Cùng 30 nhân vật khác, Watson bị kết tội vi phạm đạo luật chống độc quyền, một âm mưu do sếp của ông là John Patterson dàn dựng và chỉ đạo. Hai năm sau, vào cái tuổi sung sức và thành công nhất của con người, Watson nhận ra sự nghiệp mình đang tàn lụi. Không việc làm, mang vết nhơ của vụ bê bối NCR, ông phải bắt đầu lại cuộc đời mình thậm chí tồi tệ hơn một kẻ hoàn toàn tay trắng. Nếu xếp theo cách mà con người đáp trả những thất bại tan nát trong cuộc đời thì sẽ có ba loại. Thứ nhất là những người chẳng bao giờ khôi phục lại đầy đủ như trước; họ vẫn hèn yếu rồi chìm nghỉm. Thứ hai là những người dựng lại cuộc đời như trước. Và thứ ba, là những người giống như Thomas Watson, những người biến tai họa trở thành sự kiện mang tính bước ngoặt trong cuộc đời, để nhờ đó họ trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Watson đặt ra một sứ mệnh cho mình, không chỉ xây dựng lại sự nghiệp mà còn phải tạo lập được một công ty hùng mạnh, là hình mẫu không chỉ cho sự thành công mà còn cho những giá trị mà nó mang lại. Ông muốn giành lấy danh vọng cá nhân bằng việc tạo dựng một công ty vĩ đại do mình sáng lập và lãnh đạo. Công ty Máy tính Kinh doanh Thế giới - IBM do ông đặt từng viên gạch từ những 16 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney mảnh vỡ của một công ty nhỏ bé vô danh mang tên Công ty Ghi âm - Tính toán - Lập bảng (C-T-R), đã không chỉ là một công ty thành công mà đã trở thành một trong những tập đoàn có ảnh hưởng nhất trên thế giới. Watson đã làm cho khái niệm văn hóa công ty những gì mà những người cha lập quốc của Mỹ đã làm cho khái niệm nền dân chủ tư sản. Ông đã phát minh ra hình mẫu hiện đại của văn hóa công ty và chứng minh nó có thể hoạt động được trên thực tế. Điều nực cười nhất về Watson là phong cách lãnh đạo lấy mình làm trung tâm đã gây mầm mống cho những khó khăn của IBM sau này, nhưng thiên tài của ông trong việc xây dựng văn hóa đã chuyển tải được những tố chất cá nhân ông về sự kiên cường trở thành tố chất của một tổ chức mà lớn mạnh hơn ông nhiều. Câu chuyện về sự trở lại thời kỳ đỉnh cao của IBM những năm 1990 với về Lou Gerstner cũng giống như câu chuyện về Thomas Watson. Tôi nhớ lại bài phát biểu của mình trong một cuộc hội thảo đầu những năm 1990 của một nhóm giám đốc điều hành, nơi tôi công bố kết quả nghiên cứu tiến hành tại đại học Stanford về việc duy trì sự bền vững của những công ty vĩ đại, trong đó có IBM. Một giám đốc điều hành ngồi hàng đầu hua tay trong không trung, ngả lưng vào ghế thách thức tôi: “Tại sao chúng ta lại lấy ví dụ về IBM? Họ đang biến mất giống như loài khủng long”. IBM không chỉ thua lỗ 5 tỷ đô la Mỹ chỉ trong một năm, mà còn là lần đầu tiên trong lịch sử, IBM tự nhận thấy mình đang bị xem thường ở khắp mọi nơi. Tạp chí Fortune đăng trang nhất bài “John Akers có thể cứu được IBM không?”; trang nhất tạp chí Phố Wall viết “Những sẩy chân của người khổng lồ”. Cho đến lúc đó, chưa ai nghe đến cái tên Lou Gerstner, ít nhất là trong các mối quan hệ với IBM. 17 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney Tôi giải thích rằng, dù có như vậy thì nhóm nghiên cứu của chúng tôi vẫn tin tưởng rằng IBM sẽ trở lại sự vĩ đại của mình và những khó khăn đang diễn ra chỉ đơn giản là một cuộc khủng khoảng và tái cấu trúc lại, cũng chỉ như những giai đoạn thăng trầm xuất hiện rồi qua đi trong lịch sử dài đầy biến động của IBM: cái tố chất khôi phục đã được đưa vào gen của từng tế bào ADN của IBM. Chúng tôi không biết khi nào, không biết như thế nào, cũng không biết ai sẽ dẫn dắt IBM, nhưng cái tố chất phục hồi mãnh liệt đó khiến chúng tôi tin rằng IBM nhất định sẽ trở lại, có thể thậm chí còn hùng mạnh hơn cả trước đây. Giống như nhiều nhà lãnh đạo khác đã trở nên huênh hoang và khoác lác, Watson Sr. cũng có vô số lỗi lầm đi cùng với tài năng xuất chúng của mình. Rõ ràng ông là một thiên tài với vô số những người giúp sức, nhưng ông đã nỗ lực tạo dựng một tập đoàn mà có thể truyền lại được cái thiên tài đó. Ông đã vấp phải nhiều sai lầm, hàng ngàn sai lầm, nhưng về những điểm then chốt, ông đã cực kì thành công và làm với 100% khả năng của mình. Ông có thể xoàng xĩnh, tầm thường và sáo rỗng nhưng là một Giám đốc điều hành hiện đại danh tiếng thực sự đầu tiên của thế giới. Khi đọc cuốn sách này, đã nhiều lần tôi nghĩ rằng “Tại sao trên thế giới này lại có người chịu làm việc cho ông ta?”. Tuy nhiên, những nhân viên đó không chỉ làm việc cho ông, mà họ còn yêu quí ông. Họ yêu quí ông bởi vì khi mọi việc đã ổn thỏa, ông đã chăm lo cho công ty và chăm lo cho mọi nhân viên như thể chăm lo cho chính bản thân mình. Tôi thấy mình bị cuốn sách của Maney lôi cuốn, bởi vì nó quá đúng đắn. Watson, kiến trúc sư của một công ty vĩ đại, không phải là người dễ mến, nhưng điều đó không làm tổn 18 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney hại và hạ thấp vai trò của ông. Những nhà lãnh đạo như Watson cũng giống như những quyền năng của tự nhiên, vô cùng kinh khủng khi giải thoát mọi năng lượng và đầy những biến đổi đột ngột không thể đoán được, nhưng trong cái bản chất sâu xa bên trong, họ đều tuân theo những hình mẫu và nguyên tắc nhất định. Những hình mẫu và nguyên tắc đó khó có thể nhìn thấy giữa những hỗn độn của cuộc sống nhưng dù sao, chúng vẫn tồn tại. Chỉ có những tài năng thực sự với tầm nhìn mới có thể nêu bật được những hình mẫu này và đó chính là điều mà Kevin Maney đã làm với cuốn sách này. Dù hay hay dở, dù hứng thú hay bực bội, chúng ta cũng sẽ nhìn thấy sự thực trần trụi về một kiến trúc sư doanh nghiệp vĩ đại, và những thành quả mà ông đã làm được. JIM COLLINS Boulder, Colorado Ngày 16 tháng 6 năm 2002 19 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m Con người phi thường và cỗ máy IBM | Kevin Maney LỜI GIỚI THIỆU Thomas Watson xuất hiện trong một giấc mơ và với cái giọng nhát gừng, ông nói với tôi: “Số phận của cậu là phải viết về tôi”. Ừ, tốt thôi, dù có thể chẳng phải là số phận. Nhưng một loạt những sự kiện thực sự đã xuất hiện ngoại trừ chuyến viếng thăm của bóng ma một trong những nhà lãnh đạo doanh nghiệp xuất sắc nhất thế kỷ XX. Đã nhiều lần, dường như có một sức mạnh nào đó hướng tôi đến cuốn sách này, như cái cách mà bàn tay vô hình đã dẫn dắt nhân vật hoạt hình Wile E. Coyote đứng đúng ngay dưới chỗ cái đe rơi xuống. Mọi chuyện bắt đầu từ tuổi niên thiếu. Tôi lớn lên ở Binghamton, New York, cách con đường 17 vài dặm phía dưới Endicott. Vào thời của Watson, Endicott là quê hương của IBM về cả trái tim và tâm hồn. Watson thích được sống ở đây, và những người dân địa phương ở đây coi ông là anh hùng, thậm chí có người coi ông như một vị thánh. Tôi lớn lên và nghe nhiều điều về Watson, đôi khi tôi lái xe trên đại lộ Watson, và có lần đã bơi tại bể bơi IBM Country Club do chính Watson xây dựng những năm 1930 cho công nhân. Rồi tôi học đại học và nhận tấm bằng cử nhân báo chí, sau đó làm việc cho tờ báo Binghamton Evening Press. Biên tập viên của tờ báo, Dave Mack, nói với tôi rằng tôi cần phải lựa chọn: trở thành phóng viên chuyên săn tin những vụ bắt bớ của cảnh sát vào ban đêm, hoặc trở thành một phóng viên về kinh doanh. Trong những ngày đó, có rất nhiều phóng viên muốn chọn nghề săn tin. Nhưng có lẽ 20 | h t t p : / / w w w . t a i s a c h h a y . c o m