Tài liệu Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phân cấp quản lý giáo dục đại học trong nền kinh tế thị trường ở việt nam (2)

bé khoa häc vµ c«ng nghÖ -------------- b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé nghiªn cøu vµ triÓn khai m¹ng th«ng tin KH&CN t¹i trung t©m th«ng tin KH&CN quèc gia nh»m phôc vô doanh nghiÖp nhá vµ võa C¬ quan chñ tr×: Trung t©m Th«ng tin Khoa häc vµ C«ng nghÖ Quèc gia Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. T¹ B¸ H−ng 6469 22/8/2007 Hµ Néi - 2007 1 bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ----------------- b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé nghiªn cøu vµ triÓn khai m¹ng th«ng tin KH&CN t¹i trung t©m th«ng tin KH&CN quèc gia nh»m phôc vô doanh nghiÖp nhá vµ võa C¬ quan chñ tr×: Trung t©m Th«ng tin Khoa häc vµ C«ng nghÖ Quèc gia Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. T¹ B¸ B¸ H−ng C¸n bé phèi hîp: TS. §µo ThÞ Quy TS. §ç T−êng V©n Ths. Phan Huy QuÕ Ths. Lª ThÞ Kh¸nh V©n (Th− ký ®Ò tµi) Ths. TrÇn §øc Ph−¬ng Ths. TrÇn ViÖt TiÕn KS. Khæng Duy Quý NguyÔn B×nh Nguyªn Hµ Néi - 2007 2 MôC LôC Néi dung Trang 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi 3. Môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 5. C¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 6. Dù kiÕn c¸i míi vÒ mÆt khoa häc vµ gi¸ trÞ cña ®Ò tµi 7. CÊu tróc cña B¸o c¸o 6 6 7 8 9 9 10 10 Ch−¬ng I: thùc tr¹ng, Vai trß cña DNN&V vµ chÝnh s¸ch 11 Lêi nãi ®Çu cña nhµ n−íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn DNN&V I. Thùc tr¹ng cña DNN&V 11 II. Vai trß cña DNN&V trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x∙ héi 22 III. Kinh nghiÖm KHUYÕN KHÝCH ph¸t triÓn DNN&V cña mét sè 24 n−íc trªn thÕ giíi IV. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn DNN&V CñA vIÖT 32 nAM CH¦¥NG II: thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng th«ng tin, nhu cÇu 40 th«ng tin cña DNN&V vµ Ph−¬ng thøc cung cÊp th«ng tin cho DNN&V I. ho¹t ®éng th«ng tin cña dnn&v 40 1. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong DNN&V 2. H×nh thøc ho¹t ®éng th«ng tin trong DNN&V 41 3. Mèi quan hÖ th«ng tin gi÷a c¸c bé phËn bªn trong vµ bªn ngoµi cña DNN&V 45 II. nhu cÇu th«ng tin cña DNN&V 46 1. Th«ng tin c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ 47 3 44 2. Th«ng tin vÒ tiªu chuÈn , đo l−êng vµ chÊt l−îng 55 3. Th«ng tin vÒ Së h÷u trÝ tuÖ 58 4. Thông tin về cơ chế, chính sách, văn bản luật pháp và các chương trình hỗ trợ 5. Th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, gi¸ c¶ 65 67 6. Thông tin về tư vấn và dịch vụ KH&CN 68 7. Nhu cầu về đào tạo 71 III. tHùC TR¹NG ho¹t ®éng th«ng tin KH&CN vµ kh¶ n¨ng 74 ®¸p øng th«ng tin cho DNN&V 1. Tầm quan trọng của hoạt động thông tin KH&CN trong DNN&V 74 2. Công tác thông tin KH&CN phục vụ DNN&V ở Việt Nam 76 3. Nguồn tin KH&CN và các sản phẩm dịch vụ 77 4. Thùc tr¹ng vÒ hç trî, t− vÊn vµ cung cÊp th«ng tin cho DNN&V. 81 IV. HO¹t ®éng th«ng tin vµ c¸c ph−¬ng thøc cung cÊp 87 th«ng tin cho DNN&V trªn thÕ giíi. 1. Nội dung thông tin của một số mạng phục vụ doanh nghiệp nhỏ và vừa trên thế giới. 2. Phương thức cung cấp thông tin của các mạng phục vụ DNN&V trên thế giới Ch−¬ng III: c¸c gi¶i ph¸p triÓn khai M¹ng th«ng tin 88 94 95 KH&CN phôc vô DNN&V I. néi dung, s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin vµ c¸c ph−¬ng 95 thøc cung cÊp th«ng tin cho DNN&V 1. Nội dung chính của Mạng thông tin KH&CN phục vụ DNN&V 2. Sản phẩm và dịch vụ của Mạng thông tin KH&CN phục vụ DNN&V 3. Phương thức cung cấp thông tin KH&CN cho DNN&V 96 101 ii. GI¶I PH¸P Kü THUËT THIÕT KÕ HÖ THèNG M¹NG TH¤NG TIN 105 KH&CN PHôC Vô DNN&V 4 103 KH&CN PHôC Vô DNN&V 1. Hệ quản trị nội dung (content Management system, CMS) 106 2. Lựa chọn công nghệ: nguồn đóng hay nguồn mở 112 3. Đề xuất cấu trúc hệ thống 129 III. M« h×nh M¹ng th«ng tin KH&CN phôc vô DNN&V 134 1. Module dµnh cho ng−êi qu¶n trÞ d÷ liÖu 136 2. Module dµnh cho ng−êi sö dông lµ DNN&V 140 3. Module dµnh cho ng−êi qu¶n trÞ hÖ thèng 142 4. Module x¸c thùc 143 5. Module th−¬ng m¹i ®iÖn tö 143 6. S¬ ®å chøc n¨ng hÖ thèng M¹ng 144 7. M« t¶ vËn hµnh hÖ thèng M¹ng 146 KÕt luËn 148 tµi liÖu tham kh¶o 150 C¸c ch÷ viÕt t¾t 155 C¸c phô lôc 157 5 Lêi nãi ®Çu 1- TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ®Êt n−íc, viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ®· lµm gia t¨ng sè l−îng c¸c doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh chãng. HiÖn nay cã kho¶ng 250.000 doanh nghiÖp trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c DNN&V, chiÕm 96% tæng sè doanh nghiÖp. Thùc tiÔn cña 20 n¨m ®æi míi ®· chøng tá: ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ DNN&V lµ ®éng lùc t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ; lµ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt vµ huy ®éng tèi ®a, sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña x· héi, lµ ph−¬ng thøc thùc hiÖn d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, huy ®éng søc m¹nh tæng hîp ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· chØ râ: "KhuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi nhiÒu quy m«, nhiÒu tr×nh ®é, chó träng c¸c DNN&V...". Nghị quyết §¹i héi X của Đảng còng ®· chØ râ vai trß, tr¸ch nhiÖm cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp: “Khoa häc c«ng nghÖ tËp trung vµo ®¸p øng yªu cÇu n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng s¶n phÈm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh, b¶o vÖ m«i tr−êng vµ b¶o ®¶m an ninh quèc phßng”. Khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i gãp phÇn “§Èy m¹nh ®æi míi c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, kinh doanh vµ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c, thu hÑp kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ so víi c¸c n−íc tiªn tiÕn trong khu vùc”. §Ò ¸n ph¸t triÓn thÞ tr−êng c«ng nghÖ ®−îc phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 214/2005/Q§-TTg ®· nhÊn m¹nh viÖc cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc l¹i c¸c tæ chøc dÞch vô th«ng tin KH&CN theo h−íng thÞ tr−êng, t¨ng c−êng cung cÊp th«ng tin c«ng nghÖ cho c¸c doanh nghiÖp. §Ó cô thÓ ho¸ chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 90/2001/N§-CP vÒ trî gióp ph¸t triÓn DNN&V mét c¸ch toµn diÖn trong ®ã cã chÝnh s¸ch: "khuyÕn khÝch cung cÊp th«ng tin, t− vÊn trî gióp c¸c DNN&V ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn cho DNN&V ®æi míi c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ, m¸y mãc, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, hiÖn ®¹i ho¸ qu¶n lý nh»m n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm hµng ho¸, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, thóc ®Èy chuyÓn giao c«ng nghÖ...". Nh÷ng n¨m qua, Trung t©m Th«ng tin KH&CN Quèc gia víi vai trß lµ trung t©m kÕt m¹ng l−íi c¸c tæ chøc dÞch vô th«ng tin KH&CN cña c¶ n−íc, ®−îc giao 6 nhiÖm vô triÓn khai c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo s¶n xuÊt, liªn kÕt c¸c nhµ qu¶n lý, nhµ khoa häc vµ nhµ s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c¸c kú Techmart còng nh− triÓn khai Techmart ¶o ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tÝch nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Ó n©ng cao h¬n n÷a chÊt l−îng, hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin KH&CN ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña DNN&V, viÖc triÓn khai ®Ò tµi "Nghiªn cøu vµ triÓn khai M¹ng th«ng tin KH&CN t¹i Trung t©m Th«ng tin Khoa häc vµ C«ng nghÖ Quèc gia nh»m phôc vô c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa" cã ý nghÜa thêi sù vµ bøc b¸ch. 2- T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi: Liªn quan ®Õn chñ ®Ò cña §Ò tµi ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc, cô thÓ: Trong n−íc: §Ò ¸n cÊp c¬ së cña Trung t©m Th«ng tin KH&CN Quèc gia "T¹o lËp thÞ tr−êng th«ng tin c«ng nghÖ ë ViÖt Nam" ®· ®−îc thùc hiÖn n¨m 1996 do kü s− NguyÔn L©n Bµng lµm chñ nhiÖm. T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c«ng nghÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ë ViÖt Nam; X¸c ®Þnh c¸c nhãm kh¸ch hµng s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin chuyÓn giao c«ng nghÖ; §Ò xuÊt c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt c¸c DNN&V. C¸c ®Ò xuÊt cña §Ò ¸n ®· ®−îc Trung t©m Th«ng tin KH&CN Quèc gia xem xÐt vµ ¸p dông trong viÖc h×nh thµnh vµ triÓn khai mét sè s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin c«ng nghÖ cô thÓ, nh− x©y dùng CSDL c«ng nghÖ chµo b¸n vµ c«ng nghÖ t×m mua; triÓn khai mét sè giao dÞch hç trî chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c ®èi t¸c trong n−íc vµ n−íc ngoµi. §Ò ¸n x©y dùng m¹ng th«ng tin c«ng nghÖ, tuy ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶ ®Ò xuÊt kh¸ chi tiÕt vµ thuyÕt phôc, song do ®iÒu kiÖn cña Trung t©m ch−a héi ®ñ, còng nh− ch−a cã sù thóc b¸ch tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp nªn m¹ng th«ng tin c«ng nghÖ ch−a ®−îc thiÕt lËp. Tuy nhiªn, nh÷ng ý t−ëng vµ ®Ò xuÊt cña §Ò ¸n rÊt cã gi¸ trÞ tham kh¶o ®èi víi viÖc nghiªn cøu c¸c néi dung thuéc ®Ò tµi nµy. §Ò tµi cÊp c¬ së: " Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ phôc vô th«ng tin cho doanh nghiÖp ", n¨m 2002 do Ths. Hoµng Kim Dung chñ tr×. Víi c¸ch tiÕp cËn qu¶n lý chÊt l−îng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, t¸c gi¶ ®i s©u ph©n tÝch vai trß cña c¸c th«ng tin c«ng nghÖ ®èi víi viÖc thiÕt kÕ, lËp kÕ ho¹ch kinh doanh c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng ®Ò xuÊt c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin phôc vô doanh nghiÖp. 7 NhiÒu Sµn th−¬ng m¹i ®iÖn tö trong n−íc nh−: www.vnemart.net, www. megabuy.com.vn, www.vibforum.com.vn, www.SMEnet.com.vn,... ®· ®−îc triÓn khai vµ b−íc ®Çu ®· cung cÊp nhiÒu th«ng tin kinh tÕ cÇn thiÕt cho doanh nghiÖp. Nh−ng ®ã míi chØ lµ c¸c m¹ng chuyªn biÖt, ch−a cã m¹ng nµo trong n−íc cung cÊp th«ng tin tæng hîp tõ th−¬ng m¹i, thÞ tr−êng ®Õn c¸c th«ng tin KH&CN hoÆc chuyªn cung cÊp th«ng tin KH&CN cho c¸c DNN&V ë n−íc ta. N−íc ngoµi: Cã nhiÒu dù ¸n thiÕt lËp M¹ng th«ng tin ®Çu t− vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ trªn Internet. Cô thÓ: - M¹ng Technology Market phôc vô DNN&V cña Trung t©m chuyÓn giao c«ng nghÖ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh D−¬ng víi ®Þa chØ: http://www. Technology4SMEs.com - M¹ng th«ng tin c«ng nghÖ phôc vô DNN&V cña Th−îng H¶i http://www.Technology4SMEs.com.cn - M¹ng th«ng tin c«ng nghÖ cña Trung t©m chuyÓn giao c«ng nghÖ Hµn Quèc víi ®Þa chØ: http://www.kttc.com.kr. - M¹ng th«ng tin thÞ tr−êng c«ng nghÖ cña B¾c Kinh, Trung Quèc (http://sinotechmart.com.cn) - M¹ng th«ng tin giao dÞch vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cña Th−îng H¶i, Trung Quèc. http://www.stte.sh.cn. Ngoµi ra, cßn nhiÒu Sµn th−¬ng m¹i ®iÖn tö cña n−íc ngoµi nh−: www. alibaba.com, www.worldtradeB2B.com.... ®· cung cÊp th«ng tin h÷u Ých, cÇn thiÕt cho doanh nghiÖp. Nh− vËy, c¸c ®Ò tµi, dù ¸n trong n−íc vµ c¸c m¹ng th«ng tin h÷u quan cña n−íc ngoµi ®Òu cè g¾ng t¹o ra nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp, hiÖu qu¶ trong viÖc cung cÊp th«ng tin cho DNN&V vµ ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nh−: c¸c m¹ng ®ã ®· trë thµnh ®Þa chØ t×m kiÕm th«ng tin chuyªn ngµnh quen thuéc cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ cã nhu cÇu. 3- Môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu: Môc tiªu ph¸t triÓn cña §Ò tµi lµ x©y dùng M¹ng th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ trªn c¬ së ph¸t triÓn n¨ng lùc cña Trung t©m Th«ng tin Khoa häc vµ C«ng nghÖ Quèc gia trong viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña DNN&V vÒ th«ng tin KH&CN phôc vô qu¸ tr×nh ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ hµng ho¸. §Ò tµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu cô thÓ nh− sau: 8 - N¾m b¾t vµ lµm râ c¸c nhu cÇu cña DNN&V vÒ th«ng tin KH&CN vµ c¸c th«ng tin h÷u quan cÇn ®¸p øng; - ThiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng tin KH&CN hç trî ®¾c lùc cho c¸c DNN&V; - §Ò xuÊt m« h×nh M¹ng Th«ng tin KH&CN phôc vô c¸c DNN&V t¹i Trung t©m Th«ng tin KH&CN Quèc gia; - TriÓn khai ch¹y thö m« h×nh ®Ó cã thÓ vËn hµnh. §Ó ®¹t môc tiªu trªn, ®Ò tµi ®· gi¶i quyÕt mét sè néi dung sau: - §iÒu tra kh¶o s¸t nhu cÇu th«ng tin vÒ ®æi míi, chuyÓn giao c«ng nghÖ, dÞch vô, t− vÊn KH&CN, th«ng tin th−¬ng m¹i cña c¸c DNN&V; - Lµm râ quy m« vµ vai trß cña DNN&V trong nÒn kinh tÕ cña n−íc ta hiÖn nay; - Nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch hç trî DNN&V vÒ mÆt th«ng tin cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi; - Nghiªn cøu nhu cÇu th«ng tin KH&CN cña DNN&V vµ c¸c h×nh thøc ®¸p øng th«ng tin cho c¸c DNN&V hiÖn nay ë n−íc ta; - Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt néi dung, s¶n phÈm, dÞch vô vµ h×nh thøc cung cÊp th«ng tin KH&CN phôc vô DNN&V. - Nghiªn cøu vµ thiÕt kÕ m« h×nh m¹ng th«ng tin KH&CN phôc vô c¸c DNN&V trªn c¬ së ph¸t huy n¨ng lùc hiÖn cã t¹i Trung t©m Th«ng tin KH&CN Quèc gia. 4- §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: §èi t−îng nghiªn cøu: - C¸c DNN&V víi nhu cÇu th«ng tin cÇn ®¸p øng; - Néi dung, s¶n phÈm, dÞch vô th«ng tin vµ ph−¬ng thøc phôc vô th«ng tin cho DNN&V; - C¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ cho m¹ng th«ng tin KH&CN phôc vô DNN&V. Ph¹m vi nghiªn cøu: Nhãm nghiªn cøu kh¶o s¸t c¸c DNN&V cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt c¸c DNN&V ë c¸c tØnh phÝa B¾c kÕt hîp kh¶o s¸t kinh nghiÖm cña mét sè n−íc trong lÜnh vùc phôc vô th«ng tin cho c¸c DNN&V. 5- C¬ së lý luËn và ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Nghiªn cøu tµi liÖu; - Sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc th«ng dông nh− pháng vÊn trùc tiÕp, phiÕu ®iÒu tra (An ket); - Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia 9 - ThiÕt kÕ, thö nghiÖm. 6- Dù kiÕn c¸i míi vÒ mÆt khoa häc vµ gi¸ trÞ thùc tiÔn cña ®Ò tµi: - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vai trß cña DNN&V, thùc tr¹ng tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ nhu cÇu th«ng tin KH&CN cña DNN&V, tõ ®ã chØ râ ®−îc nh÷ng m©u thuÉn, tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt trong viÖc ®¸p øng th«ng tin KH&CN ®Ó ®æi míi qu¶n lý, ®æi míi c«ng nghÖ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNN&V trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ gia nhËp WTO. - §Ò xuÊt ®−îc c¸c néi dung, s¶n phÈm, dÞch vô vµ ph−¬ng thøc ®¸p øng th«ng tin mét c¸ch hiÖu qu¶ cho DNN&V trªn c¬ së hoµn thiÖn vµ ph¸t huy c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô còng nh− c¬ së vËt chÊt-kü thuËt hiÖn cã t¹i Trung t©m Th«ng tin KH&CN Quèc gia; - §Ò xuÊt x©y dùng vµ triÓn khai M¹ng th«ng tin KH&CN phôc vô c¸c DNN&V trªn Cæng th«ng tin KH&CN ViÖt Nam (VISTA) nh»m ®¸p øng hiÖu qu¶ nhu cÇu tin cña c¸c DNN&V ë n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay, phï hîp víi xu thÕ chung cña c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. 7- CÊu tróc cña B¸o c¸o: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸c phô lôc... néi dung B¸o c¸o tæng kÕt cña §Ò tµi ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I: thùc tr¹ng, Vai trß cña DNN&V vµ chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn DNN&V Ch−¬ng II: thùc tr¹ng ho¹t ®éng th«ng tin, nhu cÇu th«ng tin cña DNN&V vµ Ph−¬ng thøc cung cÊp th«ng tin cho DNN&V Ch−¬ng III: c¸c gi¶i ph¸p triÓn khai M¹ng th«ng tin KH&CN phôc vô DNN&V t¹i Trung t©m th«ng tin KH&CN Quèc gia. 10 Ch−¬ng I thùc tr¹ng, Vai trß cña DNN&V vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn dnn&v I. THỰC TRẠNG CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1. Khái niệm DNN&V Hiện có rất nhiều nhiều khái niệm khác nhau về doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNN&V). Các nhà nghiên cứu có thể thống kê được 40 định nghĩa khác nhau về DNN&V. Các nước khác nhau có các định nghĩa khác nhau về DNN&V. Mặc dù có nhiều định nghĩa khác nhau, song nhìn chung, việc xác định DNN&V của một nước thường được xem xét trong khuôn khổ phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế gắn với những đặc điểm khác nhau về tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất (trình độ của người lao động, trình độ trang bị kỹ thuật, tình hình giải quyết việc làm) và các quan hệ sản xuất tồn tại trong nền kinh tế của nước đó. Như vậy, về nội hàm khái niệm, việc xác định DNN&V không mang tính bất biến mà thay đổi theo mức độ phát triển của doanh nghiệp nói riêng và theo trình độ phát triển kinh tế của một nước nói chung. Bên cạnh đó, việc xác định DNN&V còn tuỳ thuộc vào mục đích của Chính phủ trong mối quan hệ xác lập cơ chế chính sách để hỗ trợ các DNN&V. Nhìn chung, các định nghĩa về DNN&V đều dựa trên tính chất kinh tế - kỹ thuật của ngành và theo một số tiêu chí chủ yếu sau đây: - Tổng vốn đầu tư được huy động vào sản xuất kinh doanh; - Giá trị tài sản cố định; - Số lao động được sử dụng thường xuyên; - Giá trị bằng tiền của sản phẩm hoặc dịch vụ thực hiện; - Lợi nhuận doanh nghiệp; - Vốn bình quân trên một lao động;... Có thể khái quát thành 3 nhóm quan niệm như sau: - Nhóm quan niệm thứ nhất cho rằng: tiêu chí đánh giá xếp loại DNN&V phải gắn với đặc điểm kinh tế-kỹ thuật của từng ngành và phải tính đến số lượng vốn và lao động được thu hút vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Các nước theo quan niệm này gồm: Nhật Bản, Malaysia, Thái Lan... Cụ thể, ở Nhật Bản, Bộ luật cơ bản về DNN&V quy định các DNN&V trong các ngành công nghiệp chế biến và khai thác gồm những doanh nghiệp thu hút dưới 300 lao động với số vốn kinh doanh là 11 10 triệu Yên (tương đương 1 triệu USD); ở Malaysia, DNN&V được coi là doanh nghiệp có vốn cố định nhỏ hơn 500.000 Ringit (khoảng 150.000 USD) và số công nhân dưới 50 người. - Nhóm quan niệm thứ hai cho rằng: ngoài việc xét đến các đặc điểm kinh tế kỹ thuật của ngành, việc xếp loại DNN&V cần tính đến các yếu tố như vốn sản xuất kinh doanh, số lao động được thu hút và doanh thu. Ở Đài Loan, các doanh nghiệp trong ngành chế tạo, khai thác và xây dựng có tổng tài sản không vượt quá 1.200.000 Đài tệ và thu hút dưới 50 lao động được coi là DNN&V. - Nhóm quan niệm thứ ba cho rằng: việc phân loại DNN&V phải căn cứ vào ngành nghề kinh doanh và số lượng lao động. Theo quan niệm này, ngoài tính đặc thù của ngành kinh tế kỹ thuật, chỉ căn cứ thêm một tiêu chí là số lao động đang làm việc trong doanh nghiệp. Các nước thuộc liên minh Châu Âu, Hàn Quốc, Hồng Kông... theo quan niệm này. Ở phần lớn các nước khác trong liên minh Châu Âu. Các doanh nghiệp có dưới 9 công nhân làm thuê thì được coi là doanh nghiệp siêu nhỏ, có 10 đến 99 công nhân được coi là doanh nghiệp nhỏ, có từ 100 đến 449 công nhân được coi là doanh nghiệp vừa, có trên 500 công nhân được coi là doanh nghiệp lớn; riêng ở Cộng hoà Liên bang Đức, các doanh nghiệp có dưới 9 công nhân làm thuê thì được coi là doanh nghiệp nhỏ, có đến 499 công nhân được coi là doanh nghiệp vừa và trên 500 công nhân được coi là doanh nghiệp lớn. Ở Hàn Quốc và Hồng Kông, các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp sử dụng từ 200 đến dưới 1.000 lao động thì được coi là doanh nghiệp vừa; dưới 200 lao động là doanh nghiệp nhỏ. Ở nước ta, trình độ phát triển kinh tế chưa cao, nguồn nhân lực lại dồi dào nên việc sử dụng tiêu chí số lao động có ý nghĩa quan trọng. Tuy nhiên, thực tế từng ngành, từng địa phương xác định DNN&V theo các tiêu chí khác nhau. Theo Ngân hàng Công thương Việt Nam, DNN&V là những doanh nghiệp có số lao động thường xuyên dưới 500 người, giá trị tài sản cố định dưới 10 tỷ đồng, vốn lưu động dưới 8 tỷ đồng và doanh thu dưới 20 tỷ đồng/năm. Công ty tư vấn và phát triển công nghệ (ECO), một đơn vị có kinh nghiệm trong lĩnh vực đào tạo, tư vấn cho DNN&V từ nhiều năm nay, cho rằng: doanh nghiệp nhỏ là doanh nghiệp có vốn dưới 1 tỷ đồng và số công nhân dưới 100 người; doanh nghiệp có 1-10 tỷ đồng và 100-300 lao động là doanh nghiệp có quy mô vừa. Tất nhiên, tiêu chuẩn phân định DNN&V phụ thuộc rất nhiều vào trình độ kỹ thuật và công nghệ của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có trang thiết bị càng hiện đại, số công nhân càng ít. 12 Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh (VCCI), đã phân định: Trong ngành công nghiệp, doanh nghiệp có quy mô vừa có vốn 5-10 tỷ đồng và số công nhân 200-500 người, doanh nghiệp quy mô nhỏ có vốn dưới 5 tỷ đồng và số công nhân dưới 200 người. Trong ngành thương mại - dịch vụ, doanh nghiệp quy mô vừa có vốn 5-10 tỷ đồng và có 50-100 lao động, doanh nghiệp nhỏ có vốn ít hơn 5 tỷ đồng và số lao động dưới 50 người. Trung tâm phát triển Ngoại thương và Đầu tư (FTDC) (nay là Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh - ITPC): Căn cứ vào dự án của Liên Hiệp Quốc nghiên cứu về DNN&V ở Việt Nam, theo cách xác định của dự án này, doanh nghiệp nhỏ là những doanh nghiệp có quy mô vốn dưới 1 tỷ đồng và số công nhân dưới 30 người; doanh nghiệp vừa có vốn 1-4 tỷ đồng và số công nhân dưới 200 người. Nhìn chung, các khái niệm DNN&V còn rất khác nhau, nhưng có điểm chung là cùng sử dụng các tiêu chí chủ yếu như vốn và số lao động. Từ thực tiễn của các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước Châu Á, và qua điều tra, khảo sát và nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển hàng ngàn doanh nghiệp ở nước ta trong những năm qua, ngày 23/11/2001, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 90/2001/NĐ-CP về trợ giúp phát triển Doanh nghiệp nhỏ và vừa; trong đó doanh nghiệp nhỏ và vừa được định nghĩa như sau: "Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở sản xuất, kinh doanh độc lập đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình hằng năm không quá 300 người". Định nghĩa này thống nhất tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa trong giai đoạn hiện nay. Trong quá trình thực hiện các Bộ, ngành và địa phương căn cứ và tình hình kinh tế - xã hội cụ thể mà áp dụng đồng thời cả hai chỉ tiêu vốn và lao động hoặc một trong hai tiêu chỉ tiêu này. Về loại hình doanh nghiệp, DNN&V bao gồm các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa được thành lập và đăng ký theo Luật Doanh nghiệp Nhà nước, hoặc Luật Hợp tác xã, hoặc Luật Doanh nghiệp và các hộ kinh doanh cá thể đăng ký theo Nghị định số 02/2000/NĐ-CP ngày 03/02/2002 của Chính phủ về Đăng ký kinh doanh. Theo số liệu điều tra 41.102 doanh nghiệp tại 30 tỉnh, thành phía Bắc do Cục phát triển DNN&V tiến hành nhằm tìm hiểu và đánh giá thực trạng DNN&V, số doanh nghiệp chia theo quy mô lao động chiếm tỷ lệ phần trăm cụ thể như sau: - 14.060 DN có dưới 10 lao động, chiếm 34,21%. - 13.762 DN có từ dưới 50 lao động, chiếm 33,48%. 13 - 2.289 DN có từ 50 đến dưới 100 lao động, chiếm 5,5%. - 1.222 DN có từ 100 đến dưới 200 lao động, chiếm 2,97%. - 424 DN có từ 200 đến 300 lao động, chiếm 1,03%. - 673 DN có trên 300 lao động, chiếm 1,64%. - 8.672 không kê khai, chiếm 21,10% Nếu căn cứ vào quy mô lao động theo như Nghị định số 90/2001/NĐ-CP của Chính phủ thì chỉ có 1,64% số doanh nghiệp là doanh nghiệp lớn (có từ 300 lao động trở lên), còn lại tới 98,36% là DNN&V, thậm chí là DN rất nhỏ. Cũng theo số liệu điều tra nói trên, số doanh nghiệp chia theo theo quy mô vốn có tỷ lệ như sau: - 18.919 DN có mức vốn dưới 1 tỷ đồng VN, chiếm 46,03 %. - 10.328 DN có mức vốn từ 1 đến dưới 2 tỷ đồng VN, chiếm 25,13 %. - 6.459 DN có mức vốn từ 2 đến dưới 5 tỷ đồng VN, chiếm 15,71 %. - 2.287 DN có mức vốn từ 5 đến dưới 10 tỷ đồng VN, chiếm 5,56 %. - 1.427 DN có mức vốn từ 10 đến dưới 50 tỷ đồng VN, chiếm 3,47 %. - 178 DN có mức vốn từ 50 đến 100 tỷ đồng VN, chiếm 0,43 %. - 161 DN có mức vốn trên 100 tỷ đồng VN, chiếm 0,39 %. Như vậy, nếu căn cứ vào quy mô mức vốn đăng ký kinh doanh thì có 4,29% số doanh nghiệp có mức vốn trên 10 tỷ đồng VN, là doanh nghiệp lớn, còn lại 95,71 % là DNN&V. Do quy mô sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam là rất nhỏ bé nên khả năng cạnh tranh sẽ kém. Việc đổi mới thiết bị công nghệ của các doanh nghiệp là cấp thiết nhưng sẽ rất khó khăn do quy mô vốn quá hạn chế. 2. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn DNN&V 2.1. Nh©n tè thuËn lîi DNN&V cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cã h¹n trong nh÷ng thÞ tr−êng chuyªn m«n ho¸, cã khuynh h−íng sö dông nhiÒu lao ®éng víi tr×nh ®é kü thuËt trung b×nh thÊp, ®Æc biÖt lµ sù linh ho¹t vµ nhanh chãng thÝch nghi víi c¸c nhu cÇu vµ sù thay ®æi cña thÞ tr−êng. DNN&V cã thÓ x©m nhËp vµo nh÷ng thÞ phÇn nhá lÎ, nhÊt lµ c¸c kho¶ng trèng võa vµ nhá cña thÞ tr−êng; nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô gi¶n ®¬n nh−ng kh«ng thu hót sù chó ý cña c¸c doanh nghiÖp lín. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña DNN&V bao gåm: 14 - Quy m« ®Çu t− kh«ng lín: DNN&V chØ cÇn mét sè vèn h¹n chÕ, mét mÆt b»ng nhá hÑp ®· cã thÓ khëi sù doanh nghiÖp. Vßng quay vèn nhanh, do ®ã cã thÓ sö dông vèn tù cã hoÆc vay cña b¹n bÌ, ng−êi th©n dÔ dµng; tæ chøc qu¶n lý gän nhÑ, dÔ quyÕt ®Þnh; khi nhu cÇu thÞ tr−êng thay ®æi hoÆc doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n th× dÔ dµng thay ®æi t×nh thÕ, néi bé dÔ thèng nhÊt. - Quy tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh ®¬n gi¶n, dÔ hîp t¸c: DNN&V th−êng chØ tiÕn hµnh mét hoÆc vµi c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét s¶n phÈm hoµn chØnh, mµ c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ph¶i kÕt hîp víi nhau ®Ó hoµn thµnh mét s¶n phÈm hoµn chØnh ®−a ra tiªu thô trªn thÞ tr−êng, do ®ã c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù hoµn thiÖn vµ tiÕn hµnh hîp t¸c s¶n xuÊt, nÕu kh«ng sÏ bÞ ®µo th¶i. - C«ng nghÖ s¶n xuÊt kinh doanh dÔ vËn hµnh, kh«ng ®ßi hái ng−êi lao ®éng cã tay nghÒ cao, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ víi chi phÝ cè ®Þnh thÊp: C¸c DNN&V ®Çu t− vµo tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng nhiÒu do nguån vèn h¹n chÕ, th−êng ®Çu t− vµo c¸c ngµnh th©m dông lao ®éng nªn t¹o ®−îc nhiÒu viÖc lµm, gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã lùc l−îng lao ®éng dåi dµo vµ gi¸ nh©n c«ng rÎ, viÖc lùa chän ngµnh nghÒ, s¶n phÈm ®Ó s¶n xuÊt - kinh doanh th−êng g¾n víi chi phÝ cè ®Þnh thÊp nh−ng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao. - Quan hÖ gi÷a ng−êi sö dông lao ®éng vµ ng−êi lao ®éng kh«ng cã hoÆc cã kho¶ng c¸ch rÊt hÑp: Do quy m« võa vµ nhá, sù ng¨n c¸ch gi÷a ng−êi sö dông lao ®éng vµ ng−êi lao ®éng kh«ng lín, vµ b¶n chÊt ng−êi chñ, ng−êi sö dông lao ®éng lu«n s¸t c¸nh víi c«ng viÖc cña ng−êi lao ®éng, do vËy nÕu cã xung ®ét, m©u thuÉn còng dÔ dµng gi¶i quyÕt. - ThÞ tr−êng néi ®Þa tthuËn lîi cho DNN&V tù do c¹nh tranh: Tù do c¹nh tranh lµ con ®−êng tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy mäi tiÒm lùc. C¸c DNN&V th−êng kh«ng cã t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, hä dÔ dµng vµ s½n sµng chÊp nhËn tù do c¹nh tranh. C¸c DNN&V lùa chän mét sè mÆt hµng ®Ó s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu víi møc chi phÝ vµ vèn ®Çu t− thÊp, kü thuËt kh«ng phøc t¹p, s¶n phÈm phï hîp víi søc mua cña nhiÒu tÇng líp d©n c−, ®Æc biÖt lµ ng−êi cã thu nhËp trung b×nh vµ thÊp. - §Þa ®iÓm s¶n xuÊt - kinh doanh dÔ dµng lùa chän do ®ã ph©n bè réng kh¾p, t¹o nªn sù ph¸t triÓn c©n b»ng gi÷a c¸c vïng: DNN&V th−êng sö dông mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng lín, cã thÓ dÔ dµng ph¸t sinh ë kh¾p mäi n¬i, mäi vïng cña ®Êt n−íc, t¹o nªn sù ph¸t triÓn c©n b»ng gi÷a c¸c ®Þa bµn, c¸c vïng cña ®Êt n−íc. -DNN&V lµ n¬i ®µo t¹o, huÊn luyÖn c¸c nhµ doanh nghiÖp vµ lµ c¬ së kinh tÕ ban ®Çu ®Ó c¸c DNN&V ph¸t triÓn thµnh doanh nghiÖp lín: Trong lÞch sö kinh tÕ thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp lín ë c¸c n−íc ph¸t triÓn ®Òu tr¶i qua qui m« nhá vµ võa, 15 trõ mét sè doanh nghiÖp cña Nhµ n−íc. Th«ng qua tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh trong m«i tr−êng tù do c¹nh tranh, c¸c nhµ doanh nghiÖp ®· ®−îc thùc tiÔn ®µo t¹o, sµng läc mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt. §ång thêi, qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c DNN&V còng lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vèn, t×m kiÕm më mang thÞ tr−êng... ®Ó ph¸t triÓn thµnh doanh nghiÖp lín. ë n−íc ta, DNN&V ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®ang trong qu¸ tr×nh vËn ®éng chuyÓn thµnh doanh nghiÖp cã quy m« lín h¬n. 2.2. Nh©n tè kh«ng thuËn lîi - H¹n chÕ vÒ tµi chÝnh: HÇu hÕt c¸c DNN&V lµ nh÷ng c¬ së gia ®×nh mang tÝnh chÊt truyÒn thèng hoÆc c¸c tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cã nguån tµi chÝnh ®−a vµo ho¹t ®éng tõ nh÷ng kho¶n tiÒn dµnh dôm tÝch gãp c¸ nh©n, c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh hay vay m−în b¹n bÌ, ng−êi th©n; do ®ã c¸c DNN&V th−êng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc vay vèn tõ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, bëi hä kh«ng thÓ ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cho vay th«ng th−êng do c¸c ng©n hµng ®ßi hái. ThiÕu vèn lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c DNN&V ph¶i ®−¬ng ®Çu, ®Æc biÖt lµ khi hä tiÕn hµnh mua s¾m ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt hoÆc ®Çu t− chiÒu s©u. Trong qu¶n lý tµi chÝnh, do quan niÖm qu¶n lý mang nÆng tÝnh gia ®×nh nªn chñ DNN&V kh¸ chñ quan, kh«ng quan t©m ®Õn dßng l−u chuyÓn tiÒn tÖ ®Ó ho¹ch ®Þnh c©n ®èi tµi chÝnh. Nhu cÇu vèn cña DNN&V th−êng chia lµm 2 lo¹i: + Vèn m¹o hiÓm: sè vèn cÇn thiÕt khëi ®Çu mét vô m¹o hiÓm kinh doanh míi. + Vèn ho¹t ®éng: sè vèn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Trong quan hÖ víi ng©n hµng, chñ DNN&V Ýt quan t©m ®Õn nh÷ng th«ng tin mµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cho lµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh nªn hä th−êng khã vay ®−îc tiÒn tõ ng©n hµng. KÕt qu¶ ®iÒu tra DNN&V cña 30 tØnh, thµnh phè phÝa B¾c cña Trung t©m hç trî DNN&V cho thÊy 66,95% doanh nghiÖp th−êng gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Về kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn cña Nhµ n−íc: chỉ cã 32,38% số doanh nghiệp cho biết cã tiếp cận được c¸c nguån vèn cña Nhµ n−íc, chủ yếu là doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp cổ phần ho¸; 35,24% số doanh nghiệp khã tiếp cận và 32,38% số doanh nghiệp kh«ng tiÕp cËn ®−îc. - ThiÕu kü n¨ng qu¶n trÞ: §éi ngò chñ DNN&V ch−a ®−îc ®µo t¹o ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ c¬ chÕ qu¶n lý míi, nªn hä thiÕu n¨ng lùc qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, thiÕu kiÕn thøc tiÕp thÞ vµ qu¶n trÞ kinh doanh. Trªn 55 % c¸c chñ 16 DNN&V míi cã tr×nh ®é trung häc chuyªn häc hoÆc d−íi trung häc phæ th«ng. (xem B¶ng 1 vµ h×nh 1). B¶ng 1: Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña c¸c chñ DNN&V STT 1 2 3 3 4 5 Tr×nh ®é D−íi trung häc phæ th«ng Trung häc chuyªn nghiÖp Cao ®¼ng §¹i häc Th¹c sü TiÕn sü Tû lÖ % 12,3 43,3 3,6 38 2,3 0,7 dưới trung học Trung học chuyên nghiệp Cao đẳng Đại học Thạc sỹ Tiến sỹ H×nh 1: Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña c¸c chñ DNN&V - ThiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc: phÇn lín c¸c DNN&V kh«ng nhËn thøc ®−îc møc ®é ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc tíi nÒn kinh tÕ trong n−íc, tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Kh«ng hiÓu biÕt vÒ tÇm quan träng cña th«ng tin nªn dÉn ®Õn kh«ng cã thãi quen t×m kiÕm th«ng tin ®Ó lùa chän nh÷ng th«ng tin thÝch hîp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy hä thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr−êng ®Çu vµo nh−: vèn, lao ®éng, nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ c«ng nghÖ, th«ng tin vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch quy ®Þnh cña Nhµ n−íc dÉn ®Õn viÖc doanh nghiÖp ch−a n¾m b¾t c¬ héi kinh doanh còng nh− tiÕp cËn ®−îc c¸c ch−¬ng tr×nh hç trî cña Nhµ n−íc. H¬n n÷a, tr×nh ®é hiÓu biÕt, ý thøc tu©n thñ ph¸p luËt ch−a cao nªn DNN&V vÉn ho¹t ®éng theo b¶n n¨ng lµ chñ yÕu. 17 Qua cuộc điều tra nói trên có thể thấy các DNN&V còn gặp rất nhiều khó khăn: 50,62% doanh nghiệp thường gặp khó khăn về mở rộng thị trường; 41,74% doanh nghiệp gặp khó khăn về đất đai và mặt bằng sản xuất; 25,22% doanh nghiệp gặp khó khăn về giảm chi phí sản xuất; 24,23% khó khăn về thiếu các ưu đãi về thuế; 19,47% khó khăn về thiếu thông tin; 17,56% doanh nghiệp khó khăn về đào tạo nguồn nhân lực... Bên cạnh đó, việc tham gia các chương trình xúc tiến thương mại của Nhà nước cũng rất khó khăn. Chỉ có 5,2% số doanh nghiệp đã được tham gia; 23,12% số doanh nghiệp khó được tham gia và 71,67% số doanh nghiệp không được tham gia. - Tr×nh ®é c«ng nghÖ - kü thuËt thÊp vµ chËm ®æi míi Đối với các doanh nghiệp công nghiệp, trình độ công nghệ là một yếu tố cực kỳ quan trọng đối với sự suy tàn hay hưng thịnh của một doanh nghiệp, nhưng kết quả khảo sát 7.245 doanh nghiệp hoạt động trong các ngành công nghiệp ở các tỉnh phía Bắc do Trung tâm Hỗ trợ kỹ thuật DNN&V (Bộ Kế hoạch & Đầu tư) tiến hành năm 2005 cho thấy nhóm doanh nghiệp có trình độ công nghệ tiên tiến và nhóm doanh nghiệp có trình độ công nghệ lạc hậu là tương đương, đều chiếm 12%; 76% còn lại là nhóm doanh nghiệp có trình độ công nghệ trung bình (theo doanh nghiệp tự đánh giá). Nếu gộp các doanh nghiệp có trình độ công nghệ trung bình và lạc hậu thành một nhóm thì số này chiếm đến 88%. Thử hỏi, nền kinh tế có sức cạnh tranh không, khi có đến 88% số doanh nghiệp công nghiệp có trình độ công nghệ trung bình và lạc hậu? Trong khi đó 12% số DN được coi là có công nghệ tiên tiến thì phần lớn lại là các doanh nghiệp có vốn đầu tư của nước ngoài ( xem hình 2). Hình 2: Trình độ công nghệ của doanh nghiệp nhỏ và vừa 18 Trình độ công nghệ của các loại hình doanh nghiệp: Loại trừ doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài có trên 50% số doanh nghiệp có trình độ công nghệ tiến tiến, tất cả các loại hình doanh nghiệp khác, có trên 80% số doanh nghiệp trong đó kể cả doanh nghiệp Nhà nước có trình độ công nghệ trung bình, lạc hậu. Công ty hợp danh, hợp tác xã, doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn có tỷ lệ cao nhất về doanh nghiệp có trình độ công nghệ trung bình và lạc hậu. Về trình độ sử dụng công nghệ, theo đánh giá của giới nghiên cứu thì trình độ công nghệ trong nền kinh tế nước ta còn thấp, lạc hậu 3 - 4 thế hệ so với những nước công nghiệp phát triển, đứng thứ 92 trong số 104 nước được điều tra (WFF 2004) và thấp thua Thái Lan 49 bậc. Đáng suy nghĩ là tình trạng này sẽ làm cho các DNN&V gặp nhiều càng khó khăn và thách thức khi nước ta gia nhập WTO. Theo số liệu thống kê có thể thấy một nghịch lý là mặc dù còn yếu về công nghệ, nhưng chỉ có 5,6% doanh nghiệp điều tra có nhu cầu đào tạo. Trong số này, số doanh nghiệp mong muốn được các nhà nghiên cứu tư vấn đào tạo chỉ chiếm 15,2%. Số liệu tổng hợp này cho thấy một sự khác biệt cơ bản giữa các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp của các nước khác. Trong khi các doanh nghiệp trên thế giới quan tâm hàng đầu về các thông tin công nghệ và tiến bộ kỹ thuật, thị trường cung cấp và tiêu thụ thì doanh nghiệp Việt Nam lại chủ yếu quan tâm đến các thông tin về cơ chế, chính sách liên quan đến doanh nghiệp, rất ít doanh nghiệp quan tâm đến các thông tin về kỹ thuật và công nghệ. Một cuộc thăm dò ý kiến của 24 công ty Nhật Bản hoạt động ở 10 nước ASEAN về môi trường kinh doanh của từng nước cũng đã cho thấy công nghệ Việt Nam cũng chỉ ở trình độ thấp trong khu vực với 1,9 điểm trong thang điểm 5, chỉ đứng trên 3 nước trong khối là Myanma, Lào, Campuchia : 19 Bảng 2. Đánh giá công nghệ của 10 nước ASEAN (qua ý kiến thăm dò của 24 công ty Nhật Bản) Tên nước Điểm Singapore Brunây Malayxia Thái Lan Philipin Inđônêxia ViệtNam Myanma Lào Campuchia 3,8 2,6 3,0 2,6 2,8 2,2 1,9 1,8 1,5 1,3 Bảng 3. Đánh giá về Chỉ số cạnh tranh tổng thể về KH&CN ở các nước ASEAN năm 2004 STT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Tên nước Nhật Bản Hàn Quốc Singapore Trung Quốc Malaysia Căm pu chia Brunei Thái Lan Việt Nam Lào Philippin Indonesia Chỉ số tổng thể về KH&CN 93.50 60.32 58.80 54.37 48.03 38.57 38.24 36.11 32.06 30.61 29.45 26.83 Thứ tự xếp hạng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Bảng 4. Xếp hạng Chỉ số cạnh tranh về cơ sở hạ tầng về công nghệ và giáo dục các nước ASEAN năm 2004 STT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Tên nước Chỉ số cạnh tranh về hạ tầng CN & GD Nhật Bản Singapore Hàn Quốc Malaysia Brunei Thái Lan Trung Quốc Philippin 94.46 94.36 92.58 60.20 43.90 39.84 30.88 28.10 20 Thứ tự xếp hạng 1 2 3 4 5 6 7 8