Tài liệu Cơ sở lý luận chung về quan hệ thương mại việt nam- hoa kỳ

Ch¬ng i c¬ së lý luËn chung vÒ quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam- Hoa kú I. nh÷ng xu híng kinh tÕ thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay 1. xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi Ngµy nay, nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt, nã lµ mét thÓ h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Sù thèng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc gia thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt ®ã còng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vît ra khái biªn giíi cña c¸c quèc gia. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ trªn toµn thÕ giíi ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra cµng m¹nh mÏ h¬n. Qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµ nguån gèc cña sù h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ vµ nguån gèc cña toµn cÇu ho¸. Trong lÞch sö kinh tÕ thÕ giíi cho tíi tËn b©y giê ®· chøng minh r»ng, kh«ng mét quèc gia nµo hiÖn ®ang cã nÒn kinh tÕ hoµn toµn kh«ng cã quan hÖ víi bªn ngoµi. C¸c quèc gia muèn ph¸t triÓn th× nhÊt ®Þnh ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Qu¸ tr×nh nµy lµ mét quy luËt kh«ng thÓ phñ ®Þnh nã ®îc. Díi xu thÕ nµy, biªn giíi kinh tÕ cña c¸c quèc gia sÏ cµng gi¶m do hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan sÏ bÞ b·i bá dÇn, mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu kh«ng biªn giíi sÏ xuÊt hiÖn, c¸c mèi quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia sÏ ph¸t triÓn, c¸c thÓ chÕ kinh tÕ toµn cÇu sÏ h×nh thµnh vv. Trong ®iÒu kiÖn ®ã , mét nÒn kinh tÕ muèn kh«ng lÖ thuéc vµo bªn ngoµi, muèn ®¶m b¶o lÊy c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu, ch¾c ch¾n lµ sÏ kh«ng cã chç ®øng ch©n. Mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖu qu¶ sÏ ph¶i lµ mét nÒn kinh tÕ gåm nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh cao vµ ®¬ng nhiªn lµ ph¶i tuú thuéc vµo thÞ trêng thÕ giíi. Trong ®iÒu kiªn ®ã, m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ ®ang xuÊt hiÖn. M« h×nh nµy kh¸c h¼n víi m« h×nh kinh tÕ híng néi: mét bªn lÊy thÞ trêng toµn cÇu trong ®ã thÞ trêng quèc gia lµm c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕcã lîi thÕ tranh c¹nh, mét bªn lÊy thÞ trêng trong níc lµm c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh ®¸p øng nhu cÇu chñ yÕu cña ®Êt níc kh«ng tÝnh tíi c¸c lîi thÕ c¹nh tranh quèc tÕ. §¬ng nhiªn lµ viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong m« h×nh ph¸t triÓn theo híng 1 héi nhËp quèc tÕ còng kh¸c víi c¸ch hiÓu ®éc lËp tù chñ trong m« h×nh kinh tÕ híng néi. Trong m« h×nh kinh tÕ cã tÝnh tíi xu híng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c quèc gia kh«ng d¹i g× x©y dùng ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hoµn chØnh vµ ngµy mét hoµn chØnh còng kh«ng cã. Ta cã thÓ lÊy ngµnh s¶n xuÊt «t« lµ vÝdô: kh«ng mét quèc gia Ch©u ©u nµo kÓ c¶ céng hoµ liªn bang §øc cã thÓ s¶n xuÊt 100% c¸c linh kiÖn cña «t«, v× lµm nh vËy lµ mét d¹i dét kh«ng cã hiÖu qu¶. C¸c quèc gia s¶n xuÊt «t« chØ s¶n xuÊt kho¶ng 30%- 40% c¸c linh kiÖn, nh÷ng s¶n phÈm cã l¬Þ thÕ nhÊt, cßn l¹i lµ hä nhËp khÈu cña c¸c níc kh¸c. Ngay c«ng ty Boing cña Hoa kú còng ®· nhËp khÈu hµng lo¹t linh kiÖn tõ hµng chôc quèc gia kh¸c hoÆc ngay c¶ c¸c quèc gia cã nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp nÒn t¶ng kh¸ ph¸t triÓn nh NhËt B¶n mµ vÉn phô thuéc vµo bªn ngoµi mét c¸ch ®¸ng sî. NhËt B¶n ph¶i nhËp 100% dÇu má ®Ó cã ngµnh ho¸ dÇu vµ n¨ng lîng ®iÖn, nhËp khÈu phÇn lín quÆng s¾t ®Ó cã ngµnh luyÖn kim, nhËp khÈu phÇn lín b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ ®Ó cã ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. NÕu cã chiÕn tranh x©û ra, c¸c ho¹t ®éng nhËp khÈu nµy chØ ngõng trÖ mét vµi tuÇn th«i th× nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp trªn sÏ hoµn toµn tÕ liÖt vµ nÒn kinh tÕ NhËt B¶n lµm sao tr¸nh khái chÊn ®éng vµ tæn thÊt. NÕu sî sù phô thuéc nµy, níc nhËt sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc. Nhng ®Ó bï l¹i NhËt B¶n l¹i xuÊt khÈu «t«, hµng ®iÖn tö vµ nhiÒu lo¹i hµng chÊt lîng cao kh¸c, buéc c¸c quèc gia kh¸c lÖ thuéc vµo nhËt vÒ c¸c mÆt hµng nµy. chÝnh mèi quan hÖ lÖ thuéc lÉn nhau nµy ®· lµm cho nÒn kinh tÕ NhËt B¶n cã thÓ ®øng v÷ng ngay c¶ trong cuéc khñng ho¶ng dÇu löa ®· xÈy ra trong nh÷ng n¨m 70. Nãi tãm l¹i, xu híng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang trë lªn phæ biÕn vµ nã ®em l¹i Ých to lín cho c¸c quèc gia nÕu biÕt ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh. §èi víi níc ta, ®Ó ph¸t triÓn ®îc th× kh«ng cã con ®êng nµo kh¸c lµ ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, lîi Ých tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®îc chøng minh tõ nh÷ng thµnh tùu mµ nÒn kinh tÕ níc ta ®¹t ®îc trong giai ®o¹n võa qua- tõ sau qu¸ tr×nh ®æi míi 2. Xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Xu thÕ ®· trë thµnh xu thÕ chÝnh thay cho sù ®èi ®Çu gi÷a c¸c siªu cêng quèc, sù xung ®ét, ch¹y ®ua vò trang gi÷a hai hÖ thèng x· héi ®èi lËp. C¸c h×nh thøc chñ nghÜa thùc d©n cò vµ míi, c¸c cuéc chiÕn tranh x©m lîc ®· bÞ lªn ¸n kh¾p n¬i. Trªn toµn thÕ giíi, c¸c níc hiÖn giê ®ang lç lùc tËp trung ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó gióp cho 2 c¸c quèc gia cã thÓ më cöa ®Êt níc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ph¸t triÓn trong xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c ®ang thay thÕ cho m« h×nh kinh tÕ ph¸t triÓn trong t×nh tr¹ng ®èi ®Çu vµ chiÕn tranh l¹nh. Mét nÒn kinh tÕ ®îc x©y dùng trong ®iÒu kiÖn lu«n ph¶i øng phã víi c¸c cuéc chiÕn tranh l¹nh dï lµ ®· kh¸c hoµn toµn víi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c. mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt chiÕn tranh cho nªn tÝnh hiÖu qu¶ kh«ng cao, chi phÝ cao, mét bªn thùc thi chÝnh s¸ch hîp t¸c, héi nhËp quèc tÕ s©u réng, lÊy viÖc t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ, t¨ng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §©y lµ mét thuËn lîi lín cho níc ta, víi xu thÕ nµy khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c quèc gia sÏ dÑp vÊn ®Ò quan ®iÓm ®êng lèi, hÖ tëng sang mét bªn trong mét chõng mùc nµo ®ã vµ cïng nhau quan t©m ®Õn hîp t¸c vÒ kinh tÕ. Níc ta lµ mét níc ®i lªn con ®êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi, mÆc dï chñ nghÜa x· héi lµ tèt ®Ñp tuy nhiªn trªn thÕ giíi nh÷ng níc ®i theo con ®êng nµy vÉn cßn rÊt Ýt vµ trªn thÕ giíi th× hÇu hÕt c¸c níc ph¸t triÓn l¹i ®i theo con ®êng t b¶n chñ nghÜa. Trong qu¸ tr×nh hîp t¸c víi c¸c níc nµy tuy nhiªn do xu thÕ cña thêi ®¹i nµy c¸c níc ®Òu tËp trung vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cho nªn vÊn ®Ò nµy cã thÓ ®îc xoa dÞu vµ ®©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp, t¸c dông c¸c hç trî tõ c¸c níc lín nh»m t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia 3.Xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ tri thøc Trong nh÷ng thËp kû võa qua sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ®· cã nh÷ng bíc tiÕn hÕt søc to lín trªn nhiÒu mÆt, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ®ang chuyÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi tõ mét nÒn kinh tÕ c«ng nghÖ sang nÒn kinh tÕ tri thøc víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt sau: C¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng, s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ vËt chÊt kÓ c¸c c¸c ngµnh c«ng nghÖ nÆng ®ang ngµy cµng kÐm hiÖu qu¶, mÊt dÇn vai trß quan träng cña chóng ®èi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong mÊy n¨m g©n ®©y c¸c s¶n phÈm kh«ng kÓ dÇu má liªn tôc bÞ gi¶m gi¸,®· gi¶m gi¸ tíi trªn 30% do v©þ nh÷ng ngµnh nµy l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n ë kh¾p n¬i. S¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy dï ph¶i h¹ gi¸ trªn 30% m¶ vÉn gÆp khã kh¨n trong viÖc b¸n hµng, lîi thÕ vÒ tµi nguyªn sÏ ngµy cµng gi¶m. Gi¸ cña c¸c tµi nguyªn trong thËp kû 90 ®· gi¶m 60% so víi thËp kû 70. lîi thÕ c¸c nguån vèn còng gi¶m, v× ngêi ta thÓ hiÖn cã thÓ dÔ dµng vay ®îc vèn, do thÞ trêng vèn ®· ®îc toµn cÇu ho¸. Trong ®iÒu kiÖn ®o nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn ®ang 3 muèn chuyÓn dÇn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng tiªu hao nhiÒu tµi nguyªn, sö dông nhiÒu vèn ®· mÊt lîi thÕ c¹nh tranh sang c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn. Do vËy chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn ph¶i tÝnh ®Õn sù lùa chän x©y dùng c¸c ngµnh nµy mét c¸ch thËn träng. C¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc ph¸t triÓn víi tèc ®é cao vµ hiÖu qu¶. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn, nguån vèn, lao ®éng phæ th«ng ®ang gi¶m dÇn vµ lîi thÕ vÒ tri thøc vµ kü n¨ng ®ang t¨ng lªn. ë Mü tû lÖ ®ãng gãp cña ngµnh s¶n xuÊt ®iÖn tö tin häc cho t¨ng trëng kinh tÕ lªn ®Õn 45% trong 3 n¨m qua, cßn møc ®ãng gãp cña ngµnh x©y dùng vµ xe h¬i vèn lµ trô cét cña kinh tÕ Mü chØ cßn 14% vµ 4%. Thêi kú t¨ng trëng cao kÐo dµi h¬n 10 n¨m cña nÒn kinh tÕ Mü chÝnh lµ më réng cña ngµnh sö dông nhiÒu tri thøc, ë c¸c níc OCED, s¶n lîng vµ viÖc lµm ®· ®îc t¨ng lªn ë nh÷ng c«ng nghÖ cao, nh÷ng ngµnh kinh tÕ tri thøc. Lîi nhuËn tõ c¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc lµ rÊt cao, lín h¬n nhiÒu so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng tríc kia. VÝ dô nh lîi nhuËn cña h·ng Itel, Mircosoft cña Hoa kú ®· ®¹t ®îc møc lîi nhuËn 24% trªn doanh thu kÐo dµi trong nhiÒu n¨m trong khi ®ã lîi nhuËn cña nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng tríc kia chØ chiÕm 10% doanh thu . Nhê cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ míi, nh÷ng níc nghÌo nh níc ta cã thÓ t×m ®îc c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, nÕu t¹o ®îc nh©n lùc chÊt lîng cao, tiÕp cËn ®îc tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã thêi gian ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®îc rót ng¾n. nÕu ë thÕ kû 18, mét níc muèn c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i mÊt kho¶ng 100 n¨m, cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20 th× ph¶i mÊt kho¶ng 50- 60 n¨m, trong nh÷ng thËp kû 70 lµ kho¶ng 20-30 n¨m, ®Õn cuèi thÕ kû 20 th× qu·ng ®êng nµy cßn cã thÓ rót ng¾n h¬n na. Do vËy, chóng ta ph¶i cã nh÷ng chiÕn lîc ®i t¾t ®ãn ®Çu, cã nh÷ng thay ®æi nh×n nhËn l¹i vÒ xu híng xuÊt hiÖn kinh tÕ tri thíc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh÷ng quan niÖm vÒ quan niÖm vÒ môc tiªu, ph¬ng tiÖn, ph¹m vi cña c«ng nghiÖp ho¸ cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi ®ßi hái cho phï hîp. Quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña §¶ng ta ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chuyÓn sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. Quan niÖm nµy trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn cã sù thay ®æi bæ sung hoÆc lµm râ thªm, Ýt nhÊt lµ vÒ môc tiªu cña ngµnh c«ng nghiÖp ho¸. Theo c¸ch hiÓu cña quan niÖm trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn cã sù thay ®æi bæ sung hoÆc lµm râ thªm, theo c¸ch hiÓu cña quan niÖm trªn th× n¨ng suÊt lao ®éng cao cã nghÜa 4 lµ nhµn nhiÒu, tèt, rÎ h¬n mét c¸ch ®Þnh lîng th× râ rµng lµ kh«ng ®ñ, ë ®©y cã vÊn ®Ò thay ®æi vÒ chÊt hoÆc vÒ ph¬ng tiÖn ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ còng cÇn bæ sung vÊn ®Ò coi trÝ tuÖ lµ nh©n tè t¨ng trëng kinh tÕ. 4. Xu híng xuÊt hiÖn vßng cung ch©u ¸- th¸i b×nh d¬ng Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d¬ng lµ mét khu vùc gåm nhiÒu quèc gia cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, cã ¶nh hëng lín ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ. Khu vùc nµy lµ mét thÞ trêng tiªu thô réng lín bao gåm nh÷ng thÞ trêng lín m¹nh nh : Hoa kú, Cana®a, Trung quèc, NhËt b¶n, Hµn quèc, Hång K«ng, Nga vµ bªn c¹nh ®ã lµ thÞ trêng cung cÊp nh÷ng ngu«n c«ng nghÖ, vèn lín nhÊt nh× thÕ giíi. Níc ta cã mét thuËn lîi lín lµ n»m trong khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi. Do ®ã nã còng t¹o ®îc sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c thi trêng trªn kh¾p thÕ giíi vµ bªn c¹nh ®ã, do thuËn lîi vÒ mÆt ®Þa lý, v¨n ho¸, chóng ta cã thÓ tiÕp cËn dÔ dµng mét thÞ trêng rÊt réng lín, vÝ dô nh thÞ trêng Mü. Ngoµi ra, trong khu vùc cã nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ m¹nh nh Hoa kú, NhËt b¶n, trung quèc nh÷ng quèc gia nµy nh lµ ®Çu tÇu kÐo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc. M« h×nh ®ã ®îc vÝ nh lµ m« h×nh ®µn sÕu bay h×nh ch÷ V. Nãi tãm l¹i, nh÷ng xu híng trªn ®©y lµ nh÷ng xu híng phæ biÕn trong ®iÒu kiÖn ngµy nay. Nh÷ng xu híng ®ã ®em l¹i nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc cho bÊt kú quèc gia nµo. §èi víi níc ta, nghiªn cøu xu híng trªn cho thÊy con ®êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña níc ta lµ ®óng ®¨n. tuy nhiªn nã ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc cho chóng ta. VÊn ®Ò ®Æt ra cho chóng ta b©y giê lµ t×m ra ®îc con ®êng ng¾n nhÊt ®Ó héi nhËp vµ rót ng¾n vµ kho¶ng c¸ch tôt hËu. Muèn lµm ®îc nh vËy th× cÇn ph¶i cho mét chiÕn lîc kinh tÕ dùa vµo tri thøc II. C¬ së lý luËn cña th¬ng m¹i quèc tÕ 1. Kh¸i niÖm th¬ng m¹i quèc tÕ a. Kh¸i niÖm Th¬ng m¹i quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c níc th«ng qua bu«n b¸n nh»m môc ®Ých kinh tÕ tèi ®a. Trao ®æi hµng ho¸ lµ mét h×nh thøc cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi vµ ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau 5 gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quèc gia. Th¬ng m¹i quèc tÕ lµ lÜnh vùc quan träng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c níc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµm giµu cho ®Êt níc. b.Vai trß vµ nhiÖm vô cña th¬ng m¹i quèc tÕ §¶ng vµ nhµ níc ta chñ tr¬ng më réng vµ ph¸t triÓn quan hÖ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã mét lÜnh vùc cùc kú quan träng lµ th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô víi níc ngoµi. §ã lµ chñ tr¬ng hoµn toµn ®óng ®¾n vµ phï hîp víi thêi ®¹i, víi xu thÕ ph¸t triÓn cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô víi níc ngoµi kh«ng thÓ lµ quan hÖ ban ph¸t cho kh«ng, kh«ng ph¶i chØ cã nhËp mµ ph¶i cã xuÊt, ph¶i c©n ®èi ®îc xuÊt nhËp vµ tiÕn tíi xuÊt siªu ngµy cµng lín. TÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®ã muèn l©u bÒn ph¶i dùa trªn c¸c quy luËt kinh tÕ vµ ph¶i ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua c¸c quan hÖ Th¬ng m¹i bu«n b¸n, trao ®æi vµ kinh doanh v× môc tiªu kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, v× d©n giÇu níc m¹nh vµ c«ng b»ng v¨n minh.. Nãi ®Õn th¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ v× dÞch vô vµ ®©y lµ néi dung quan träng vµ cèt lâi cña qu¸ tr×nh kinh doanh th¬ng m¹i quèc tÕ. Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô víi níc ngoµi ®ßi hái ph¶i ®Çu t trÝ lùc, søc lùc, tiÒn cña, quan hÖ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý ®Ó thu ®îc kÕt qu¶ kinh tÕ tèi ®a víi chi phÝ tèi thiÓu. Do ®ã, th¬ng m¹i quèc tÕ trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vµ lý thuyÕt th¬ng m¹i quèc tÕ, thÞ trêng, h×nh thøc giao dÞch hîp ®ång, thanh to¸n, qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, hiÖu qu¶ kinh doanh… Th ¬ng m¹i quèc tÕ lµ lÜnh vùc vµ lµ ngµnh ph©n phèi lu th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô víi níc ngoµi. §©y lµ lÜnh vùc kinh doanh hµng ho¸ thuéc hai kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng, ch¾p nèi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña níc ta víi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña níc ngoµi, nÕu lµm tèt sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. NÕu xem xÐt qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt theo nghÜa liªn tôc kh«ng ngõng vµ theo ý nghÜa kinh tÕ më th× hai kh©u phèi vµ lu th«ng hµng ho¸ dÞch vô lµ nh÷ng kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn cña tiÕn tr×nh s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao hay thÊp, nhanh hay chËm phô thuéc mét phÇn rÊt lín vµo chóng. Th¬ng m¹i quèc tÕ giíi thiÖu, thóc ®Èy khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña níc ta víi níc ngoµi mét c¸ch cã lîi nhÊt. Trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng khai th¸c mäi tiÒm n¨ng ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô xuÊt khÈu. 6 MÆt kh¸c, còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ trang thñ khai th¸c ®îc mäi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh vÒ hµng ho¸, c«ng nghÖ, vèn.. cña c¸c níc vµ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi phï hîp víi hoµn c¶nh cña níc vµ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi phï hîp víi hoµn c¶nh cña níc ta ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, tiªu dïng ph¸t triÓn kÞp thêi víi tiÕn tr×nh t¸i s¶n xuÊt, tiÒu dïng ph¸t triÓn kÞp thêi víi tiÕn tr×nh chung cña nh©n lo¹i. Trªn c¬ së ®ã, nÒn c«ng nghÖ cña thÕ giíi, sö dông nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô tèt, rÎ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, tiªu dïng. NÒn s¶n xuÊt níc ta híng ra ngoµi vµ ®îc c¸c níc bÇu b¹n quèc tÕ híng vµo níc vµo níc ta võa lµm kinh tÕ võa hç trî gióp ta th× sÏ cã ®iÒu kiÖn c©n ®èi xuÊt nhËp khÈu, tiÕn lªn cã xuÊt siªu vµ nh v©þ lµ cã ®îc tÝch luü vµ t¨ng tÝch luü cho t¸i s¶n xuÊt më réng. Kinh tÕ quèc d©n v÷ng m¹nh th× uy tÝn chÝnh trÞ cao vµ cã ®iÒu kiÖn gãp phÇn thóc ®Èy sù tiÕn bé cña nh©n lo¹i. Th¬ng m¹i quèc tÕ lµ cho qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ, x· héi níc ta víi níc ngoµi chÆt chÏ vµ më réng, gãp phÇn vµo sù æn ®Þnh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ®Êt níc. C¸c quèc gia tham gia vµo quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ víi hai lý do c¨n b¶n: mçi lý do ®Òu cã liªn quan ®Õn c¸c lîi Ých thu ®îc tõ th¬ng m¹i. Thø 1 : c¸c níc tiÕn hµnh bu«n b¸n víi nhau v× lîi Ých kh¸c nhau. Còng nh c¸ nh©n con ngêi, c¸c quèc gia cã thÓ thu ®îc lîi Ých tõ nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a hä b»ng c¸ch ®¹t tíi c¸c quèc gia qua cã thÓ thu ®îc lîi Ých tõ nh÷ng g× mµ xÐt mét c¸ch t¬ng ®èi níc ®ã lµ tèt h¬n. Thø 2 c¸c níc tiÕn hµnh bu«n b¸n víi nhau ®Ó ®¹t ®îc lîi thÕ nhê chuyªn m«n ho¸ ë mét sè lo¹i hµng hãa. Nã cã thÓ s¶n xuÊt mçi lo¹i hµng nµy ë quy m« lín h¬n vµ do ®ã hiÖu qu¶ lµ trong trêng hîp níc ®ã s¶n xuÊt tÊt c¶ mäi thø. Hai ®éng c¬ trªn chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho c¸c quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia Quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ n»m trong néi dung cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ rÊt réng lín vµ ®a d¹ng gåm cã: quan hÖ trong lÜnh vùc ngo¹i th¬ng( quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ) quan hÖ trong lÜnh vùc dÞch vô nh du lÞch quèc tÕ, giao th«ng vËn t¶i quèc tÕ, b¶o hiÓm quèc tÕ, quan hÖ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, quan hÖ trong lÜnh vùc ®Çu t quèc tÕ, quan hÖ trong lÜnh vùc chuyÓn giao c«ng nghÖ. Cã thÓ hiÓu quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ lµ quan hÖ kinh tÕ mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ cña mét níc víi níc c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi bao gåm c¶ hµng ho¸ hu h×nh vµ hµng ho¸ v« h×nh. 7 Quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ lµ c¸c mèi quan hÖ tho¶ thuËn, tù nguyÖn gi÷a c¸c quèc gia. Nã diÔn ra theo yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ nh : Quy luËt gi¸ trÞ, Quy luËt c¹nh tranh, thªm vµo ®ã, quan hÖ th¬ng m¹i quèc tÕ cßn chÞu sù t¸c ®éng cña hÖ thèng quan lý kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt, thÓ chÕ cña tõng quèc gia còng nh c¸c ®iÒu íc quèc tÕ. ë phÇn trªn chóng ta nghiªn cøu nh÷ng xu híng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®Õn phÇn nµy, qua nghiªn cøu nh÷ng lý thuyÕt c¬ b¶n vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ nh»m gi¶i thÝch b¶n chÊt cña c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ còng nh gi¶i thÝch b¶n chÊt cña quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú. C¸c lý thuyÕt th¬ng m¹i quèc tÕ xuÊt hiÖn vµo thÕ kû 15 vµ ®îc ph¸t triÓn liªn tôc qua mÊy n¨m nay. Theo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn c¸c lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ th¬ng maÞ quèc tÕ ®· ph¶n ¸nh tõng nÊc thang vËn ®éng t duy loµi ngêi trong bu«n b¸n quèc tÕ. ViÖc hiÓu râ c¸c lý thuyÕt nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty vµ c¸c chÝnh phñ x¸c ®Þnh tèt h¬n vÞ trÝ vµ quyÒn l¬Þ cña m×nh trong bu«n b¸n quèc tÕ, do ®ã c¸c häc thuyÕt cã nhiÖm vô gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n. 2. Lý thuyÕt träng th¬ng Chñ nghÜa trong th¬ng xuÊt hiÖn tõ gi÷a thÕ kû 15- 16 ë Ch©u ©u ( m¹nh nhÊt lµ Anh vµ Ph¸p) vµ thÞnh hµnh vµo cuèi thÕ kû 17 ®Õn gi÷a thÕ kû 18, c¸c nhµ häc gi¶ tiªu biÓu cña chñ nghÜa träng th¬ng lµ JeanBolin, Colber ngêi ph¸p vµ ThomasMun vµ Josias Child cña Anh. T tëng c¬ b¶n chñ nghÜa trong th¬ng thÓ hiÖn ë quan ®iÓm cho r»ng mçi níc muèn ph¸t triÓn thÞnh vîng ph¶i gia t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ. ChÝnh c¸c chÝnh phñ, chø kh«ng ph¶i c¸c c¸ nh©n( nh÷ng ngêi kh«ng ®¸ng tin cËy) nªn tham gia vµo viÖc trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c níc ®Ó t¨ng sè cña c¶i cña mçi níc, do vËy ph¶i bu«n b¸n víi níc ngoµi. Lîi nhuËn bu«n b¸n theo quan niÖm cña trêng ph¸i nµy lµ kÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng ngang gi¸ vµ lêng g¹t gi÷a c¸c quèc gia. Th¬ng m¹i quèc tÕ chØ cã lîi cho mét bªn vµ g©y thiÖt h¹i cho bªn kia, d©n téc nµy lµm giÇu b»ng c¸ch huy sinh lîi Ých cña c¸c d©n téc kh¸c. Theo ®ã, c¸c chÝnh phñ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn vµ trî gióp cho mäi ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ång thêi h¹n chÕ nhËp khÈu th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh bu«n b¸n dùa vµo ®éc quyÒn chÝnh phñ ®Ó can thiÖt vµo thÞ trêng b»ng c¸ch trî cÊp cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa xuÊt khÈu vµ ph©n bæ c¸c quyÒn ®îc tham gia vµo bu«n b¸n. ngoµi ra c¸c chÝnh phñ ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh thuÕ hoÆc h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ khèi lîng nhËp khÈu. Trong luËn thuyÕt cña chñ nghÜa träng th¬ng chøa ®ùng hai sai lÇm c¬ b¶n. 8 Thø nhÊt lµ quan ®iÓm cho r»ng chØ cã vµng hoÆc kim lo¹i quý míi cã gi¸ trÞ thùc sù, trong khi trªn thùc tÕ chóng kh«ng thÎ ®îc sö dông kÓ c¶ s¶n xuÊt lÉn tiªu dïng. Thø hai, chñ nghÜa trong th¬ng bá qua kh¸i niÖm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®îc nhê chuyªn m«n ho¸ theo quan ®iÓm hiÖu qu¶- chi phÝ, hä nhÊn m¹nh ®Õn khèi lîng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu tuyÖt ®èi vµ sù c©n b»ng gi÷a cña c¶i tÝch luü ®îc víi tiÒm lùc thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn chñ nghÜa trong th¬ng còng cã u ®iÓm lµ th«ng qua viÖc xem xÐt c¸n c©n thanh to¸n tæng thÓ cã lîi hay bÊt lîi ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸, nghÜa lµ c¸c quèc gia ph¶i cè g¾ng ®¹t ®îc thÆng d trong c¸n c©n th¬ng m¹i, ®Ó toµn bé quy m« ho¹t ®éng xuÊt khÈu vît khái quy m« ho¹t ®éng nhËp khÈu. Tãm l¹i, lý thuyÕt trong th¬ng ®· sím ®¸nh gi¸ ®îc tÇm quan träng cña th¬ng m¹i quèc tÕ, nã kh¸c víi trµo lu t tëng kinh tÕ phong kiÕn thêi bÊy giê ®Ò cao nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp. Vai trß cña nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ thÓ ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ tõ níc nµy sang níc kh¸c ®· ®îc coi träng. Tuy vËy, lý luËn vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ cßn ®¬n gi¶n, Ýt tÝnh chÊt lý luËn, thêng dîc nªu lªn díi h×nh thøc nh÷ng lîi khuyªn thùc tiÔn vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, lËp luËn mang tÝnh chÊt kinh nghiÖm cha thÓ gi¶i thÝch ®îc b¶n chÊt cña th¬ng m¹i quèc tÕ 3.Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith Lý thuyÕt nµy xuÊt hiÖn vµo ®Çu thÕ kû 18 cïng thêi kú næ ra 3 cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, c¸ch m¹ng Mü vµ c¸ch m¹ng Ph¸p x©y dùng trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ bu«n b¸n tù do ®îc ph¸t triÓn vµo thêi kú nµy n¨m 1776 trong t¸c phÈm sù giÇu cã cña c¸c d©n téc. Asmith ®· b¸c bá quan niÖm coi vµng ®ång nghÜa víi cña c¶i vµ ®a ra quan ®iÓm c¸c níc thu ®îc lîi Ých lín nhÊt khi tham gia trao ®æi c¸c lo¹i hµng hãa cã thÓ s¶n xuÊt víi hiÖu qu¶ tèi ®a, «ng cho r»ng c¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt sÏ lµ c¨n cø cho biÐt tõng níc hoÆc bu«n b¸n nªn s¶n xuÊt mÆt hµng g× Theo quan ®iÓm vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi, mét níc chØ s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ cho phÐp sö dông tèt nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn cña nã. C¸c nguån lùc ®ã lµ ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ vµ ®îc ®µo t¹o thÝch hîp, nguån vèn , tiÕn bé c«ng nghÖ hoÆc thËm chÝ c¶ truyÒn thèng kinh doanh. 9 Gi¶ sö thÕ giíi chØ cã hai quèc gia vµ mçi quèc gia chØ s¶n xuÊt hai mÆt hµng gièng nhau. Quèc gia thø nhÊt cã lîi thÕ tuyÖt ®èi trong s¶n xuÊt hµng ho¸ X vµ quèc gia thø hai cã lîi thÕ tuyÖt ®èi trong s¶n xuÊt hµng ho¸ Y. NÕu mçi quèc gia tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ trong viÖc s¶n xuÊt mét mÆt hµng mµ hä cã lîi thÕ tuyÖt ®èi, sau ®ã trao ®æi, th× c¶ hai quèc gia sÏ ®Òu thu ®îc lîi Ých. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c nguån lùc s¶n xuÊt c¶ thÕ giíi sÏ t¨ng. Sù gia t¨ng c¸c s¶n phÈm cña toµn thÕ giíi lµ nhê vµo chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt vµ sÏ ®îc ph©n bæ gi÷a hai quèc gia theo tû lÖ trao ®æi th«ng qua ngo¹i th¬ng. Nh vËy, trong khi nh÷ng ngêi theo chñ nghÜa träng th¬ng cho r»ng trong th¬ng m¹i quèc tÕ chØ cã mét sè quèc gia cã lîi, cßn mét sè kh¸c bÞ thiÖt, th× A Smith tin tëng r»ng, tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu cã lîi tõ ngo¹i th¬ng vµ ®· ñng hé rÊt m¹nh mÏ cho c¸c nguån tµi nguyªn cña thÕ giíi nãi chung ®îc t¹o ra ë møc tèi ®a. Tuy nhiªn, ë ®©y cã mét sè trêng hîp ®Æc biÖt ph¶i lo¹i trõ khi cÇn bo¶ vÖ mét ngµnh c«ng nghÖ non trÎ. Lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ tËp trung gi¶i thÝch mèi quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn. Trong khi phÇn lín th¬ng m¹i quèc tÕ lµ diÔn ra gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn. L¹i kh«ng thÓ gi¶i thÝch b»ng lîi thÕ tuyÖt ®èi. Trong nh÷ng cè g¾ng ®Ó gi¶i thÝch c¸c c¬ së cña th¬ng m¹i quèc tÕ, lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ lµ trêng hîp cña lîi thÕ t¬ng ®èi . 4. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh Theo quy luËt lîi thÕ so s¸ch, nÕu mét quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc ga ®ã vÉn cã thÓ tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t¹o ra lîi Ých cho m×nh. §¹i diÖn tiªu biÓu cho lý thuyÕt nµy lµ nhµ kinh tÕ häc Anh D.Ricardo. theo «ng mäi quèc gia ®Òu cã lîi khi tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, bëi v× ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng cho phÐp më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng cña mét níc. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cña m×nh ®Ó ®æi lÊy hµng nhËp khÈu tõ c¸c níc kh¸c th«ng qua con ®êng th¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng níc cã lîi thÕ tuyÖt ®èi hoµn toµn h¬n h¼n c¸c níc kh¸c hoÆc bÞ kÐm lîi thÕ tuyÖt ®èi h¬n so víi c¸c níc kh¸c, vÉn cã thÓ vµ cã lîi khi tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, v× mçi níc ®ã ®Òu cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh nhÊt ®Þnh vÒ mét sè mÆt hµng vµ kÐm lîi thÕ so s¸nh nhÊt ®Þnh vÒ mét sè mÆt hµng kh¸c. 10 VËy cã thÓ kÕt luËn r»ng mét trong nh÷ng ®iÓm cèt yÕu nhÊt cña lý thuyÕt lîi thÕ so s¸ch lµ nh÷ng lîi Ých do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ th¬ng maÞ quèc tÕ phô thuéc vµo lîi thÕ so s¸nh chø kh«ng ph¶i lîi thÕ tuyÖt ®èi .lîi thÕ so s¸nh lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®èi víi lîi Ých cña th¬ng m¹i quèc tÕ. Tãm l¹i : lîi Ých th¬ng m¹i quèc tÕ b¾t nguån tõ sù kh¸c nhau vÒ lîi thÕ so s¸nh ë mçi quèc gia, mµ c¸c lîi thÕ so s¸nh ®ã cã thÓ ®îc thÓ hiÖn b»ng c¸c chi phÝ c¬ héi kh¸c nhau cña mçi quèc gia, do ®ã lîi Ých cña th¬ng m¹i quèc tÕ còng chÝnh lµ b¾t nguån tõ sù kh¸c nhau cña mçi quèc gia. Chi phÝ cña th¬ng m¹i quèc tÕ còng chÝnh lµ b¾t nguån tõ sù kh¸c nhau vÒ chi phÝ c¬ héi cña mçi quèc gia. Chi phÝ c¬ héi cho ta biÕt chi phÝ t¬ng ®èi ®Ó lµm ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ kh¸c nhau cña mçi quèc gia hay lµ nãi c¸ch kh¸c khi c¸c chi phÝ c¬ héi ë tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu gièng nhau th× kh«ng cã lîi thÕ so s¸nh vµ còng kh«ng cã kh¶ n¨ng n¶y sinh c¸c lîi Ých do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i quèc tÕ. Quy luËt nµy ®îc nhiÒu nhµ kinh tÕ kh¸c tiÕp tôc ph¸t triÓn, hoµn thiÖn trë thµnh mét quy luËt chi phèi ®éng th¸i ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ. 3. Lý thuyÕt vÒ nguån lùc vµ th¬ng m¹i cña Hecksher – Ohlin Chóng ta ®· thÊy r»ng lîi thÕ so s¸nh lµ nguån gèc chÝnh cña nh÷ng lîi Ých cña th¬ng m¹i quèc tÕ, nh÷ng lîi thÕ so s¸nh do ®©u mµ cã? V× sao c¸c níc kh¸c nhau l¹i cã chi phÝ c¬ héi kh¸c nhau? Lý thuyÕt so s¸nh cña D.Rcardo ®· kh«ng gi¶i thÝch ®îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy, hai nhµ kinh tÕ thuû ®iÓn lµ Eli Hecksher vµ B. Ohlin trong t¸c phÈm “th¬ng m¹i liªn khu vùc vµ quèc tÕ” xuÊt b¶n n¨m 1933 ®· ph¸t triÓn lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña D. Ricardo thªm mét bíc b»ng viÖc ®a ra m« h×nh H-O ®Ó tr×nh bµy lý thuyÕt u ®·i vÒ nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã. Lý thuyÕt nµy ®· gi¶i thÝch hiÖn tîng th¬ng m¹i quèc tÕ lµ do trong mét nÒn kinh tÕ më cöa, mçi níc, mçi quèc gia ®Òu híng ®Õn chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh s¶n xuÊt mµ cho phÐp sö dông nhiÒu yÕu tè s¶n xuÊt ®èi víi níc ®ã lµ thuËn lîi nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, theo lý thuyÕt H-O mét sè níc nµy cã lîi thÕ so s¸nh h¬n trong viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm hµng ho¸ cña m×nh lµ do viÖc s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm ®ã sö dông nhiÒu yÕu tè s¶n xuÊt mµ mét sè níc ®ã ®îc u ®·i h¬n so víi mét sè níc kh¸c. chÝnh sù u ®·i vÒ c¸c lîi thÕ tù nhiªn cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nµy ( bao gåm vèn , lao ®éng, tµi nguyªn, ®Êt ®ai, khÝ hËu…) ®· khiÕn mét sè n íc ®ã cã chi phÝ c¬ héi thÊp h¬n ( so víi viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hµng hãa kh¸c) khi s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ ®ã. 11 Nh v©y, c¬ së lý thuyÕt cña häc thuyÕt H- O vÉn chÝnh lµ dùa vµo lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña D. Ricardo, nhng ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n lµ ®· x¸c ®Þnh ®îc nguån gèc cña lîi thÕ so s¸nh chÝnh lµ sù u ®·i vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mµ kinh tÕ häc ph¸t triÓn ®¬ng ®¹i vÉn gäi lµ nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã, ®ã còng chÝnh lµ lý thuyÕt hiÖn ®¹i vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ. Sau nµy nã cßn ®îc c¸c nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng kh¸c nh Paul Samuelson, Jame William.. tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ më réng nghiªn cøu ph¸t triÓn h¬n ®Ó kh¼ng ®Þnh t tëng khoa häc cña ®Þnh lý H- O hay cßn gäi lµ quy luËt H-O vÒ tû lÖ c©n ®èi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tríc ®ã ®· ®îc Hecksher vµ Ohlin ®a ra víi néi dung: mét níc sÏ xuÊt khÈu lo¹i hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra nã cÇn sö dông nhiÒu yÕu tè cã lîi thÕ vµ t¬ng ®èi cã s½n cã cña níc ®ã vµ nhËp khÈu hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra nã cÇn nhiÒu yÕu tè khan hiÕm mµ trong níc kh«ng cã. Tuy nhiªn nh÷ng khuyÕt ®iÓm lý luËn tríc thùc tiÔn ph¸t triÓn phøc t¹p cña th¬ng m¹i quèc tÕ ngµy nay, song quy luËt nµy lµ quy luËt chi phèi ®éng th¸i ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ vµ ý nghÜa chØ ®¹o thùc tiÔn quan träng ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn nh ViÖt nam ch¼ng h¹n. V× nã ®· chØ ra r»ng ®èi víi c¸c níc nµy, ®a sè lµ nh÷ng níc ®«ng d©n, nhiªu lao ®éng, nhng nghÌo vèn, do ®ã trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc cÇn tËp trung xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ sö dông nhiÒu lao vµ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ phï hîp víi c¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã nh vËy sÏ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¸c níc kÐm ph¸t triÓn cã thÓ nhanh chãng héi nhËp vµ sù ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ. §ång thêi trªn cë së trªn c¬ së lîi Ých th¬ng m¹i thu ®îc sÏ thóc ®Èy nhanh chãng sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë nh÷ng níc nµy. 12 Ch¬ng II Ph©n tÝch quan hÖ th¬ng m¹i viÖt nam – hoa kú I. §Æc ®iÓm quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú 1. Giai ®o¹n ph¸t triÓn tríc khi Hoa kú huû bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam .1. LÞch sö quan hÖ VN - HK a. Tríc n¨m 1975. Thêi kú tríc n¨m 1975 Hoa kú ®· cã mèi quan hÖ víi chÝnh quyÒn Sµi Gßn cò, kim ng¹ch bu«n b¸n kh«ng lín, chñ yÕu lµ hµng ho¸ nhËp khÈu b»ng viÖn trî cña Hoa kú ®Ó phôc vô cuéc chiÕn tranh x©m lîc . VÒ xuÊt khÈu sang Hoa kú cã mét sè mÆt hµng nh gç, cao su, h¶i s¶n – víi sè lîng kh«ng ®¸ng kÓ. Tõ th¸ng 5 n¨m 1994, Hoa kú thùc thi lÖnh cÊm vËn chèng miÒn B¾c níc ta vµ khi ViÖt nam trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc th¬ng m¹i tµi chÝnh tÝn dông, ng©n hµng, ®ång thêi Hoa kú ¸p dông chÕ tµi khèng chÕ c¸c níc ®ång minh vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh»m ng¨n c¶n, thao tóng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i ViÖt nam. MÆc dï bÞ Hoa kú cÊm vËn, song th«ng qua con ®êng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ViÖt nam vÉn cã mèi quan hÖ kinh tÕ vµ viÖn trî ph¸t triÓn víi nhiÒu n13 íc, nhiÒu tæ chøc vµ tæ chøc phi chÝnh phñ, trong ®ã cã Hoa kú, nhiÒu c«ng ty Hoa kú gi¸n tiÕp còng cã mÆt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµo níc ta. b. Nh÷ng n¨m tríc 90. Theo sè liÖu thèng kª cña ViÖt nam, xuÊt khÈu sang Hoa kú thêi kú 1986- 1990 hÇu nh kh«ng cã g× vÒ nhËp khÈu, mÆc dï bÞ cÊm vËn chÆt chÏ song hµng nhËp khÈu tõ Hoa kú trong giai ®o¹n 1986 –1990 ®¹t gi¸ trÞ 5 triÖu USD c. Nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. Bíc sang thËp kû 90 quan hÖ ngoai giao còng nh quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc ViÖt nam – Hoa kú cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ, nç lùc híng tíi c¸c mèi quan hÖ h÷u nghÞ hîp t¸c, b×nh ®¼ng cïng cã lîi v× lîi Ých cña mçi níc, khu vùc vµ thÕ giíi. NÕu theo sè liÖu thèng kª cña ViÖt nam, xuÊt khÈu sang thÞ trêng Hoa kú thêi kú 1986- 1990 hÇu nh kh«ng cã g×, nhng b¾t ®Çu tõ ®©u nh÷ng n¨m 1990, ViÖt nam ®· xuÊt khÈu ®îc lîng trÞ gi¸ kho¶ng 5.000 USD, t¨ng lªn 9.000 USD vµo nh÷ng n¨m 1991 lµ 11.000 USD vµo nh÷ng n¨m 1992 vµ lªn ®Õn 58.000 USD vµo nh÷ng n¨m 1993. Trong thêi kú 1986- 1990 th× ViÖt nam vÉn nhËp khÈu tõ Hoa kú mét lîng hµng ho¸ tri gi¸ gÇn 5 triÖu USD. Sau ®ã chØ trong vßng 3 n¨m 1991-1993, trÞ gi¸ lîng hµng nhËp khÈu tõ Hoa kú t¨ng lªn ®Õn 7 triÖu USD. Còng trong thêi kú nµy, lÖnh cÊm vËn cña Hoa kú vÉn kh«ng ng¨n c¶n ®îc mét sè níc Ch©u Mü cã mèi quan hÖ víi ViÖt nam nh Canada, Cuba. Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ c¸c quèc gia Ch©u Mü trong c¶ thêi kú 1986- 1990 vÉn ®¹t 47,7 triÖu USD, trong n¨m 1991-1993 ®· t¨ng lªn ®Õn 62,6 triÖu USD. Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang c¸c nø¬c nµy cßn lín h¬n: thêi kú 1986-1990 ®¹t 68,1 triÖu USD; trong 3 n¨m 1991-1993 lµ 73,2 triÖu USD. MÆc dï vµo thêi ®iÓm n¨m 1991 còng cã biÓu hiÖn chao ®¶o; kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Ch©u Mü ®· biÒu hiÖn gi¶m tõ 15,7 triªu USD n¨m 1990 xuèng con 5,3 triÖu USD vµo n¨m 1991. Nh÷ng ngay lËp tøc l¹i t¨ng vät lªn ®Õn 26,6 triÖu USD vµo n¨m 1992 vµ 42.72 triÖu vao n¨m 1993. §iÒu nµy còng phï hîp víi lé tr×nh híng tíi b·i bá c©m vËn cña Hoa kú vµo th¸ng 4 –1992, b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm nµy, Hoa kú cho phÐp c¸c c«ng ty cña c¸c níc xuÊt khÈu sang ViÖt nam c¸c lo¹i hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu. TiÕp ®ã cho phÐp c¸c c«ng ty Hoa kú tham gia ®Êu thÇu c«ng tr×nh t¹i ViÖt nam ra nhng quy ®Þnh vÒ viÖc cÊp giÊy phÐp bu«n b¸n víi ViÖt nam 14 Th¸ng 7 n¨m 1993 Hoa kú tuyªn bè kh«ng can thiÖp vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, tríc hÕt lµ quü tiÒn tÖ IMF, ng©n hµng thÕ giíi WB ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ADB. Th¸ng 10 n¨m 1993 quan hÖ gi÷a níc ta víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®îc nèi l¹i vµ th¸ng 11 n¨m 1993 héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ cho ViÖt nam ®· häp t¹i Paris, ®¹i biÓu Hoa kú ®· tham dù víi t c¸ch lµ quan s¸t viªn. 2. §Æc ®iÓm quan hÖ VN - HK  VÞ trÝ vai trß cña Hoa Kú vµ ViÖt nam ®èi víi nhau ngµy cµng trë nªn quan träng Hoa kú lµ mét quèc gia giµu víi diÖn tÝch 9,2 triÖu km , d©n sè 262 triÖu ngêi, ®ñ c¸c d©n téc vµ mµu da. HiÖn nay nÒn kinh tÕ Hoa kú lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ m¹nh vµ hiÖn ®¹i nhÊt thÕ giíi. GDP cña Mü n¨m 1999 lµ 9200 tû USD chiÕm 20% tæng GDP cña thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kinh tÕ Hoa kú cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ cao vµ liªn tôc 4% n¨m 1999, n¨m 2000 lµ 5% trong khi thÞ trêng NhËt b¶n vµ Ch©u ¢u th× t¨ng trëng chËm. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cho thÊy r»ng nhu cÇu tiªu dïng cña ngêi Mü vÉn sÏ tiÕp tôc t¨ng cao, mÆc dï tríc ®©y hä vèn ®· lµ mét thÞ trêng tiªu thô khæng lå. N¨m 2000, nhËp khÈu cña Hoa kú ®· ®¹t tíi con sè 1.220 tû USD, trong khi ®ã nhËp siªu lªn ®Õn 267 tû USD. Cã nhiÒu nhµ ph©n tÝch ®· cho r»ng, nÒn kinh tÕ Hoa kú lµ mét nÒn kinh tÕ ®ang th¸ch thøc víi lý luËn chu kú kinh tÕ truyÒn thèng vµ ký luËn kinh tÕ häc ph¬ng T©y. VÝ dô nh tû lÖ l¹m ph¸t thÊp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp kh«ng cïng tån t¹i l©u dµi. Nhng kinh tÕ Hoa kú l¹i ®ang trong t×nh tr¹ng tû lÖ l¹m ph¸t thÊp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp. Do nÒn kinh tÕ Hoa kú ®¹t kû lôc 102 th¸ng liªn tiÕp gi÷ ®îc ph¸t triÓn, nã ®· c¶i biÕn mèi quan hÖ t¨ng tèc ®é kinh tÕ, thÊt nghiÖp, lam ph¸t. Do ®ã, kinh tÕ Hoa kú trµn ®Çy søc sèng, nã thóc ®Èy kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn lµnh m¹nh. HÇu nh hai phÇn ba tæng s¶n lîng kinh tÕ cña ®Êt níc bao gåm hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ do c¸ nh©n mua cho viÖc sö dông c¸c nh©n. Mét phÇn ba cßn l¹i lµ do ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp mua. Do tû lÖ nµy ®«i khi nÒn kinh tÕ Hoa kú cã ®Æc trng nh lµ - nÒn kinh tÕ tiªu dïng. Víi søc mua nh vËy, thÞ trêng Mü cã thÓ hiÖn tiªu thô nhiÒu s¶n phÈm víi khèi lîng lín, ®Æc biÖt ®· nhiÒu n¨m nay, Trung quèc vµ c¸c níc Nam Mü lµ nh÷ng b¹n hµng quan träng cña Hoa kú trong viÖc cung cÊp cho níc nµy nh÷ng s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng vµ c¸c s¶n phÈm kü thuËt cao, nh÷ng dÞch vô víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó thu lîi lín th× c¸c s¶n phÈm trªn ®îc khuyÕn 15 khÝch nhËp tèi ®a. Nh vËy, Hoa kú lµ miÒn ®Êt høa ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña ViÖt nam, c¸c s¶n phÈm cã lîi thÕ nhê nguån lùc lao ®éng rÎ. Chóng ta cã thÓ thu ®îc lîi Ých rÊt lín tõ thÞ trêng nµy, tuy nhiªn chóng ta còng gÆp nhiÒu khã kh¨n ®ã lµ ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng ®èi thñ còng cã nh÷ng lîi thÕ nh ta, vÝ dô nh Trung quèc, chóng ta ®i sau Trung quèc ngay trong viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Hoa Kú, do ®ã kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i n©ng cao vÞ thÕ cña hµng ho¸ ViÖt nam trªn thÞ trêng Hoa kú nh»m c¹nh tranh víi hµng Trung quèc vµ cïng víi nhiÒu mÆt hµng kh¸c cña nh÷ng níc trong khu vùc ®èi víi chóng ta. MÆc dï tríc kia chóng ta cha giµnh ®îc tèi huÖ quèc MNF ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng cña ta xuÊt sang thÞ trêng Hoa kú hay quy chÕ ®èi sö b×nh thêng cña Hoa kú cho nªn nhiÒu mÆt hµng cña níc ta vÉn chÞu møc thuª cao khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng Hoa kú. Tuy nhiªn mét sè mÆt hµng xuÊt sang Hoa kú kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a thuÕ tèi huÖ quèc vµ phi tèi huÖ quèc, nªn nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt nam ®· tËn dông ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang Hoa kú nh÷ng mÆt hµng nh Cµ phª, T«m ®«ng l¹nh, h¹t tiªu. Giê ®©y, mÆc dï HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü ®· ®îc ký kÕt nhng Mü vÉn g©y khã dÔ cho ta trong xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc sang Mü. Bªn c¹nh ®ã còng thÊy r»ng Hoa kú lµ mét cêng quèc th¬ng m¹i hµng ®Çu víi 13,5 % thÞ trêng xuÊt khÈu cña thÕ giíi vµ 18% thÞ trêng nhËp khÈu thÕ giíi. HiÖn nay Hoa kú kh«ng chØ lµ mét níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi mµ còng lµ mét quèc gia ®øng ®©ï vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chiÕm 40% xuÊt khÈu ngò cèc cña thÕ giíi, mçi n¨m xuÊt khÈu 50 tû USD s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ®ång thêi còng lµ níc xuÊt khÈu g¹o vµ thuû s¶n lín trªn thÕ giíi chiÕm 72% thÞ trêng ®Ëu t¬ng thÕ giíi, 70% thÞ trêng ng«, chi phèi thÞ trêng n«ng nghiÖp thÕ giíi. B¶ng5 Thèng kª kim ng¹ch nhËp khÈu mét sè mÆt hµng cña Hoa kú trong n¨m 2001 ( §V tû USD) MÆt hµng ThÞt Kim ng¹ch 3 MÆt hµng Phô liÖu quÇn ¸o dÖt may 16 Kim ng¹ch 35 H¶i s¶n 6.5 Ngäc trai 19 Rau qu¶ 5 KÝnh 3.5 Ngò cèc vµ chÕ phÈm tõ ngò cèc 14 S¾t thÐp vµ s¶n phÈm tõ s¾t thÐp 23 H¹t cã dÇu 0.9 §ång vµ s¶n phÈm tõ ®ång 4 Dçu ®éng thùc vËt 1.5 Dông cô vµ s¶n phÈm nhá tø kim lo¹i 4 6 Lß ph¶n øng h¹t nh©n nåi h¬i, m¸y mãc thiÕt bÞ 143 §å uèng cã cån vµ kh«ng cån Thuèc l¸ 1.6 M¸y mãc thiÕt bÞ ®iÖn tö 122 Nhiªn liÖu, dÇu mì 77 Ph¬ng tiÖn vËn t¶i 114 Ho¸ chÊt v« c¬ 6 ThiÕt bÞ quang häc 9 Ho¸ chÊt h÷u c¬ 19 §å ch¬i, dông cô thÓ thao 26 Dîc phÈm 6 §å dïng b»ng gç 16 Ph©n bãn 1.5 Nh«m 14 Nhùa 14 Nicken 7 Ho¸ phÈmkh¸c 6 Sø Cao su 8 Giµy dÐp 3 Gç vµ ®å gç 12 Da 15 GiÊy vµ bét gç 15 Cµ phª 7.5 S¸ch b¸o 3 Sîi 8 1.5 4 Nguån ( theo sè liÖu cña Bé th¬ng m¹i Hoa kú) VÒ th¬ng m¹i dÞch vô, Hoa kú còng lµ níc dÉn ®Çu thÕ giíi, n¨m 2000 Hoa kú xuÊt khÈu 271,5 tû USD c¸c lo¹i dÞch vô chiÕm 19,2% thÞ phÇn cña toµn thÕ giíi vµ nhËp khÈu 181 tû USD chiÕm 12,4 % thÕ giíi. Cã thÓ nãi Hoa kú lµ mét thÞ trêng quan träng hµng ®Çu ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc nãi chung vµ níc ta nãi riªng. ®Æc biÖt lµ níc ta ®ang theo ®uæi chÝnh s¸ch th¬ng m¹i híng xuÊt khÈu. §èi víi Hoa kú, chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng nãi riªng më réng ¶nh hëng cña Hoa kú ra bªn ngoµi, më réng thÞ trêng ngoµi níc. C¸c chÝnh quyÒn Hoa kú chän T©y ¢u Canada, NhËt b¶n lµm trong ®iÓm. HiÖn nay, Hoa kú coi NAFTA lµ nÒn t¶ng ®Ó më réng thÞ trêng Mü la tinh, ®ång thêi coi Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng lµ h¹t nh©n míi cña m×nh, Hoa kú nhÊn m¹nh søc hÊp dÉn 17 cña khu vùc lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn khæng lå, lùc lîng lao ®éng dåi dµo, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao vµ thÞ trêng tiªu thô khæng lå. Khu vùc nµy chiÕm 40% th¬ng m¹i cña Hoa kú so víi th¬ng m¹i cña toµn thÕ giíi, b»ng 1,5 lÇn th¬ng m¹i cña Hoa kú víi EU. Hoa kú chñ tr¬ng cñng cè c¸c thÞ trêng cña hoa kú ®· cã, x©m nhËp vµ më réng thÞ trêng míi. N¨m 2000 chÝnh quyÒn Mü ®a ra kh¸i niÖm 10 thÞ trêng míi næi lªn lµm trong ®iÓm ph¸t triÓn thÞ trêng. Tro ng ®ã ASEAN, Trung quèc, Hång k«ng, §µi loan, Ên ®é, Hµn quèc, Autralia, Achentina, Meixco. Trong chiÕn lîc nµy, quan hÖ Hoa kú – ASEAN hÕt søc ®îc chó träng bëi theo nhiÒu chuyªn gia Hoa kú cho dù bao n¨m 2010 víi 680 triÖu d©n, viÖc Hoa kú b×nh thêng ho¸ quan hÖ th¬ng m¹i vµ ký kÕt HiÖp ®inh th¬ng m¹i víi ViÖt nam còng kh«ng n¨m ngoµi chiÒu híng trªn .®èi víi Hoa kú Viªt nam còng læi lªn nh thÞ trêng nhiÒu tiÒm n¨ng cha khai th¸c cuèi cïng, cã vai trß vµ vÞ trÝ cÇu nèi gi÷a vïng §«ng B¾c ¸ ( träng ®iÓm cña chÝnh s¸ch t¬ng lai cña Hoa kú trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng) v× thÕ Hoa kú kh«ng thÓ kh«ng chó ý §èi víi Hoa kú, Ch©u ¸ cã ý nghÜa then chèt ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ còng nh ®èi víi cuéc sèng hµng ngaú cña ng¬× d©n Hoa kú. §ã còng lµ vïng ®Êt bÐo bë nhÊt xÐt tõ gãc ®é b¶o ®¶m viÖc lµm vµ xuÊt khÈu cña ngêi d©n Mü. Hoa kú ®· tõ l©u quan t©m ®Õn khu vùc §«ng Nam ¸, bëi v× 80% thiÕu hôt tõ ngo¹i th¬ng cña Hoa kú l¹i thuéc vÒ 9 níc ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ §«ng ¸ ®Ó t¹o thÕ ®èi träng víi Trung Quèc vµ NhËt b¶n, cho phÐp Hoa kú cã thÓ kiÓm so¸t hiÖu qu¶ tiÒm lùc qu©n sù cña hai níc nµy vµ kinh tÕ cu¶ c¶ khèi còng nh vÞ thÕ cña ViÖt nam trªn thÞ trêng quèc tÕ còng kh«ng n»m ngoµi tÝnh to¸n chiÕn lîc cña ViÖt nam trong viÖc më réng quan hÖ th¬ng m¹i víi Hoa kú. Trong bèi c¶nh ®ã, vÞ trÝ ®Þa lý KT- CT cña ViÖt nam ®ang ®îc c¸c níc lín vµ trung t©m kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng coi träng vµ dÇn dÇn trë thµnh kh©u quan träng trong chiÕn lîc cña c¸c trung t©m nµy. Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam ®ang n»m trong chiÕn lîc th©m nhËp vµo thÞ trêng míi næi lªn cña Hoa kú ë khu vùc nµy song mét níc ViÖt nam ®æi míi më cöa ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, héi nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi lµ kh«ng tr¸i víi tÝnh to¸n chiÕn lîc cña Hoa kú ë khu vùc nµy. H¬n n÷a, ViÖt nam víi thÞ trêng nguyªn liÖu cña ViÖt nam cã nhiÒu cã c¸c c¶ng biÓn, møc sèng cña d©n c ®ang ngµy cµng gia t¨ng, cïng víi ®ã lµ sù gia t¨ng nhu cÇu lµm cho ViÖt nam ®ang trë thµnh mét trong thÞ trêng ®¸ng kÓ, lµ ®èi tîng ®¸ng quan t©m tranh giµnh trong cuéc s¨n lïng thÞ trêng míi cña Hoa kú. 18 ViÖc ký hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kúlµ nh÷ng sù kiÖn quan träng ®èi víi c¶ hai bªn vµ ®Æc biÖt ®èi víi níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho bu«n b¸n hai níc ph¸t triÓn. Môc tiªu hai níc trong mèi quan hÖ cã thÓ kh¸c nhau vÒ chiÕm lîc nhng cã nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång c¬ b¶n lµ lÊy sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i lµ chÝnh, t¹o dùng c¸c c¬ héi tham gia thÞ trêng cña nhau trªn c¬ së b×nh ®¼ng cïng cã lîi. Hoa kú lµ mét thÞ trêng quan träng cho nhiÒu níc trªn thÕ giíi, cã tiÒm n¨ng lín tiªu thô. NhiÒu níc trªn thÕ giíi coi ®©y lµ thÞ trêng g©y ra c¸c ®éng lùc lín cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh. Sau khi tham gia vµo thÞ trêng EU th× bíc tiÕp theo cña ViÖt nam lµ ph¶i tham gia ®îc thÞ trêng B¾c Mü. §©y lµ nhiÖm vô chiÕn lîc quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch cña níc ta. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy th× cÇn ph¶i ®©û m¹nh quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú.  Quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn víi mét nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp vµ ®ang trong thêi kú ®©ï qu¸ tr×nh CNH. §©y lµ vÊn ®Ò dÔ thÊy nhÊt, song l¹Þ lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o lËp c¸c quan hÖ hîp t¸c ®Ých thùc. Bëi lÏ, mäi chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i cña c¸c nÒn kinh tÕ nµy. mét vÝ dô dÔ thÊy lµ sau khi binh thêng ho¸ quan hÖ Th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú ®îc mäi nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi coi lµ h×nh mÉu cña sù ph¸t triÓn vµ lîi Ých cña hä g¾n liÒn víi lîi Ých cña nÒn kinh tÕ Hoa kú. Nhê thÞ trêng Hoa kú, c¸c níc NICS §«ng ¸ vµ ASEAN ®Òu ®· lÇn lît thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c tiÕn tr×nh CNH cña m×nh. TÇm vãc vµ ®éng th¸i ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Hoa kú nh vËy thõa nhËn lµ ®· vît xa qu¸ so víi ViÖt nam. Khi nÒn kinh tÕ Hoa kú ®ang dÉn d¾t c¸c nÒn kinh tÕ quèc tÕ bíc vµo giai ®o¹n CNH thø t th× ViÖt nam míi b¾t ®Çu bíc vµo nh÷ng chÆng ®êng ®Çu cña giai ®o¹n CNH. XuÊt ph¸t ®iÓm muén, thÊp l¹i võa míi chuyÓn ®æi kinh tÕ, sù phï hîp t¸c quan hÖ gi÷a ngêi khæng lå vµ chó bÐ tÝ hon sÏ khã kh¨n, thêng lµ rÊt kh«ng b×nh ®¼ng vµ trong ngµy mét ngµy hai, nÒn kinh tÕ ViÖt nam sÏ kh«ng thÓ thÝch nghi ®îc m« pháng hoÆc chÞu sù dÉn d¾t cña Hoa kú vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ mµ phÇn lín luËt ch¬i ®îc ®îc m« pháng hoÆc chÞu sù d©n d¾t cña Hoa kú. Song kh«ng thÓ nãi nÒn kinh tÕ ViÖt nam víi nh÷ng nÒn t¶ng hiÖn nay lµ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ Hoa kú, kÓ c¶ vÊn ®Ò tµi nguyªn khi mµ c¸c tµi nguyªn chñ lùc nh vµng, than, s¾t, dÇu th«, cña Hoa kú ®Òu cã tr÷ lîng lín vµo lo¹i nhÊt nh× thÕ giíi. ViÖc Hoa kú nèi l¹i quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc lµ nh»m t¨ng c19 êng ¶nh hëng cña hä ®Õn §«ng Nam ¸ vÒ mäi ph¬ng diÖn. Hoa kú muèn t¹o dùng h×nh ¶nh míi cña m×nh ë khu vùc nµy sau thêi kú chiÕn tranh l¹nh b»ng viÖc thÓ hiÖn vai trß dÉn d¾t kinh tÕ cña m×nh trong APEC. Do vËy, mÆc dï Hoa kú cha ®¸nh gi¸ hÕt lîi thÕ cña mét nÒn kinh tÕ nhá bÐ nh ViÖt nam, trong chiÕn lîc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. §iÒu nµy ®Æt ra cho phÝa ViÖt Nam trong ph¬ng híng ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i víi Hoa kú, quan hÖ lîi Ých ph¶i ®Æt c¸i nh×n dµi h¹n, réng lín cña sù héi nhËp. Cµng héi nhËp thùc sù vµo khu vùc, ViÖt nam cµng trë lªn s¸ng gi¸ vµ cã nhiÒu u thÕ trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc.  Quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai níc cã sù kh¸c biÖt vÒ chÝnh s¸ch cña nÒn kinh tÕ gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ dÉn d¾t xu thÕ tù do th¬ng m¹i víi mét níc ®ang ph¸t triÓn cËn xu thÕ nµy . Mü lµ mét nÒn kinh tÕ theo xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i, thóc ®Èy mËu dÞch tù do. §©y lµ ®éng th¸i chÝnh trong c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ cña Mü trong nh÷ng n¨m tíi. §Ó tham gia vµo quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú th× chóng ta cÇn ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña Hoa kú nh trao cho Hoa kú thuÕ tèi huÖ quèc, dì bá nh÷ng hµng rµo b¶o hé, thùc thi chÝnh s¸ch thÞ trêng tù do râ rµng.§©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c mµ ViÖt nam ®Òu thÊy cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông ®Ó chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cña m×nh. Song lµ níc nghÌo, nÕu kh«ng duy tr× sù ph©n biÖt ®èi xö, kh«ng b¶o hé s¶n xuÊt trong níc b»ng t¨ng thuÕ, kh«ng cã sù u ®·i c¸c doanh nghiÖp trong níc ViÖt nam cã thÓ duy tr× ®îc sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña m×nh kh«ng. Chóng ta coi ®©y lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i mµ hai c¸ch tiÕp cËn cña hai nÒn kinh tÕ tÊt yÕu gÆp nhau. §©y lµ mét trë ng¹i lín trong th¬ng m¹i gi÷a hai níc. Tuy nhiªn trong HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i võa qua th× Hoa Kú ®· trao cho ta nh÷ng u tiªn vÒ mÆt thêi gian trong viÖc thùc thi nh÷ng nguyªn t¾c ®ã.  Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt nam- Hoa kú chÞu ¶nh hëng cña sù kh¸c biÖt vÒ quan ®iÓm chÝnh trÞ trong nh×n nhËn qu¸ khø Trong ®iÒu kiÖn ngay nay, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ nh÷ng néi dung kh«ng thÓ t¸ch biÖt. V× mét bÊt ®ång nhá vÒ chÝnh trÞ, c¸c quan hÖ kinh tÕ cã thÓ bÞ ®æ vì vµ ngîc l¹i, tõ nh÷ng hiÖn tîng xung ®ét vÒ kinh tÕ, c¸c quan hÖ chÝnh trÞ cã thÓ bÞ biÕn d¹ng xÊu ®i. Nh×n chung, ngêi ta vÉn thêng viÖn dÉn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ bÊt ®ång ®îc nguþ trang díi nh÷ng lý do kü thuËt ®Ó c«ng khai thùc hiÖn c¸c c«ng cuéc trõng ph¹t vÒ kinh tÕ.  Sè lîng viÖt kiÒu t¹i Mü 20