Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Cơ sở lý luận chung về quan hệ thương mại việt nam- hoa kỳ...

Tài liệu Cơ sở lý luận chung về quan hệ thương mại việt nam- hoa kỳ

.PDF
61
73
52

Mô tả:

Ch-¬ng i c¬ së lý luËn chung vÒ quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt nam- Hoa kú I. nh÷ng xu h-íng kinh tÕ thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay 1. xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi Ngµy nay, nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt, nã lµ mét thÓ h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Sù thèng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc gia thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt ®ã còng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng v-ît ra khái biªn giíi cña c¸c quèc gia. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ trªn toµn thÕ giíi ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra cµng m¹nh mÏ h¬n. Qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµ nguån gèc cña sù h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ nguån gèc cña toµn cÇu ho¸. Trong lÞch sö kinh tÕ thÕ giíi cho tíi tËn b©y giê ®· chøng minh r»ng, kh«ng mét quèc gia nµo hiÖn ®ang cã nÒn kinh tÕ hoµn toµn kh«ng cã quan hÖ víi bªn ngoµi. C¸c quèc gia muèn ph¸t triÓn th× nhÊt ®Þnh ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Qu¸ tr×nh nµy lµ mét quy luËt kh«ng thÓ phñ ®Þnh nã ®-îc. D-íi xu thÕ nµy, biªn giíi kinh tÕ cña c¸c quèc gia sÏ cµng gi¶m do hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan sÏ bÞ b·i bá dÇn, mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu kh«ng biªn giíi sÏ xuÊt hiÖn, c¸c mèi quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia sÏ ph¸t triÓn, c¸c thÓ chÕ kinh tÕ toµn cÇu sÏ h×nh thµnh vv. Trong ®iÒu kiÖn ®ã , mét nÒn kinh tÕ muèn kh«ng lÖ thuéc vµo bªn ngoµi, muèn ®¶m b¶o lÊy c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu, ch¾c ch¾n lµ sÏ kh«ng cã chç ®øng ch©n. Mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖu qu¶ sÏ ph¶i lµ mét nÒn kinh tÕ gåm nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh cao vµ ®-¬ng nhiªn lµ ph¶i tuú thuéc vµo thÞ tr-êng thÕ giíi. 1 Trong ®iÒu kiªn ®ã, m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h-íng héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ ®ang xuÊt hiÖn. M« h×nh nµy kh¸c h¼n víi m« h×nh kinh tÕ h-íng néi: mét bªn lÊy thÞ tr-êng toµn cÇu trong ®ã thÞ tr-êng quèc gia lµm c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕcã lîi thÕ tranh c¹nh, mét bªn lÊy thÞ tr-êng trong n-íc lµm c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh ®¸p øng nhu cÇu chñ yÕu cña ®Êt n-íc kh«ng tÝnh tíi c¸c lîi thÕ c¹nh tranh quèc tÕ. §-¬ng nhiªn lµ viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong m« h×nh ph¸t triÓn theo h-íng héi nhËp quèc tÕ còng kh¸c víi c¸ch hiÓu ®éc lËp tù chñ trong m« h×nh kinh tÕ h-íng néi. Trong m« h×nh kinh tÕ cã tÝnh tíi xu h-íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c quèc gia kh«ng d¹i g× x©y dùng ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hoµn chØnh vµ ngµy mét hoµn chØnh còng kh«ng cã. Ta cã thÓ lÊy ngµnh s¶n xuÊt «t« lµ vÝdô: kh«ng mét quèc gia Ch©u ©u nµo kÓ c¶ céng hoµ liªn bang §øc cã thÓ s¶n xuÊt 100% c¸c linh kiÖn cña «t«, v× lµm nh- vËy lµ mét d¹i dét kh«ng cã hiÖu qu¶. C¸c quèc gia s¶n xuÊt «t« chØ s¶n xuÊt kho¶ng 30%- 40% c¸c linh kiÖn, nh÷ng s¶n phÈm cã l¬Þ thÕ nhÊt, cßn l¹i lµ hä nhËp khÈu cña c¸c n-íc kh¸c. Ngay c«ng ty Boing cña Hoa kú còng ®· nhËp khÈu hµng lo¹t linh kiÖn tõ hµng chôc quèc gia kh¸c hoÆc ngay c¶ c¸c quèc gia cã nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp nÒn t¶ng kh¸ ph¸t triÓn nh- NhËt B¶n mµ vÉn phô thuéc vµo bªn ngoµi mét c¸ch ®¸ng sî. NhËt B¶n ph¶i nhËp 100% dÇu má ®Ó cã ngµnh ho¸ dÇu vµ n¨ng l-îng ®iÖn, nhËp khÈu phÇn lín quÆng s¾t ®Ó cã ngµnh luyÖn kim, nhËp khÈu phÇn lín b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ ®Ó cã ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. NÕu cã chiÕn tranh x©û ra, c¸c ho¹t ®éng nhËp khÈu nµy chØ ngõng trÖ mét vµi tuÇn th«i th× nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp trªn sÏ hoµn toµn tÕ liÖt vµ nÒn kinh tÕ NhËt B¶n lµm sao tr¸nh khái chÊn ®éng vµ tæn thÊt. NÕu sî sù phô thuéc nµy, n-íc nhËt sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®-îc. Nh-ng ®Ó bï l¹i NhËt B¶n l¹i xuÊt khÈu «t«, hµng ®iÖn tö vµ nhiÒu lo¹i hµng chÊt l-îng cao kh¸c, buéc c¸c quèc gia kh¸c lÖ thuéc vµo nhËt vÒ c¸c mÆt hµng nµy. chÝnh mèi quan hÖ lÖ thuéc lÉn nhau nµy ®· lµm cho nÒn kinh tÕ NhËt B¶n cã thÓ ®øng v÷ng ngay c¶ trong cuéc khñng ho¶ng dÇu löa ®· xÈy ra trong nh÷ng n¨m 70. 2 Nãi tãm l¹i, xu h-íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang trë lªn phæ biÕn vµ nã ®em l¹i Ých to lín cho c¸c quèc gia nÕu biÕt ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh. §èi víi n-íc ta, ®Ó ph¸t triÓn ®-îc th× kh«ng cã con ®-êng nµo kh¸c lµ ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, lîi Ých tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®-îc chøng minh tõ nh÷ng thµnh tùu mµ nÒn kinh tÕ n-íc ta ®¹t ®-îc trong giai ®o¹n võa qua- tõ sau qu¸ tr×nh ®æi míi 2. Xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Xu thÕ ®· trë thµnh xu thÕ chÝnh thay cho sù ®èi ®Çu gi÷a c¸c siªu c-êng quèc, sù xung ®ét, ch¹y ®ua vò trang gi÷a hai hÖ thèng x· héi ®èi lËp. C¸c h×nh thøc chñ nghÜa thùc d©n cò vµ míi, c¸c cuéc chiÕn tranh x©m l-îc ®· bÞ lªn ¸n kh¾p n¬i. Trªn toµn thÕ giíi, c¸c n-íc hiÖn giê ®ang lç lùc tËp trung ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó gióp cho c¸c quèc gia cã thÓ më cöa ®Êt n-íc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ph¸t triÓn trong xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c ®ang thay thÕ cho m« h×nh kinh tÕ ph¸t triÓn trong t×nh tr¹ng ®èi ®Çu vµ chiÕn tranh l¹nh. Mét nÒn kinh tÕ ®-îc x©y dùng trong ®iÒu kiÖn lu«n ph¶i øng phã víi c¸c cuéc chiÕn tranh l¹nh dï lµ ®· kh¸c hoµn toµn víi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c. mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt chiÕn tranh cho nªn tÝnh hiÖu qu¶ kh«ng cao, chi phÝ cao, mét bªn thùc thi chÝnh s¸ch hîp t¸c, héi nhËp quèc tÕ s©u réng, lÊy viÖc t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ, t¨ng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §©y lµ mét thuËn lîi lín cho n-íc ta, víi xu thÕ nµy khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c quèc gia sÏ dÑp vÊn ®Ò quan ®iÓm ®-êng lèi, hÖ t-ëng sang mét bªn trong mét chõng mùc nµo ®ã vµ cïng nhau quan t©m ®Õn hîp t¸c vÒ kinh tÕ. N-íc ta lµ mét n-íc ®i lªn con ®-êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi, mÆc dï chñ nghÜa x· héi lµ tèt ®Ñp tuy nhiªn trªn thÕ giíi nh÷ng n-íc ®i theo con ®-êng nµy vÉn cßn rÊt Ýt vµ trªn thÕ giíi th× hÇu hÕt c¸c n-íc ph¸t triÓn l¹i ®i theo con ®-êng t- b¶n chñ nghÜa. Trong qu¸ tr×nh hîp t¸c víi c¸c n-íc nµy tuy nhiªn do xu thÕ cña thêi ®¹i nµy c¸c n-íc 3 ®Òu tËp trung vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cho nªn vÊn ®Ò nµy cã thÓ ®-îc xoa dÞu vµ ®©y lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp, t¸c dông c¸c hç trî tõ c¸c n-íc lín nh»m t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia 3.Xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ tri thøc Trong nh÷ng thËp kû võa qua sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ®· cã nh÷ng b-íc tiÕn hÕt søc to lín trªn nhiÒu mÆt, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ®ang chuyÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi tõ mét nÒn kinh tÕ c«ng nghÖ sang nÒn kinh tÕ tri thøc víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt sau: C¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng, s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ vËt chÊt kÓ c¸c c¸c ngµnh c«ng nghÖ nÆng ®ang ngµy cµng kÐm hiÖu qu¶, mÊt dÇn vai trß quan träng cña chóng ®èi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong mÊy n¨m g©n ®©y c¸c s¶n phÈm kh«ng kÓ dÇu má liªn tôc bÞ gi¶m gi¸,®· gi¶m gi¸ tíi trªn 30% do v©þ nh÷ng ngµnh nµy l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n ë kh¾p n¬i. S¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy dï ph¶i h¹ gi¸ trªn 30% m¶ vÉn gÆp khã kh¨n trong viÖc b¸n hµng, lîi thÕ vÒ tµi nguyªn sÏ ngµy cµng gi¶m. Gi¸ cña c¸c tµi nguyªn trong thËp kû 90 ®· gi¶m 60% so víi thËp kû 70. lîi thÕ c¸c nguån vèn còng gi¶m, v× ng-êi ta thÓ hiÖn cã thÓ dÔ dµng vay ®-îc vèn, do thÞ tr-êng vèn ®· ®-îc toµn cÇu ho¸. Trong ®iÒu kiÖn ®o nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn ®ang muèn chuyÓn dÇn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng tiªu hao nhiÒu tµi nguyªn, sö dông nhiÒu vèn ®· mÊt lîi thÕ c¹nh tranh sang c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn. Do vËy chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn ph¶i tÝnh ®Õn sù lùa chän x©y dùng c¸c ngµnh nµy mét c¸ch thËn träng. C¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc ph¸t triÓn víi tèc ®é cao vµ hiÖu qu¶. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn, nguån vèn, lao ®éng phæ th«ng ®ang gi¶m dÇn vµ lîi thÕ vÒ tri thøc vµ kü n¨ng ®ang t¨ng lªn. ë Mü tû lÖ ®ãng gãp cña ngµnh s¶n xuÊt ®iÖn tö tin häc cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ lªn ®Õn 45% trong 3 n¨m qua, cßn møc ®ãng gãp cña ngµnh x©y dùng vµ xe h¬i vèn lµ trô cét cña kinh tÕ Mü chØ cßn 14% vµ 4%. Thêi kú t¨ng tr-ëng cao kÐo dµi h¬n 10 n¨m cña nÒn kinh tÕ Mü chÝnh lµ më réng cña ngµnh sö dông 4 nhiÒu tri thøc, ë c¸c n-íc OCED, s¶n l-îng vµ viÖc lµm ®· ®-îc t¨ng lªn ë nh÷ng c«ng nghÖ cao, nh÷ng ngµnh kinh tÕ tri thøc. Lîi nhuËn tõ c¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc lµ rÊt cao, lín h¬n nhiÒu so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng tr-íc kia. VÝ dô nh- lîi nhuËn cña h·ng Itel, Mircosoft cña Hoa kú ®· ®¹t ®-îc møc lîi nhuËn 24% trªn doanh thu kÐo dµi trong nhiÒu n¨m trong khi ®ã lîi nhuËn cña nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng tr-íc kia chØ chiÕm 10% doanh thu . Nhê cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ míi, nh÷ng n-íc nghÌo nhn-íc ta cã thÓ t×m ®-îc c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, nÕu t¹o ®-îc nh©n lùc chÊt l-îng cao, tiÕp cËn ®-îc tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã thêi gian ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®-îc rót ng¾n. nÕu ë thÕ kû 18, mét n-íc muèn c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i mÊt kho¶ng 100 n¨m, cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20 th× ph¶i mÊt kho¶ng 50- 60 n¨m, trong nh÷ng thËp kû 70 lµ kho¶ng 20-30 n¨m, ®Õn cuèi thÕ kû 20 th× qu·ng ®-êng nµy cßn cã thÓ rót ng¾n h¬n n-a. Do vËy, chóng ta ph¶i cã nh÷ng chiÕn l-îc ®i t¾t ®ãn ®Çu, cã nh÷ng thay ®æi nh×n nhËn l¹i vÒ xu h-íng xuÊt hiÖn kinh tÕ tri th-íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh÷ng quan niÖm vÒ quan niÖm vÒ môc tiªu, ph-¬ng tiÖn, ph¹m vi cña c«ng nghiÖp ho¸ cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi ®ßi hái cho phï hîp. Quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña §¶ng ta ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chuyÓn sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph-¬ng tiÖn vµ ph-¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. Quan niÖm nµy trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn cã sù thay ®æi bæ sung hoÆc lµm râ thªm, Ýt nhÊt lµ vÒ môc tiªu cña ngµnh c«ng nghiÖp ho¸. Theo c¸ch hiÓu cña quan niÖm trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn cã sù thay ®æi bæ sung hoÆc lµm râ thªm, theo c¸ch hiÓu cña quan niÖm trªn th× n¨ng suÊt lao ®éng cao cã nghÜa lµ nhµn nhiÒu, tèt, rÎ h¬n mét c¸ch ®Þnh l-îng th× râ rµng lµ kh«ng ®ñ, ë ®©y cã vÊn ®Ò thay ®æi vÒ chÊt hoÆc vÒ ph-¬ng tiÖn ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ còng cÇn bæ sung vÊn ®Ò coi trÝ tuÖ lµ nh©n tè t¨ng tr-ëng kinh tÕ. 5 4. Xu h-íng xuÊt hiÖn vßng cung ch©u ¸- th¸i b×nh d-¬ng Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d-¬ng lµ mét khu vùc gåm nhiÒu quèc gia cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, cã ¶nh h-ëng lín ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ. Khu vùc nµy lµ mét thÞ tr-êng tiªu thô réng lín bao gåm nh÷ng thÞ tr-êng lín m¹nh nh- : Hoa kú, Cana®a, Trung quèc, NhËt b¶n, Hµn quèc, Hång K«ng, Nga vµ bªn c¹nh ®ã lµ thÞ tr-êng cung cÊp nh÷ng ngu«n c«ng nghÖ, vèn lín nhÊt nh× thÕ giíi. N-íc ta cã mét thuËn lîi lín lµ n»m trong khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi. Do ®ã nã còng t¹o ®-îc sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c thi tr-êng trªn kh¾p thÕ giíi vµ bªn c¹nh ®ã, do thuËn lîi vÒ mÆt ®Þa lý, v¨n ho¸, chóng ta cã thÓ tiÕp cËn dÔ dµng mét thÞ tr-êng rÊt réng lín, vÝ dô nh- thÞ tr-êng Mü. Ngoµi ra, trong khu vùc cã nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ m¹nh nh- Hoa kú, NhËt b¶n, trung quèc nh÷ng quèc gia nµy nh- lµ ®Çu tÇu kÐo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc. M« h×nh ®ã ®-îc vÝ nh- lµ m« h×nh ®µn sÕu bay h×nh ch÷ V. Nãi tãm l¹i, nh÷ng xu h-íng trªn ®©y lµ nh÷ng xu h-íng phæ biÕn trong ®iÒu kiÖn ngµy nay. Nh÷ng xu h-íng ®ã ®em l¹i nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc cho bÊt kú quèc gia nµo. §èi víi n-íc ta, nghiªn cøu xu h-íng trªn cho thÊy con ®-êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n-íc ta lµ ®óng ®¨n. tuy nhiªn nã ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc cho chóng ta. VÊn ®Ò ®Æt ra cho chóng ta b©y giê lµ t×m ra ®-îc con ®-êng ng¾n nhÊt ®Ó héi nhËp vµ rót ng¾n vµ kho¶ng c¸ch tôt hËu. Muèn lµm ®-îc nh- vËy th× cÇn ph¶i cho mét chiÕn l-îc kinh tÕ dùa vµo tri thøc II. C¬ së lý luËn cña th-¬ng m¹i quèc tÕ 1. Kh¸i niÖm th-¬ng m¹i quèc tÕ a. Kh¸i niÖm 6 Th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc th«ng qua bu«n b¸n nh»m môc ®Ých kinh tÕ tèi ®a. Trao ®æi hµng ho¸ lµ mét h×nh thøc cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi vµ ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quèc gia. Th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ lÜnh vùc quan träng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n-íc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµm giµu cho ®Êt n-íc. b.Vai trß vµ nhiÖm vô cña th-¬ng m¹i quèc tÕ §¶ng vµ nhµ n-íc ta chñ tr-¬ng më réng vµ ph¸t triÓn quan hÖ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã mét lÜnh vùc cùc kú quan träng lµ th-¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô víi n-íc ngoµi. §ã lµ chñ tr-¬ng hoµn toµn ®óng ®¾n vµ phï hîp víi thêi ®¹i, víi xu thÕ ph¸t triÓn cña nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Th-¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô víi n-íc ngoµi kh«ng thÓ lµ quan hÖ ban ph¸t cho kh«ng, kh«ng ph¶i chØ cã nhËp mµ ph¶i cã xuÊt, ph¶i c©n ®èi ®-îc xuÊt nhËp vµ tiÕn tíi xuÊt siªu ngµy cµng lín. TÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®ã muèn l©u bÒn ph¶i dùa trªn c¸c quy luËt kinh tÕ vµ ph¶i ®-îc gi¶i quyÕt th«ng qua c¸c quan hÖ Th-¬ng m¹i bu«n b¸n, trao ®æi vµ kinh doanh v× môc tiªu kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, v× d©n giÇu n-íc m¹nh vµ c«ng b»ng v¨n minh.. Nãi ®Õn th-¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ v× dÞch vô vµ ®©y lµ néi dung quan träng vµ cèt lâi cña qu¸ tr×nh kinh doanh th-¬ng m¹i quèc tÕ. Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô víi n-íc ngoµi ®ßi hái ph¶i ®Çu t- trÝ lùc, søc lùc, tiÒn cña, quan hÖ vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý ®Ó thu ®-îc kÕt qu¶ kinh tÕ tèi ®a víi chi phÝ tèi thiÓu. Do ®ã, th-¬ng m¹i quèc tÕ trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vµ lý thuyÕt th-¬ng m¹i quèc tÕ, thÞ tr-êng, h×nh thøc giao dÞch hîp ®ång, thanh to¸n, qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, hiÖu qu¶ kinh doanh…Th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ lÜnh vùc vµ lµ ngµnh ph©n phèi l-u th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô víi n-íc ngoµi. §©y lµ lÜnh vùc kinh doanh hµng ho¸ thuéc hai kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng, ch¾p nèi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña n-íc ta víi s¶n xuÊt vµ 7 tiªu dïng cña n-íc ngoµi, nÕu lµm tèt sÏ ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. NÕu xem xÐt qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt theo nghÜa liªn tôc kh«ng ngõng vµ theo ý nghÜa kinh tÕ më th× hai kh©u phèi vµ l-u th«ng hµng ho¸ dÞch vô lµ nh÷ng kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn cña tiÕn tr×nh s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao hay thÊp, nhanh hay chËm phô thuéc mét phÇn rÊt lín vµo chóng. Th-¬ng m¹i quèc tÕ giíi thiÖu, thóc ®Èy khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña n-íc ta víi n-íc ngoµi mét c¸ch cã lîi nhÊt. Trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng khai th¸c mäi tiÒm n¨ng ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ trang thñ khai th¸c ®-îc mäi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh vÒ hµng ho¸, c«ng nghÖ, vèn.. cña c¸c n-íc vµ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi phï hîp víi hoµn c¶nh cña n-íc vµ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi phï hîp víi hoµn c¶nh cña n-íc ta ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, tiªu dïng ph¸t triÓn kÞp thêi víi tiÕn tr×nh t¸i s¶n xuÊt, tiÒu dïng ph¸t triÓn kÞp thêi víi tiÕn tr×nh chung cña nh©n lo¹i. Trªn c¬ së ®ã, nÒn c«ng nghÖ cña thÕ giíi, sö dông nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô tèt, rÎ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, tiªu dïng. NÒn s¶n xuÊt n-íc ta h-íng ra ngoµi vµ ®-îc c¸c n-íc bÇu b¹n quèc tÕ h-íng vµo n-íc vµo n-íc ta võa lµm kinh tÕ võa hç trî gióp ta th× sÏ cã ®iÒu kiÖn c©n ®èi xuÊt nhËp khÈu, tiÕn lªn cã xuÊt siªu vµ nh- v©þ lµ cã ®-îc tÝch luü vµ t¨ng tÝch luü cho t¸i s¶n xuÊt më réng. Kinh tÕ quèc d©n v÷ng m¹nh th× uy tÝn chÝnh trÞ cao vµ cã ®iÒu kiÖn gãp phÇn thóc ®Èy sù tiÕn bé cña nh©n lo¹i. Th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ cho qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ, x· héi n-íc ta víi n-íc ngoµi chÆt chÏ vµ më réng, gãp phÇn vµo sù æn ®Þnh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ®Êt n-íc. C¸c quèc gia tham gia vµo quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ víi hai lý do c¨n b¶n: mçi lý do ®Òu cã liªn quan ®Õn c¸c lîi Ých thu ®-îc tõ th-¬ng m¹i. 8 Thø 1 : c¸c n-íc tiÕn hµnh bu«n b¸n víi nhau v× lîi Ých kh¸c nhau. Còng nh- c¸ nh©n con ng-êi, c¸c quèc gia cã thÓ thu ®-îc lîi Ých tõ nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a hä b»ng c¸ch ®¹t tíi c¸c quèc gia qua cã thÓ thu ®-îc lîi Ých tõ nh÷ng g× mµ xÐt mét c¸ch t-¬ng ®èi n-íc ®ã lµ tèt h¬n. Thø 2 c¸c n-íc tiÕn hµnh bu«n b¸n víi nhau ®Ó ®¹t ®-îc lîi thÕ nhê chuyªn m«n ho¸ ë mét sè lo¹i hµng hãa. Nã cã thÓ s¶n xuÊt mçi lo¹i hµng nµy ë quy m« lín h¬n vµ do ®ã hiÖu qu¶ lµ trong tr-êng hîp n-íc ®ã s¶n xuÊt tÊt c¶ mäi thø. Hai ®éng c¬ trªn chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho c¸c quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia Quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ n»m trong néi dung cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ rÊt réng lín vµ ®a d¹ng gåm cã: quan hÖ trong lÜnh vùc ngo¹i th-¬ng( quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ) quan hÖ trong lÜnh vùc dÞch vô nh- du lÞch quèc tÕ, giao th«ng vËn t¶i quèc tÕ, b¶o hiÓm quèc tÕ, quan hÖ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, quan hÖ trong lÜnh vùc ®Çu t- quèc tÕ, quan hÖ trong lÜnh vùc chuyÓn giao c«ng nghÖ. Cã thÓ hiÓu quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ quan hÖ kinh tÕ mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ cña mét n-íc víi n-íc c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi bao gåm c¶ hµng ho¸ h-u h×nh vµ hµng ho¸ v« h×nh. Quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ c¸c mèi quan hÖ tho¶ thuËn, tù nguyÖn gi÷a c¸c quèc gia. Nã diÔn ra theo yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ nh- : Quy luËt gi¸ trÞ, Quy luËt c¹nh tranh, thªm vµo ®ã, quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ cßn chÞu sù t¸c ®éng cña hÖ thèng quan lý kh¸c nhau cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt, thÓ chÕ cña tõng quèc gia còng nh- c¸c ®iÒu -íc quèc tÕ. ë phÇn trªn chóng ta nghiªn cøu nh÷ng xu h-íng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®Õn phÇn nµy, qua nghiªn cøu nh÷ng lý thuyÕt c¬ b¶n vÒ th-¬ng m¹i quèc tÕ nh»m gi¶i thÝch b¶n chÊt cña c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ còng nh- gi¶i thÝch b¶n chÊt cña quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú. C¸c lý thuyÕt th-¬ng m¹i quèc tÕ xuÊt hiÖn vµo thÕ kû 15 vµ ®-îc ph¸t triÓn liªn tôc qua mÊy n¨m nay. Theo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn c¸c lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ th-¬ng maÞ quèc tÕ ®· ph¶n ¸nh tõng nÊc thang vËn ®éng t9 duy loµi ng-êi trong bu«n b¸n quèc tÕ. ViÖc hiÓu râ c¸c lý thuyÕt nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty vµ c¸c chÝnh phñ x¸c ®Þnh tèt h¬n vÞ trÝ vµ quyÒn l¬Þ cña m×nh trong bu«n b¸n quèc tÕ, do ®ã c¸c häc thuyÕt cã nhiÖm vô gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n. 2. Lý thuyÕt träng th-¬ng Chñ nghÜa trong th-¬ng xuÊt hiÖn tõ gi÷a thÕ kû 15- 16 ë Ch©u ©u ( m¹nh nhÊt lµ Anh vµ Ph¸p) vµ thÞnh hµnh vµo cuèi thÕ kû 17 ®Õn gi÷a thÕ kû 18, c¸c nhµ häc gi¶ tiªu biÓu cña chñ nghÜa träng th-¬ng lµ JeanBolin, Colber ng-êi ph¸p vµ ThomasMun vµ Josias Child cña Anh. T- t-ëng c¬ b¶n chñ nghÜa trong th-¬ng thÓ hiÖn ë quan ®iÓm cho r»ng mçi n-íc muèn ph¸t triÓn thÞnh v-îng ph¶i gia t¨ng khèi l-îng tiÒn tÖ. ChÝnh c¸c chÝnh phñ, chø kh«ng ph¶i c¸c c¸ nh©n( nh÷ng ng-êi kh«ng ®¸ng tin cËy) nªn tham gia vµo viÖc trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc ®Ó t¨ng sè cña c¶i cña mçi n-íc, do vËy ph¶i bu«n b¸n víi n-íc ngoµi. Lîi nhuËn bu«n b¸n theo quan niÖm cña tr-êng ph¸i nµy lµ kÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng ngang gi¸ vµ l-êng g¹t gi÷a c¸c quèc gia. Th-¬ng m¹i quèc tÕ chØ cã lîi cho mét bªn vµ g©y thiÖt h¹i cho bªn kia, d©n téc nµy lµm giÇu b»ng c¸ch huy sinh lîi Ých cña c¸c d©n téc kh¸c. Theo ®ã, c¸c chÝnh phñ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn vµ trî gióp cho mäi ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ång thêi h¹n chÕ nhËp khÈu th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh bu«n b¸n dùa vµo ®éc quyÒn chÝnh phñ ®Ó can thiÖt vµo thÞ tr-êng b»ng c¸ch trî cÊp cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa xuÊt khÈu vµ ph©n bæ c¸c quyÒn ®-îc tham gia vµo bu«n b¸n. ngoµi ra c¸c chÝnh phñ ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh thuÕ hoÆc h¹n ng¹ch ®Ó h¹n chÕ khèi l-îng nhËp khÈu. Trong luËn thuyÕt cña chñ nghÜa träng th-¬ng chøa ®ùng hai sai lÇm c¬ b¶n. Thø nhÊt lµ quan ®iÓm cho r»ng chØ cã vµng hoÆc kim lo¹i quý míi cã gi¸ trÞ thùc sù, trong khi trªn thùc tÕ chóng kh«ng thÎ ®-îc sö dông kÓ c¶ s¶n xuÊt lÉn tiªu dïng. Thø hai, chñ nghÜa trong th-¬ng bá qua kh¸i niÖm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®-îc nhê chuyªn m«n ho¸ theo quan ®iÓm hiÖu qu¶- chi phÝ, hä nhÊn m¹nh 10 ®Õn khèi l-îng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu tuyÖt ®èi vµ sù c©n b»ng gi÷a cña c¶i tÝch luü ®-îc víi tiÒm lùc thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn chñ nghÜa trong th-¬ng còng cã -u ®iÓm lµ th«ng qua viÖc xem xÐt c¸n c©n thanh to¸n tæng thÓ cã lîi hay bÊt lîi ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸, nghÜa lµ c¸c quèc gia ph¶i cè g¾ng ®¹t ®-îc thÆng d- trong c¸n c©n th-¬ng m¹i, ®Ó toµn bé quy m« ho¹t ®éng xuÊt khÈu v-ît khái quy m« ho¹t ®éng nhËp khÈu. Tãm l¹i, lý thuyÕt trong th-¬ng ®· sím ®¸nh gi¸ ®-îc tÇm quan träng cña th-¬ng m¹i quèc tÕ, nã kh¸c víi trµo l-u t- t-ëng kinh tÕ phong kiÕn thêi bÊy giê ®Ò cao nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp. Vai trß cña nhµ n-íc víi tc¸ch lµ chñ thÓ ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ tõ n-íc nµy sang n-íc kh¸c ®· ®-îc coi träng. Tuy vËy, lý luËn vÒ th-¬ng m¹i quèc tÕ cßn ®¬n gi¶n, Ýt tÝnh chÊt lý luËn, th-êng d-îc nªu lªn d-íi h×nh thøc nh÷ng lîi khuyªn thùc tiÔn vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, lËp luËn mang tÝnh chÊt kinh nghiÖm ch-a thÓ gi¶i thÝch ®-îc b¶n chÊt cña th-¬ng m¹i quèc tÕ 3.Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith Lý thuyÕt nµy xuÊt hiÖn vµo ®Çu thÕ kû 18 cïng thêi kú næ ra 3 cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, c¸ch m¹ng Mü vµ c¸ch m¹ng Ph¸p x©y dùng trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ bu«n b¸n tù do ®-îc ph¸t triÓn vµo thêi kú nµy n¨m 1776 trong t¸c phÈm sù giÇu cã cña c¸c d©n téc. Asmith ®· b¸c bá quan niÖm coi vµng ®ång nghÜa víi cña c¶i vµ ®-a ra quan ®iÓm c¸c n-íc thu ®-îc lîi Ých lín nhÊt khi tham gia trao ®æi c¸c lo¹i hµng hãa cã thÓ s¶n xuÊt víi hiÖu qu¶ tèi ®a, «ng cho r»ng c¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt sÏ lµ c¨n cø cho biÐt tõng n-íc hoÆc bu«n b¸n nªn s¶n xuÊt mÆt hµng g× Theo quan ®iÓm vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi, mét n-íc chØ s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ cho phÐp sö dông tèt nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn cña nã. C¸c nguån lùc ®ã lµ ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ vµ ®-îc ®µo t¹o thÝch hîp, nguån vèn , tiÕn bé c«ng nghÖ hoÆc thËm chÝ c¶ truyÒn thèng kinh doanh. 11 Gi¶ sö thÕ giíi chØ cã hai quèc gia vµ mçi quèc gia chØ s¶n xuÊt hai mÆt hµng gièng nhau. Quèc gia thø nhÊt cã lîi thÕ tuyÖt ®èi trong s¶n xuÊt hµng ho¸ X vµ quèc gia thø hai cã lîi thÕ tuyÖt ®èi trong s¶n xuÊt hµng ho¸ Y. NÕu mçi quèc gia tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ trong viÖc s¶n xuÊt mét mÆt hµng mµ hä cã lîi thÕ tuyÖt ®èi, sau ®ã trao ®æi, th× c¶ hai quèc gia sÏ ®Òu thu ®-îc lîi Ých. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c nguån lùc s¶n xuÊt c¶ thÕ giíi sÏ t¨ng. Sù gia t¨ng c¸c s¶n phÈm cña toµn thÕ giíi lµ nhê vµo chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt vµ sÏ ®-îc ph©n bæ gi÷a hai quèc gia theo tû lÖ trao ®æi th«ng qua ngo¹i th-¬ng. Nh- vËy, trong khi nh÷ng ng-êi theo chñ nghÜa träng th-¬ng cho r»ng trong th-¬ng m¹i quèc tÕ chØ cã mét sè quèc gia cã lîi, cßn mét sè kh¸c bÞ thiÖt, th× A Smith tin t-ëng r»ng, tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu cã lîi tõ ngo¹i th-¬ng vµ ®· ñng hé rÊt m¹nh mÏ cho c¸c nguån tµi nguyªn cña thÕ giíi nãi chung ®-îc t¹o ra ë møc tèi ®a. Tuy nhiªn, ë ®©y cã mét sè tr-êng hîp ®Æc biÖt ph¶i lo¹i trõ khi cÇn bo¶ vÖ mét ngµnh c«ng nghÖ non trÎ. Lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ tËp trung gi¶i thÝch mèi quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a c¸c n-íc ph¸t triÓn. Trong khi phÇn lín th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ diÔn ra gi÷a c¸c n-íc ph¸t triÓn. L¹i kh«ng thÓ gi¶i thÝch b»ng lîi thÕ tuyÖt ®èi. Trong nh÷ng cè g¾ng ®Ó gi¶i thÝch c¸c c¬ së cña th-¬ng m¹i quèc tÕ, lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ lµ tr-êng hîp cña lîi thÕ t-¬ng ®èi . 4. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh Theo quy luËt lîi thÕ so s¸ch, nÕu mét quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc ga ®ã vÉn cã thÓ tham gia vµo th-¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t¹o ra lîi Ých cho m×nh. §¹i diÖn tiªu biÓu cho lý thuyÕt nµy lµ nhµ kinh tÕ häc Anh D.Ricardo. theo «ng mäi quèc gia ®Òu cã lîi khi tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, bëi v× ph¸t triÓn ngo¹i th-¬ng cho phÐp më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng cña mét n-íc. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cña m×nh ®Ó ®æi lÊy hµng nhËp khÈu tõ c¸c n-íc kh¸c th«ng qua con ®-êng th-¬ng m¹i quèc tÕ. 12 Nh÷ng n-íc cã lîi thÕ tuyÖt ®èi hoµn toµn h¬n h¼n c¸c n-íc kh¸c hoÆc bÞ kÐm lîi thÕ tuyÖt ®èi h¬n so víi c¸c n-íc kh¸c, vÉn cã thÓ vµ cã lîi khi tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, v× mçi n-íc ®ã ®Òu cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh nhÊt ®Þnh vÒ mét sè mÆt hµng vµ kÐm lîi thÕ so s¸nh nhÊt ®Þnh vÒ mét sè mÆt hµng kh¸c. VËy cã thÓ kÕt luËn r»ng mét trong nh÷ng ®iÓm cèt yÕu nhÊt cña lý thuyÕt lîi thÕ so s¸ch lµ nh÷ng lîi Ých do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ th-¬ng maÞ quèc tÕ phô thuéc vµo lîi thÕ so s¸nh chø kh«ng ph¶i lîi thÕ tuyÖt ®èi .lîi thÕ so s¸nh lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®èi víi lîi Ých cña th-¬ng m¹i quèc tÕ. Tãm l¹i : lîi Ých th-¬ng m¹i quèc tÕ b¾t nguån tõ sù kh¸c nhau vÒ lîi thÕ so s¸nh ë mçi quèc gia, mµ c¸c lîi thÕ so s¸nh ®ã cã thÓ ®-îc thÓ hiÖn b»ng c¸c chi phÝ c¬ héi kh¸c nhau cña mçi quèc gia, do ®ã lîi Ých cña th-¬ng m¹i quèc tÕ còng chÝnh lµ b¾t nguån tõ sù kh¸c nhau cña mçi quèc gia. Chi phÝ cña th-¬ng m¹i quèc tÕ còng chÝnh lµ b¾t nguån tõ sù kh¸c nhau vÒ chi phÝ c¬ héi cña mçi quèc gia. Chi phÝ c¬ héi cho ta biÕt chi phÝ t-¬ng ®èi ®Ó lµm ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ kh¸c nhau cña mçi quèc gia hay lµ nãi c¸ch kh¸c khi c¸c chi phÝ c¬ héi ë tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu gièng nhau th× kh«ng cã lîi thÕ so s¸nh vµ còng kh«ng cã kh¶ n¨ng n¶y sinh c¸c lîi Ých do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ th-¬ng m¹i quèc tÕ. Quy luËt nµy ®-îc nhiÒu nhµ kinh tÕ kh¸c tiÕp tôc ph¸t triÓn, hoµn thiÖn trë thµnh mét quy luËt chi phèi ®éng th¸i ph¸t triÓn cña th-¬ng m¹i quèc tÕ. 3. Lý thuyÕt vÒ nguån lùc vµ th-¬ng m¹i cña Hecksher – Ohlin Chóng ta ®· thÊy r»ng lîi thÕ so s¸nh lµ nguån gèc chÝnh cña nh÷ng lîi Ých cña th-¬ng m¹i quèc tÕ, nh÷ng lîi thÕ so s¸nh do ®©u mµ cã? V× sao c¸c n-íc kh¸c nhau l¹i cã chi phÝ c¬ héi kh¸c nhau? Lý thuyÕt so s¸nh cña D.Rcardo ®· kh«ng gi¶i thÝch ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy, hai nhµ kinh tÕ thuû ®iÓn lµ Eli Hecksher vµ B. Ohlin trong t¸c phÈm “th­¬ng m¹i liªn khu vùc vµ quèc tÕ“ xuÊt b¶n n¨m 1933 ®· ph¸t triÓn lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña D. Ricardo thªm mét b-íc b»ng viÖc ®-a 13 ra m« h×nh H-O ®Ó tr×nh bµy lý thuyÕt -u ®·i vÒ nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã. Lý thuyÕt nµy ®· gi¶i thÝch hiÖn t-îng th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ do trong mét nÒn kinh tÕ më cöa, mçi n-íc, mçi quèc gia ®Òu h-íng ®Õn chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh s¶n xuÊt mµ cho phÐp sö dông nhiÒu yÕu tè s¶n xuÊt ®èi víi n-íc ®ã lµ thuËn lîi nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, theo lý thuyÕt H-O mét sè n-íc nµy cã lîi thÕ so s¸nh h¬n trong viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm hµng ho¸ cña m×nh lµ do viÖc s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm ®ã sö dông nhiÒu yÕu tè s¶n xuÊt mµ mét sè n-íc ®ã ®-îc -u ®·i h¬n so víi mét sè n-íc kh¸c. chÝnh sù -u ®·i vÒ c¸c lîi thÕ tù nhiªn cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nµy ( bao gåm vèn , lao ®éng, tµi nguyªn, ®Êt ®ai, khÝ hËu…) ®· khiÕn mét sè n-íc ®ã cã chi phÝ c¬ héi thÊp h¬n ( so víi viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hµng hãa kh¸c) khi s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ ®ã. Nh- v©y, c¬ së lý thuyÕt cña häc thuyÕt H- O vÉn chÝnh lµ dùa vµo lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña D. Ricardo, nh-ng ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n lµ ®· x¸c ®Þnh ®-îc nguån gèc cña lîi thÕ so s¸nh chÝnh lµ sù -u ®·i vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mµ kinh tÕ häc ph¸t triÓn ®-¬ng ®¹i vÉn gäi lµ nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã, ®ã còng chÝnh lµ lý thuyÕt hiÖn ®¹i vÒ th-¬ng m¹i quèc tÕ. Sau nµy nã cßn ®-îc c¸c nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng kh¸c nh- Paul Samuelson, Jame William.. tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ më réng nghiªn cøu ph¸t triÓn h¬n ®Ó kh¼ng ®Þnh t- t-ëng khoa häc cña ®Þnh lý H- O hay cßn gäi lµ quy luËt H-O vÒ tû lÖ c©n ®èi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr-íc ®ã ®· ®-îc Hecksher vµ Ohlin ®-a ra víi néi dung: mét n-íc sÏ xuÊt khÈu lo¹i hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra nã cÇn sö dông nhiÒu yÕu tè cã lîi thÕ vµ t-¬ng ®èi cã s½n cã cña n-íc ®ã vµ nhËp khÈu hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra nã cÇn nhiÒu yÕu tè khan hiÕm mµ trong n-íc kh«ng cã. Tuy nhiªn nh÷ng khuyÕt ®iÓm lý luËn tr-íc thùc tiÔn ph¸t triÓn phøc t¹p cña th-¬ng m¹i quèc tÕ ngµy nay, song quy luËt nµy lµ quy luËt chi phèi ®éng th¸i ph¸t triÓn cña th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ ý nghÜa chØ ®¹o thùc tiÔn quan träng ®èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn nh- ViÖt nam ch¼ng h¹n. V× nã ®· chØ ra r»ng ®èi víi c¸c n-íc nµy, ®a sè lµ nh÷ng n-íc ®«ng d©n, nhiªu lao ®éng, nh-ng nghÌo vèn, do ®ã trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 14 ®Êt n-íc cÇn tËp trung xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ sö dông nhiÒu lao vµ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ phï hîp víi c¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã nh- vËy sÏ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn cã thÓ nhanh chãng héi nhËp vµ sù ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ. §ång thêi trªn cë së trªn c¬ së lîi Ých th-¬ng m¹i thu ®-îc sÏ thóc ®Èy nhanh chãng sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë nh÷ng n-íc nµy. 15 Ch-¬ng II Ph©n tÝch quan hÖ th-¬ng m¹i viÖt nam – hoa kú I. §Æc ®iÓm quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa kú 1. Giai ®o¹n ph¸t triÓn tr-íc khi Hoa kú huû bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam .1. LÞch sö quan hÖ VN - HK a. Tr-íc n¨m 1975. Thêi kú tr-íc n¨m 1975 Hoa kú ®· cã mèi quan hÖ víi chÝnh quyÒn Sµi Gßn cò, kim ng¹ch bu«n b¸n kh«ng lín, chñ yÕu lµ hµng ho¸ nhËp khÈu b»ng viÖn trî cña Hoa kú ®Ó phôc vô cuéc chiÕn tranh x©m l-îc . VÒ xuÊt khÈu sang Hoa kú cã mét sè mÆt hµng nh- gç, cao su, h¶i s¶n – víi sè l-îng kh«ng ®¸ng kÓ. Tõ th¸ng 5 n¨m 1994, Hoa kú thùc thi lÖnh cÊm vËn chèng miÒn B¾c n-íc ta vµ khi ViÖt nam trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc th-¬ng m¹i tµi chÝnh tÝn dông, ng©n hµng, ®ång thêi Hoa kú ¸p dông chÕ tµi khèng chÕ c¸c n-íc ®ång minh vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh»m ng¨n c¶n, thao tóng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt nam. MÆc dï bÞ Hoa kú cÊm vËn, song th«ng qua con ®-êng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ViÖt nam vÉn cã mèi quan hÖ kinh tÕ vµ viÖn trî ph¸t triÓn víi nhiÒu n-íc, nhiÒu tæ chøc vµ tæ chøc phi chÝnh phñ, trong ®ã cã Hoa kú, nhiÒu c«ng ty Hoa kú gi¸n tiÕp còng cã mÆt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµo n-íc ta. b. Nh÷ng n¨m tr-íc 90. Theo sè liÖu thèng kª cña ViÖt nam, xuÊt khÈu sang Hoa kú thêi kú 1986- 1990 hÇu nh- kh«ng cã g× vÒ nhËp khÈu, mÆc dï bÞ cÊm vËn chÆt chÏ song hµng nhËp khÈu tõ Hoa kú trong giai ®o¹n 1986 –1990 ®¹t gi¸ trÞ 5 triÖu USD c. Nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. 16 B-íc sang thËp kû 90 quan hÖ ngoai giao còng nh- quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc ViÖt nam – Hoa kú cã nh÷ng b-íc tiÕn ®¸ng kÓ, nç lùc h-íng tíi c¸c mèi quan hÖ h÷u nghÞ hîp t¸c, b×nh ®¼ng cïng cã lîi v× lîi Ých cña mçi n-íc, khu vùc vµ thÕ giíi. NÕu theo sè liÖu thèng kª cña ViÖt nam, xuÊt khÈu sang thÞ tr-êng Hoa kú thêi kú 1986- 1990 hÇu nh- kh«ng cã g×, nh-ng b¾t ®Çu tõ ®©u nh÷ng n¨m 1990, ViÖt nam ®· xuÊt khÈu ®-îc l-îng trÞ gi¸ kho¶ng 5.000 USD, t¨ng lªn 9.000 USD vµo nh÷ng n¨m 1991 lµ 11.000 USD vµo nh÷ng n¨m 1992 vµ lªn ®Õn 58.000 USD vµo nh÷ng n¨m 1993. Trong thêi kú 19861990 th× ViÖt nam vÉn nhËp khÈu tõ Hoa kú mét l-îng hµng ho¸ tri gi¸ gÇn 5 triÖu USD. Sau ®ã chØ trong vßng 3 n¨m 1991-1993, trÞ gi¸ l-îng hµng nhËp khÈu tõ Hoa kú t¨ng lªn ®Õn 7 triÖu USD. Còng trong thêi kú nµy, lÖnh cÊm vËn cña Hoa kú vÉn kh«ng ng¨n c¶n ®-îc mét sè n-íc Ch©u Mü cã mèi quan hÖ víi ViÖt nam nh- Canada, Cuba. Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ c¸c quèc gia Ch©u Mü trong c¶ thêi kú 1986- 1990 vÉn ®¹t 47,7 triÖu USD, trong n¨m 1991-1993 ®· t¨ng lªn ®Õn 62,6 triÖu USD. Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang c¸c nø¬c nµy cßn lín h¬n: thêi kú 1986-1990 ®¹t 68,1 triÖu USD; trong 3 n¨m 1991-1993 lµ 73,2 triÖu USD. MÆc dï vµo thêi ®iÓm n¨m 1991 còng cã biÓu hiÖn chao ®¶o; kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Ch©u Mü ®· biÒu hiÖn gi¶m tõ 15,7 triªu USD n¨m 1990 xuèng con 5,3 triÖu USD vµo n¨m 1991. Nh÷ng ngay lËp tøc l¹i t¨ng vät lªn ®Õn 26,6 triÖu USD vµo n¨m 1992 vµ 42.72 triÖu vao n¨m 1993. §iÒu nµy còng phï hîp víi lé tr×nh h-íng tíi b·i bá c©m vËn cña Hoa kú vµo th¸ng 4 –1992, b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm nµy, Hoa kú cho phÐp c¸c c«ng ty cña c¸c n-íc xuÊt khÈu sang ViÖt nam c¸c lo¹i hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu. TiÕp ®ã cho phÐp c¸c c«ng ty Hoa kú tham gia ®Êu thÇu c«ng tr×nh t¹i ViÖt nam ra nh-ng quy ®Þnh vÒ viÖc cÊp giÊy phÐp bu«n b¸n víi ViÖt nam Th¸ng 7 n¨m 1993 Hoa kú tuyªn bè kh«ng can thiÖp vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, tr-íc hÕt lµ quü tiÒn tÖ IMF, ng©n hµng thÕ giíi WB ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ADB. Th¸ng 10 n¨m 1993 quan hÖ gi÷a n-íc ta víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®-îc nèi l¹i vµ th¸ng 11 n¨m 1993 héi nghÞ c¸c 17 nhµ tµi trî quèc tÕ cho ViÖt nam ®· häp t¹i Paris, ®¹i biÓu Hoa kú ®· tham dù víi t- c¸ch lµ quan s¸t viªn. 2. §Æc ®iÓm quan hÖ VN - HK  VÞ trÝ vai trß cña Hoa Kú vµ ViÖt nam ®èi víi nhau ngµy cµng trë nªn quan träng Hoa kú lµ mét quèc gia giµu víi diÖn tÝch 9,2 triÖu km, d©n sè 262 triÖu ng-êi, ®ñ c¸c d©n téc vµ mµu da. HiÖn nay nÒn kinh tÕ Hoa kú lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ m¹nh vµ hiÖn ®¹i nhÊt thÕ giíi. GDP cña Mü n¨m 1999 lµ 9200 tû USD chiÕm 20% tæng GDP cña thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kinh tÕ Hoa kú cã tèc ®é t¨ng tr-ëng kh¸ cao vµ liªn tôc 4% n¨m 1999, n¨m 2000 lµ 5% trong khi thÞ tr-êng NhËt b¶n vµ Ch©u ¢u th× t¨ng tr-ëng chËm. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cho thÊy r»ng nhu cÇu tiªu dïng cña ng-êi Mü vÉn sÏ tiÕp tôc t¨ng cao, mÆc dï tr-íc ®©y hä vèn ®· lµ mét thÞ tr-êng tiªu thô khæng lå. N¨m 2000, nhËp khÈu cña Hoa kú ®· ®¹t tíi con sè 1.220 tû USD, trong khi ®ã nhËp siªu lªn ®Õn 267 tû USD. Cã nhiÒu nhµ ph©n tÝch ®· cho r»ng, nÒn kinh tÕ Hoa kú lµ mét nÒn kinh tÕ ®ang th¸ch thøc víi lý luËn chu kú kinh tÕ truyÒn thèng vµ ký luËn kinh tÕ häc ph-¬ng T©y. VÝ dô nh- tû lÖ l¹m ph¸t thÊp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp kh«ng cïng tån t¹i l©u dµi. Nh-ng kinh tÕ Hoa kú l¹i ®ang trong t×nh tr¹ng tû lÖ l¹m ph¸t thÊp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp. Do nÒn kinh tÕ Hoa kú ®¹t kû lôc 102 th¸ng liªn tiÕp gi÷ ®-îc ph¸t triÓn, nã ®· c¶i biÕn mèi quan hÖ t¨ng tèc ®é kinh tÕ, thÊt nghiÖp, lam ph¸t. Do ®ã, kinh tÕ Hoa kú trµn ®Çy søc sèng, nã thóc ®Èy kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn lµnh m¹nh. HÇu nh- hai phÇn ba tæng s¶n l-îng kinh tÕ cña ®Êt n-íc bao gåm hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ do c¸ nh©n mua cho viÖc sö dông c¸c nh©n. Mét phÇn ba cßn l¹i lµ do ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp mua. Do tû lÖ nµy ®«i khi nÒn kinh tÕ Hoa kú cã ®Æc tr-ng nh- lµ nÒn kinh tÕ tiªu dïng. Víi søc mua nh- vËy, thÞ tr-êng Mü cã thÓ hiÖn tiªu thô nhiÒu s¶n phÈm víi khèi l-îng lín, ®Æc biÖt ®· nhiÒu n¨m nay, Trung quèc vµ c¸c n-íc Nam Mü lµ nh÷ng b¹n hµng quan träng cña Hoa kú trong 18 viÖc cung cÊp cho n-íc nµy nh÷ng s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng vµ c¸c s¶n phÈm kü thuËt cao, nh÷ng dÞch vô víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó thu lîi lín th× c¸c s¶n phÈm trªn ®-îc khuyÕn khÝch nhËp tèi ®a. Nh- vËy, Hoa kú lµ miÒn ®Êt høa ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña ViÖt nam, c¸c s¶n phÈm cã lîi thÕ nhê nguån lùc lao ®éng rÎ. Chóng ta cã thÓ thu ®-îc lîi Ých rÊt lín tõ thÞ tr-êng nµy, tuy nhiªn chóng ta còng gÆp nhiÒu khã kh¨n ®ã lµ ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng ®èi thñ còng cã nh÷ng lîi thÕ nh- ta, vÝ dô nh- Trung quèc, chóng ta ®i sau Trung quèc ngay trong viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i víi Hoa Kú, do ®ã kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i n©ng cao vÞ thÕ cña hµng ho¸ ViÖt nam trªn thÞ tr-êng Hoa kú nh»m c¹nh tranh víi hµng Trung quèc vµ cïng víi nhiÒu mÆt hµng kh¸c cña nh÷ng n-íc trong khu vùc ®èi víi chóng ta. MÆc dï tr-íc kia chóng ta ch-a giµnh ®-îc tèi huÖ quèc MNF ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng cña ta xuÊt sang thÞ tr-êng Hoa kú hay quy chÕ ®èi sö b×nh th-êng cña Hoa kú cho nªn nhiÒu mÆt hµng cña n-íc ta vÉn chÞu møc thuª cao khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng Hoa kú. Tuy nhiªn mét sè mÆt hµng xuÊt sang Hoa kú kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a thuÕ tèi huÖ quèc vµ phi tèi huÖ quèc, nªn nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt nam ®· tËn dông ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang Hoa kú nh÷ng mÆt hµng nh- Cµ phª, T«m ®«ng l¹nh, h¹t tiªu. Giê ®©y, mÆc dï HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Mü ®· ®-îc ký kÕt nh-ng Mü vÉn g©y khã dÔ cho ta trong xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc sang Mü. Bªn c¹nh ®ã còng thÊy r»ng Hoa kú lµ mét c-êng quèc th-¬ng m¹i hµng ®Çu víi 13,5 % thÞ tr-êng xuÊt khÈu cña thÕ giíi vµ 18% thÞ tr-êng nhËp khÈu thÕ giíi. HiÖn nay Hoa kú kh«ng chØ lµ mét n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi mµ còng lµ mét quèc gia ®øng ®©ï vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chiÕm 40% xuÊt khÈu ngò cèc cña thÕ giíi, mçi n¨m xuÊt khÈu 50 tû USD s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ®ång thêi còng lµ n-íc xuÊt khÈu g¹o vµ thuû s¶n lín trªn thÕ giíi chiÕm 72% thÞ tr-êng ®Ëu t-¬ng thÕ giíi, 70% thÞ tr-êng ng«, chi phèi thÞ tr-êng n«ng nghiÖp thÕ giíi. 19 B¶ng5 Thèng kª kim ng¹ch nhËp khÈu mét sè mÆt hµng cña Hoa kú trong n¨m 2001 MÆt hµng ThÞt ( §V tû USD) Kim ng¹ch 3 MÆt hµng Kim ng¹ch Phô liÖu quÇn ¸o dÖt may 35 Ngäc trai 19 H¶i s¶n 6.5 Rau qu¶ 5 KÝnh 3.5 Ngò cèc vµ chÕ phÈm tõ ngò cèc 14 S¾t thÐp vµ s¶n phÈm tõ s¾t thÐp 23 H¹t cã dÇu 0.9 §ång vµ s¶n phÈm tõ ®ång 4 Dçu ®éng thùc vËt 1.5 Dông cô vµ s¶n phÈm nhá tø kim 4 lo¹i §å uèng cã cån vµ kh«ng cån 6 Lß ph¶n øng h¹t nh©n nåi h¬i, m¸y 143 mãc thiÕt bÞ Thuèc l¸ 1.6 M¸y mãc thiÕt bÞ ®iÖn tö 122 Nhiªn liÖu, dÇu mì 77 Ph-¬ng tiÖn vËn t¶i 114 Ho¸ chÊt v« c¬ 6 ThiÕt bÞ quang häc 9 Ho¸ chÊt h÷u c¬ 19 §å ch¬i, dông cô thÓ thao 26 D-îc phÈm 6 §å dïng b»ng gç 16 Ph©n bãn 1.5 Nh«m 14 Nhùa 14 Nicken 7 Ho¸ phÈmkh¸c 6 Sø Cao su 8 Giµy dÐp 20 1.5 3
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan