Tài liệu Cơ sở khoa học mô hình công ty mẹ – công ty con

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môc lôc. A.§Æt vÊn ®Ò .......................................................................3 B.Néi dung ..........................................................................5 1.B¶n chÊt cña m« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con ............5 ............................................................................................. 1.1. C«ng ty mÑ, c«ng ty con lµ g× .......................................5 1.2. C¸c h×nh thøc cña c«ng ty mÑ, c«ng ty con ...................7 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ –c«ng ty con ................9 1.3.1. M« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con...........................9 1.3.2. Vai trß, chøc n¨ng cña c«ng ty mÑ .............................11 1.3.3. §Æc tr-ng c¬ b¶n trong nghiÖp vô giao dÞch trong m« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con ..........................................13 1.3.4. §Æc tr-ng c¬ b¶n cho nghiÖp vô giao dÞch trong m« h×nh c«ng ty mÑ,c«ng ty con ...............................................14 2. §iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm h×nh thµnh c«ng ty mÑ – c«ng ty con .............................................................................................15 2.1. §Æc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con .......15 2.2. Sù cÇn thiÕt h×nh thµnh lªn c«ng ty mÑ – c«ng ty con 16 2.3. §iÒu kiÖn h×nh thµnh .....................................................16 2.3.1. §iÒu kiÖn h×nh thµnh lªn c«ng ty mÑ – c«ng ty con .16 2.3.2. Ph-¬ng thøc h×nh thµnh c«ng ty mÑ – c«ng ty con...16 3. ¦u, nh-îc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con 17 3.1. ¦u ®iÓm .......................................................................17 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.2. Nh-îc ®iÓm ..................................................................17 3.3. KiÕn nghÞ ......................................................................18 4. Kinh nghiÖm thÕ giíi vµ bµi häc vËn dông .......................18 C. KÕt luËn .........................................................................19 A. §Æt vÊn ®Ò HiÖn nay c¸c tËp ®oµn kinh doanh trªn thÕ giíi th-êng cã cÊu tróc ®a d¹ng, trong ®ã phæ biÕn lµ d¹ng cÊu tróc c«ng ty mÑ -c«ng ty con .B¶n chÊt cña d¹ng cÊu tróc nµy lµ trong mét tËp ®oµn cã c«ng ty mÑ ®Çu t- vèn vµo c¸c c«ng ty con vµ kiÓm so¸t c¸c c«ng ty con ®ã. Trªn thùc tÕ ë nhiÒu tËp ®oµn ®a quèc gia cã cÊu tróc së h÷u thuéc lo¹i h×nh nµy. ViÖc h×nh thµnh lªn c¸c c«ng ty d-íi h×nh thøc c«ng ty mÑ c«ng ty con chÝnh lµ hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao cña thÞ tr-êng tµi chÝnh víi c¸c ¶nh h-áng cña ho¹t ®éng ®Çu t- tµi chÝnh gi÷a c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n Tr-íc t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn nay vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña n-íc ta - chóng ta ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa nªn cÇn ph¶i cã c¸c m« h×nh c«ng ty ph¸t triÓn ®óng h-íng víi ®-êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ®ång thêi ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn, 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hoµn c¶nh cña n-íc ta. Víi môc ®Ých ®ã, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng m« h×nh Tæng c«ng ty lín cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, c¸c Tæng c«ng ty ®-îc thµnh lËp theo m« h×nh Tæng c«ng ty 90-91 ®· n¶y sinh mét sè bÊt cËp vÒ qu¶n lý, vÒ tr¸ch nhiÖm ®ång vèn, vÒ t- c¸ch ph¸p nh©n. V× thÕ ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn cña Tæng c«ng ty. ChÝnh v× vËy c¸c Tæng c«ng ty cña n-íc ta trong thêi gian qua vÉn ch-a ph¸t huy hÕt ®-îc vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. NhËn thøc ®-îc ®iÒu ®ã, héi nghÞ lÇn thø 8 Ban chÊp hµnh Trung ¦¬ng §¶ng kho¸ IX ®· chñ tr-¬ng x©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ Nhµ n-íc m¹nh, ®æi míi c¸c Tæng c«ng ty sang m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con . §Ò t¯i “C¬ së khoa häc m« h×nh c«ng ty mÑ – c«ng ty con “ l¯ mét ®Ò t¯i s©u v¯ réng. Nhê sù gióp ®ì cña thÇy Lª Thôc, em ®· nghiªn cøu vµ hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Do thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em kÝnh mong ®-îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt cña em ®-îc hoµn chØnh h¬n. B. Néi dung 1. B¶n chÊt cña m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con . 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.1. C«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ g×? C«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ c¸ch gäi cña chóng ta, chuyÓn ng÷ tõ tiÕng Anh “Holding company”v¯ “Subsidiaries company” sang TiÕng ViÖt. Tuy thÕ, c²c tõ n¯y kh«ng liªn quan ®Õn hai tõ “mÑ - con” cña TiÕng ViÖt. . Holding company lµ c«ng ty n¾m vèn, Subsidiaries company l¯ c«ng ty nhËn vèn. Tõ “mÑ - con” l¯ c²ch gäi suy nªn cã thÓ g©y nhiÒu hiÓu lÇm, nÕu chóng ta kh«ng ®i s©u vµo néi dung cña tõng tõ. Cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con nh- sau: C«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt - kinh doanh ®-îc thùc hiÖn bëi sù liªn kÕt cña nhiÒu ph¸p nh©n kinh doanh, nh»m hîp nhÊt c¸c nguån lùc cña mét nhãm c¸c doanh nghiÖp ; ®ång thêi thùc hiÖn sù ph©n c«ng, hîp t¸c vÒ chiÕn l-îc dµi h¹n còng nh- kÕ ho¹ch ng¾n h¹n trong s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Ó t¹o ra søc m¹nh chung vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Sù liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty mÑ víi c«ng ty con lµ liªn kÕt vÒ vèn. C«ng ty con ®uîc c«ng ty mÑ ®Çu t- vÒ vèn ®ång thêi bÞ c«ng ty mÑ chi phèi b»ng viÖc n¾m gi÷ 50% quyÒn biÓu quyÕt hoÆc n¾m gi÷ quyÒn chØ ®Þnh ®a sè thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ. Nh÷ng c«ng ty dï cã vèn ®Çu t- cña c«ng ty 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 mÑ song c«ng ty mÑ kh«ng n¾m quyÒn chi phèi th× kh«ng ph¶i lµ c«ng ty con. Nh- vËy, ®Ó trë thµnh c«ng ty mÑ cña c«ng ty kh¸c th× ph¶i cã hai ®iÒu kiÖn: cã vèn ®Çu t- vµo c«ng ty ®ã vµ n¾m quyÒn chi phèi c«ng ty ®ã. Nh- v©y, c«ng ty mÑ - c«ng ty con kh«ng ph¶i lµ mét m« h×nh tæ chøc. Nã ®-îc dïng ®Ó thÓ hiÖn sù chi phèi ( hoÆc lÖ thuéc ) cña mét doanh nghiÖp víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. V× kh«ng ph¶i lµ mét m« h×nh tæ chøc nªn nã kh«ng bÞ cøng nh¾c víi c¸c quyÕt ®Þnh cña bÊt cø cÊp hµnh chÝnh nµo. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con ®-îc x¸c ®Þnh trong luËt ph¸p vµ ®iÒu lÖ cña c«ng ty, nã t-¬ng ®èi æn ®Þnh. Song viÖc h×nh thµnh c«ng ty mÑ - c«ng ty con l¹i rÊt linh ho¹t. Mét c«ng ty con h«m nay cßn lµ c«ng ty con cña c«ng ty kh¸c, song ngµy mai cã thÓ chØ lµ c«ng ty liªn kÕt hoÆc hoµn toµn ®éc lËp víi c«ng ty mÑ nÕu c«ng ty mÑ b¸n mét phÇn hoÆc toµn bé sè cæ phÇn ë c«ng ty con cho ®¬n vÞ kh¸c. Ng-îc l¹i, mét c«ng ty cã thÓ trë thµnh c«ng ty mÑ cña mét c«ng ty kh¸c nÕu nã mua l¹i ®-îc sè cæ phÇn ®ñ ®Ó së h÷u c«ng ty ®ã. TÊt c¶ sù thay ®æi ®ã kh«ng cÇn bÊt cø mét quyÕt ®Þnh nµo cña c¸c cÊp hµnh chÝnh. TÊt nhiªn, viÖc mua, b¸n, x¸c nhËp, chia t¸ch nµy nÕu nh- v-ît thÈm quyÒn cña doanh nghiÖp th× cÇn ph¶i cã ý kiÕn cña chñ së h÷u. Song nã kh«ng ph¶i lµ c¸c quyÕt ®Þnh mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tæ hîp gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con h×nh thµnh lªn tËp ®oµn kinh tÕ. Mét tËp ®oµn cã thÓ nhá, võa hoÆc lín, thËm chÝ rÊt lín tuú theo vÞ trÝ cña c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con trong nÒn kinh tÕ. TËp ®oµn cã thÓ chØ ho¹t ®éng trong mét ®Þa ph-¬ng, song còng cã thÓ ho¹t ®éng trong mét vïng, trong c¶ n-íc hoÆc xuyªn quèc gia. ViÖc h×nh thµnh c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®-¬ng nhiªn sÏ h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. Muèn cã mét tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh th× ph¶i cã mét c«ng ty mÑ thøc sù v÷ng m¹nh trªn tÊt c¶ c¸c mÆt vèn liÕng, c«ng nghÖ, lÜnh vùc ho¹t ®éng... ®ñ ®Ó gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ. Kh«ng cã c«ng ty mÑ m¹nh th× kh«ng thÓ cã mét tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. ë n-íc ta hiÖn nay, cïng víi tiÕn tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, ®· xuÊt hiÖn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã nhu cÇu chuyÓn ®æi tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo m« h×nh liªn kÕt c«ng ty mÑ - c«ng ty con. §ã lµ c¸c c«ng ty nh- Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam, Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû viÖt Nam, ®ang thÝ ®iÓm thùc hiÖn m« h×nh tæng c«ng ty tham gia gãp vèn víi ®¬n vÞ thµnh viªn. C«ng ty Contrexim tuy chØ lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®éc lËp, nh-ng do ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®Æc thï còng ®ang thùc hiÖn thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Ngoµi ra cßn cã c¸c c«ng ty nh- Tæng c«ng ty B-u chÝnh viÔn th«ng, Tæng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c«ng ty dÇu khÝ ViÖt nam còng ®ang thùc hiÖn thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con ... Cßn cã nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n-íc kh¸c, do diÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh còng ®ang rÊt quan t©m nghiªn cøu m« h×nh nµy. 1.2. c¸c h×nh thøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con . HiÖn nay, m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con ®· d-îc c¸c n-íc c«ng nghiÖp sö dông rÊt nhiÒu. Chóng cã thÓ ®ù¬c ph©n chia d-íi ba h×nh thøc c«ng ty mÑ chñ yÕu: c«ng ty mÑ tµi chÝnh, c«ng ty mÑ kinh doanh, vµ c«ng ty mÑ lµ ®¬n vÞ nghiªn cøu khoa häc. + C«ng ty mÑ tµi chÝnh chØ thùc hiÖn thuÇn tuý chøc n¨ng ®Çu t- vèn vµo c¸c c«ng ty con mµ kh«ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c. C«ng ty mÑ th-êng lµ c¸c ng©n hµng hoÆc c«ng ty tµi chÝnh, thùc hiÖn viÖc ®a d¹ng ho¸ ®Çu t- vµo nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh kh¸c nhau, chñ yÕu chØ tËp trung vµo viÖc gi¸m s¸t tµi chÝnh víi môc tiªu lµ nhËn ®-îc nhiÒu cæ tøc tõ ho¹t ®éng ®Çu t- ®ã vµ khi cã thêi c¬ th× cã thÓ b¸n l¹i cæ phÇn ®Ó kiÕm lêi. C«ng ty mÑ chØ thùc hiÖn quyÒn l·nh ®¹o víi c¸c c«ng ty con b»ng viÖc ®-a ra nh÷ng quyÕt s¸ch vÒ nh©n lùc, vËt lùc, s¶n xuÊt, cung øng, tiªu thô s¶n phÈm...mét sè tËp ®oµn ®· thùc hiÖn thµnh c«ng theo m« h×nh nµy lµ c¸c Chaebol cña Hµn Quèc nh-: 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Samsung, Daewoo, c¸c tËp ®oµn cña Trung Quèc nh-: Liem Sioe Liong, nh÷ng tËp ®oµn lÊy ng©n hµng lµm trung t©m ë NhËt B¶n nh-: Fuji, Mitsubishi, Sanwa... + C«ng ty mÑ kinh doanh th«ng th-êng lµ thùc hiÖn kinh doanh ë mét ngµnh nghÒ nµo ®ã vµ cã mét ho¹t ®éng kinh doanh nßng cèt - c«ng ty mÑ lµ doanh nghiÖp ®Çu ®µn trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh ®ã. M¹nh vÒ vèn, tµi s¶n, cã tiÒm n¨ng lín vÒ c«ng nghÖ vµ c«ng nh©n kÜ thuËt, cã nhiÒu uy tÝn, ®i tiªn phong trong viÖc khai th¸c thÞ tr-êng; liªn kÕt, liªn doanh lµm ®Çu mèi thùc hiÖn c¸c dù ¸n lín: thùc hiÖn chøc n¨ng trung t©m nh- x©y dùng chiÕn l-îc, nghiªn cøu ph¸t triÓn, huy ®éng vµ ph©n bæ vèn ®Çu t-; ®µo t¹o nh©n lùc; s¶n xuÊt, l¾p r¸p nh÷ng s¶n phÈm næi tiÕng, ®éc ®¸o; ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ ®èi ngo¹i; tæ chøc ph©n c«ng, giao viÖc cho c¸c c«ng ty con trªn c¬ së hîp ®ång kinh tÕ...Nh- vËy c«ng ty mÑ võa thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh, võa thùc hiÖn ho¹t ®éng ®Çu t- vèn vµo c¸c c«ng ty con kh¸c, võa lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp s¶n xuÊt - kinh doanh, võa cã chøc n¨ng chØ ®¹o vµ hîp t¸c víi c¸c c«ng ty con vÒ thÞ tr-êng, kÜ thuËt vµ ®Þnh h-íng ph¸t triÓn. §©y lµ m« h×nh kh¸ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + C«ng ty mÑ lµ c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc, nh»m t¹o ra sù hoµ nhËp gi÷a nghiªn c-ó khoa häc vµ s¶n xuÊt - kinh doanh; lÊy liªn kÕt ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ míi lµm liªn kÕt. C¸c c«ng ty con lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊtkinh doanh cã nhiÖm vô øng dông nhanh kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c c«ng nghÖ míi cña c«ng ty mÑ ®Ó biÕn thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt, chuyÓn giao nhanh c¸c s¶n phÈm ®ã ra thÞ tr-êng, tõ ®ã n©ng cao ®-îc n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty con, ®ång thêi thu håi vèn ®Ó tiÕp tôc ®Çu t- trë l¹i cho c«ng t¸c nghiªn cøu, s¶n xuÊt thö nghiÖm. §iÓn h×nh cho viÖc thùc hiÖn liªn kÕt lo¹i nµy lµ tËp ®oµn ChÊn Quèc cña Trung Quèc chuyªn nghiªn cøu, s¶n xuÊt vµ ph©n phèi thuèc chèng ung th- do Héi tr-ëng hiÖp héi chèng ung th- thÕ giíi V-¬ng ChÊn Quèc thµnh lËp... 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con . Trong mét tËp ®oµn kinh doanh víi cÊu tróc c«ng ty mÑ - c«ng ty con, c«ng ty mÑ ®ãng vai trß lµ c«ng ty ®Çu ttµi chÝnh. C«ng ty mÑ n¾m gi÷ mét tû lÖ vèn cæ phÇn nhÊt ®Þnh , tøc lµ ®Çu t- vèn vµo c«ng ty con. NÕu c«ng ty con kh«ng ph¶i lµ c«ng ty cæ phÇn th× nã cã thÓ thuéc lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, sau nµy cã thÓ lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt nam, do sù ph¸t triÓn cßn h¹n chÕ cña thÞ tr-êng chøng kho¸n, h×nh thøc c«ng ty mÑ lµ c«ng ty lín nhÊt chi phèi c¸c c«ng ty thµnh viªn, qua ®ã chi phèi c¶ tËp ®oµn, trong ®ã c«ng ty mÑ võa cã nhiÖm vô cña mét c«ng ty ®Çu t- vèn, võa cã c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c, dÔ x©y dùng h¬n vµ cã -u thÕ h¬n. Giai ®o¹n ®Çu tiªn hÇu hÕt c¸c c«ng ty mÑ sÏ lµ nh÷ng c«ng ty phi tµi chÝnh. 1.3.1. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Trong mét tËp ®oµn kinh doanh, viÖc x¸c ®Þnh cÊu tróc tµi chÝnh cã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña tËp ®oµn. XÐt m« h×nh cÊu tróc c«ng ty mÑ - c«ng ty con nh- sau: M« h×nh cÊu tróc c«ng ty mÑ - c«ng ty con C«ng ty mÑ C«ng ty con cÊp 1 C«ng ty con cÊp 2 C«ng ty con cÊp 1 C«ng ty con cÊp 2 M«i tr-êng kinh doanh cÊp 1 M«i tr-êng kinh doanh cÊp 2 : Quan hÖ qu¶n lý trùc tiÕp : Quan hÖ phèi hîp 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¸c c«ng ty con cã nhiÒu cÊp trùc thuéc trùc tiÕp do c«ng ty tõng cÊp døng ra thµnh lËp vµ qu¶n lý. C«ng ty mÑ trùc tiÕp qu¶n lý c«ng ty con cÊp mét nh-ng theo h×nh thøc t¸ch biÖt ph¸p lý. C«ng ty mÑ vµ c«ng ty con ®-îc b×nh ®¼ng víi nhau tr-íc ph¸p luËt nh-ng c«ng ty con phô thuéc c«ng ty mÑ vµo vèn, chiÕn l-îc vµ phèi hîp kinh doanh. C¸c c«ng ty con cÊp hai liªn hÖ trùc tiÕp víi c¸c c«ng ty con cïng cÊp ®Ó phèi hîp kinh doanh trong c¸c m«i tr-êng kh¸c nhau. C¸c c«ng ty con c¸c cÊp ®Òu cã t- c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp theo luËt ph¸p cña tõng møc trong m«i tr-êng kinh doanh cô thÓ. C«ng ty mÑ sÏ n¾m gi÷ vµ chi phèi vèn ®Çu t- nªn lu«n cã quyÒn quyÕt ®Þnh tèi cao vÒ chiÕn l-îc vµ nh©n sù cÊp cao. C«ng ty mÑ kh«ng trùc tiÕp n¾m gi÷ quyÒn ®iÒu hµnh hay ho¹t ®éng tµi chÝnh vµo c«ng ty con. C¸c c«ng ty con hoµn toµn ®éc lËp trong m«i tr-êng kinh doanh cña nã vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý tr-íc c¸c ho¹t ®éng ®ã nh-ng lu«n ho¹t ®éng ®óng h-íng chiÕn luîc cña c«ng ty mÑ. Khi cã sù sôt gi¶m kinh doanh hay ph¸ s¶n c¸c c«ng ty con, c«ng ty mÑ kh«ng ph¶i ®-¬ng ®Çu vÒ mÆt ph¸p lý mµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong sè vèn ®· gãp thµnh lËp c«ng ty con theo luËt ®Þnh. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.3.2. Mèi liªn kÕt gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con. Tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®-îc thùc hiÖn bëi sù liªn kÕt cña hai hay nhiÒu doanh nghiÖp ®éc lËp ho¹t ®éng trong nhiÒu nghµnh, nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu khu vùc kh¸c nhau ®Ó t¹o thÕ m¹nh míi nh»m thùc hiÖn môc tiªu nhÊt ®Þnh. Tuy cã t- c¸ch ph¸p nh©n ®Çy ®ñ, nh-ng cac doanh nghiÖp ®-îc liªn kÕt víi nhau theo nhiÒu møc ®é th«ng qua sù chi phèi tµi chÝnh, ph©n c«ng vµ hîp t¸c trªn c¬ së mét ®iÒu lÖ vµ quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ. Mèi liªn kÕt gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con tuú thuéc chñ yÕu vµo sù chi phèi vÒ nguån lùc tµi chÝnh, ph-¬ng thøc ®Çu t-, gãp vèn cæ phÇn ®Ó h×nh thµnh c¸c c«ng ty con. B»ng sù khèng chÕ vèn gãp ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau, doanh nghiÖp trë thµnh c«ng ty mÑ cña nhiÒu lo¹i c«ng ty con, tõ ®ã h×nh thµnh mèi liªn kÕt nhiÒu tÇng gi÷a c«ng ty mÑ víi c¸c c«ng ty con chÆt chÏ, nöa chÆt chÏ, láng lÎo. C«ng ty con nµo ®-îc c«ng ty mÑ gãp nhiÒu vèn h¬n th× mèi liªn hÖ chÆt chÏ h¬n. quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con ë møc chÆt chÏ nÕu c«ng ty mÑ ®Çu t- 100% vèn. Th«ng qua viÖc ®Çu t-, khèng chÕ cæ phÇn, c«ng ty mÑ cö ng-êi ®¹i diÖn phÇn vèn gãp ®Ó tham gia héi ®ång qu¶n trÞ cña c«ng ty con. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¸ch thøc nµy kh¸c h¼n víi viÖc giao vèn, cho vay vèn ë chç ®i cïng víi ®Çu t- vèn cæ phÇn lµ nh©n sù vµ c¸c giµng buéc kh¸c trong ®iÒu lÖ c«ng ty. Nhê cã c¬ chÕ gãp vèn linh ho¹t, h×nh thµnh mèi liªn kÕt gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con víi nhau ®Ó h×nh thµnh chØnh thÓ thèng nhÊt c¸c ph¸p nh©n doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo nh÷ng chiÕn l-îc ph¸t triÓn chung nhÊt ®Þnh vµ ®ã còng lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh sau nµy. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n-íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn cho thÊy nhiÒu doanh nghiÖp ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc sö dông c¬ chÕ gãp vèn dÓ hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh cña m×nh, ph¸t triÓn nhanh chãng víi vµ n¨ng lùc ngµy cµng lím m¹nh, v-ît ph¹m vi mét nghµnh, mét lÜnh vùc, mét quèc gia chë thµnh nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ quèc tÕ nh-: Samsung, Dawoo, Huyndai, IBM, Siemens, Sony... C¬ chÕ gãp vèn cña c«ng ty mÑ còng kh¾c phôc ®-îc tån t¹i trong thùc tÕ nh÷ng n¨m qua lµ tÝnh h×nh thøc trong viÖc tæng c«ng ty n-íc ta nhËn vèn Nhµ n-íc råi giao vèn cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, bëi nã giao l¹i chÝnh sè vèn mµ doanh nghiÖp thµnh viªn ®ang qu¶n lý, sö dông vµ ch-a ®iÒu hoµ ®-îc vèn cña vèn c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn . 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chñ tÞch hoÆc thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty con, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty con chñ lùc cã ®ãng gãp lín vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ sÏ ®-îc phÐp tham gia vµo héi ®ång qu¶n trÞ cña c«ng ty. §ång thêi c¬ chÕ nµy ®¶m b¶o g¾n tr¸ch nhiÖm hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¸c mÆt mét c¸ch t-¬ng øng cña c«ng ty mÑ ®èi víi c¸c c«ng ty con trong viÖc trÝch lËp chi phÝ qu¶n lý. C¬ chÕ gãp vèn cña c«ng ty mÑ víi nhiÒu møc tuú theo yªu cÇu cña mèi liªn kÕt cïng víi nã lµ sù tham gia cña héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c c«ng ty con sÏ gãp phÇn ®æi míi ho¹t ®éng c¸c c«ng ty tµi chÝnh cña tæng c«ng ty. C¸c nguån vèn cña tæng c«ng ty giao cho c«ng ty tµi chÝnh qu¶n lý vµ ®Çu tgåm nguån vèn uû th¸c ®Çu t-, ®iÒu hoµ nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi, ®Çu t- tµi chÝnh ra bªn ngoµi , t¨ng c-êng tÝnh ®éc lËp cña c¸c c«ng ty tµi chÝnh. C¸c c«ng ty tµi chÝnh nµy l¹i cã mèi liªn kÕt víi c¸c trung t©m tµi chÝnh kh¸c, víi c¸c ng©n hµng nh»m kh¬i th«ng c¸c nguån vèn b¶o ®¶m vèn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty con, ph©n t¸n c¸c rñi ro. 1.3.3. Vai trß chøc n¨ng cña c«ng ty mÑ - C«ng ty mÑ ®iÒu tiÕt c«ng ty con vÒ hoat ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sao cho phï hîp víi ®-êng lèi, chñ tr-¬ng cña §¶ng, ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ chÕ ®é cña nhµ n-íc. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty mÑ ®èi víi c«ng ty con kh«ng chØ dõng l¹i ë ng-êi chñ së h÷u vèn thuÇn tuý. - ChuyÓn ph-¬ng thøc qu¶n lý hµnh chÝnh cña Tæng c«ng ty 90 - 91 sang ph-¬ng thøc ®iÒu tiÕt qua ®Þa vÞ ph¸p lý cña mét cæ ®«ng. Sù ®iÒu tiÕt cña c«ng ty mÑ ®èi víi c«ng ty con cã hiÖu lùc cao hay thÊp phô thuéc vµo sè vèn cña t¹i c«ng ty con vµ sù xuÊt s¾c cña ng-êi ®¹i diÖn. C¸c c«ng ty con gãp vèn nhiÒu h¬n th× liªn kÕt víi c¸c c«ng ty mÑ chÆt chÏ h¬n. C¸c c«ng ty con cã liªn kÕt chÆt chÏ th-êng ®-îc c«ng ty mÑ dÇu t- 100% vèn, tuy lµ ph¸p nh©n ®éc lËp nh-ng bÞ c«ng ty mÑ chi phèi m¹nh mÏ nh-: quyÕt ®Þnh c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý, bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th-ëng, kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ yÕu, quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh vèn ®iÒu lÖ, phª duyÖt dù ¸n ®Çu t- theo quy ®Þnh cña Nhµ n-íc, quyÕt ®Þnh néi dung, bæ sung, söa ®æi ®iÒu lÖ c«ng ty, ®¸nh gi¸ th«ng qua B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m, quyÕt ®Þnh sö dông vµ ph©n chia lîi nhuËn... C¸c c«ng ty con cã liªn kÕt chÆt chÏ cã thÓ tham gia gãp vèn ®Ó h×nh thµnh nªn c«ng ty ch¸u nh-ng ph¶i ®-îc sù ®ång ý cña c«ng ty mÑ. - VÒ ®Þa vÞ ph¸p lý Nhµ n-íc, c«ng ty mÑ lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh tÕ, dïng vèn Nhµ n-íc ®Ó ®Çu t-, lÊy lîi 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhuËn ®Ó trang tr¶i chi phÝ qu¶n lý vµ nép ng©n s¸ch theo ®Þnh møc. - Víi sè vèn do Nhµ n-íc giao qu¶n, bé m¸y qu¶n lý c«ng ty mÑ chän n¬i ®Çu t- ®Ó trë thµnh cæ ®«ng, cö ®¹i diÖn cho c«ng ty mÑ t¹i c«ng ty con ®Ó tham gia vµo Héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c c«ng ty con 1.3.4. §Æc tr-ng c¬ b¶n trong nghiÖp vô giao dÞch trong m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. - Giao dÞch ký hîp ®ång: C¸c c«ng ty con vÉn ph¶i tiÕn hµnh giao dÞch theo th«ng lÖ do c¸c c«ng ty ®éc lËp víi nhau. C¸c v¨n b¶n chøng tõ ®Òu thèng nhÊt tõ lóc giao dÞch ®Õn lóc kÕt thóc hîp ®ång. C¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång ph¶i ®Çy ®ñ nh-ng cã quy ®Þnh gän nhÑ h¬n. Mçi c«ng ty con ®Òu ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc ph¸p lý theo ph¸p luËt n¬i c«ng ty ho¹t ®éng, nªn ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøng tõ hîp ph¸p, hîp lÖ. - Giao hµng vµ lËp chøng tõ giao hµng: Giao hµng theo th«ng lÖ Quèc tÕ vµ ph¶i cã ®Çy ®ñ chøng tõ giao hµng. Th«ng th-êng, c¸c tËp ®oµn ®a vµ xuyªn quèc gia tæ chøc m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con nµy nªn c¸c c«ng ty con ph¶i ho¹t ®éng ë nhiÒu m«i tr-êng vµ hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau. C«ng ty mÑ vÉn khèng chÕ vµ kiÓm so¸t ®-îc c¸c 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c«ng ty con nh-ng kh«ng qu¶n lý tËp trung vµ can thiÖp qu¸ s©u vµo c¸c ho¹t ®éng th-êng nhËt cña c¸c c«ng ty con. Do ®ã c¸c c«ng ty con vÉn ph¶i lËp ®Çy ®ñ chøng tõ giao hµng cho c¸c c«ng ty con kh¸c theo luËt ®Þa ph-¬ng vµ th«ng lÖ Quèc tÕ. - Thanh to¸n theo hîp ®ång cã -u ¸i: Ph-¬ng thøc thanh to¸n lµ chuyÓn tiÒn hay bï trõ. Do c¸c c«ng ty ®éc lËp nªn cã tµi chÝnh riªng vµ h¹ch to¸n riªng, mÆt kh¸c c¸c c«ng ty con ph¶i phèi hîp víi nhau trªn tinh thÇn hîp t¸c trong cïng mét tËp ®oµn nªn ph¶i cã sù -u ¸i víi nhau. - KhiÕu kiÖn nÕu cã tranh chÊp, nh-ng kh«ng ph¶i ®-a ra toµ ¸n hay c¬ quan xÐt xö thø ba. Th-êng lµ c«ng ty con ë cÊp nµo sÏ thiÕu kiÖn ngay cho c«ng ty mÑ cÊp trªn trùc tiÕp n¬i cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt. NhiÒu sù vô kh«ng cÇn ph¶i ®-a ra toµ nªn chi phÝ ®-îc gi¶m h¬n nhiÒu. Do vËy, c¸c giao dÞch ë c¸c Tæng c«ng ty ë ViÖt nam cã thÓ tæ chøc theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con nh»m ph¸t huy -u ®iÓm cña m« h×nh nµy, bëi lÏ c¸c giao dÞch kinh doanh trong c¸c thµnh viªn Tæng c«ng ty vµ gi÷a Tæng c«ng ty víi c¸c thµnh viªn rÊt gän nhÑ vµ chÆt chÏ. §ång thêi, c¸c giao dÞch nµy ®-îc luËt ph¸p ho¸ sÏ gi¶m c¸c quy ®Þnh chi tiÕt cña Tæng c«ng ty víi c¸c c«ng ty thµnh viªn trong qu¶n 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lý. Tæng c«ng ty vÉn lµ chñ së h÷u hîp ph¸p cña c¸c c«ng ty con vµ cã quyÒn ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc chung, nh»m ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån lùc cña c¸c c«ng ty. 2. §iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm h×nh thµnh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. 2.1. §Æc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. + C«ng ty mÑ lµ chñ së h÷u cña phÇn vèn gãp vµo c«ng ty con. + C«ng ty con ®-îc c«ng ty mÑ gãp vèn nhiÒu h¬n th× cã mèi liªn hÖ víi c«ng ty mÑ chÆt chÏ h¬n. + C«ng ty con liªn kÕt nöa chÆt chÏ, nöa kh«ng chÆt chÏ, cã thÓ lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc c«ng ty cæ phÇn. + C«ng ty mÑ ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ chñ yÕu. + C«ng ty mÑ ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô chÝnh trÞ khi can thiÖp vµo c¸c c«ng ty con chø kh«ng thuÇn tuý theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn. 2.2. Sù cÇn thiÕt h×nh thµnh lªn c«ng ty mÑ -c«ng ty con ë ViÖt Nam. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc trùc thuéc tæng c«ng ty còng kh«ng ®-îc qu¶n lý tèt. + Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc sÏ lµm cho ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cßn lµ thµnh viªn cña tæng c«ng ty 90-91. 2.3. §iÒu kiÖn h×nh thµnh. 2.3.1. §iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh lªn c«ng ty mÑ - c«ng ty con. + Nhµ n-íc ph¶i ban hµnh luËt míi cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy . + Trong c¸c tæng c«ng ty ®-îc lùa chän thµnh lËp cÇn chÝnh thøc thµnh lËp c«ng ty mÑ. Nhµ n-íc ®Çu t- tµi chÝnh ®Ó t¹o nªn søc m¹nh cña c«ng ty mÑ. + Ph¶i cã sù ®Çu t- vèn cña c«ng ty mÑ vµo c«ng ty con thµnh viªn. + Lùa chän ®Ó cæ phÇn ho¸ mét sè c«ng ty thµnh viªn trong tËp ®oµn nh-ng c«ng ty mÑ vÉn n¾m tû lÖ % chi phèi vÒ vèn cæ phÇn ®èi víi c«ng ty thµnh viªn ®ã ®Ó gi÷ quyÒn kiÓm so¸t. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.3.2. Ph-¬ng thøc h×nh thµnh lªn c«ng ty mÑ, c«ng ty con. + ChuyÓn giao vèn cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµo tµi kho¶n vèn cña c«ng ty mÑ. + C«ng ty mÑ lµm thñ tôc thµnh lËp c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ch-a cã kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸. + C«ng ty mÑ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc biÕn chóng thµnh c«ng ty con. + C¸c c«ng ty mÑ s¾p xÕp doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn l¹i b»ng c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt khi cã ®iÒu kiÖn thÝch hîp. + Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trong ®ã Nhµ n-íc vÉn n¾m cæ phÇn chi phèi t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy. 3. ¦u, nh-îc ®iÓm cña m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con 3.1. ¦u ®iÓm. + C¸c c«ng ty ®Òu cã ph¸p nh©n riªng phï hîp víi tõng hÖ thèng vµ tõng m«i tr-êng kinh doanh n¬i c«ng ty hoat ®éng. 20